Πολίτες-πελάτες

Ένα παιδί κλαίει για τους δολοφονημένους συμμαθητές του στο εβραϊκό σχολείο της Τουλούζης. Ένα άλλο κλαίει στο Ολυμπιακό Στάδιο της Αθήνας. Ένας ηλικιωμένος εισβάλλει με το δίκαννό του στην εφορία της Αγίας Παρασκευής. Κι ένας άλλος φουντάρει με το αυτοκίνητό του στο λιμάνι του Πειραιά. Πριν λίγες ώρες, χιλιάδες πολίτες ψήφιζαν τον Ευάγγελο Βενιζέλο, δηλαδή το ΠΑΣΟΚ. Το κόμμα, που τους τσάκισε τους μισθούς και τις συντάξεις. Γιατί άραγε; Εκπλήττονται οι παρατηρητές. Αλλά δεν γνωρίζουν ότι στην πελατειακή κουλτούρα των ψηφοφόρων είναι σαφές πως την εργασία τους την οφείλουν στο… ΠΑΣΟΚ! Σ’ αυτό εναποθέτουν εκ νέου την πελατειακή τους ελπίδα, καθώς σκέφτονται, όπως εκείνος ο πληρωμένος φονιάς στην Τουρκία, που προσέφυγε στον Σύνδεσμο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, διαμαρτυρόμενος, γιατί δεν τον πλήρωσαν οι εντολείς του για τη «δουλειά»! Χρωστούν, συνεπώς, οι εκατοντάδες χιλιάδες των Ελλήνων στο ΠΑΣΟΚ και του ανταποδίδουν τη χάρη(ρουσφέτι) με την ψήφο τους. Εξάλλου, σ’ αυτό εναποθέτουν την ατομικιστική, σάπια ελπίδα τους. Υπ’ αυτή την οπτική, ο Ευάγγελος Βενιζέλος εκφράζει τη διέξοδο, το φως στο τούνελ ενός μέλλοντος που θα είναι ευθεία συνέχεια των προγόνων και του πελατειακού συστήματος, που εξέθρεψαν, εντάσσοντας την αποκλεισμένη μέχρι τότε αριστερά στο κράτος. Όμως, ακριβώς αυτό που έχει χρεοκοπήσει την Ελλάδα είναι το πελατειακό κράτος και το πολιτικό σύστημα που το υπηρετεί, στηριζόμενο στον οικονομικό νεοφιλελευθερισμό. Γι’ αυτό όσοι ψήφισαν, προχθές, ΠΑΣΟΚ θα είναι τα επόμενα θύματα της κρίσης. Αυτοί που θα υποστούν τη βία της. Και τότε η αντιβία τους θα είναι τρομερή, γιατί θα στρέφεται εναντίον του πασοκικού εαυτού τους. Οπότε είτε θα ενδοβληθεί και θα καταλήξει στα νερά της θάλασσας είτε θα εξωτερικευθεί, και, τότε, όποιον πάρει ο χάρος. Γιατί η αντιβία είναι τόσο παράλογη όσο παράλογη είναι και η βία που την προκαλεί. Σκεφτείτε τον συμβολικό θάνατο της απόλυσης ενός εργαζόμενου στα 60 χρόνια, ή την εξαέρωση της σύνταξης, ή ακόμα την ανεργία των νέων. Το περίφημο passage a l’ acte στο ΟΑΚΑ είναι το αποτέλεσμα της υπερχειλίζουσας οδύνης και της παρελκόμενης οργής, που είναι απαραίτητα ώστε να μην οδηγήσουν σε μια αβάσταχτη ηθική ακαμψία που θα επιφέρει η απώθηση, είναι ένα «κλίνατε», μια παρέκκλιση, μία εκτόνωση, σχεδόν ένα θαύμα που επιτρέπει στην κοινωνία να σταματά στις παρυφές της αβύσσου και να πορεύεται ψηλαφητά, αναζητώντας μια ανάστροφη οδό, μια ελπίδα, μια ανάσα σωτηρίας. Προχθές, χιλιάδες άνθρωποι διαδήλωσαν στη Βαστίλη υπέρ της ελπίδας. Αλλά χωρίς βία. Υιοθετούμε, λοιπόν, την προοπτική της διαμαρτυρίας χωρίς βία σαν κι αυτή του Γκάντι. Η ahimsa είναι η απάντησης στη βία της βρετανικής αυτοκρατορίας με μια συμμετρικά αντίθετη βία. Η ahimsa δεν είναι ούτε παθητικότητα ούτε παραίτηση -ο Γκάντι έλεγε ότι «εκεί όπου η εκλογή είναι ανάμεσα σε δειλία και βία θα συμβούλευα τη βία»- αλλά αντίθετα επιβάλλει «έναν έντονο διανοητικό αγώνα», «μια ισορροπία στην κόψη του ξυραφιού», μια σκληρή αντιπαράθεση της βίας με τον εαυτό της, ικανή να οδηγήσει σε μια μεταμόρφωση του ίδιου του ανθρώπου.