Κόκκινη γραμμή

Ποιο είναι αυτό το εγελιανό πνεύμα της ιστορίας που φυσάει πότε από δω και πότε από κει, «χορεύοντας» τους ανθρώπους και τις κοινωνίες κατά το δοκούν; Τι συνέβη και από την εθνική ανάταση και το θαυμασμό του κόσμου για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 και το θρίαμβο της Εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου περιπέσαμε στη χλεύη και τον περίγελο του 2010; Γιατί η Ευρώπη της δημοκρατίας και του κράτους πρόνοιας έχει καταστεί Ευρώπη μιας χρηματοπιστωτικής ολιγαρχίας, όπου οι εργαζόμενοι έχουν καταστεί αναλώσιμοι και περιττοί; Υπάρχει κάποιος «μεγάλος Άλλος», που καθορίζει τις συμπεριφορές των ανθρώπων και των κοινωνιών; Πως λειτουργούν στα μυαλά των ανθρώπων αυτοί οι Άλλοι, άλλοτε επιβάλλοντας την υποταγή κι άλλοτε την εξανάσταση; Πως γίνεται ένας Τυνήσιος μανάβης που αυτοπυρπολήθηκε, να πυροδοτήσει την επανάσταση στον αραβικό κόσμο; Τι τέλος πάντων είναι αυτό που χαράζει τα όρια, μια κόκκινη γραμμή, ένα ως εδώ και το οποίο λειτουργεί σαν «καύσιμο» για τη φοβερή εγελιανή πανουργία του λόγου και της Ιστορίας; Ναι, ένας απελπισμένος Τυνήσιος έβαλε φωτιά στην Αραβία. Ποιος θα βάλει φωτιά στην Ευρώπη;
Θυμάμαι τον καθηγητή Μπ. Μπαντί στο πανεπιστήμιο της Ναντέρ να μιλάει για την τριπλή αποτυχία της δημοκρατίας στην Ευρώπη: το δημοκρατικό έλλειμμα της ΕΕ, τη μη ανανέωση της «πολιτικής προσφοράς», καθώς η πολιτική τάξη φοβάται ότι μαζί με την ανανέωση θα χάσει και τις προνομίες της, αλλά κυρίως την απώλεια της αξιοπιστίας της σοσιαλδημοκρατίας που κατέστη παντού άκριτα νεοφιλελεύθερη, προσχωρώντας σ’ έναν «ήπιο νεοσυντηρητισμό», κάνοντας το νεοφιλελευθερισμό τη μοναδικό οδό, τον περίφημο «μονόδρομο». Το αδιέξοδο, συνεπώς, προκύπτει από τη μονοδρόμηση, από την αδυναμία έκφρασης εναλλακτικής λύσης, από την αδυναμία μιας σοβαρής προγραμματικής προσπάθειας, της ανανέωσης του πλαισίου σκέψης και κατ’ επέκταση της πολιτικής τάξης. Αποτέλεσμα αυτής της κρίσης του πολιτικού συστήματος σε ολόκληρη την Ευρώπη είναι η αποχή των πολιτών από τις κάλπες και η καταφυγή στις αγκάλες του λαϊκισμού που συνιστά ένα αληθινό δηλητήριο για τη δημοκρατία. Τι μπορεί να αλλάξει την κατάσταση; Μία εξανάσταση των πολιτών; Μία επανάσταση; Ο Μπαντί δεν χρησιμοποιεί τέτοιες… ακραίες εκφράσεις, απλώς μιλάει για την ανάγκη ενός «οικουμενικού εκδημοκρατισμού» και την ενθάρρυνση της δημόσιας αντιπαράθεσης παντού, αξιοποιώντας τους νέους τόπους επικοινωνίας, την εκπαίδευση αλλά και τους προνομιακούς χώρους των δεινών, που απαιτούν τη λύση τους. Η δημόσια σύγκρουση πρέπει πάνω απ’ όλα «να τροφοδοτηθεί από το πνεύμα της αντίστασης που είναι η πρώτη βάση όλων των δημοκρατιών» λέει ο καθηγητής στη Le Monde. Συνεπώς, η σύγκρουση, η κόκκινη γραμμή και η ανυπακοή, όπως το «Δεν πληρώνω» και η καθολική διαμαρτυρία είναι στοιχεία αναγκαία για την επανεύρεση του χαμένου δημοκρατικού ιδεώδους.