Ο ξένος μέσα μας

Ποιος είναι ο «ξένος» σήμερα; Όλοι μας. Παραδόξως, το ξένο μας κατοικεί, είναι η κρυμμένη πλευρά της ταυτότητάς μας, ο τόπος όπου ερημώνεται η κατοικία μας, ο χρόνος όπου ναυαγεί η συμπάθεια. Ο ξένος, σύμπτωμα που κατά κύριο λόγο καθιστά ανέφικτο το «εμείς», αρχίζει να υπάρχει όταν αναδύεται η συνείδηση της διαφοράς, και ολοκληρώνεται όταν αναγνωρίζουμε ότι όλοι μας είμαστε ξένοι(Κρίστεβα). Στο πλαίσιο, μάλιστα, της πλανητικής οικονομικής και πολιτικής ενοποίησης διαμορφώνονται νέες μορφές ετερότητας και το ερώτημα που τίθεται είναι αν μπορούμε να ζήσουμε «εσωτερικά, υποκειμενικά» μαζί με τους άλλους, αν μπορούμε να είμαστε άλλοι, χωρίς αποκλεισμούς και χωρίς την εξάλειψη των διαφορών μας. Κάποιοι διατείνονται ότι η ξενοφοβία των ημερών μας αντλεί την έντασή της από την κρίση των ηθικών και θρησκευτικών συστημάτων. Αυτή η οπτική παραβλέπει την οικονομική και πολιτική παράμετρο και αποκλείει τη δυνατότητα μιας πιο ουσιαστικής ανάγνωσης του φαινομένου. Εν προκειμένω, αξίζει να σημειωθεί η παρατήρηση της Κρίστεβα που αφορά τους ναζί, αλλά και τους σύγχρονους φανατικούς. Οι ναζί, λοιπόν, «επειδή έχασαν την απόλυτα συμβολική, υψηλή και αφηρημένη έννοια της ανθρωπότητας (την αξίωση μιας διιστορικής ανθρώπινης αξιοπρέπειας) και την αντικατέστησαν με μία τοπική, εθνική, ιδεολογική ένταξη, η αγριότητα έγινε το χαρακτηριστικό τους γνώρισμα και μπόρεσε να ασκηθεί ενάντια σ’ εκείνους που δεν μοιράζονταν αυτή την ένταξη». Συνεπώς, η ξενοφοβία γίνεται ρατσισμός και φασισμός, όταν συνδέεται με την ιδέα της ανωτερότητας της φυλής και του έθνους. Ας μη συγχέουμε, άρα, την ανθρώπινη και σε κάθε περίπτωση ψυχολογική ανασφάλεια των κατοίκων του Άγιου Παντελεήμονα με τον ρατσισμό. Η μη διάκριση των αποχρώσεων αυτών και ο χαρακτηρισμός κάποιου ως ρατσιστή, μπορεί να τον κάνει ρατσιστή, ρίχνοντάς τον στην αγκαλιά της εγχώριας Κου Κλουξ Κλαν. Κατά συνέπεια, το ίδιο επικίνδυνοι με τους ρατσιστές και τους φασίστες είναι και οι φανατικοί της άλλης πλευράς, της αριστεράς, που συναντούν τον ρατσισμό μέσα από τον «αντιθετικό προσδιορισμό» του Χέγκελ, δηλαδή μέσω της φανατικής άρνησης ακόμη και του απλού ανθρώπινου φόβου ενός κατοίκου των γκέτο.