Αντι-Φάσεις

Εφεξής οφείλουμε να σκεφτόμαστε με όρους πλανητικούς, λέει ο νομπελίστας Αμάρτυα Σεν (Ηθική και Οικονομία), καλώντας να επιστρέψουμε στο δυνατό κράτος. Το κράτος όμως είναι συνυφασμένο με το έθνος(κράτος-έθνος), δημιουργώντας τεράστια εμπόδια στο πλανητικώς σκέπτεσθαι. Αλλά αυτή η αντίφαση δεν είναι τίποτα μπροστά σ’ αυτή που επικαλείται ο Αλαίν Φινκελκρό και σύμφωνα με την οποία «Στο όνομα των δικαιωμάτων του ανθρώπου, επιδοκιμάζουμε τον απεριόριστο χαρακτήρα (σ.σ. και την ικανοποίηση) όλων των επιθυμιών»(France Inter). Η αντίφαση αυτή καθίσταται έκδηλη στην περίπτωση των οικολόγων που μάχονται για την προστασία του περιβάλλοντος, δοξάζοντας συγχρόνως τις χωρίς όρια καταναλωτικές πρακτικές. Παραδόξως, οι διανοητές ανακαλύπτουν την «ηθική του περιορισμού» που προέβαλε από το 1981 ο Κ. Καστοριάδης, αλλά και την ύβριν ως υπέρβαση των ορίων για την οποία είχαν μιλήσει οι αρχαίοι Έλληνες πριν χιλιάδες χρόνια. Εκείνο που προβάλλεται, τώρα, ως νέο είναι η… σπουδαιότητα της ηθικής(Ζαν Κλωντ Μισεά) και η «common decency» του Όργουελ. Με άλλα λόγια προτείνουν τη «σεμνότητα και την ταπεινότητα» ως μία ορισμένη ηθική πολιτική πρακτική! Αυτή τη σχέση ηθικής και πολιτικής έχει αναλύσει και ο μακαρίτης Νορμπέρτο Μπόμπιο στο τελευταίο βιβλίο του «Εγκώμιο της πραότητας και άλλα κείμενα περί ηθικής». Ο συγγραφέας αναφέρεται στο «Μακάριοι οι πραείς» (όπως και ο Βόνεγκατ) και προτείνει την «πραότητα» (εμείς θα τη λέγαμε «μετριοπάθεια», αλλά τότε υπάρχει ο κίνδυνος να ταυτίσουμε τον Μπόμπιο με τον Κοντ) ως μία εναλλακτική στάση απέναντι στη βία της εξουσίας, ως μία μη-βία (Η Χάνα Άρεντ κάνει τη διάκριση μεταξύ δύναμης και βίας). Η «πραότητα» δεν σημαίνει υποχωρητικότητα, δεν σημαίνει θυσία, αλλά ενέχει δύναμη, αυτή της μη βίας. Αλλά τι είναι η πραότητα; «Ταυτίζω τον πράο με τον μη βίαιο, την πραότητα με την αποκήρυξη της χρήσης βίας εναντίον του οποιουδήποτε. Επομένως, η πραότητα είναι μη πολιτική αρετή. Και μάλιστα στον κόσμο αυτό που ματώνει από μίση μεγάλων (και μικρών) ισχυρών είναι η αντίθεση της πολιτικής» σημειώνει ο Μπόμπιο.