Η νέα τρομοκρατία

Η νέα παγκόσμια συγκίνηση, ο νέος μεγάλος φόβος, όπως εκείνος των παλιών χιλιαστών, κατασκευάζεται ήδη με βάση την ημερομηνία 21 Δεκεμβρίου 2012. Πρόκειται για την καταστροφή ή την «Αποκάλυψη», για το τέλος δηλαδή του κόσμου όπως είναι μέχρι σήμερα γνωστός. Η ημερομηνία αναφέρεται στο ημερολόγιο των Μάγια(που φαίνεται ότι προέβλεψαν το τέλος του κόσμου αλλά όχι και το δικό τους). Τότε, λέει, θα ευθυγραμμιστούν με το γαλαξιακό κέντρο ο Οφιούχος, ο Σκορπιός, ο Τοξότης και ο Ήλιος. Όμως δεν είναι η πρώτη φορά που έχουμε ανάλογες ευθυγραμμίσεις. Παρόλ’ αυτά ο νέος μεγάλος φόβος των ηλιθίων θα… ευθυγραμμιστεί την ίδια μέρα σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη Γη. Εμείς οι υπόλοιποι θα κάνουμε ότι και ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ που έλεγε ότι ακόμα κι αν αύριο θα ήταν το τέλος του κόσμου, εγώ πάλι θα φυτέψω ένα δέντρο, ή απλώς θα ζήσουμε, διαβάζοντας Αλμπέρ Καμύ(τόσες φορές έχουμε γράψει γι’ αυτό, θα το ξαναγράψουμε γιατί κάποιοι ξεχνούν).
Να, «Ένας άνθρωπος παρατηρεί με θαυμασμό τον κόσμο κι ένας άλλος σκάβει τον τάφο του: πώς να τους ξεχωρίσω; Τους ανθρώπους και τον παραλογισμό τους;». Ανάμεσα στη ζωή και στο θάνατο, αυτές τις δύο σκιές που σχηματίζουν ορθή γωνία, «Δε θέλω να επιλέξω... Άλλωστε πως να εκφράσω αυτό που συνδέει την τρομερή αγάπη της ζωής μ’ εκείνη τη μυστική απελπισία;» αναρωτιέται στα πρώτα του προσωπικά κείμενα ο νεαρός Αλμπέρ Καμύ. Και προτείνει «Ζήστε σαν...». Σαν πως δηλαδή; Το ερώτημα μένει αναπάντητο. Το παιδί δεν «βλέπει» ακόμα τίποτ’ άλλο πάρεξ τον ορίζοντα των απροσδιοριστιών που αργότερα θα σχηματοποιήσει σε μορφές. Το νόημα της ζωής βρίσκεται ακόμα, μόνο ως προ-υπάρχον στη «θόρυβο-γλώσσα» των οικείων φωνών· ως προφάνεια, στην ομιλούσα σιωπή της αναλφάβητης ισπανίδας μητέρας και στα χρώματα του μεσογειακού τοπίου. Πρώτα ριζώνεται ο χώρος μέσα στην ύπαρξη και ακολουθεί η εγγραφή του σώματος της ύπαρξης στον κόσμο μέσω μια συγκεκριμένης «θέασης» αλλά και στον Άλλο μέσω της ερωτικής πράξης. Καθώς «Όταν αγκαλιάζεις ένα γυναικείο κορμί είναι το ίδιο σα να κρατάς μέσα σου αυτή την παράξενη χαρά που κατεβαίνει απ’ τον ουρανό και ξεχύνεται πάνω στη θάλασσα» («Οι Γάμοι»). Ο αντικειμενικός χώρος που έχει εγγραφεί στο «σώμα» του Αλμπέρ Καμύ είναι η τραγικότητα του μεσογειακού πολιτισμικού «εδάφους». «Σ’ αυτά τα μέρη -γράφει στην «Εξορία της Ελένης»- μπορείς να καταλάβεις πως οι Έλληνες άγγιξαν την απελπισία χάρη στην ομορφιά και στην καταπιεστική της δύναμη (...) Αντίθετα, η εποχή μας έθρεψε την απελπισία της με την ασχήμια... Εξορίσαμε την ομορφιά, οι Έλληνες για χάρη της πήραν τ’ άρματα. Πρώτη διαφορά που έρχεται από πολύ μακριά. Η Ελληνική σκέψη οχυρώθηκε πάντα πίσω από την ιδέα των ορίων. Δεν εξώθησε τίποτα ως τα άκρα, ούτε τα ιερά ούτε τη λογική, γιατί δεν αρνήθηκε τίποτα, μήτε τα ιερά μήτε τη λογική. Μετρίασε το απόλυτο, εξισορροπώντας τη σκιά και το φως. Η Ευρώπη μας αντίθετα, ψάχνοντας να κατακτήσει την ολότητα, είναι κόρη της υπερβολής...» (Το καλοκαίρι). Γι’ αυτό το λόγο ο Καμύ θα κρατήσει «ίση απόσταση ανάμεσα στην αθλιότητα και τον ήλιο». Αλλά αίφνης εισβάλει το Τίποτα. Αύριο είναι ο θάνατος(Ο Καμύ παθαίνει φυματίωση το 1930). «Απ’ αυτό το ασάλευτο κορμί η ψυχή (θα) λείπει. Αυτή η οριστική πλευρά του γεγονότος αποτελεί το περιεχόμενο του παράλογου συναισθήματος». Το παράλογο για τον Καμύ δεν βρίσκεται μήτε στον άνθρωπο μήτε στον κόσμο αλλά στην από κοινού παρουσία και αντινομία τους. Η έλλειψη επικοινωνίας ανάμεσα στην ανάγκη του πνεύματος για ενότητα και το χάος του κόσμου που το μυαλό συνειδητοποιεί συνιστά το παράλογο. Αλλά ποιο τάχα μπορεί να είναι το νόημα της ζωής ενός αυριανού νεκρού; Η υπεκφυγή-ελπίδα μιας άλλης ζωής ή η μεταθανάτια δικαίωση στο όνομα μιας μεγάλης ιδέας; Ούτε η αυτοκτονία ούτε η ελπίδα αλλά ούτε και τα άγονα παιχνίδια πάνω σε μεγάλες αθλιότητες, απαντά ο Καμύ. Η παράλογη συνείδηση πρέπει να ξεπεραστεί. Δεν υπαγορεύει αφ’ εαυτής κανένα κανόνα δράσης. Υποθάλπει, όμως, την ανταρσία. Αυτή τη γελοία λογική που θέτει τον άνθρωπο αντιμέτωπο με ολόκληρη τη δημιουργία, πρέπει να την υποβοηθήσουμε, αποδεχόμενοι την ανυπαρξία λογικής στον κόσμο που μας περιβάλλει. «Ζειν, σημαίνει να ζεις το παράλογο», να ζεις χωρίς επαύριο, να απολαμβάνεις τη στιγμή και με όλες σου τις αισθήσεις να απολαμβάνεις τον πλούτο του κόσμου. Αλλά το ζήτημα είναι να ζεις σκεπτόμενος. Και «Σκέφτομαι σημαίνει ξαναμαθαίνω να βλέπω, να παρατηρώ, να κατευθύνω τη συνείδησή μου, να δημιουργώ με κάθε ιδέα και με κάθε εικόνα, όπως ο Προυστ, έναν τόπο προνομιακό… Αυτό που δικαιώνει τη σκέψη είναι η ακραία συνείδηση» (Ο Μύθος του Σίσυφου). Τελικά, Ο Καμύ θα συμπληρώσει τα αποσιωπητικά του «Ζήστε σαν…» στους «Γάμους της Τιπάζα», όπου σημιώνει: Να γίνεις αθλητής, ποιητής ή και τα δυο μαζί. Ο αθλητής δομεί το σώμα του που είναι, σύμφωνα με τον Μωρίς Μερλώ-Ποντί, η «σκοπιά μας απέναντι στον κόσμο». Η ψυχή έχει νόημα μόνο μέσω του σώματος και μέσω αυτού κατοικείται ο χώρος. Αλλά ο χρόνος δεν μπορεί να είναι παρά «οι αδιάκοπες και διαδοχικές φάσεις του παρόντος». Όσο για τον ποιητή -που μπορεί να είναι ο Δον Ζουάν, ο ηθοποιός, ο κατακτητής του Μαλρώ, ο καλλιτέχνης, εν τέλει ο «ευτυχισμένος Σίσυφος»- αυτός δεν κάνει τίποτ’ άλλο παρά να «δείχνει» με μεταφορές, μιμήσεις, εικόνες και «σιωπές» το παράλογο της κοινής μοίρας ή εκείνο που σύμφωνα με τον Βιτγκενστάιν δεν μπορεί να ειδωθεί και να ειπωθεί.