Δημοκρατία και νόημα ζωής

Την ώρα που οι σοσιαλιστές όλου του κόσμου συζητούσαν στο πολυτελές ξενοδοχειακό συγκρότημα του Λαγονησίου για τη φτώχεια, τη μετανάστευση, το περιβάλλον και ο Γιώργος Παπανδρέου έλεγε ότι «η μάχη για τη δημοκρατία είναι καθημερινή», κάποιοι άλλοι στην Ευρώπη έθεταν το ερώτημα αν ζούμε την αρχή της παρακμής των ευρωπαϊκών αξιών του ουμανισμού, του «ελληνικού κόσμου» και της δυτικής πολιτικής δημοκρατία που είναι πλέον ασύμβατη με την οικονομική ανάπτυξη (Le Monde). Την ίδια στιγμή, ένας τριαντατριάχρονος αμερικανός βιοχημικός, ο Jonathan Dunham, εγκατέλειπε τη διαρκή αγωνία του για όλο και περισσότερα χρήματα, απελευθερώθηκε από τους συμβιβασμούς και τις πλαστές ανάγκες του για καινούργιο φορητό υπολογιστή, για νέο αυτοκίνητο, για κινητό τελευταίας γενιάς, ή για τον τελευταίο δίσκο της Μαντόνα, φόρτωσε σ’ ένα τετράχρονο γάιδαρο, που του χάρισαν οι φίλοι του, μερικά ρούχα, ελάχιστα τρόφιμα, τον Σαρτρ και τον Χέγκελ και άρχισε να ταξιδεύει στη Λατινική Αμερική. Το νέο νόημα της ζωής του Τζόναθαν έγινε το ταξίδι με την έννοια της γνωριμίας τόπων και κυρίως ανθρώπων. Ο στόχος του δεν είναι η «αποικιοποίηση» των φτωχών, εκείνων που του παρέχουν στέγη και το περίσσευμα από τη λειψή τροφή τους, με μάσκα τον δήθεν «ουμανισμό» και εκπολιτισμό, δεν είναι η επιβολή της προόδου και της δυτικής δημοκρατίας που «πίνει το νέκταρ από το κρανίο των δολοφονημένων» (Μαρξ), αλλά η επαφή, η ανταλλαγή συναισθημάτων, μικρών βιοτικών αναγκών και πολιτισμικών εμπειριών. Ο Τζόναθαν μένει αρκετούς μήνες στους διάφορους σταθμούς του, δουλεύει, γνωρίζει και γνωρίζεται, αγαπά και αγαπιέται. Κι όταν φεύγει αφήνει πίσω του απουσία. Και σκέφτομαι πως αυτοί που μιλούν για την παρακμή και έκλειψη του «ελληνικού κόσμου», δηλαδή της δυτικής πολιτικής δημοκρατίας, εννοούν το τέλος ενός ορισμένου «κόσμου», που αυτοί επέλεξαν για να νομιμοποιήσουν τους φόνους τους. Γιατί ελληνικός κόσμος είναι και ο Οδυσσέας, το ταξίδι ως νόημα της ζωής.

Διαφθορά από ανία

Πόσα χρόνια, πόσες τετραετίας ακούω τις ίδιες φωνές, την ίδια ηχώ από άλλες κάθε φορά γωνίες, θέσεις και ρόλους να καταγγέλλουν τη διαφθορά και να αναγγέλλουν τη διαφάνεια; Βαρέθηκα το ίδιο και το ίδιο παιγνίδι, την ίδια κακοπαιγμένη παράσταση. Τους ακούς κι αισθάνεσαι εκείνη την αφόρητη ανία που μοιάζει σαν απειλή και οδηγεί είτε στην παραίτηση, να αφεθείς δηλαδή στο ρεύμα του καιρού και να γίνεις κι εσύ «διεφθαρμένος αδιάφθορος» ανάλογα με τις περιστάσεις, είτε στην αναζήτηση νέων φωνών, ικανών να συντρίψουν τη βρυχόμενη αλαλία των ρητόρων και να ξαναπλέξουν από την αρχή το δίχτυ του κόσμου, προσδίδοντας ένα νέο, ενδιαφέρον νόημα στη ζωή των ανθρώπων. Η ανία και ο αριστοκρατικός εκφυλισμός είναι ένας από τους τρόπους εκδήλωσης της παρακμής ενός πολιτισμού. Αυτή είναι η περίπτωσή μας. «Άλλαξε κανάλι, είναι όλοι τους βαρετοί», λέει το παιδί. Αλλάζεις και πέφτεις πάνω στους σύγχρονους δουλοκτήτες της Πιερίας. Ξανα-αλλάζεις και βρίσκεσαι μπροστά στον προαγωγό της 14χρονης στον Πλαταμώνα, ύστερα οι νέες χασισοφυτείες της Κρήτης, μετά οι φωτιές και η ακρίβεια, η τιμή του πετρελαίου, τα χρηματιστήρια, καμία πρωτοτυπία πουθενά, παντού τα ίδια και τα ίδια, τα ίδια χθες, τα ίδια πέρυσι και πρόπερσι. Η ανία, η διαστροφή και η ειρωνεία διαχέονται παντού και όταν δεν εξοντώνουν, τρελαίνουν. Όλα, ο έρωτας, η απιστία, η απληστία, ενδεχομένως και οι μίζες, ακόμη και ο φθόνος ή ο φόνος συμβαίνουν από βαρεμάρα. Γι’ αυτό η διαφθορά μπορεί και να είναι «ένας ιδιαίτερα συμβατικός τρόπος για να υψωθεί κανείς πάνω από τη συμβατικότητα» (Ναμπόκοφ). Ουσιαστικά δεν πρόκειται μόνο εδώ για τη σχέση του Εγώ με το ίδιο Εγώ, αλλά και για την έκφραση της νεωτερικότητας με την ειρωνεία της ειρωνείας, για ένα παιγνίδι που αποσκοπεί στο «σπάσιμο» της ανίας. Υπάρχουν στιγμές που ακόμη και το πένθος φαντάζει... ανιαρό. Όσο για την ηθική, αυτή έγινε τελικά το μεγάλο όραμα της δημοκρατίας που έχει ως στόχο να εξυψώσει τους «κάτω», τους φτωχούς στο επίπεδο της ηλιθιότητας των «πάνω». Γι’ αυτό και η απελπισία δεν έχει τέλος.

Μπουκάρσκι

Πάλι ο Νίμιτς, ξανά το όνομα. Αίφνης, όμως, απέναντι στον Γκρούεφσκι –στο παιγνίδι του εκατέρωθεν εθνικισμού- δεν βρίσκεται ένας Έλληνας αλλά ένας νεαρός συμπατριώτης του. Πρόκειται για τον συγγραφέα τον Άλεξ Μπουκάρσκι, του οποίου τα πρώτα διηγήματα με τίτλο «Οι άνθρωποι που δεν έφθασαν ποτέ» έκαναν ιδιαίτερη αίσθηση και μεταφράστηκαν πρόσφατα στα βουλγάρικα. Οι άλλοι, οι Βούλγαροι δεν έχουν κανένα πρόβλημα να αποκαλέσουν το συγγραφέα μακεδόνα. Εκείνος, όμως, δεν έχει πρόβλημα ταυτότητας. Γι’ αυτό μιλάει για μία λογοτεχνία χωρίς σύνορα (συνέντευξη στην εφημερίδα Dnevnik). Ενώ θεωρεί ότι η λογοτεχνία στη χώρα του εξακολουθεί να είναι επηρεασμένη από την κληρονομιά του «σοσιαλιστικού ρεαλισμού» και να εκλαμβάνεται ως μία προέκταση του κράτους, ως μία βοήθεια στις αρχές και όχι ως κριτική για τα προβλήματα που το κράτος δεν καταφέρνει να επιλύσει. Η λογοτεχνία δεν αποκρυπτογραφεί, δεν απομυθοποιεί, αντίθετα περιορίζεται στον εξωραϊσμό της Ιστορίας, στη διάσωση τω παλιών εθνικών μύθων και τη δημιουργία νέων, ακολουθώντας τις οργουελικές ντιρεκτίβες της υφιστάμενης εξουσίας. Όλα αυτά οδηγούν στο φολκλόρ και το φολκλόρ έχει συχνά φασιστικές τάσεις. Γι’ αυτό η τέχνη δεν πρέπει να περιορίζεται σε σύνορα, καταλήγει ο Μπουκάρσκι. Να, λοιπόν, που δίπλα μας («στην ξέρεις ποια» όπως λέει ο Δ. Κούρτοβικ) υπάρχουν φωνές δημοκρατικές, ανοιχτές στο μέλλον, στη φιλία και τον άνθρωπο. Αλλά μήπως και στην Ελλάδα δεν υπάρχουν φωνές μισαλλοδοξίας αλλά και απάθειας; Δεν υπάρχουν γραφίδες που ασχολούνται με άηχες και ήσσονος σημασίας ψυχολογικές τρεμούλες; Μήπως η λογο-τεχνία από κριτική στις εξουσίες δεν έχει καταστεί κι εδώ μία τεχνο-λογία στην υπηρεσία τους; Βλέπω τους λογοτέχνες μας, τους ανθρώπους της σκέψης να «δημοσιοσχετίζονται» με άσπρα χαμόγελα και να γλύφουν για μία κριτική, για ένα βραβείο, τους βλέπω να εκσφενδονίζουν τα στιλέτα τους μόλις ο άλλος γυρίσει την πλάτη και σιχαίνομαι βαθιά. Γι’ αυτό προτιμώ τους Μπουκάρσκι.

Ιδεολογικά ψεύδη

Όλοι, πολίτες και περισσότερο οι πολιτικοί, γνώριζαν πως το κόστος της πολιτικής διαδικασίας λόγω της τηλεοπτικοποίησης» και της «εμπορευματοποίησής» της υποχρεώνει κόμματα και πολιτικούς να δεχθούν την ενίσχυσή τους από ισχυρούς οικονομικούς παράγοντες. Οι τελευταίοι δεν προβαίνουν ασφαλώς χωρίς ανταλλάγματα και προς χάριν της… δημοκρατίας σ’ αυτό το παράνομο εγχείρημα. Μοιάζει, συνεπώς, να έχουν δίκιο όσοι μιλούν για υποκρισία εκείνων που διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους για την υπόθεση Ζίμενς. Διότι όλοι ήξεραν αλλά έκαναν «ως εάν» να μην ήξεραν. Όλοι γνώριζαν ότι το παιγνίδι είναι «στημένο» αλλά το έπαιζαν σαν να ήταν επί ίσοις όροις. Όλοι ήξεραν ότι οι κανόνες της δημοκρατίας παραβιάζονταν, αλλά έκαναν σαν να μην έβλεπαν, αφού «έτσι γίνεται». Που βρίσκεται, λοιπόν, το πρόβλημα; Βρίσκεται στην κατάρρευση ενός κοινά αποδεκτού ιδεολογικού ψεύδους, στη χρεοκοπία να κάνεις «ως εάν», στην αποκάλυψη ότι «ο βασιλιάς είναι γυμνός», ή, αλλιώς, ότι είναι ντυμένος με ψέματα. Η απογύμνωση της πολιτικής πραγματικότητας από το ιδεολογικό ψεύδος της δήθεν δημοκρατίας είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος για το ισχύον πολιτικό σύστημα αλλά και για την κοινωνία που έτσι χάνει το συνεκτικό της ιστό, δηλαδή το «κοινό μυστικό», το «κοινό ψέμα» της, κινδυνεύοντας να διαλυθεί. Γιατί η «κοινωνική πραγματικότητα» ως ηθική κατασκευή υποβαστάζεται από «ένα ορισμένο Ως Εάν», διότι πράττουμε Ως Εάν να πιστεύουμε στη δημοκρατία, στην πολιτεία κ.ά. αλλά «μόλις χάνεται η πίστη αυτή αποσυντίθεται ο κοινωνικός ιστός»(Ζίζεκ). Εδώ ισχύει ο Πασκάλ σύμφωνα με τον οποίο όταν κάνεις ότι πιστεύεις, καταλήγεις να πιστεύεις. Ακριβώς αυτή η πίστη κινδυνεύει σήμερα. Γιατί αυτό το κυνικό υποκείμενο που είναι ο σημερινός πολιτικός αλλά και ο πολίτης καθώς και οι διάφοροι εκφραστές τους τείνουν να αποποιηθούν, λόγω της συγκυρίας αλλά και του πολιτικού αδιεξόδου, το προσωπείο του ψεύδους και της υποκρισίας. Το κοινωνικο-πολιτικό σύστημα θα χάσει έτσι την «κόκκινη κλωστή» που το συνέχει και ο κίνδυνος της αποσύνθεσης μοιάζει να είναι επί θύραις. Αλλά υπάρχουν πολλές αντοχές και εφεδρείες ακόμη.

Μαθητές

Δακρυσμένες αγκαλιές, γονείς και παιδιά μπροστά από τους πίνακες, άλλοι χαρούμενοι, άλλοι με την παράταση της αγωνίας στο βλέμμα: θα πέσουν ή θα ανέβουν οι βάσεις; Το «σπίτι», η οικογένεια εξέθεσε στον πάγκο των πανελλήνιων εξετάσεων το «προϊόν» της και εισπράττει τα αποτελέσματα της αξιολόγησης. Ναι, μην απορείτε. Το παιδί, ο μαθητής για την δημόσια «εκπαιδευτική διαδικασία» δεν είναι παρά ένα «πράγμα» και όχι μία προσωπικότητα. Το σχολείο δεν εκπαιδεύει, δεν ακολουθεί μαθησιακές στρατηγικές και διδακτικές πρακτικές ανάλογα με τις ανάγκες των παιδιών, απλώς αξιολογεί την «αυτομόρφωση», την εξωσχολική εκπαιδευτική διαδικασία που επιλέγει η οικογένεια (φροντιστήρια, ιδιαίτερα κ.ά.). Ναι, το παιδί είναι… επένδυση, σχεδόν επιχείρηση, η οποία αξιολογείται και βαθμολογείται στο σχολείο! Οι δάσκαλοι δεν είναι παρά οι σχολικοί σύμβουλοι της οικογένειας. Γι’ αυτό οι γονείς μοιράζονται τόσο έντονα την επιτυχία ή την αποτυχία του παιδιού. Αλλά τι γίνεται μετά; Τι θα κάνει το παιδί μετά το πανεπιστήμιο; Πάλι η οικογένεια θα επιδοθεί στο «κυνήγι» της δουλειάς, υποκύπτοντας στους «μαύρους εκβιασμούς». Γιατί δεν νοθεύουν τη δημοκρατία μόνο τα «μαύρα ταμεία», την αλλοιώνει και ο εκβιασμός στους γονείς, στη μάνα, στον πατέρα, τη εξαερώνει η «ομηρία-ανεργία» των νέων με πτυχίο. Ο νέος αγώνας: Να «σωθεί» το παιδί. Να βρει μια δουλειά. Το σπούδασαν, το έστειλαν να κάνει διδακτορικό, να αποκτήσει περισσότερα εφόδια, να γίνει περισσότερο χρήσιμος, να έχει μια καλύτερη ζωή. Του δίδαξαν αξιοπρέπεια. Όμως οι πόρτες είναι κλειστές. Και να ο πατέρας με την περηφάνια του ριγμένη στο χώμα, έξω από το γραφείο του βουλευτή. Μερικές ψήφοι είναι το αντάλλαγμα για να σωθεί το παιδί. Η ψήφος υφαρπάζεται. Η ελεύθερη βούληση «σιδερώνεται» από τους τοκογλύφους της πολιτικής και της κομματοκρατίας. Το μισό χαρτονόμισμα τώρα και τ’ άλλο μισό μετά, όπως στα γουέστερν. Η ψήφος εξαργυρώνεται μέσα από τον μαύρο πολιτικό εκβιασμό: για μια δουλειά, ό,τι κάποτε ήταν δικαίωμα.

Να ζεις και να μην υπάρχεις

Να ζεις και να μην υπάρχεις. Ζωές χωρίς νόημα και νήμα, χωρίς εαυτό, χωρίς μία προσδοκία, μια ελπίδα, μια μαγική αρχή της ζωής για να ταξιδέψουν στο σώμα του κόσμου. Συνταξιούχοι που περιμένουν τα 350 ευρώ. Οι νέοι που γυρεύουν μια δουλειά. Ζουν αλλά δεν υπάρχουν. Μετρούν λεπτό λεπτό την επιβίωση. Διαφανείς κι αόρατοι. Δεν φαίνονται, δεν υπάρχουν. Και από την άλλη, οι αδιαφανείς, τα υπερ-εγώ, οι κύριοι όλος ο κόσμος, οι κανίβαλοι του φωτός και του χρόνου, οι μανιακοί του χώρου και του χρήματος, οι ληστοβαρώνοι, οι πολιτικοί της «μαύρης πολιτικής», οι πωλητές της ελπίδας, συσκευασμένης σε λέξεις συμπάθειας, αλληλεγγύης και συλλογικότητας. Κάποτε οι αόρατοι είχαν μία ευκαιρία στην ορατότητα, ενώνοντας τη βία της συλλογικής τους «νύχτας» στα συνδικάτα, σε πολιτικά κόμματα. Τώρα ξεπουλημένοι και ξεμοναχιασμένοι στο ατομικό τους σκοτάδι, έχουν χάσει την προοπτική της ανόδου στο φως. Εξ ου και η απελπισία.
Όλοι κι όλα κινούνται πλέον στη νεκρή θάλασσα του γενικού σχετικισμού και μιας μισής και μισερής ατομικής ζωής. Οι αόρατοι αλληλοκαταβροχθίζονται. Αλλά και οι ορατοί αλληλοτρώγονται. Ο καπιταλισμός τρώει πρώτα τους «κάτω» κι ύστερα καταπίνει τα παιδιά του. Βιώνουμε τον πολιτισμό του θανάτου, τον πολιτισμό του φόνου, όχι από ανάγκη ή ηδονή αλλά από έξη!
Όλοι κι όλα κινούνται με τον τρόπο της συνήθειας και στο χώρο της μετωνυμίας. Η πολιτική δεν είναι πια πολιτική, η πράξη δεν είναι πράξη, η ζωή δεν είναι ύπαρξη. Η κοινωνία του θεάματος και της εικονικής πραγματικότητας δεν είναι παρά μια γενικευμένη παράσταση. Η γιορτή δεν είναι πια η κατασπατάληση του περίσσιου που κάποτε μέσου του «δώρου» και της διασκέδασης (σκεδάννυμι-σκορπίζω) έσωζε ανθρώπους και κοινωνίες από τη βία της συσσώρευσης. Αντίθετα, σήμερα, η γιορτή είναι μια ευκαιρία υπερσυσσώρευσης· είναι η θυσία της ανθρώπινης υπόστασης και της ελευθερίας στο όνομα των συμβολικών εκείνων σημείων αναγνώρισης, που χωρίς αυτά δεν είσαι ούτε φαίνεσαι. Εδώ έχουμε από τη μια τους νόμιμους τοκογλύφους δανεικών ζωών κι από την άλλη τα νευρόσπαστα της κατανάλωσης. Ώσπου έρχεται η στιγμή της έξωσης και μια καραμπίνα δίνει την απάντηση.

Ελιτισμός=φασισμός

«Όλοι γνώριζαν για το μαύρο πολιτικό χρήμα», λένε οι κυνικοί, «το χειρότερο είναι πως τώρα υπάρχουν αποδείξεις»! Για να αποδειχθεί για άλλη μια φορά ότι για τους κυρίους αυτούς το πρόβλημα (έγκλημα) δεν είναι η κλοπή, εν προκειμένου η νοθεία της εκλογικής διαδικασίας με τον αθέμιτο πολιτικό ανταγωνισμό, αλλά η σύλληψη του «κλέφτη»! Η αντιμετώπιση αυτή υποκρύπτει μια ορισμένη αντίληψη για την πολιτική διαδικασία, η οποία διαφάνηκε και στην περίπτωση της άρνησης του δημοψηφίσματος για την ευρω-συνθήκη. Σύμφωνα με τη θέση αυτή, που κωδικοποιείται στον όρο «δημοκρατικός ελιτισμός», κάθε πληθυσμός-μάζα είναι στην πραγματικότητα χωρίς συνοχή, είναι ανώριμος και ανίκανος να συμμετάσχει σε πολιτικές επιλογές και αποφάσεις. Έχει δίκιο όποιος αναγνωρίζει εν προκειμένω φασιστικά στοιχεία. Πάντως, η μόνη σχέση πολιτικής και κοινωνίας που μπορεί να υπάρξει εδώ, είναι αυτή της χειραγώγησης της κοινωνίας των πολιτών από τους πολιτικούς σχηματισμούς εξουσίας μέσω των μέσων μαζικής ενημέρωσης και πνευματικής παραγωγής, τα οποία ως γνωστόν ελέγχονται από τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα. Η διαπλοκή συνεπώς έχει ως βάση της τη συνάντηση μιας πολλαπλής ιδιοτέλειας, που νομιμοποιείται πολιτικο-ιδεολογικά από τις ελιτίστικες θεωρίες που εκλαμβάνουν τους «κάτω», το εκλογικό σώμα, το λαό, ως επιβλαβή παράγοντα για τη… δημοκρατία. Γενικά, στην μεταπολιτευτική Ελλάδα η πολιτική των κομμάτων αιωρείται μεταξύ των δύο πόλων που είναι ο «ήπιος βοναπαρτισμός» (προσωποπαγή κόμματα) και ο «ελιτισμός» (περιφρόνηση κοινωνίας). Μέχρι σήμερα, η απαξίωση της κοινωνίας αποκρύπτονταν με την καταδίκη των «συνομωσιολόγων», που μιλούσαν για τις άδηλες οικονομικές συναλλαγές. Τώρα, οι… συνομωσιολόγοι επιβεβαιώνονται και αποκαλύπτεται όλο το παρασκήνιο του «θεάτρου» που λέγεται ολιγαρχική κοινοβουλευτική δημοκρατία. Μπορεί η κατάσταση αυτή να αλλάξει; Ασφαλώς. Αλλά για συμβεί αυτό απαιτείται ο εκδημοκρατισμός όλων των θεσμών πολιτικής αντιπροσώπευσης -από τα πολιτικά κόμματα, τα συνδικάτα, τους κοινωνικούς φορείς έως τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Χωρίς την απεξάρτηση της πολιτικής από την αγορά και τις μεμονωμένες επιχειρηματικές ομάδες πίεσης τα πολιτικά κόμματα θα αδυνατούν να χειραφετηθούν από την «οικονομική βία» ώστε να συστήσουν ένα δημοκρατικό περιβάλλον όπου θα εκπροσωπείται ολόκληρη την κοινωνία ισότιμα.

Ολιγαρχία ή δημοκρατία;

Το σκάνδαλο της Ζίμενς θέτει με αποδείξεις πλέον το ερώτημα για το τι είδος δημοκρατία έχουμε. Έχουμε δημοκρατία ή ολιγαρχία; Τα κόμματα παίζουν ισότιμα το παιγνίδι του πολιτικού ανταγωνισμού ή όχι; Είναι το πολιτικό σύστημα, για την ακρίβεια τα κόμματα εξουσίας, όμηρο της οικονομίας ή όχι; Δυστυχώς, οι απαντήσεις στα ερωτήματα δεν είναι θετικές για τη δημοκρατία, η οποία αποδεικνύεται μία επίφαση. Η Ζίμενς είναι ένα σκάνδαλο «μαύρου χρήματος», που αποκαλύφθηκε στη Γερμανία και όχι στην Ελλάδα. Απομένει να αποκαλυφθούν πολλές ακόμη χρηματοδοτήσεις από εγχώριες επιχειρήσεις. Αλλά θα συμβεί άραγε αυτό κάποτε στη χώρα μας; Αμφιβάλλουμε. Κάποιοι εκπλήσσονται για τους εκσυγχρονιστές και τον τότε πρωθυπουργό Κ. Σημίτη για το πως ανέχθηκε τέτοιες πρακτικές. Ξεχνούν ότι ο κ. Σημίτης έλεγε το Νοέμβρη του 2003 «Εγώ πιστεύω ότι οι κακές έξεις δεν αποβάλλονται»! Εκείνο που υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει για τον τότε πρωθυπουργό ήταν η χομπσιανή αντίληψη της ζωής κι ένα Κράτος-Λεβιάθαν. Τίποτα δεν αλλάζει. Τελεία και παύλα. Κι όμως είχε αλλάξει το ΠΑΣΟΚ, τα στελέχη του οποίου μεταλλάχθηκαν μέσω ενός ιδιότυπου ελληνικού εκσυγχρονισμού σε έναν πολιτικό φρανκενστάιν με σώμα προνομιούχου και κεφάλι μη προνομιούχου! Αλλά θα ήμασταν άδικοι και λανθασμένοι αν περιορίζαμε το φαινόμενο στο ΠΑΣΟΚ του κ. Σημίτη. Όλα τα κόμματα εξουσίας σε ολόκληρο τον κόσμο «τα παίρνουν». Αυτό οφείλεται στα τεράστια πλέον κόστη του πολιτικού μάρκετινγκ και των προεκλογικών εκστρατειών, στη θεαματικοποίηση και την εμπορευματοποίηση της πολιτικής διαδικασίας. Δεν είναι τυχαίο ότι στις ΗΠΑ, στενοί συνεργάτες του Μπους και του Τσέινι καταδικάσθηκαν για συλλογή «μαύρο χρήματος».
Οι μελετητές του φαινομένου μιλούν για κρίση της πολιτικής, για κρίση της δημοκρατίας, για κρίση της αντιπροσώπευσης. Είναι πλέον κοινός τόπος πως τα πολιτικά κόμματα δεν εκφράζουν πλέον την κοινωνία αλλά τα ισχυρά οικονομικά συμφέροντα. Στο εσωτερικό των κομμάτων, μάλιστα, υφίστανται ομαδοποιήσεις που εκφράζουν με φατριαστικό τρόπο συγκεκριμένα οικονομικά συμφέροντα(όπως συμβαίνει στο ΠΑΣΟΚ).
Γι’ αυτό τίθεται το θέμα αν μπορούμε να μιλάμε πλέον για δημοκρατία ή για ολιγαρχία. Βεβαίως, δεν ισχυριζόμαστε ότι οι οικονομικά ισχυροί επιβάλλουν την κυβέρνηση που θέλουν, λέμε όμως ότι έχουν τη δυνατότητα να «αγοράζουν» ψήφους και να κατέχουν πολύ περισσότερους από μία ψήφους (σύμφωνα με τον σύμβουλο του Κλίντον, Λέστερ Θάροου) κάτι που αντιστρατεύεται την ισότητα της ψήφου και την έννοια της δημοκρατίας. Διότι αποδεδειγμένα πλέον το « μαύρο πολιτικό χρήμα» επιβεβαιώνει πως το πλαίσιο του πολιτικού ανταγωνισμού είναι η αλληλοεξυπηρέτηση «διαφθορέων» (οικονομικά συμφέροντα, ομάδες πίεσης) - «διεφθαρμένων» (πολιτικά κόμματα και πρόσωπα).

Περιστέρι: κλεμένο όνειρο

Μαθητές και μαθήτριες, όμορφα παιδιά από τα σχολεία του Περιστερίου, στήνουν τον «προτζέκτορα», ανοίγουν το «λαπ τοπ» και παρουσιάζουν την εργασία τους. Λίγοι οι γονείς, ελάχιστοι οι συμμαθητές, πιο πολλοί οι καθηγητές. Η εργασία αναφέρεται στον επαγγελματικό προσανατολισμό. Πρώτο θέμα, πρώτο επάγγελμα: ο δημοσιογράφος. Μεταφέρουν την εμπειρία τους από επιτόπια έρευνα σε μεγάλη αθηναϊκή εφημερίδα. Μιλούν για τα προσόντα του δημοσιογράφου, για την ανάγκη της συνεχούς επιμόρφωσης, για το κυνήγι της είδησης, για το «στρες» της δουλειάς. Εξιδανικευμένη εικόνα. Η θεσμισμένη δουλικότητα(αντιδημοκρατικό καταστατικό ΕΣΗΕΑ), η εξάρτηση(από πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα), οι αργομισθίες, το «ξεπούλημα», όλα αυτά και άλλα πολλά δεν υπήρχαν στη μαθητική εργασία. Τα παιδιά ήθελαν να ξεφύγουν από τη δική τους κόλαση, από «το σχολείο που μας (τα) εξοντώνει». Δεν ήθελαν μια άλλη κόλαση. «Κλέψαμε λίγες στιγμές, είπαν, για να δώσουμε τόπο στο όνειρο». Φαντάζονται, ίσως, τη δημοσιογραφία ως ένα επάγγελμα αγωνιστικό, κατά του ψεύδους και υπέρ της αποκάλυψης της αλήθειας, μια δουλειά με ενδιαφέρον, με συνεχή ένταση αλλά και δημοσιότητα. Πλανώνται. Τους είπαν (τους λέμε) ψέματα. Ίσως για να μην απογοητευθούν. Την αλήθεια θα τη μάθουν οδυνηρά, αργότερα. Σημασία, όμως, έχει ότι εξακολουθούν να φαντάζονται τη δημοσιογραφία σαν «ονειρικό τόπο», σαν νησίδα αντίστασης. Και είναι σημαντικό τα παιδιά να έχουν όνειρα, να δημιουργούν «κλεφτά» τον ου-τόπο τους, να ρίχνουν κρυφά νερό στη φαντασία τους που ακρωτηριάζεται πρώτα από την οικογένεια και μετά από το σχολείο. Ίσως, σκέφτομαι, εκεί που εξακολουθεί να θάλλει λαθραία το όνειρο, εκεί να βρίσκεται και το κύτταρο του νέου κόσμου, το ριζοβλάσταρο που θα αντικαταστήσει τον σάπιο κορμό της ελληνικής κοινωνίας.

Η ΟΔΗΓΙΑ της ΝΤΡΟΠΗΣ

Το δικαίωμα του ασύλου και της οικογενειακής προσέγγισης, οι εγγυήσεις προστασίας των παιδιών, των οικογενειών, των αρρώστων σχεδόν εξαλείφονται, τα δικαιώματα του ατόμου και ο σεβασμός του προσώπου λείπουν παντελώς από την αποκαλούμενη πλέον «οδηγία της ντροπής», την οδηγία για την αντιμετώπιση της παράνομης μετανάστευσης, αυτή που η Κομισιόν υπέβαλε για ταυτόχρονη ψήφιση στο Συμβούλιο και το Ευρωκοινοβούλιο ώστε να έχει αναγκαστική εφαρμογή. Την ώρα που τα ευρωπαϊκά συνδικάτα θα διαδηλώνουν στις Βρυξέλλες για την ακρίβεια, οι τεχνοκράτες και οι ηγέτες της ΕΕ αποφασίζουν για τους μετανάστες, για τη φυλάκιση ακόμη και μικρών παιδιών! Ως εάν οι μετανάστες της λιμοκτονούσας Αφρικής και Ασίας να ευθύνονται για την τρελή αύξηση της τιμής του πετρελαίου και την ακρίβεια. Ως εάν να φταίνε για όλα τα κακά τα θύματα της πιο άγριας εκμετάλλευσης τόσο στη χώρα τους όσο και στη χώρα που μεταναστεύουν. Οι μετανάστες, αφού χρησιμοποιήθηκαν για την απορύθμιση των εργασιακών σχέσεων και την εξάλειψη των δικαιωμάτων των εγχώριων εργαζόμενων, παρουσιάζονται τώρα ως «οι νέοι βάρβαροι» που απειλούν τους ντόπιους εργαζόμενους και την κοινωνική συνοχή! Οι ευθύνες για την ακρίβεια, την αισχροκέρδεια, την ανεργία, ό,τι προκαλεί η απληστία των θιασωτών του κανιβαλικού καπιταλισμού μετατίθεται στους… μετανάστες, στους απελπισμένους, στο καταραμένο απόθεμα της νεοφιλελεύθερης «παγκοσμιοποίησης». Νέα «σινικά τείχη» ορθώνουν οι «πολιτισμένοι» –1.100 χιλιόμετρα το τείχος του στα αμερικανο-μεξικανικά σύνορα-, αλλά κανείς δεν μπορεί να σταματήσει την απελπισία. Ποιος, αλήθεια, δημιουργεί αυτή την απελπισμένη φυγή των ανθρώπων από τις οικογένειές τους, από τα παιδιά τους, από την πατρίδα τους; Ποιος δημιουργεί τους σύγχρονους ξένους; Ασφαλώς, αυτοί που τους επιβάλλουν την εξαθλίωση. Εκείνοι που εκμεταλλεύονται τις πλουτοπαραγωγικές πηγές των χωρών της Ασίας και της Αφρικής, καταδικάζοντας τους κατοίκους τους στην έσχατη φτώχεια. Είναι οι ίδιοι που τους παρουσιάζουν τη Δύση ως το μαγικό ξόρκι, το Μεγάλο Αυτό, τον τόπο της εξάλειψης της πείνας, τον παράδεισο. Είναι οι ίδιοι που πωλούν ακριβά ακόμη και τη σωτηρία, οι ίδιοι που πωλούν λέξεις και ξεπουλούν ψυχές. Είναι οι ίδιοι που μιλούν για την ελευθερία διακίνησης εμπορευμάτων και αγαθών και την αρνούνται όταν πρόκειται για ανθρώπινα όντα. Στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία οι δούλοι χαρακτηρίζοντας res (πράγματα), οι σύγχρονοι "δούλοι" δεν είναι ούτε καν πράγματα.

Η ΗΘΙΚΗ των ΤΕΡΑΤΩΝ

Τριακόσιες χιλιάδες ιρακινοί, κυρίως γυναικόπαιδα, και πάνω από τέσσερις χιλιάδες αμερικανοί στρατιώτες χάθηκαν σ’ ένα πόλεμο που αποδεδειγμένα βασίσθηκε σε ψευδείς αιτίες (όπλα μαζικής καταστροφής), κι όμως ο Τζορτζ Μπους, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, με το ύφος εκείνου που έκανε το καθήκον του λέει «Δεν πρόδωσα τις αρχές μου για χάρη της πολιτικής». Τι θέλει να πει ο Μπους; Ποιες είναι αυτές οι αρχές που παρά το μακελειό, του παρέχουν μια παροιμιώδη, σχεδόν διαστροφική, αταραξία; Κι όμως ο Μπους (όπως και ο Γούλφοβιτς σύμφωνα με τον Χομπσμπάουμ) είναι ιδεολόγος και μάλιστα ορθολογιστής ιδεολόγος. Ακόμη περισσότερο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ είναι ένας… ηθικός άνθρωπος, που υπακούει στην περίφημη «κατηγορική προσταγή» (Καντ)! Τι λέει η κατηγορική προσταγή; «Πρέπει να είμαστε ηθικοί» και η ηθικότητά μας αυτή εξαρτάται από τη βούλησή μας. Εάν η ηθική προσταγή είναι υστερόβουλη, εάν ενέχει προσωπικό συμφέρον, είναι ανήθικη, ενώ αν είναι ανυστερόβουλη είναι ηθική. Έτσι, η κρίση μας για όλα τα τέρατα της ιστορίας πρέπει να γίνεται με κριτήριο τις προθέσεις τους και όχι από τις τερατωδίες τους. Αυτή η νομιμοποίηση από τον Καντ -μέσω των «καλών προθέσεων»- των μεγάλων ιστορικών εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας οδήγησαν τον Ερνέστο Σάμπατο να ονομάσει τον Γερμανό φιλόσοφο «Τσένγκις Καντ»! Σύμφωνα με τη λογική του Καντ(Μπους) «Αν ο Χίτλερ θεωρούσε ότι οι Εβραίοι ήταν η ασθένεια του κόσμου, ήταν εντάξει από ηθική άποψη, ακόμη κι αν έκανε λάθος. Αλλά, αν ενήργησε έτσι από προσωπικό συμφέρον, τότε διέπραξε μια ανήθικη πράξη» (Γκομπρόβιτς)! Συνεπώς, ο πρόεδρος των ΗΠΑ είναι ήσυχος με τη συνείδησή του γιατί παρά τους εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς αυτός ενήργησε ως συνεπής στις αρχές του ανυστερόβουλος ιδεολόγος! Γι’ αυτό ο Μπους και η Λόρα μπορούν να διαβάζουν Ντίκινσον, Ουίτμαν, Γκαίτε και Ρίλκε και ταυτοχρόνως να οδηγούν τους ανθρώπους στο θάνατο. Εδώ, το θέμα δεν είναι η επιφανειακή ή η βιωμένη κουλτούρα που αντιστέκεται στις φαντασιώσεις καταστροφής (Στάινερ) αλλά η επιλογή μιας κουλτούρας θανάτου στο όνομα της ηθικής ή ενός πολιτισμού ζωής (ως αντίρροπης δύναμης σε κάθε μορφή βίας).

Ιρλανδία

Η ευρωσυνθήκη (συνθήκη της Λισσαβόνας) θα έχει την τύχη του Ευρωσυντάγματος μετά την επικράτηση του Όχι στο ιρλανδικό δημοψήφισμα; Όχι. Ήδη οι πολιτικές ηγεσίες της Ευρώπης και οι τεχνοκράτες των Βρυξελλών αντί να δουν το μήνυμα του δημοψηφίσματος, επιδίδονται σε ασκήσεις επί χάρτου για την τεχνική (νομική) λύση του προβλήματος που ανέκυψε. Ήδη υπάρχει ενδεχόμενο να επαναφέρουν τους Ιρλανδούς πολίτες στις κάλπες, ή ακόμη να τεθεί η Ιρλανδία εκτός των 26 που επικύρωσαν τη συμφωνία. Με άλλα λόγια, όπως παρέκαμψαν τη βούληση των λαών, επικυρώνοντας τη συνθήκη στα κοινοβούλια, έτσι και τώρα γράφουν στα παλαιότερα των υποδημάτων τους τη βούληση των Ιρλανδών. Πολλοί ισχυρίζονται ότι το Όχι ήταν συναισθηματικό ή απόρροια της προπαγάνδας των συντηρητικών βρετανικών εφημερίδων καθώς δεν μπορεί οι πολίτες να γνώριζαν τη συνθήκη. Ακόμη κι αν είναι έτσι, οι Ιρλανδοί και γενικά οι Ευρωπαίοι πολίτες, όλοι οι εργαζόμενοι είναι βέβαιο ότι αποδοκιμάζουν την εν γένει νεοφιλελεύθερη πολιτική της ΕΕ. Οι Ευρωπαίοι δεν εμπιστεύονται τους τεχνοκράτες των Βρυξελλών και τις πολιτικές ηγεσίες τους. Η Κομισιόν και γενικά οι ευρωπαϊκοί θεσμοί δεν λειτουργούν προς όφελος των πολλών αλλά των λίγων. Αυτό κατέστη πρόδηλο με την απόφαση για το 65ωρο σε μία συγκυρία, μάλιστα, που οι Ευρωπαίοι εργαζόμενοι πλήττονται από την ακρίβεια, τον πληθωρισμό, την τεράστια αύξηση των καυσίμων, την ανεργία. Τη στιγμή, δηλαδή, που όλοι βιώνουν μία κρίση ανάλογη με εκείνη του κραχ του 1929, η ΕΕ ρίχνει ακόμα πιο βαθιά στην απελπισία και τον εργασιακό μεσαίωνα τους εργαζόμενους.
Έτσι, δηλώσεις όπως αυτή του Γάλλου πρωθυπουργού που προτείνει να «να δείξουμε στους Ιρλανδούς και το σύνολο των Ευρωπαίων πολιτών ότι η Ευρώπη είναι φορέας συγκεκριμένων απαντήσεων και προστατεύει από τους κινδύνους της παγκοσμιοποίησης», μοιάζουν τουλάχιστον υποκριτικές. Ποια είναι η απάντηση της ΕΕ στην τρελή αύξηση των τιμών των καυσίμων, τον πληθωρισμό, την ακρίβεια και την ανεργία; Το 65ωρο; Βέβαια, τώρα, οι πολιτικοί εκφράζουν τη «λύπη» τους και κατηγορούν την Κομισιόν (δηλαδή τους τεχνοκράτες) για «αυτισμό» απέναντι στα προβλήματα που πλήττουν τους Ευρωπαίους πολίτες. Όμως, οι πολιτικές ηγεσίες των 27 είναι άμοιρες ευθυνών; Αυτή η μετάθεση της ευθύνης για τη νεοφιλελεύθερη πολιτική της Κομισιόν είναι τουλάχιστον γελοία και υποτιμά τη νοημοσύνη των εργαζόμενων. Γι’ αυτό όσο η στάση των πολιτικών ηγεσιών και των τεχνοκρατών των Βρυξελλών θα είναι ανάλογη, οι πολίτες θα λένε «Όχι». Όμως, οι εξελίξεις δεν είναι πάντα μονής κατεύθυνσης. Η οικονομική κρίση μπορεί να οδηγήσει σε μία κοινωνική κρίση και τη λαϊκή εξανάσταση αλλά και σε τραγωδίες ανάλογες με αυτές του 1914 και του 1933.

Ψυχρός πόλεμος

Η τρελή κούρσα της τιμής του πετρελαίου ξεπερνάει τόσο τη νόρμα της προσφοράς και της ζήτησης όσο και την ακόρεστη χρηματιστηριακή αισχροκέρδεια. Εκ του αποτελέσματος κρίνοντας, παρατηρούμαι αναλογίες με τον πρώτο ψυχρό πόλεμο, όταν ο ανταγωνισμός των εξοπλισμών γονάτισε την τότε Σοβιετική Ένωση, διαμορφώνοντας τον σημερινό μονοπολικό κόσμο. Σήμερα, όμως, η μοναδική παγκόσμια υπερδύναμη, οι ΗΠΑ παρουσιάζουν ποσοτικά και ποιοτικά σημάδια παρακμής. Ο ρυθμός ανάπτυξης των Ηνωμένων Πολιτειών θα κινηθεί φέτος στο 1,3% (της Ευρώπης 1,5%), ενώ των νέων δυνάμεων, όπως η Κίνα και η Ινδία, θα κυμανθεί στο 6,7%. Η ανάδυση των νέων δυνάμεων θέτει υπό αμφισβήτηση τον μονοπολικό κόσμο και θέτει ξανά το ζήτημα ενός πολυπολικού κόσμου. Αμερικανοί αναλυτές έχουν θέσει έγκαιρα το ζήτημα της «νέας μοιρασιάς» (μια νέα Γιάλτα) πριν η καταστροφή για τις ΗΠΑ είναι οριστική. Όμως, κανείς στις ΗΠΑ δεν δέχεται μια νέα διευθέτηση. Κι αυτό γιατί τόσο στις αμερικάνικες ελίτ όσο και στους «κάτω» είναι εδραιωμένη η «ιερή ιδιαιτερότητα» του αμερικάνικου έθνους, ως του εκλεκτού του Θεού που θα προετοιμάσει τον κόσμο για τη δεύτερη έλευσή Του ή ως του εκλεκτού της Ιστορίας (για τους εγελιανούς της άλλης Αμερικής). Στη δεύτερη περίπτωση που αφορά τους δημοκρατικούς και τον Ομπάμα έχουμε τον λεγόμενο «ριζικό δημοκρατικό μεσσιανισμό». Για την ώρα, οι νέες δυνάμεις ανταγωνίζονται τις ΗΠΑ και το νεοφιλελεύθερο πλανητικό σύστημα με γιγαντιαίες κρατικές επιχειρήσεις όπως η COSCO και Gazprom. Ενώ η αμερικανική απάντηση είναι η φοβερή άνοδος της τιμής του πετρελαίου καθώς η Κίνα εξαρτάται απ’ αυτό κατά 80% και η Ινδία κατά 90%. Όμως αυτή η αντιπαράθεση χωλαίνει καθώς και οι ΗΠΑ εξαρτώνται κατά 66% από το πετρέλαιο. Όμως ελέγχουν τις πηγές ενέργειας της Κεντρικής Ασίας (που εξηγεί τους πολέμους στο Αφγανιστάν και το Ιράκ) ώστε να μπορούν να προβούν ακόμα και σε εμπάργκο. Ο θερμός πόλεμος είναι η έσχατη λύση που βασίζεται στην αμερικανική στρατιωτική (οι εξοπλιστικές δαπάνες αντιστοιχούν στο 50% των παγκόσμιων δαπανών) και τεχνολογική υπεροπλία. Ήδη το 82% των Αμερικανών είναι υπέρ της χρήσης στρατιωτικής ισχύος(στην Ευρώπη 44%). Άραγε, ο τρίτος παγκόσμιος πόλεμος είναι αναπόφευκτος;

Chaltu

Κοιτάζω τη μπάλα να τρέχει ανάμεσα στα πόδια των ποδοσφαιριστών και στις μαύρες βούλες της βλέπω το πρόσωπο της Chaltu, βλέπω το βουβό «γιατί;» στα πανέμορφα μάτια της, εκείνο το ερωτηματικό που γίνεται λευκό δάκρυ, αυλακώνοντας το μελαψό της πρόσωπο και μένοντας μετέωρο στο ύψος των χειλιών της. Η τετράχρονη αδερφή της Chaltu πέθανε από την πείνα. Μετέωρα τα ερωτήματα, μετέωρες και οι απαντήσεις. Κοντά στα 4,5 εκατομμύρια Αιθίοπες κινδυνεύουν να πεθάνουν αν δεν βοηθηθούν άμεσα. Το ίδιο συμβαίνει παντού, κυρίως όμως στην Αφρική. Όλοι θύματα ενός νέου ψυχρού πολέμου, που αυτή τη φορά δεν γίνεται μέσω των εξοπλισμών αλλά με την ξέφρενη κούρσα της τιμής του πετρελαίου. Το πετρέλαιο καταπίνει λαούς ολόκληρους στη δίνη της Γουόλ Στρητ. Συντελείται μπροστά στα μάτια μας μια πραγματική γενοκτονία, ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, αλλά κανείς δεν βλέπει, κανείς δεν αντιδρά. Ή μάλλον αντιδρούμε. Γκοοοοολ! Η ιαχή που μας δονεί και μας συνέχει. Γκολ η Ισπανία! Ο θρήνος της Chaltu χάνεται, σβήνει πίσω από τις ευτυχισμένες κραυγές των θεατών, που μπορεί να είναι και οι αυριανοί νεκροί. Ακόμη και οι επιτήδειοι, αφού υπηρέτησαν μια ζωή το νεοφιλελεύθερο «φόνο», βρίσκουν την ώρα, την τελευταία ώρα τους πριν τη σύνταξη να εξωραΐσουν την προηγούμενη πολιτεία τους. Ναι, ο πληθωρισμός είναι ενδογενής, αλλά πόσα χρόνια χρειάστηκαν για να το διαπιστώσει ο «ευδοκίμως υπηρετήσας»; Αλλά ο κυνισμός περισσεύει παντού. Περισσεύει ακόμη και στους… επιστήμονες, όπως αυτός που πρόβλεψε σεισμό στην Κεφαλονιά, λέγοντας ότι «είναι μια επιστημονική εργασία η οποία έχει καθαρά επιστημονική σημασία»! Όταν δημοσιοποιείται, όμως, κύριε αποκτά και κοινωνική σημασία, τρομοκρατεί, φοβίζει και δεν μπορείς να λες ότι… «ο χρόνος θα δείξει αν θα επαληθευτεί ή όχι». Αλλά φαίνεται ότι κάποιοι βλέπουν τους ανθρώπους σαν πειραματόζωα σε δοκιμαστικό σωλήνα, αναλώσιμους, σαν τα ινδικά χοιρίδια των πειραμάτων τους.

Παρανοϊκό σύμπαν

Η μιντιακή υπερπροβολή ενός άγρια δολοφονημένου ομοφυλόφιλου και τοξικομανούς, που μετατράπηκε σε πρότυπο αντισυμβατικότητας και αντίστασης (με μουσική υπόκρουση το «έβαλε ο Θεός σημάδι παλικάρι στα Σφακιά»!) μου ερέθισε τις ραφές του κρανίου. Δεν έχω τίποτα με το μακαρίτη και τον τρόπο ζωής του, αλλά έχω με τον τρόπο που χρησιμοποιείται από την τηλοψία, όπου παρουσιάζεται ως ο ορισμός της αντίδρασης και της εξανάστασης σ’ ένα κόσμο που δεν αντέχεται. Η αντισυμβατικότητα εν προκειμένω θεωρείται ως κάτι μοναχικό, απόλυτα ατομικό και εγκεφαλικό, που παραπέμπει στους μπήτνικς. Θυμάμαι τον Γκίνσμπεργκ να λέει στον Β. Βασιλικό ότι δεν μπορεί να φύγει από την Αμερική «χωρίς να πάρεις μια πρέζα μεσκαλίνη. Ανοίγει καινούργια βάθη, βλέπεις μια άλλη προοπτική, Πολλοί διάσημοι άνθρωποι στον καιρό μας παίρνουν ναρκωτικά… Το βασικό είναι να γλυτώσεις απ’ αυτό το κορμί. Να κατορθώσεις να γίνεις άγιος… Η αλλαγή έχει συντελεστεί εδώ», στο μυαλό. Τα κοινωνικοπολιτικά αίτια της αλλαγής είναι για μικρά παιδιά. Όλα γίνονται μέσα στο κεφάλι. Αυτό είναι το μήνυμα. Εδώ δεν μιλούν για τη δύναμη των ιδεών, αλλά για τη χημική δύναμη των ψυχοτρόπων! Αλλά όλοι ξέρουμε τι έγινε η γενιά του 1960 στις ΗΠΑ. Τα καλύτερα μυαλά χάθηκαν όχι από την πολιτική ήττα της εξέγερσής τους, αλλά από τα ναρκωτικά. Αυτό, παραδόξως, προτείνεται σήμερα στην ελληνική νεολαία. Στην Ελλάδα συμβαίνει λόγω της σχετικής καθυστέρησης ότι και στις ΗΠΑ πριν πενήντα χρόνια. Κέντρα αναψυχής, μπαρ, πλατείες της Αθήνας, ακριβώς όπως στο The Town and the City του Κέρουακ, όπου «…παίρνεις μια γεύση αποσύνθεσης· γερο-μεθύστακες, πόρνες, αδερφές, κακοποιοί, ναρκομανείς, όλα τα αποβράσματα της αστικής κοινωνίας μαζεμένα εκεί... κι όταν βρεθείς εκεί ανάμεσα σ’ όλα τα παιδιά του θλιμμένου αμερικάνικου παράδεισου, δεν μπορείς παρά να κοιτάξεις κατάματα, στην κατάθλιψη της μπεζεντρίνης (...) Θα δεις μεγαλοβιομήχανους να καταρρέουν ξαφνικά και να τρελαίνονται, θα δεις ιεροκήρυκες στον άμβωνα ξάφνου να εκρήγνυνται... θα δεις πως όλοι έχουν γίνει παράφρονες - ένα παρανοϊκό σύμπαν». Αυτή η παράνοια παρουσιάζεται ως επανάσταση!

Ο Χότζας και η μοναξιά

Ο σεισμός συνέβη τη στιγμή που σκεφτόμουν «το σπίτι του Χότζα»! Ο Χότζας δεν πρόλαβε να ανακουφίσει τους συνωστισμένους ενοίκους και το σπίτι έπεσε! Αναφέρομαι στην πολιτική πρακτική σύμφωνα με την οποία φέρνουμε σε κατάσταση ακραίας δυσανεξίας τους πολίτες και ύστερα τους ανακουφίζουμε λιγάκι, τους δίνουμε μία ανάσα κι εκείνοι είναι ευχαριστημένοι. Οι δυτικοί που δεν έχουν ανάλογες αναφορές με χότζες, μιλούν για την «πολιτική του χειρότερου». Μόνο που όλα έχουν τα όριά τους. Ήδη οι ένοικοι του σπιτιού του Χότζα κινδυνεύουν να σκάσουν από έλλειψη αέρα και δυνατότητα ανακούφισης δεν υπάρχει. Η οικονομία (υπερκαπιταλισμός) εξακολουθεί να βρίσκεται σε κατάσταση αμόκ(το πετρέλαιο πλησιάζει τα 150δολάρια), ακριβώς όπως εκείνος ο 25χρονος Γιαπωνέζος στο Τόκιο, που βαρέθηκε τη ζωή του και τον κόσμο και άρχισε να σκοτώνει τον κόσμο. Η βία είναι πλέον εγγεγραμμένη παντού. Βία και μοναξιά παντού. Πριν μας σκοτώσει η πείνα είμαστε ήδη νεκροί. Ζούμε τον πολιτισμό του θανάτου. Γεμάτοι οι δρόμοι από άδειες ζωές, από άχυμες ψυχές που οδεύουν κούφες και κουφές στο σκουπιδαριό κατασκευασμένων επιθυμιών. Πουθενά δεν υπάρχει ο άλλος ως «φιλότητα» και η πόλη ως τόπος συνάντησης. Η συγκίνηση, το συναίσθημα, ό,τι προκαλεί το νιώσιμο έχει εγκιβωτισθεί σ’ ένα ψέμα που γίνεται η αλήθεια μας, σε μία ευτυχία που είναι η δυστυχία μας. Το πρόσωπό μας, καθώς το αρνούμαστε, έχει χαθεί πίσω από τα προσωπεία και τους ρόλους. Γι’ αυτό ο μέγας τρόμος είναι η αποκάλυψη του πραγματικού μας προσώπου. Αυτό συνέβη με τον τραγικό Σεργιανόπουλο. Ο «έρωτας» δεν ήταν παρά η αγορά του χρόνου του άλλου, μια απελπισμένη προσπάθεια κάλυψης της μοναξιάς με το κομμάτι. Θυμάμαι τη «μπανάνα» ένα μυθιστόρημα που έκανε πάταγο στην Ιαπωνία: «Το μοναδικό πράγμα που κατάλαβα από την αρχή, λέει η ηρωίδα, ήταν πως η αγάπη μας συντηρούνταν από μοναξιά. Ότι κανένας από τους δυο μας δεν μπορούσε να μας τραβήξει από το αμείλικτο μούδιασμα που νιώθαμε όταν ξαπλώναμε μαζί, τόσο σιωπηλοί, σ’ ένα σκοτάδι τόσο απομονωτικό που έμοιαζε να λάμπει»!

Ποδόσφαιρο

Το ευρωπαϊκό κύπελλο ποδοσφαίρου αρχίζει και οι εθνογράφοι της Γενεύης αναρωτιούνται για τη σχέση αυτού του λαϊκού παιγνιδιού με τη θρησκεία, την πολιτική, την οικονομία, τα μέσα ενημέρωσης και την εκπαίδευση. Σύμφωνα με πολλούς, αν το ποδόσφαιρο είναι θρησκεία, τότε ο Μαραντόνα είναι θεό της. Γι’ αυτό οι οργανωτές της έκθεσης «Έξω από το παιγνίδι» έφτιαξαν αγαλματίδια του Αργεντίνου μάγου (να και ο παγανισμός) της στρογγυλής… θεάς (εδώ η Μπάλα και ο Μαραντόνα παραπέμπουν στο γιν και το γιαν)! Αλλά αν οι ποδοσφαιρόφιλοι και ο Ντεμπρέ χαρακτηρίζουν το παιγνίδι θρησκεία, άλλοι αναρωτιούνται αν το ποδόσφαιρο είναι «εργαλείο εκπολιτισμού ή εκβαρβαρισμού». Κατά τη γνώμη μας είναι και τα δύο. Είναι εκπολιτισμός όταν επανασυστήνει στην εποχή της ακραίας ατομικότητας τη συλλογικότητα, το ξεχασμένο Εμείς. Αλλά είναι και εκβαρβαρισμός όταν ανασύρει αντιδραστικούς εθνικισμούς με ρατσιστικά χαρακτηριστικά. Αναφέρομαι στη δήλωση του μύθου του πολωνικού ποδοσφαίρου Ζ. Μπόνιεκ σύμφωνα με την οποία οι Πολωνοί ποδοσφαιριστές είναι «16 φορές (sic) πιο έξυπνοι» από τους Γερμανούς αντιπάλους τους. Η απάντηση των Γερμανών ήρθε με τη δήλωση του προέδρου της ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας που μίλησε για τον μυθώδη προϋπολογισμό των 20 εκατομμυρίων ευρώ με τα οποία η γερμανική ομάδα θα είναι «εγγύηση της αθλητικής αλλά και της οικονομικής επιτυχίας». Και στις δύο περιπτώσεις ο αμιγής αθλητισμός είναι απών. Και στις δύο περιπτώσεις τα κίνητρα δεν είναι μόνο η νίκη σ’ ένα παιγνίδι ή η κατάκτηση του ευρωπαϊκού κυπέλλου, αλλά και διάφορες εθνικές (συμβολικές) ή οικονομικές επενδύσεις. Είναι γνωστό ότι στους αγώνες αυτούς παρουσιάζονται τα νέα σύμβολα, οι νέες φανέλες, τα νέα αθλητικά είδη των μεγάλων δυτικών πολυεθνικών αλλά και τα νέα πρότυπα. Θα είχε ενδιαφέρον η μελέτη των στρατηγικών προώθησης προτύπων (ο Μπέκαμ πριν, ο Κριστιάνο Ρονάλντο τώρα), των τρόπων ζωής και στυλ, που θα μιμηθούν σε λίγο οι νέοι σε ολόκληρο τον κόσμο. Γι’ αυτό εμείς είμαστε με τα «αουτσάιντερ»(όπως η Ελλάδα!), με τις ομάδες που είναι έξω από τις στρατηγικές των πολυεθνικών και ανταποκρίνονται στο joga bonito (ωραίο παιγνίδι), καθιστάμενο ακόμη πιο ωραίο όταν ανατρέπει ακριβοπληρωμένες «παράγκες».

ΟΜΠΑΜΑ

Η επικράτηση ενός μαύρου ως υποψηφίου για την προεδρία των ΗΠΑ παρουσιάζεται ήδη ως θρίαμβος της δημοκρατίας. Ένας μαύρος, όμως, πρόεδρος των ΗΠΑ, όπως ο Ομπάμα, θα ασκήσει διαφορετική πολιτική από έναν λευκό; Αρκεί γι’ αυτό το χρώμα του; Ασφαλώς όχι. Γιατί ο Ομπάμα δεν εκφράζει το 13% του πληθυσμού των ΗΠΑ, που είναι μαύροι και στη συντριπτική τους πλειοψηφία εξαθλιωμένοι, δεν εκφράζει τους «κάτω», απλώς είναι ένας αφροαμερικανός (για τους «πολιτικά ορθούς») που ανήκει και εκφράζει τα συμφέροντα της κυρίαρχης ελίτ. Ο Ομπάμα, η Κοντολίζα Ράις, ή ο Πάουελ έχουν προέλθει από την γνωστή πολιτική των ποσοστώσεων (affirmative action) της δεκαετίας του 1960. Η affirmative action, η πολιτική που εφαρμόστηκε για να γιατρέψει υποτίθεται τις πληγές των διακρίσεων, διασπά στην ουσία τις κοινότητες των αποκλεισμένων, εισάγοντας εντός του «κύκλου ανοχής» των λευκών μόνο ένα 10%. Οι μαύροι προνομιούχοι της ποσόστωσης απέκτησαν, έτσι, την ελπίδα εισόδου στον… παράδεισο του αμερικανικού ονείρου, αλλά συγχρόνως έχασαν την καθολικότητά τους, την πολιτική τους δηλαδή δυνατότητα να εκφράσουν όλους τους «κάτω», όλους τους μη προνομιούχους. Ουσιαστικά, η «θετική διάκριση» είναι ένας προσηλυτισμός από τους WASP’s (Λευκούς Αγγλοσάξονες Προτεστάντες) των καλύτερων στοιχείων των «κάτω», αποδυναμώνοντας έτσι τη δυνατότητα των τελευταίων να οργανώσουν πολιτικά τις διεκδικήσεις τους. Έτσι, ο Όλμπι, «το θύμα» του Μπέλοου, ως μαύρος της ποσόστωσης, είναι πλέον πάνω στο τρένο, ενσωματώθηκε και μπορεί να ονειρεύεται ακόμη και την πρώτη θέση, ή την είσοδο στους «ελεγκτές» ή τους «ρυθμιστές», όπως ο Ομπάμα. Στην πραγματικότητα, η υποψηφιότητα Ομπάμα θα μεταθέσει καλύτερα το ενδιαφέρον των «κάτω», σε δευτερεύοντα ζητήματα, όπως είναι το χρώμα. Δεν είναι τυχαίο ότι 4 στους 10 ψηφοφόρους της Χίλαρι Κλίντον προτιμούν να ψηφίσουν τον ρεπουμπλικάνο και λευκό Μακέην, αντί του δημοκρατικού και μαύρου Ομπάμα. Σε ό,τι αφορά, τέλος, την ανυπαρξία προγραμματικών διαφορών μεταξύ των δύο κομμάτων στην οικονομία και τις τιμές των καυσίμων, αυτή θα καλυφθεί πίσω από τη ρατσιστική διαφορά!

HOMO AMERICANUS

Τερτίπια του παρόντος

Αυξήσεις των τιμολογίων της ΔΕΗ ή όχι; Υπάρχει «ένα δίλημμα σε ανθρώπινο επίπεδο, σε επίπεδο λογικής…» αλλά τα «ζητήματα που έχουν να κάνουν με την ενέργεια δεν μπορεί να αντιμετωπιστούν διαφορετικά»! Η οικονομία συνεπώς, το δεύτερο σκέλος του διλήμματος υπερέχει του πρώτου, του ανθρώπινου. Ο άνθρωπος ας πάει στο διάβολο, η… οικονομία να είναι καλά. Αυτά είπε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Θ. Ρουσόπουλος, αποδίδοντας τη δυσχερή κατάσταση στη δυσμενή διεθνή συγκυρία και την τιμή του πετρελαίου. Αλλά γιατί κ. Ρουσόπουλε δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά; Ως γνωστόν το κράτος κερδίζει όλο και περισσότερα από το φόρο στα καύσιμα, ανάλογα με την αύξηση της τιμής του πετρελαίου. Γιατί, λοιπόν, το Δημόσιο δεν αποποιείται μέρος από τα αυξημένα κέρδη του, γιατί δεν μειώνει το φόρο ώστε να ανακουφιστεί η αγορά, οι καταναλωτές αλλά και η ΔΕΗ; Γιατί θα πρέπει όλα να μετακυλύονται στον καταναλωτή και μάλιστα πολλές φορές; Ποια είναι «Τερτίπια του παρελθόντος»; Τερτίπι, κυνισμός και αναλγησία που έρχεται από το παρελθόν είναι ότι «η ακρίβεια στην αγορά, είναι μια δύσκολη κατάσταση για όλους»! Όλους;! Φαίνεται ότι αποτελεί παρελθόν για σας η διακηρυγμένη πολλές φορές «ανθρωποκεντρική πολιτική» σας και, ακόμη χειρότερα, ότι έχετε χάσει την επαφή με τον κόσμο, με τους μισθωτούς, τους συνταξιούχους, τους άνεργους. Μιλάτε από το ύψος της καλοπέρασής σας και βλέπετε τον άνθρωπο, τον φτωχό, τον αδύνατο ως πράγμα, ως αντικείμενο, ως αναλώσιμο γρανάζι της οικονομικής μηχανής. Αδυνατείτε να δείτε από τα φιμέ τζάμια της μερσεντές σας και να νιώσετε εκείνους που πεινούν. Σε λίγο θα μας πείτε, όπως ο Κ. Σημίτης, ότι η πείνα δεν υπάρχει και πως υπάρχει μόνο «διατροφική ανασφάλεια», ότι φταίνε οι φτωχοί που παρουσιάζουν συναισθηματικές διαταραχές ανασφάλειας! Αποδεικνύεται, δυστυχώς, κύριε κυβερνητικέ εκπρόσωπε ότι διακατέχεστε από επικίνδυνες τάσεις αλαζονείας, αναισθησίας και κυνισμού. Απλώς σας υπενθυμίζουμε ότι τα ίδια ακριβώς πλήρωσε ακριβά το ΠΑΣΟΚ και δεν μπορεί ακόμη να συνέλθει.

Το Γεφύρι της Άρτας

Θυμάμαι το βίραγκα, εκείνη τη φοβερή δίνη στη δεξιά όχθη του ποταμού, στη βάση του γεφυριού, αυτή που είχε τραβήξει στο βυθό της πολλά παιδιά της ηλικίας μου, καθώς η νεανική αποκοτιά του ζην επικινδύνως επιχειρούσε να νικήσει το στοιχειό με μια βουτιά και στοίχημα το «μπορώ να το κάνω», που θεμελίωνε το πρώτο εφηβικό εγώ και το φιλότιμο. Τώρα, που το νερό πιάστηκε με αλλεπάλληλες δέσεις στα πιο ψηλά για να γίνει ηλεκτρικό ρεύμα, κοιτάζω το στεγνό ποτάμι και διαπιστώνω πως ο φοβερός ρουφιάς δεν ήταν παρά μία μικρή ταπείνωση του εδάφους, μία λακκούβα! Ένας ελάχιστος λάκκος δημιουργημένος από την αλλαγή στο ρυθμό και την κατεύθυνση του χορού του νερού ήταν αρκετός για να αλλάξει το χαρακτήρα του υδάτινου στοιχειού και να τον καταστήσει φονικό. Τώρα τίποτα. Το ποτάμι δεν υπάρχει. Απόμειναν μόνο τα λιθάρια και το γεφύρι του θρύλου, που οι ελεγχόμενες, απότομες και ξεπλυμένες κατεβασιές του νερού του τρώνε τα σπλάχνα. Το Γεφύρι της Άρτας πέφτει, γιατί τα ενισχυμένα με συρματοκιβώτια κροκάλας θεμέλια έχουν καταστραφεί. Κάποιοι, όπως πάντα λίγοι, αγωνιούν και φωνάζουν να μη γίνει «κρίμα ο μόχθος του πρωτομάστορα, κρίμα η θυσία της γυναίκας του», να μη χαθεί η ψυχή και το σώμα του θρύλου, να μην αφήσουμε τις επερχόμενες γενιές χωρίς τα ζωντανά παραμύθια μας. Γιατί πως θα μεγαλώσουν τα νέα παιδιά χωρίς να έχουν μια ιστορία να πατήσουν; Πως θα κοιμούνται τα μωρά χωρίς τραγούδια; Πως θα δεθεί η ψυχή τους με τις λαλιές και τα μουσικά ηχοχρώματα του τόπου τους, έτσι που να μην είναι άρριζα, φτερά στους ανέμους; Ακούει, άραγε, κανείς από τους ιθύνοντες; Απευθύνομαι σ’ αυτούς που μιλούν για την παράδοση και την πολιτιστική κληρονομιά μόνο και μόνο όταν πρόκειται να φωτογραφηθούν καβάλα σε γαϊδούρια προς χάριν της επικοινωνιακής μόστρας.

Ο πολιτισμός του φόνου

Μικρά παιδιά πωλούνται στα σκλαβοπάζαρα της Ασίας και της Αφρικής έναντι ευτελούς τιμήματος για να δουλέψουν στο «μεγαλύτερο εργοστάσιο του κόσμου»(Κίνα) ή στις φυτείες κακάο και καφέ (ναι, αυτός που πίνουμε) της Ακτής του Ελεφαντοστού. Ακριβώς, όπως συμβαίνει και με τις γυναίκες των ανατολικών χωρών, που πωλούνται σε προαγωγούς της Δύσης. Παράλληλα, η αμερικάνικη υπηρεσία ρύθμισης της αγοράς πρώτων υλών (CFTC) ερευνά πιθανή χειραγώγηση της τιμής του πετρελαίου στις αμερικανικές χρηματαγορές! Αυτοί που αιτιολογούσαν την τερατώδη αύξηση της τιμής του πετρελαίου ως αποτέλεσμα της μεγάλης ζήτησης σε σχέση με την προσφορά μένουν εκτεθειμένοι, ενώ δικαιώνονται οι… συνωμοσιολόγοι. Τελικά, η τιμή του πετρελαίου είναι χειραγωγημένη από το τραστ των πετρελαιάδων σε αγαστή συνεργασία με τα παπαγαλάκια τους στα μεγάλα ειδησεογραφικά δίκτυα. Το συμπέρασμα δεν είναι της έρευνας που προαναφέραμε, αλλά δικό μας. Διότι μέχρι να καταλήξουν σε αποτέλεσμα οι ερευνητικές διαδικασίες της CFTC, τα χρήματά μας θα έχουν μεταφερθεί με τη μορφή υπερκέρδους στις τσέπες των «μαφιόζων» της χρηματιστηριακής οικονομίας και του πετρελαίου. Αυτό διαπιστώνουν και οι αναλυτές σύμφωνα με του οποίους ακόμα και αν ενισχυθούν οι κανόνες ελέγχου της αγοράς τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει τη σημερινή δυναμική. Συνεπώς, το έγκλημα θα συντελεσθεί πλήρως και τελείως. Ήδη η πείνα εξολοθρεύει ολόκληρους πληθυσμούς στην Αφρική, ενώ όσοι μπορούν μεταναστεύουν είτε προς το βορρά είτε προς το νότο (Νότια Αφρική) θα βρουν μπροστά τους τα πρώην θύματα του απαρτχάιντ (στο νότο) και τους εγχώριους φτωχούς(στο βορρά). Το εσωτερικό προλεταριάτο ξενόφοβο και ρατσιστικό θα χτυπηθεί σ’ έναν αγώνα θανάτου και επιβίωσης με το εξωτερικό προλεταριάτο, τους μετανάστες. Οι «εμφύλιοι των κάτω», ο κανιβαλισμός των εξαθλιωμένων μεταξύ τους είναι ένα έργο που έχει παιχτεί (και παίζεται) στις ΗΠΑ, αναπαραγόμενο σήμερα παντού δίκην ριμέικ! Η Αμερική γίνεται το πρότυπο της οικονομικής απληστίας και της φονικής παγκοσμιοποίησης. Ένας παγκόσμιος πολιτισμός του θανάτου κυριαρχεί απ’ άκρη σ’ άκρη στον πλανήτη. Και οι μόνοι που αντιδρούν στη Δύση, οι μόνοι αλληλέγγυοι είναι τα παιδιά των μεσαίων τάξεων, οι γνωστοί EMO! Αυτοί των οποίων οι γονείς ζουν το δράμα του περάσματος από το φως στο σκότος. Γι’ αυτό τραγουδούν: «Ένας κόσμος που σε στέλνει να δουλέψεις στα πόδια των διαλυμένων ονείρων/ Η μιζέρια σου και το μίσος σου μας σκοτώνουν όλους» (Welkome to the Black Parade). Τα παιδιά αυτά διαμαρτυρήθηκαν, χθες, έξω από μία βρετανική εφημερίδα (Ντέιλι Μέιλ) που τους κατηγόρησε ότι παρουσιάζουν μια «ρομαντική εικόνα του θανάτου». Ναι, γιατί ο συναισθηματισμός και η ευαισθησία είναι περιττά ανθρώπινα χαρακτηριστικά σ’ έναν κόσμο όπου ο καλύτερος θάνατος είναι εκείνος που επισυμβαίνει στο καζάνι των κανιβάλων!