Η Ισλανδία επιστρέφει στο νεοφιλελευθερισμό

Προχθές αναφερθήκαμε στην περίπτωση της Ισλανδίας, όπου σύμφωνα με συνέντευξη στη Deutsche Welle του προέδρου της χώρας Ολ. Γκρίμσον, «Πετύχαμε(σ.σ. την έξοδο από την κρίση) επειδή δεν ακολουθήσαμε τις ευρωσυνταγές». Για την ακρίβεια επειδή άφησαν τις τράπεζες να χρεοκοπήσουν. Κατόπιν τούτου, το ερώτημα που προκύπτει είναι αν η Ισλανδία μπορεί να αποτελέσει το υπόδειγμα για άλλες χώρες, όπως η Ελλάδα. Για να απαντήσουμε στο ερώτημα προσφύγαμε σε μία μελέτη μεταπτυχιακών φοιτητών του Έλληνα καθηγητή του πανεπιστημίου 8 του Παρισιού (Paris VIII), Μιχάλη Βακαλούλη. Σύμφωνα με τη διατριβή, πριν το 1990 η Ισλανδία βασιζόταν στον πρωτογενή και το δευτερογενή τομέα(εξόρυξη αλουμινίου, ψάρεμα). Στη συνέχεια επί πρωθυπουργίας του Ντέιβιντ Οντσον στράφηκε προς το νεοφιλελευθερισμό. Τότε αναπτύχθηκε ο τραπεζικός τομέας με την ιδιωτικοποίηση των πάρα πολλών μικρών τραπεζών και τη συνένωσή τους σε τρεις μεγάλες. Είναι η στιγμή που αναπτύσσεται ο τριτογενής τομέας (πρωτίστως ο τουρισμός), καταλαμβάνοντας το 73% στο ΑΕΠ της χώρας. Πρόκειται για την περίοδο της μεγάλης ευμάρειας –μετά το 2003- καθώς το κατά κεφαλήν εισόδημα της Ισλανδίας ήταν από τα μεγαλύτερα στον κόσμο. Μάλιστα, η ανάπτυξη κυμαινόταν από 5% έως 10% το χρόνο, η ανεργία ήταν μόνο 2%, ενώ από το 2004 η χώρα άρχισε να δέχεται τα κύματα των Πολωνών μεταναστών. Τότε ήταν που ο Όντσον σκέφτηκε να κάνει τη χώρα φορολογικό παράδεισο κατά το αντίστοιχο του Λιχτενστάιν και του Λουξεμβούργου. Αλλά το 2008 ενέσκηψε η κρίση. Είναι δε γνωστό πως από τον Οκτώβριο του 2008 μέχρι τον Ιανουάριο του 2009 οι πολίτες διαδήλωναν έξω από το Κοινοβούλιο κάθε Σάββατο, αποδοκιμάζοντας τη διαπλοκή των πολιτικών ελίτ της Ισλανδίας με τις τράπεζες. Οι διαδηλώσεις αυτές οδήγησαν το 2009 στην εξουσία την Αριστερά για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας. Η νέα ισλανδική κυβέρνηση εθνικοποίησε τις τρεις τράπεζες(αρνούμενη να τις χρηματοδοτήσει), εν τω μεταξύ δέχτηκε 7 δις βοήθεια από τις σκανδιναβικές χώρες, τη Βρετανία και τη Γερμανία, υποτίμησε κατά 80% την ισλανδική κορώνα, διατηρώντας, συγχρόνως, το κοινωνικό κράτος με επέκταση της βοήθειας προς τους ανέργους και στις πολύτεκνες οικογένειες. Εν τω μεταξύ ο πληθωρισμός έφθασε στο 20%. Είναι γνωστή, επίσης, η σύγκρουση με τη Βρετανία λόγω της μη εγγύησης των ξένων καταθέσεων. Η σημαντικότερη, όμως, μεταρρύθμιση στην Ισλανδία ήταν το νέο Σύνταγμα. Σ’ αυτό διατυπώθηκε το αίτημα για πραγματική διάκριση των εξουσιών, για διαφάνεια καθώς και για απαγόρευση της λειτουργίας των εκλεγμένων εκπροσώπων για ίδιο όφελος, για δικαστική δίωξη των υπεύθυνων για τη χρεοκοπία και, τέλος, η διάταξη ότι οι φυσικές πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας ανήκουν σε ολόκληρο το λαό. Ο τρόπος αλλαγής του Συντάγματος ήταν εκπληκτικός. Το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει η μελέτη είναι ότι στις εκλογές που θα γίνουν το 2013 η παράταξη(αριστερά) που έβγαλε τη χώρα από την κρίση θα χάσει την εξουσία και θα την κερδίσει η παράταξη(δεξιά) που την οδήγησε στο νεοφιλελευθερισμό και στη χρεοκοπία. Γιατί, άραγε; Γιατί παρά τις μεταρρυθμίσεις οι άνθρωποι δεν άλλαξαν τρόπο σκέψης και χαρακτήρα. Η μεσαία τάξη ξαναθυμήθηκε το μύθο της καταναλωτικής ευμάρειας, καθώς μία διαφορετική, ελκυστική ιδεολογία δεν έχει προκύψει. Πέραν τούτου, όμως, μπορεί το ισλανδικό παράδειγμα να εφαρμοστεί στον ευρωπαϊκό νότο; Όχι, γιατί η αλληλεξάρτηση των τραπεζών στην ευρωζώνη είναι τέτοια που αν κάποιες χρεοκοπήσουν θα καταρρεύσει ολόκληρο το σύστημα. Μία παραλλαγή, όμως, θα μπορούσε να επιχειρηθεί.