Φενακισμοί

Ακούω τον υπουργό Α. Λοβέρδο να υπερασπίζεται με απίστευτη ζέση το μεσαιωνικό εργασιακό τερατούργημά του και διερωτώμαι: Τα πιστεύει αυτά που λέει; Κι όμως, τα πιστεύει. Γιατί για να είναι πειστικός πρέπει να μπει στο πετσί του ρόλο του, να πιστέψει τα λόγια του. Η διαπίστωση, ομοίως, του πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου ότι τάχα τίποτα δεν έχει αλλάξει στις εργασιακές σχέσεις είναι άλλης τάξεως ζήτημα, είναι μάλλον αντιληπτική αδυναμία. Και στις δύο, πάντως, περιπτώσεις η ίδια η κυρίαρχη τάξη βρίσκεται σε κατάσταση φενακισμού, ήτοι αυτοπαραμυθιάσματος, καθώς «δεν μπορεί να φενακίσει την υπόλοιπη κοινωνία με την ιδεολογία της χωρίς την ίδια στιγμή να μη φενακίζεται και η ίδια»(Κ. Καστοριάδης). Πρέπει δηλαδή να «πιστεύει» και η ίδια τα ψεύδη της. Όμως, ο φενακισμός(ή ξένωση) έχει δύο κατευθύνσεις, αφού στους «κάτω»παρουσιάζεται ως «ψευδής συνείδηση» και στους μεσαίους ή τους «πάνω» καθώς και στους διανοούμενους με τη μορφή του «ως εάν». Με άλλα λόγια στην πρώτη περίπτωση έχουμε την ιδεολογία της ψευδούς συνείδησης και της αλλοτρίωσης και στη δεύτερη την ιδεολογία που αναφέρεται σε μια πραγματικότητα, όχι για να τη φωτίσει και να την αλλάξει, αλλά για να τη συγκαλύψει, επιτρέποντας στους ανθρώπους να λένε κάτι και να κάνουν κάτι άλλο, να εμφανίζονται δηλαδή άλλοι απ’ αυτό που είναι. Ο δεύτερος φενακισμός μπορεί να αναπτυχθεί σε συνθήκες σχετικής ευημερίας, αλλά εξαφανίζεται σε συνθήκες οικονομικής κρίσης, όπως η σημερινή. Γι’ αυτό αποτυγχάνει η προσπάθεια του κ. Λοβέρδου και τινων άλλων στο ΠΑΣΟΚ να παρουσιάζονται ως «αντιστασιακοί» έναντι του ΔΝΤ. Γι’ αυτό η κοινωνική έκρηξη το φθινόπωρο είναι απολύτως ορατή καθώς οι μεσαίοι αδυνατούν να παίξουν σε συμβολικό επίπεδο(αγορά ακριβών αυτοκινήτων, σπιτιών κ.ά.) το περίφημο «ως εάν». Επίσης, οι «κάτω» είναι αδύνατο να διατηρήσουν την ψευδή τους συνείδηση λόγω των ακραίων συνθηκών της ζωής τους(ανεργία, φτώχεια). Τέλος, μπορεί οι επιχειρηματίες να επιχαίρουν με τα μέτρα εργασιακού μεσαίωνα, αλλά φαίνεται ότι έχουν λησμονήσει το Δεκέμβρη του 2008.