Επιστροφή στο μέλλον

Δεν πρέπει να υπερερμηνεύουμε τις εικόνες ντροπής στη πλατεία Βάθη, λέει ο Νίκος. Πως, όμως, να ερμηνεύσουμε τον παραλογισμό ότι τα ίδια τα κατακρεουργημένα πρόβατα, αυτά που εξαθλιωμένα ποδοπατούνται για ένα μπρόκολο, ξαναψηφίζουν τους λύκους στην Ισλανδία και στην Ιταλία; Μήπως πρέπει να ξανασκεφτούμε τη ρήση του Τολστόι, που έλεγε πως η σκλαβιά διαιωνίζεται και νομιμοποιείται από το γεγονός ότι και οι σκλάβοι σκέφτονται σαν τα αφεντικά τους; Μήπως, τελικά, πρέπει να επαναξιώσουμε τη σημασία της συμβολικής τάξης, δηλαδή του πολιτισμού στην όλη πολιτική διαδικασία της αλλαγής. Με άλλα λόγια, μία πολιτική αλλαγή ή θα επιβάλλει έναν άλλο τόπο και τρόπο συναισθηματικής συναίνεσης (συνανήκειν) καθώς κι ένα νέο ρυθμό στους ανθρώπους που θα εσωτερικευθούν, θα γίνουν οι νέοι κανόνες και θα μοιάζουν φυσικοί (έξεις), ή θα αποτύχει. Ποιοι, όμως, είναι οι σημερινοί κανόνες-έξεις; Σύμφωνα με τη δυτική κουλτούρα ούτε η συλλογικότητα ούτε η Αγάπη. Αυτά είναι τα χαρακτηριστικά της ηττημένης Ανατολής, στην οποία έχει επιβληθεί –όπως παντού- η κυρίαρχη ιδεολογία της απόλυτης ατομικότητας της Δύσης. Ακόμα και στην δυτική Αριστερά ο ανθρωπισμός που είναι θεμελιωμένος στο «αγάπα τον πλησίον σου» απορρίπτεται, καθώς τονίζεται ο λακανικός «απάνθρωπος πυρήνας του πλησίον» και ότι «ο άλλος είναι η κόλασή μας». Αντίθετα, το «Εγώ είναι ο άλλος» του Ρεμπώ δεν έχει καμία τύχη και εξορίζεται στην Αβησσυνία! Τελικά, ο αριστερός ανθρωπισμός της Δύσης είναι μία συγκατάβαση σύμφωνα με την οποία είμαστε ανθρωπιστές αλλά να μην ξεχνούμε ότι τα άτομα δεν είναι αυτόνομα υποκείμενα, αλλά στοιχεία μιας δομής που έχει τους νόμους της( αυτός είναι ο θεωρητικός αντιανθρωπισμός του Αλτουσέρ). Ακόμη χειρότερα, επικρατεί η θέση πως ο πυρήνας της ανθρώπινης φύσης είναι απάνθρωπος. Αυτή «η απάνθρωπη διάσταση αποτελεί συγχρόνως το έσχατο στήριγμα της ηθικής»(Λακάν). Με άλλα λόγια, έχουμε την απάνθρωπη διάσταση όταν από ένα άτομο αφαιρείται η «προσωπικότητα». Αλλά αντί να αναζητηθεί η επανάκτηση του Προσώπου και ο εξανθρωπισμός μέσα από τη συλλογικότητα και το συμπάσχειν, αναζητάται μέσα από τη δημιουργία όχι κάποιου που σιχαίνεται «τη σκόνη που με αποτελεί και σας μιλά»(Σαιν-Ζυστ), όχι απλώς ενός Μεγάλου Εγώ (των Her Omnes του Κάφκα) αλλά ως το «Υπερεγώ», ως τον Μεγάλο Άλλο που είναι η εξαίρεση, ο de l’ un των στρατοπέδων συγκέντρωσης, που σημάδεψε τα μυαλά των επιζώντων και τους κατέστησε αυτόχειρες, ή των δήθεν προτύπων της κομματικής νομενκλατούρας. Αλλά αυτό δεν συνιστά απάντηση και στο ερώτημα, γιατί οι «κάτω» ψηφίζουν Χρυσή Αυγή ή Μπερλουσκόνι; Γιατί η προηγούμενη συμβολική τάξη όπου η αναγνώριση των ανθρώπων γίνονταν με βάση το μέγεθος της καταναλωτικής τους δαπάνης δεν έχει αντικατασταθεί από κάτι άλλο, δηλαδή από νέα αξιολογικά κριτήρια ανάδειξης. Γι’ αυτό όλοι δέχονται την ισχύουσα κρίση ως μεταβατική, τέτοια δηλαδή που θα επιτρέψει την επιστροφή στο προηγούμενο καθεστώς δανεικής ευμάρειας και όχι σε με νέα και ποιοτικά καλύτερη κοινωνική και οικονομική κατάσταση. Γι' αυτό η συνήθεια με βάση την οποία κρίναμε το σωστό ή το λάθος, το δίκαιο και το άδικο στο πλαίσιο της καταναλωτικής κοινωνίας πρέπει να υπερκεραστεί, εάν θέλουμε να στεριώσει μία μεγάλη αλλαγή.