Περί της δημοκρατίας

Το ερώτημα περί της δημοκρατίας επανατέθηκε στη Βουλή. Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης θέτοντας το 1981 ως χρονικό όριο της εγκαθίδρυσης της δημοκρατίας στην Ελλάδα θέλησε να οικειοποιηθεί υπέρ του κόμματός του το συμβολισμό. Είναι, όμως, γνωστό ότι η δημοκρατία εγκαθιδρύθηκε το 1974, γεγονός το οποίο εκτός από τον κ. Πάγκαλο αμφισβητούν και οι Αγανακτισμένοι των οποίων το πανό αναγράφει «Ψωμί Παιδεία Ελευθερία-Η χούντα δεν τελείωσε το ‘73». Σύμφωνα με τους τελευταίους, το ερώτημα δεν είναι από πότε έχουμε δημοκρατία στην Ελλάδα, αλλά αν σήμερα έχουμε δημοκρατία. Κι αν όντως το 1981 ένα πολύ μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας το οποίο ήταν αποκλεισμένο από την εξουσία απόκτησε πρόσβαση σ’ αυτή μέσω του ΠΑΣΟΚ και του πελατειακού συστήματος, σήμερα οι αποκλεισμένοι είναι οι άνεργοι, οι νέοι που δεν είναι οργανωμένοι σε κανένα κόμμα εξουσίας. Σ’ αυτό τον αποκλεισμό αντιστοιχεί μία κατά προσομοίωση δημοκρατία. Ο Λέστερ Θόροου (σύμβουλος του Μπιλ Κλίντον) το έλεγε κυνικά: «σήμερα ψηφίζουν μόνο οι πλούσιοι» με τις ψήφους που αγοράζουν! Αλλά αυτό δεν είναι η κλασσική ολιγαρχία; Όσο για τους πολιτικούς δεν είναι παρά οι πλασιέ των μεγάλων συμφερόντων από τα οποία εξαρτώνται. Το πολιτικό σύστημα, συνεπώς, αντλεί κατ’ επίφαση τη δημοκρατική νομιμοποίησή του από τους πολλούς, ενώ στην πραγματικότητα νομιμοποιείται από την υλική στήριξη των πλουσίων. Το ιδεολογικό προκάλυμμα αυτής της προσομοιωμένης δημοκρατίας είναι η άποψη πως ο πλούσιος (Ροβινσώνας) και ο φτωχός «εργαζόμενος» (Παρασκευάς) αντί να βλάπτουν ο ένας τον άλλο, μπορούν να συνεννοούνται(ιδού και η συναίνεση) για να χρησιμοποιήσουν όσο το δυνατόν καλύτερα τις ιδιαίτερες ικανότητές τους! Εδώ σημαντικός είναι ο ρόλος των διανοούμενων (32+), οι οποίοι επικαλούνται αδιαλείπτως τη δημοκρατία, όπως ο Ταρτούφος τα ονόματα των αγίων, υποστηρίζοντας ότι υπάρχει ισότητα ανάμεσα στον κοινό άνθρωπο και τους ισχυρούς ως προς το δικαίωμα να «ζήσει κάποιος τη ζωή του»! Είναι αυτοί για τους οποίους η «σοφία» είναι ο κοινός νους που περιλαμβάνει τις δύο πνευματικότητες, αυτή του λογιστή κι εκείνη του εφόρου.
Όλοι αυτοί, όμως, βλέπουν τη σημερινή κατάσταση απ’ έξω, όπως ο γιατρός τον ασθενή, όπως βλέπει τον άνεργο εκείνος που είναι βέβαιος για τη δουλειά του. Αυτή είναι μία «έξωθεν» δημοκρατία, μία απάνθρωπη δημοκρατία για πάνω από το 20% του ενεργού πληθυσμού της χώρας. Επίσης, όταν καταργούν σχολεία και πανεπιστήμια, ή όταν εξαλείφουν τους μικρομεσαίους επιχειρηματίες, αυτό δεν είναι δημοκρατία. Είναι ολιγαρχία. Και για τους αποκλεισμένους είναι ολοκληρωτισμός. Γιατί βρισκόμαστε μπροστά σ’ ένα ολοκληρωτικό παιγνίδι όπου οι μόνοι που θα σωθούν θα είναι οι «μεγάλοι», οι μεγαλο-επιχειρηματίες, οι μεγαλογιατροί, οι μεγαλοδικηγόροι, οι μεγαλοδημοσιογράφοι. Αυτή η ταξική κατηγοριοποίηση υφίσταται στο εσωτερικό κάθε κοινωνικής κατηγορίας και ομάδας, η οποία δομείται με ιεραρχική, πυραμιδική μορφή. Οι «μεγάλοι» (οι πάνω) όλων των κατηγοριών είναι αυτοί που διαπλέκονται μεταξύ τους, επιδιώκοντας, σήμερα, την απόρριψη στον Καιάδα των «μικρών», των κάτω.
Τώρα ακούμε για τα ηθικά νέα μέτρα, για το δίκαιο νέο Μνημόνιο, ουσιαστικά για μία πιο δίκαιη εξόντωση. Είναι το νέο τροπάρι των ευρωπαϊκών ελίτ, που επιχειρούν να εγκαταστήσουν μέσω της «ηθικοποίησης του καπιταλισμού» μια νέα σύνθεση, μια νέα σοσιαλδημοκρατική παγκόσμια τάξη, όπου ο Ροβινσώνας και ο δούλος του ο Παρασκευάς θα συνυπάρχουν αρμονικά ως ζευγάρι όχι προς χάριν της ευτυχίας, όπως πριν, αλλά λόγω της ανάγκης διαχείρισης της κρίσης.
Γιατί από τη «δημοκρατία του standing», από τη δημοκρατία της αέναης ανάπτυξης, της ευφορικότητας και της θέσης ότι δια της ποσότητας θα επέλθει η αυτόματη εξίσωση και η ευημερία για όλους, βρισκόμαστε ενώπιον της «δημοκρατίας του φόβου», μπροστά στη δημοκρατία της καθήλωσης, όπου τα δικαιώματα στην υγεία, στις διακοπές, στη γνώση, ακόμα και στο φυσικό αέρα δεν υφίστανται ως αξίες χρήσης, ως φυσικά δικαιώματα, αλλά ως ανταλλακτικές αξίες, ως εμπορεύματα. Όλη η δημόσια, η κοινή περιουσία των Ελλήνων πωλείται, ιδιωτικοποιείται.
Μπορεί, άραγε, να υπάρξει μία άλλη προοπτική από αυτή της ολιγαρχικής δημοκρατίας. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι ο συστηματοποιημένος σωρός των ιδεολογιών –καπιταλισμός, σοσιαλισμός, δημοκρατία- πρέπει να αποδιαρθρωθεί, έτσι ώστε να μπορέσουμε να πειραματιστούμε με τα υλικά, να προσθέσουμε καινούργια στοιχεία και να δημιουργήσουμε νέους συνδυασμούς. Είναι αλήθεια ότι χρειαζόμαστε απεγνωσμένα νέες, ευρηματικές προσεγγίσεις στα ανθρώπινα προβλήματα του καιρού μας. Σε κάθε περίπτωση απαιτείται μετριοπάθεια, γιατί τίποτα δεν είναι απόλυτο, καμία πραγματικότητα και καμία αλήθεια δεν είναι αντικειμενική, κανείς δεν έχει τα ίδια συμφέροντα με τον άλλο.
Η συλλογιστική του όλου εγχειρήματος εκκινεί από την πεποίθηση πως δεν υπάρχουν «μονόδρομοι», δεν μπορεί να υπάρξει μία και μοναδική εμπορευματική αξία στην οποία να υποτάσσονται τα πάντα. Εν τέλει θα το ξαναπούμε, αν ο Μάης του 1968 ήταν μία αντίδραση στην επιχείρηση αλλαγής των πολιτιστικών κωδίκων, το ίδιο συμβαίνει και σήμερα. Τότε είχαμε την αναγνώριση του ατόμου μέσα από την ηθική της συλλογικής Πράξης για έναν καλύτερο κόσμο. Σήμερα, έχουμε την αμυντική δράση απέναντι στην προσπάθεια εξαφάνισης και της συλλογικότητας και του ατόμου και της προοπτικής ενός κόσμου καλύτερου.