Οι όροι ανατροπής

Η πολιτική αντιπαράθεση με αφορμή την υπόθεση του Βατοπαιδίου και τη στάση δικαστών και εισαγγελέων επαναφέρει το ερώτημα της διάκρισης των εξουσιών, μιας από τις θεμελιώδης αρχές, ίσως η σημαντικότερη, των σύγχρονων κοινοβουλευτικών δημοκρατιών. Για ποια διάκριση μπορούμε να μιλάμε σήμερα όταν αίφνης όλα τα σκάνδαλα επανέρχονται στο προσκήνιο, όταν όλοι μαζί οι φάκελοι ανοίγουν ξανά, όταν η συμπεριφορά κορυφαίων δικαστών κινείται στα όρια ή εντός της πολιτικής διαδικασίας, όταν η κυβέρνηση επιλέγει τους επικεφαλείς των δικαστικών σωμάτων ή όταν στελέχη της αντιπολίτευσης προαναγγέλλουν την παραίτηση εισαγγελέων; Κατόπιν τούτων, για ποια ανεξάρτητη δικαιοσύνη μιλάμε; Γιατί το ΠΑΣΟΚ που τώρα κορρυβαντιεί δεν ψήφισε όταν κατείχε την κοινοβουλευτική πλειοψηφία την εκλογή των επικεφαλείς των δικαστικών σωμάτων από τους δικαστές και τους εισαγγελείς, γιατί δεν δεσμεύεται ότι θα το κάνει έναν αποκτήσει εκ νέου την πλειοψηφία; Γιατί ούτε η ΝΔ προχώρησε σ’ αυτή την αναγκαία θεσμική ρύθμιση που θα διασφάλιζε κατά ένα μεγάλο μέρος την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης; Εντέλει, το παραδικαστικό ήταν μία παρωνυχίδα σ’ αυτή την εμπλοκή των πολιτικών σχηματισμών και της εκτελεστικής εξουσίας με τη δικαστική. Το εξόφθαλμο αυτό γεγονός συμπαρασύρει και τη δικαστική εξουσία στην απαξίωση και καθιστά το πολιτικό σύστημα ολοκληρωτικά ευάλωτο. Κι αυτό υπό την έννοια της συμβολικής υπονόμευσης και της πιθανής πραγματικής ανατροπής του υπάρχοντος συστήματος. Για να το αντιληφθούμε αυτό μπορούμε να ανατρέξουμε στον Πασκάλ. Σύμφωνα με τον τελευταίο όταν ο Θεός εγκαταλείπει το προσκήνιο, η θέση του καταλαμβάνεται από τους ανθρώπους, τη φαντασία και το τέχνασμα. Οι άνθρωποι περιβάλλονται το θείο: «Οι δικαστές κατάλαβαν καλά αυτό το μυστήριο. Οι κόκκινες τήβεννοί τους, οι γούνες τους, (...) Τα ανάκτορα όπου δικάζουν, οι κρίνοι, όλο αυτό το επιβλητικό σκηνικό είναι άκρως απαραίτητο» σημειώνει ο Πασκάλ, του οποίου «Οι Σκέψεις» θα λειτουργήσουν απομυθοποιητικά. Η απομυθοποίηση αυτή θα ενθρονίσει τη φαντασίωση της κοινωνικής ανισότητας, εκθρονίζοντας το φάντασμα της φυσικής ή θεϊκής ανισότητας. Μόνο τότε οι άνθρωποι, οι «κάτω» θα αντιληφθούν την ανισότητα εις βάρος τους και την αδικία. Μόνο τότε θα εξοργισθούν και θα επαναστατήσουν. Αλλά χρειάστηκαν μετά τον Πασκάλ και οι φιλόσοφοι του Διαφωτισμού να εισαγάγουν την ιδέα της ομοιότητας των ανθρώπων με τη μορφή της «Συν-Πάθειας», του συμπάσχοντος δηλαδή Εγώ που συμμετέχει συναισθηματικά σε όλα τα δεινά που πλήττουν το ανθρώπινο είδος, της αλληλεγγύης. Τώρα υπό την επίδραση της νέας μορφής συνύπαρξης «ο όμοιος είναι όλος ο κόσμος και ο πρώτος τυχών. Έστω κι αν αυτός είναι ένας Ξένος ή ένας Εχθρός». Η απονομιμοποίηση και απομυθοποίηση συνεπώς των θεσμών δεν αρκούν, αλλά απαιτείται η επανεφεύρεση της αλληλεγγύης και της συμπάθειας σε βάρος του κυρίαρχου ατομικισμού. Ίσως ο αληθινός νεωτερισμός σήμερα να είναι η επιβράδυνση, να σηκώσουμε το κεφάλι και να κάνουμε ένα βήμα σημειωτόν, έστω κι αν ελλείψει ντοπαρίσματος το ρεκόρ στα 100μ. δεν θα καταρριφθεί ποτέ! Ίσως πρέπει να ξαναδούμε την ιδέα της «επιβράδυνσης» και του «καταραμένου αποθέματος» του Βάλτερ Μπένγιαμιν και των κατοίκων της Ικαρίας, την «επικουρούμενη εξανάσταση» και την άποψη ότι «τίποτα δεν είναι πιο αστικό από τον μποέμ» του Γουσταύου Φλομπέρ, αλλά και τον τρόπο του φυγάδα θεόθεν και αλήτη του Ελύτη.