Η κρίση των ΗΠΑ και η Kultur Klux Klan

Ένας ακόμα Αφροαμερικανός, ο Τζωρτζ Φλόιντ, δολοφονήθηκε με φρικτό τρόπο από έναν λευκό αστυνομικό. Ήταν το Νοέμβριο του 2014 όταν η αμερικανική δικαιοσύνη απάλλαξε τον αστυνομικό που σκότωσε έναν 18χρονο Αφροαμερικανό στο Φέργκιουσον του Μιζούρι και οι ΗΠΑ πήραν φωτιά. Ο ρατσισμός εξακολουθεί να είναι εδώ, αλλά το ερώτημα που τίθεται είναι: Τι είναι αυτό που τον αναπαράγει;

Ο ρατσισμός είναι βαθιά ριζωμένος όχι μόνο στην κοινωνική αλλά και στην πολιτική και, κυρίως, στην πολιτιστική παράδοση των ΗΠΑ. Η κουλτούρα του προτεσταντικού πουριτανισμού εξισώνει τους Αφροαμερικανούς με το έγκλημα αλλά και τη φτώχεια με την «αμαρτία», καθώς σύμφωνα με την προτεσταντική κατήχηση οι φτωχοί είναι καταδικασμένοι από το... Θεό να παραμείνουν φτωχοί γιατί δεν αντέχουν τους πειρασμούς του πλούτου! Συνεπώς, όχι μόνο οι «μαύροι» αλλά συνολικά οι φτωχοί είναι καταδικασμένοι να κινούνται στο χώρο της «αμαρτίας» και του εγκλήματος(οι θεωρίες του φασίστα εγκληματολόγου Λομπρόζο είναι ανάλογες). Η κόλαση είναι εδώ και κατοικείται από τους κάθε φορά νέους φτωχούς μετανάστες, καθώς η εγκληματικότητα δεν είναι παρά ένας αναγκαστικός ενδιάμεσος σταθμός, τον οποίο χρησιμοποιούν οι μετανάστες στην προσπάθεια να επιβιώσουν και στο δρόμο τους προς την κοινωνική ενσωμάτωση. Σύμφωνα με μια άλλη προσέγγιση οι «αποκλεισμένοι» εκθέτουν το μόνο κεφάλαιο που διαθέτουν, τον εαυτό τους, το σώμα τους. Βέβαια, εδώ μιλάμε για τους μεμονωμένους φτωχοδιάβολους και όχι για το οργανωμένο έγκλημα, δηλαδή τη μαφία, ούτε για τη «νόμιμη παρανομία» των μεγαλοεπιχειρηματιών τύπου Ροκφέλερ. Γι' αυτούς η «αμαρτία» είναι μία ακόμα πολύ παραγωγική και κερδοφόρα διαδικασία! Εδώ, όπως σημειώνει ο Μαξ Βέμπερ, ο πλούτος «τείνει να συνενωθεί με καθαρά εγκόσμια πάθη, που συχνά του έδιναν το χαρακτήρα ενός «σπορ»... Στο τελικό στάδιο αυτής της εξέλιξης, θα μπορούσε αληθινά να λεχθεί: ειδικοί δίχως πνεύμα, ηδονιστές δίχως καρδιά∙ το μηδενικό αυτό φαντάζεται ότι πέτυχε ένα επίπεδο πολιτισμού, που δεν υπήρξε πριν ποτέ»!

Μέχρι τώρα και παρά τους κοινωνικούς εμφυλίους μεταξύ των «κάτω», η κρίση στις ΗΠΑ ήταν διαχειρίσιμη λόγω της κοινωνικής κινητικότητας και της κοινωνικής ενσωμάτωσης. Το «Εμείς ο λαός…», η φράση με την οποία αρχίζει το Αμερικανικό Σύνταγμα θα βασισθεί και πάλι στο αντίθετό του, δηλαδή στο σύστημα διαιρέσεων των «κάτω», που είναι αμερικανική «εφεύρεση». Μόνο που τώρα έχουμε μια αντίστροφη πορεία που καθιστά αδύνατη τη διαχείριση της κρίσης. Η προοπτική ανόδου των «κάτω» έχει εκλείψει τελεσίδικα. Επιπλέον, οι συνεχώς διογκούμενες ανισότητες διαλύουν τις «μεσαίες» τάξεις που συμπιέζονται προς τα κάτω, τείνοντας να συναντήσουν μια underclass, που περιλαμβάνει τους νέους αποκλεισμένους. Οι ανισότητες όμως δεν φαίνεται να συνιστούν επαρκή συνθήκη για να συστήσουν το πολιτικό Εμείς των «κάτω». Η ατέρμονη «πληθυντικότητα», η πολυδιάσπαση σε αλληλοσυγκρουόμενες εθνοτικές ομάδες-συμμορίες εμποδίζει τη σύνθεση. Η «πληθυντικότητα» ως κεντρική πολιτική αφοπλίζει τους «κάτω» με τον σκόπιμο τονισμό των επί μέρους διαφορών (βάσει του γνωστού δικαιώματος στη διαφορά και των προνομίων που την επιβραβεύουν-affirmative action), φθάνοντας μέχρι το σημείο μιας επικίνδυνης πολυδιάσπασης και διάρρηξης του κοινωνικού ιστού.

Οι νέο-πραγματιστές, όπως ο Ρόρτυ, αναζητούν μια «νέα (κεντρομόλο) εμπνέουσα αξία» που θα αναζωογονήσει τον αμερικανικό πατριωτισμό και θα ενισχύσει τη συνοχή της αμερικανικής κοινωνίας. Δηλαδή τους «πάνω» με τους «κάτω». Για άλλους, τους συντηρητικούς και τους φονταμενταλιστές, το πρόβλημα είναι δημογραφικό και πολιτιστικό! Το πρόβλημα, δηλαδή, είναι οι ισπανόφωνοι και οι αφροαμερικανοί μετανάστες και ο κίνδυνος της απώλειας της κυριαρχίας των WASP’s, των λευκών. Σε κάθε περίπτωση, το φαινομενικά παράδοξο είναι πως η γενικευμένη αμφισβήτηση της πολιτισμικής ηγεμονίας των WASPs από τις διάφορες μη ευρωπαϊκές εθνότητες των ΗΠΑ (αφρο-αμερικανοί και ισπανόφωνοι) οδηγεί στη συνολική απόρριψη των ευρωπαϊκών οικουμενικών αξιών! Αυτό είναι αποτέλεσμα της μακροχρόνιας επιβολής του συστήματος αξιών των Λευκών Αγγλοσαξόνων Προτεσταντών ως κυρίαρχου στοιχείου της αμερικανικής ιστορικής ιδιαιτερότητας, αφού πάντα όποιος δεν το αποδέχεται καταδικάζεται στην πυρά του αντι-πατριωτισμού και του αντι-αμερικανισμού. Έτσι, οι «κάτω» μέσα από τον υπερτονισμό των διαφορών, την πολυδιάσπαση μέσω των εν μέρει φαινομενικά θετικών διακρίσεων και τη μανιχαϊστική στάση (που ενισχύεται από το σύνθημα «Kultur Klux Klan ή πολιτιστικός πλουραλισμός») συναντούν την πολιτική της Ουάσινγκτον.

Η πολιτική της affirmative action(θετική διάκριση) επανέφερε την έννοια της «ράτσας» και το ρατσισμό από το παράθυρο, δηλαδή με φαινομενικά θετικό τρόπο μέσω των προνομίων του 10% (στους «μη λευκούς») αλλά και αρνητικό για τους λευκούς μη προνομιούχους, δηλαδή τους φτωχούς λευκούς και τους ασιατικής καταγωγής «κάτω», που αισθάνονται να αδικούνται και έτσι στρέφονται εναντίον των αφροαμερικανών, καθιστάμενοι ρατσιστές μέσω μιας κατευθυνόμενης κεντρικής πολιτικής. Ουσιαστικά έχουμε μία αντιστροφή των διακρίσεων –ο «αποκλεισμός», όπως και το Κράτος, αποκτά πλέον αχρωματοψία (color-blind). Το αμερικανικό έθνος ενώνεται, ή ακριβέστερα δεν διασπάται, ακριβώς λόγω της… πολυδιαίρεσης μέσω του πολυπολιτισμού και των «θετικών διακρίσεων». Για όσους εκπλήσσονται από την αντίφαση, σημειώνουμε ότι και η affirmative action είναι ως εφαρμοσμένη πολιτική μία αντίφαση αφού είναι μία άρνηση της συνταγματικά κατοχυρωμένης Ατομικότητας και προπάντων είναι μία διάκριση! Αλλά μέσω ανάλογων αντιφάσεων και το σύνθημα «είμαι Αμερικανός, Αντιφάσκω…» του ποιητή Ουόλτ Ουίτμαν, οι Αμερικανοί γίνονται και πάλι ο συνταγματικός «Εμείς ο λαός…»! Βέβαια, ο Άρθουρ Σλέσινγκερ θα μιλήσει για τον κίνδυνο «βαλκανοποίησης» των ΗΠΑ, ενώ ο Σάμουελ Χάντινγκτον θα πει πως παρακολουθούμε την «αποδυτικοποίηση» της Αμερικής.

Ο φόβος αλλοίωσης της αμερικανικής ταυτότητας συνιστά την σημερινή κρίση της. Αλλά ποια ήταν και είναι η κυρίαρχη αμερικανική πολιτιστική ταυτότητα; Όπως προείπαμε: «Το προτεσταντικό πνεύμα και ο βρετανικού περιεχομένου πολιτισμός που, τον 17ο και 18ο αιώνα, διαμόρφωσαν την ηθική και πολιτική προσωπικότητα των ΗΠΑ». Συνεπώς, οι φόβοι είναι οι φόβοι των λευκών αγγλοσαξόνων προτεσταντών (WASPs), που σήμερα απειλούνται από τη δημογραφική τανάλια των αφροαμερικανών και των ασιατών από το ένα μέρος και των ισπανόφωνων μεταναστών από το άλλο. Η απειλή δεν είναι μόνο πολιτιστική αλλά και πολιτική αφού η ομαδική εγκατάσταση των ισπανόφωνων μεταναστών σε συγκεκριμένες πολιτείες επηρεάζει καθοριστικά τα αποτελέσματα της εκλογικής διαδικασίας αλλά και πολιτιστική αφού μια ισπανόφωνη «χριστιανο-καθολική» κουλτούρα απειλεί την προτεσταντική.

Σε κάθε περίπτωση, οι ΗΠΑ παραμένουν ένα έθνος πολιτικό κατά «συμπερίληψη» (ανοιχτότητα-ανεκτικότητα) και εθνικό μέσω μιας σειράς αποκλεισμών (κλειστό). Συγκεκριμένα, η αμερικανική εθνική ταυτότητα και συνοχή δημιουργήθηκε ως ετεροκαθορισμός μέσω μιας διαρκούς εφεύρεσης αντιπάλων –εσωτερικών και εξωτερικών- αλλά και μέσω της αρχής του καλύτερου συνδυασμού των διαφόρων κόσμων. Αυτή η διαλεκτική του «ανοικτού-κλειστού», η διαλεκτική ή το σύνδρομο του στρειδιού αποτυπώθηκε πολιτικο-ιδεολογικά στη φαινομενική σύγκρουση των πολιτικών του εσωστρεφούς απομονωτισμού (φόβοι αλλοίωσης της αμερικανικής ταυτότητας) και της εξωστρεφούς τάσης για παγκόσμια ηγεμονία. Δεν είναι τυχαίο ότι ένας πόλεμος, όπως αυτός στο Βιετνάμ, ενδεχομένως και του Ιράκ, είχε εσωτερικές αιτίες.

Η σημερινή κρίση των ΗΠΑ μοιάζει να συνδέεται με τον χαρακτήρα ενός φαντασιακού έθνους που αιωρείται μεταξύ του πλουραλιστικού και πολυπολιτιστικού του πόλου και του πόλου της έκφρασης μιας ενιαίας και μονοσήμαντης εθνικής ταυτότητας. Αυτή η κρίση δεν ήταν ποτέ μοιραία αφού ήταν πάντα διαχειρίσιμη εκ των «άνω». Μάλιστα, ήταν πάντα και εξακολουθεί να είναι ένα μέσο των «πάνω» για να μεταθέτουν την κρίση στην κοινωνική περιφέρεια, αναπαράγοντας τις «εμφύλιες» αντιπαραθέσεις των κάτω σε δευτερεύοντα σε σχέση με την κεντρική σύγκρουση ζητήματα. Σήμερα, η τακτική της πολυδιάσπασης των «κάτω» που εφαρμόζεται στο εσωτερικό των ΗΠΑ, εφαρμόζεται, όπως είδαμε, και στο διεθνές πεδίο μέσω της πολιτικής της λεγόμενης «αποσυσσωμάτωσης», όπως συμβαίνει με την τακτική των ΗΠΑ έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ελέγχου της «νέας Ευρώπης» (βλέπε και την περίπτωση της Ουκρανίας και της Ευρωασιατικής Ένωσης). Αλλά η «αποσυσσωμάτωση» δεν είναι η μόνη ιδιαιτερότητα των ΗΠΑ, είναι και η ανασυσσωμάτωση, η ανασύνθεση, ο συνδυασμός. Με άλλα λόγια, ό,τι απειλεί διαλύεται και ξαναγίνεται με τρόπο που θα το καθιστά ακίνδυνο ή ωφέλιμο για τα συμφέροντα των «πάνω» τόσο στο εσωτερικό των ΗΠΑ όσο και στο εξωτερικό σύμφωνα με τη στρατηγική του χάους.

 *Homo Americanus, 2008