Πλυντήριο η Βουλή και στους δρόμους οργή

Ματώνει ο ελληνικός Τύπος, ενώ στην κολυμπήθρα του Σιλωάμ της «περαίωσης» ξεπλένονται φορολογικές αμαρτίες και εξυπηρετούνται κυβερνητικές δουλείες. Η πράσινη υποκρισία, ενίοτε και αβελτηρία, σε πλήρη ανάπτυξη, καθώς η καταγγελία του πελατειακού κράτους συνοδεύεται από τη μεγαλύτερη πράξη πελατειακής αντίληψης και λογικής. Αβελτηρία γιατί ο υπουργός Οικονομικών με τη ρύθμιση που εισήγαγε στη Βουλή παρ’ ολίγο να «αθωώσει» και να αποδώσει «καθαρούς» στην κοινωνία τα μέλη της μαφίας των ακινήτων και το νέο παραδικαστικό. Το γνωστό ΠΑΣΟΚ που καταγγέλλει αυτά τα οποία εν ταυτώ υλοποιεί άλλοτε συνειδητά και άλλοτε με ακραία επιπολαιότητα.
Έξω από τη Βουλή οι δρόμοι ξεχειλίζουν από οργή. Όλη η Ευρώπη, χθες, έβραζε από την αγανάκτηση εκατοντάδων χιλιάδων διαδηλωτών κατά των μέτρων λιτότητας. Εδώ, ένας νέος κραυγάζει στους δρόμους της Βαρκελώνης. Στο πρόσωπό του πληγές από τα χτυπήματα της αστυνομίας. Στην ψυχή του πληγές από τα πλήγματα της ανεργίας. Η βία τον κυκλώνει από παντού. Είναι πρώην «σταζιέρ» και νυν άνεργος. Είναι ένας από τις χιλιάδες των εργαζομένων και των χωρίς εργασία που κατέκλυσαν τους δρόμους της Ισπανίας και της Ευρώπης, διαμαρτυρόμενοι για το άδηλο μέλλον, που τους επιφυλάσσουν. Βλέπω κάποιον να αγκαλιάζει τον τραυματισμένο νεαρό. Έχει γκρίζα μαλλιά. Μπορεί να είναι ο πατέρας του. Πατέρας και γιος αγκαλιασμένοι, η οργή τους διπλασιασμένη, πολλαπλασιασμένη, τρομακτική. Αυτή που πειραματίζονται με τη λιτότητα και τις ανθρωποθυσίες φαίνεται ότι δεν έχουν υπολογίσει το συναίσθημα, την οργή του λαού, την οργή των νέων, την απελπισία του γονιού, την σμιγμένη αηδία που απαντά ad hominem στη βία του κράτους Λεβιάθαν, στην παροξυσμική τρομοκρατία όχι μόνο των «ράμπο» της τάξης, αλλά και στη βία της ανεργίας, του ζωντανού θανάτου. Η βία της οργής αυτής θα είναι φοβερή καθώς οι σχηματισμοί του πολιτικού συστήματος δεν παρέχουν κανένα βήμα στους νέους να ακουστούν, δεν ακούνε την κραυγής τους. Γι’ αυτό οι νέοι θα επιδιώξουν να ξαναβρούν τον εαυτό τους στη συντροφικότητα και την αλληλεγγύη καθώς και στη βία, αρνούμενοι ένα σύστημα το οποίο τους προτείνει μια ζωή που η προοπτική της είναι ο ζωντανός θάνατος της αναδουλειάς, αρνούμενοι μία κατ’ επίφαση πολιτική δημοκρατία, που τους αγνοεί, και μια απούσα κοινωνική δημοκρατία που υφίσταται μόνο για τους κομματικούς πελάτες-ομήρους του κ. Πάγκαλου και των λοιπών πολιτικών. Όσο, συνεπώς, η πολιτεία και το κοινωνικό σύστημα θα λειτουργεί απάνθρωπα, τόσο θα τονώνεται η νεανική βίαιη άρνηση του ολοκληρωτισμού και της ιδεολογίας του, του κυνισμού και της κυρίαρχης απανθρωπιάς.

Κρίση-Καμουφλάζ

Κρίση για ποιόν; Ποιον διασπά, ποιον στέλνει στη ανεργία, ποιον σκοτώνει ψυχικά, ποιον βιάζει και ποιανού τη συνείδηση σαπίζει η περίφημη κρίση; Η ερώτηση είναι ασφαλώς ρητορική. Αλλά χειρότερα και από τον συμβολικό θάνατο είναι η απόπειρα κάποιων να μας πείσουν ότι για την οικονομική κρίση φταίμε όλοι(εσχάτως σ’ αυτούς συμπεριλήφθηκε κι ο Πάγκαλος). Πως γίνεται, όμως, οι εργαζόμενοι να είναι οι μόνοι που πληρώνουν τα σπασμένα και οι κυρίως υπεύθυνοι της κρίσης να γίνονται πιο πλούσιοι; Γιατί ακόμη κι αν η ευθύνη για την κρίση είναι ίδια, δεν την πληρώνουν το ίδιο όλοι. Για τους «πάνω» η κρίση έχει ήδη παρέλθει. Μάλιστα, το 2009 ο αριθμός των εκατομμυριούχων σε δολάρια αυξήθηκε κατά 14%(έκθεση του Boston Consulting Group για το2010). Κι όμως, για τους «κάτω» εξακολουθούν να λαμβάνονται βάρβαρα μέτρα λιτότητας; Τελικά τι είναι η κρίση; Είναι, όπως έχουμε ξαναγράψει, το μεγάλο κόλπο, είναι το πρόσχημα για τη σκανδαλώδη αλλαγή των εργασιακών σχέσεων, για τη πλήρη διάλυση του κράτους πρόνοιας. Δεν είναι τυχαίο ότι και προ της κρίσης τα μέτρα κατά των εργασιακών και ασφαλιστικών δικαιωμάτων ήταν στην ημερήσια διάταξη των κυβερνήσεων. Τώρα τα επιβάλλουν ακόμα και οι σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις με καμουφλάζ την κρίση. Πρόκειται σύμφωνα με πολλούς αναλυτές για έναν «θρίαμβο της ολιγαρχίας», καθώς η κατάργηση των δικαιωμάτων των εργαζομένων σημαίνει και κατάργηση των πολιτικών δικαιωμάτων. Έτσι, οδηγούμαστε σε μία σοβαρή έκπτωση της αστικής δημοκρατίας και επιστροφή στους χρόνους της ολιγαρχίας όταν η πολιτική εξουσία ταυτίζονταν απολύτως με την οικονομική εξουσία. Αλλά γιατί φθάσαμε ως εδώ; Σύμφωνα με την Ισπανίδα συγγραφέα και χρονικογράφο της «Ελ Παΐς» Almudena Grandes: Γιατί δεν μπορέσαμε να εξάγουμε την πρόοδό μας στους εργαζόμενους των μεγάλων αναδυόμενων δυνάμεων, όπως η Κίνα και η Ινδία. Έτσι, τώρα, εισάγουμε τις δικές τους φοβερές συνθήκες εργασίας. Γιατί η Δύση γνωρίζει πλέον ότι ρίχνοντας τους εργαζόμενους σε συνθήκες γαλέρας κερδίζει πολύ περισσότερα χρήματα. Και στο ερώτημα, αν υπάρχει τρόπος αντίδρασης, η Grandes απαντά με τη συμμετοχή του στις σημερινές κινητοποιήσεις, που γίνονται σε ολόκληρη σχεδόν την Ευρώπη. Γιατί, όπως λέει, εμείς οι εργαζόμενοι είμαστε το μοτέρ της οικονομίας. Γιατί ούτε οι τράπεζες, ούτε τα επικοινωνιακά τρικ των «συμφώνων ρευστότητας», ούτε οι πολυεθνικές, ούτε τα μεγάλα πολυκαταστήματα και οι αλυσίδες μπορούν να επιβιώσουν χωρίς εμάς. Γιατί οι κινητοποιήσεις είναι ο μόνος τρόπος υπεράσπισης των δικαιωμάτων μας. Οι διαδηλώσεις είναι ο μόνος τρόπος διατήρησης των εργασιακών, των κοινωνικών, ακόμα και των πολιτικών κατακτήσεων. Γιατί, όπως λέει η Ισπανίδα συγγραφέας «δεν θέλω τα παιδιά μου να ζήσουν λιγότερα καλά από μένα».

Ο Μεγάλος Αδελφός στο διαδίκτυο

Σχέδιο νόμου για τον έλεγχο του διαδικτύου θα φέρει προς ψήφιση στο Κογκρέσο η κυβέρνηση Ομπάμα τον προσεχή χρόνο. Σύμφωνα με την αποκάλυψη των New York Times ο νόμος θα επιβάλει σε όλες τις υπηρεσίες επικοινωνίας να είναι συμβατές με τα συστήματα παρακολούθησης της αστυνομίας. Συνεπώς, το Facebook, το Skyp, ακόμα και το Blackberry θα διαφοροποιήσουν τον τρόπο λειτουργίας τους έτσι ώστε το FBI και η NSA(Υπηρεσία Εθνικής Ασφαλείας) να μπορούν να ακούν και να βλέπουν ό,τι επικοινωνείται σ’ αυτά. Μέχρι τώρα στις ΗΠΑ παρεχόταν η δυνατότητα στο FBI και στις μυστικές υπηρεσίες να ελέγχουν μέσω ειδικών «παραθύρων» τους χρήστες του διαδικτύου. Αλλά ο έλεγχος κινούνταν στα όρια της παρανομίας. Τώρα η κυβέρνηση Ομπάμα τον νομιμοποιεί πλήρως, προκαλώντας την οργή των κινημάτων για τα δικαιώματα του ανθρώπου. Έτσι, για μία ακόμη φορά τίθεται το θέμα της ελευθερίας στις επικοινωνίες αλλά και της παραβίασης του απορρήτου των προσωπικών δεδομένων, καθώς και για το αν η πληροφορική θα καταστεί ένας ολοκληρωτισμός.
Το ζήτημα της κοινωνικής επιτήρησης το έθεσε πρώτος ο Φουκώ, ενώ της πληροφορικής επιτήρησης ο Βιριλιό. Είναι άραγε δικαιολογημένοι οι φόβοι ενός νέου ολοκληρωτισμού; «Ναι», απαντά ο Π. Βιριλιό (στο βιβλίο του: Η πληροφορική βόμβα), «αλλά αυτό δεν είναι ορατό αν βλέπει κανείς μόνο το ιντερνέτ». Πρέπει να βλέπουμε το συνολικό σύστημα των λεωφόρων της πληροφορίας και όχι μόνο ένα μέρος του. Αυτή η σφαιρική παρατήρηση μας οδηγεί στη διαπίστωση ότι η περίφημη «Κόσμια Δράση» (Decency Act) στο διαδίκτυο συνδέεται μ’ έναν μελλοντικό έλεγχο των μέσων και ότι υπάρχει ένα de facto τμήμα της παγκόσμιας πληροφορίας, η Εθνική Υπηρεσία Ασφαλείας των ΗΠΑ (η NSA, η αμερικανική μυστική υπηρεσία που είχε σχέση και με τις τηλεφωνικές υποκλοπές στην Ελλάδα) που μπορεί να ελέγχει τα ραδιοκύματα σε όλο τον κόσμο. Ακριβώς, αυτό το τεχνο-σύστημα στρατηγικής επικοινωνίας είναι εκείνο το οποίο φέρει αφ’ εαυτού το «συστημικό κίνδυνο μιας αλυσιδωτής αντίδρασης των καταστροφών». Πιο συγκεκριμένα, «Μετά την ατομική βόμβα και την ενεργοποίηση επί σαράντα χρόνια μιας γενικευμένης πυρηνικής αποτροπής, η πληροφορική βόμβα… θα απαιτήσει πολύ σύντομα την εγκαθίδρυση μιας νέου τύπου αποτροπής, κοινωνικής τούτη τη φορά, με την τοποθέτηση «αυτόματων διακοπτών» που θα μπορούν να σταματούν την υπερθέρμανση και, πιθανόν, τη διάσπαση του κοινωνικού πυρήνα των εθνών». Η έκρηξη της πληροφορικής βόμβας, που την ανήγγειλε ήδη από τη δεκαετία του 1950 ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, μπορεί να είναι και το συνακόλουθο ενός «οπτικού κραχ». Αυτό θα συμβεί, όταν η τηλεόραση και η πληροφορική θα παραχωρήσουν τη θέση τους στη γενικευμένη τηλε-επιτήρηση ενός κόσμου στον οποίο η εικονική φούσκα του χρηματιστηρίου θα παραχωρήσει τη θέση της στην οπτική φούσκα του συλλογικού φαντασιακού· όταν, δηλαδή, τις «κοινωνίες εγκλεισμού» του Φουκώ θα τις διαδεχτούν οι «κοινωνίες ελέγχου» του Ντελέζ.

Ο Θεός...

«Θεού θέλοντος» είπε ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Τζ. Μπάιντεν η Ελλάδα θα βρει το «σωστό δρόμο». «Είμαστε στο σωστό δρόμο» ανταπάντησε ο Γιώργος Παπανδρέου, καθώς στο ΠΑΣΟΚ φαίνεται ότι «δεν έχουν το Θεό τους». Δημιουργούν, μάλιστα, και μιντιακές εντυπώσεις ότι δήθεν ήδη βγήκαμε από το τούνελ. Ως εάν η απάτη να είναι το προοίμιο της πραγματικότητας, που έρχεται όχι τραγουδώντας αλλά ονειροβατώντας. Με άλλα λόγια ο κ. Παπανδρέου θυμίζει εκείνο τον αρχηγό κράτους που κουνιόταν πέρα δώθε στο κάθισμά του, κάνοντας δήθεν ότι το τρένο στο οποίο επέβαινε και το οποίο είχε μπλοκαριστεί στα χιόνια, κινούνταν! Ακόμα και το «καλησπέρα, τι κάνουν τα παιδιά» που αντάλλαξε με τον Μπάρακ Ομπάμα στη δεξίωση που παρέθεσε ο πρόεδρος των ΗΠΑ σε όλους τους εκπροσώπους των κρατών που παραβρέθηκαν στη σύνοδο των Ηνωμένων Εθνών, παρουσιάστηκε από τα καθεστωτικά μέσα ενημέρωσης και τους συστημικούς δημοσιογράφους ως «συνάντηση 10΄ με τον πρόεδρο Ομπάμα»! Έτσι, το προφίλ του ηγέτη, που έχει πλανητική ακτινοβολία και την οποία δεν μπορεί να παρακάμψει ούτε ο ίδιος ο Ομπάμα, διασώθηκε. Παραδόξως, την ίδια ώρα επιστήμονες ανακοίνωναν ότι ο χρόνος πάνω στη Γη είναι σχετικός! Πέρα από τη Γη, άραγε, είναι απόλυτος; Μοιάζουν τρομακτικά και τρομοκρατικά τα απόλυτα. Το ίδιο τρομοκρατική είναι και η απόλυτη σχετικοποίηση, η σχετικότητα των πάντων. Το ίδιο τρομοκρατικός είναι κι ο λόγος της Σάρας Πέιλιν που επιστρέφει με δύναμη. Το ίδιο είναι και τα λόγια του Αχμαντινεζάντ που υποστήριξε από το βήμα του ΟΗΕ ότι η 11/9 είναι συνομωσία της CIA. Ενδεχομένως να αποκαλυφθεί στο μέλλον ότι ο πρόεδρος του Ιράν έχει δίκιο, αλλά κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί οτιδήποτε χωρίς στοιχεία. Γιατί η τρομοκρατία της σπίλωσης υπηρετείται το ίδιο καλά τόσο από τις αυθεντίες του κυνισμού (του άλλου πόλου του εκκρεμούς: της απόλυτης σχετικοποίησης και της απροσδιοριστίας) όσο και από τις αυθεντίες της μανιχαϊκής λογικής, που δημηγορούν από τον τηλεοπτικό άμβωνα, δραματοποιώντας το «καλό και το κακό», οδηγώντας την κοινή γνώμη σε όλο και πιο συντηρητική κατεύθυνση.
Τέλος, το Avandia, το φαρμακευτικό σκεύασμα για τους διαβητικούς που αποδείχθηκε επικίνδυνο για εμφράγματα, παραπέμπει στο «φάρμακο» του ΔΝΤ, που αποδείχθηκε για την ελληνική οικονομία «φαρμάκι», δημιουργώντας εμβολή και έμφραγμα, καθώς σταμάτησε τη ρευστότητα της αγοράς και οδηγεί σ’ έναν αέναο φαύλο κύκλο, τη λεγόμενη «κυκλική ύφεσης», επιβεβαιώνοντας τη ρήση «η εγχείρηση πέτυχε, ο ασθενής απέθανε»!

Κατάρ-α

Το τσατμένιο σπίτι, τα κεραμίδια απ’ όπου το καλοκαίρι έμπαιναν τ’ αστέρια και το χειμώνα η βροχή, ο σοφράς, τα ξύλινα κουτάλια, η οκλαδόν ανθρωπότητα, ο Καραγκιόζης και τα πεινασμένα όνειρά του, το πα βου γα δι κε ζο νι στο γραμμόφωνο με τον Τσιτσάνη και στο Άξιον Εστί του πάππου του παπά. Το «Δοξαστικόν» του Ελύτη αλλά και του Μίκη Θεοδωράκη. Τέλος, οι πίνακες του Θεόφιλου. Ε, λοιπόν, κάποτε το ελληνικό φως είχε όχι μόνο αισθητικά αλλά και οντολογικά χαρακτηριστικά, καθώς αποδίδονταν σ’ αυτό μια λειτουργία «ενανθρωπισμού». Συνειρμοί καθώς διαβάζω για τη συμφωνία με το Κατάρ, για το Ελληνικό που θα γίνει καζίνο και άλλα συναφή. Χρειαζόμαστε τα χρήματα λένε. Ε, τότε ας πουλήσουμε και την Ακρόπολη, όπως πρότεινε εκείνο το χυδαίο γερμανικό περιοδικό. Όμως, το «μέσα μας» αντιδρά, γιατί ο τόπος μας είναι μνήμη, είναι περιοχή μνείας και μάθησης, είναι χώρος και λόγος, ένας κοινός τόπος αναφοράς, μία αρχετυπική πατρίδα, γιατί εντέλει ο τόπος είναι εμείς. Γι’ αυτό η αλλοίωση του τόπου(Ελληνικό=Λας Βέγκας), η αλλοίωση της γλώσσας(γκρίκλις) σημαίνουν ξερίζωμα, εκ-τοπισμό, ενώ η εντοπία(όπως την εννοεί ο Γ. Σεφέρης αλλά και ο Κώστας Παπαϊωάννου), αυτή που έχει ως στόχο να ενσωματώσει τον άνθρωπο στη φύση και να τον οδηγήσει ξανά στην αρμονία, στην καλύτερη περίπτωση τον οδηγεί στη δυστοπία, σε κάτι δηλαδή που του είναι όχι μόνο ανοίκειο αλλά και το οποίο τον αλλοτριώνει, του αφαιρεί την ταυτότητα. Γι’ αυτό απέναντι στο καζίνο και την αισθητική του τζόγου καθώς και στην ιδεολογία της κατανάλωσης και της παγκοσμιότητας, που έρχεται από τη Δύση μέσω Κατάρ έχουμε να αντιτείνουμε ως αμυντικό όπλο μόνο την εντοπία Γιατί στην Ελλάδα η νεοτερικότητα έψαξε το λόγο της στον «τόπο της Ελλάδας», στην «αυτοχθονία» της, στην «ελληνική παράδοση», στο ότι «ο πολιτισμός είναι φύση», είναι φως. Η ρευστότητα, το αίμα του Ελληνισμού είναι το φως. Η νεοτερικότητα εδώ διαμορφώθηκε υπερασπιζόμενη το αυτόχθον, τη λαϊκή παράδοση, διακηρύσσοντας την αντιπάθειά της προς την τεχνολογία και τον πολιτισμό της μαζικής κατανάλωσης. Οφείλουμε συνεπώς να αποκαταστήσουμε την εντοπία και την αρμονία. Γιατί «Από την Αναγέννηση και μετά, δεν μπορούμε πια να σκεφτούμε το σύμπαν ως ένα δομημένο και συνεκτικό όλον», όπως σημειώνει ο Κ. Παπαϊωάννου, εφεξής «ο κόσμος των πραγμάτων και ο κόσμος του πνεύματος εμφανίζονται ως οι δύο πόλοι μιας πραγματικότητας… Το είναι της φύσης αποτελεί στο εξής αντικείμενο παράστασης, επιστημονικής γνώσης και τεχνικής εκμετάλλευσης. Το είναι του ανθρώπου τίθεται ως υποκείμενο απέναντι στον κόσμο ο οποίος γίνεται πλέον αντιληπτός ως ένα σύστημα αντικειμένων ουσιαστικά ξένο προς τον άνθρωπο, ‘’βουβό’’ σε ό,τι αφορά τον ύστατο προορισμό του». Πριν η ύπαρξη δεν ήταν προβληματική: ο άνθρωπος αναγνώριζε τη φυσική του θέση. Τώρα τίθεται πέρα και πάνω από τη φύση. Κι αυτή η εντροπία πρέπει να αποκατασταθεί.

Η Τερέζα, η Πάμελα και οι χομπίστες

Η Τερέζα Λιούις πέθανε στα 41 της χρόνια. Εκτελέστηκε με θανατηφόρα ένεση στη Βιρτζίνια των Ηνωμένων Πολιτειών, κι όχι με λιθοβολισμό όπως συνηθίζεται στη «βάρβαρη» Τεχεράνη. Για την Τερέζα Λιούις κανείς δεν διαμαρτυρήθηκε, κανείς δεν βγήκε στους δρόμους, κι ας είχε διαπιστωθεί πως ήταν νοητικά καθυστερημένη. Ποιος άραγε τροφοδοτεί την ψυχή των ανθρώπων, καθιστώντας επιλεκτική την ευαισθησία; Ποιος μαγειρεύει την ανθρωπιά κατά το δοκούν; Ποιος μας εμπαίζει, μιλώντας για «φρένο στον παράνομο τζόγο», ως εάν ο νόμιμος να είναι δημιουργικός, συμβάλλοντας στην πολιτιστική και οικονομική ανόρθωση της χώρας! Το αυτό ισχύει και για το Eurovoice, την εκδήλωση που έχει θέσει υπό την αιγίδα του ο ΕΟΤ και θα παρουσιάσει η μεγάλη προσωπικότητα του πλανητικού πολιτισμού της σιλικόνης Πάμελα Άντερσον, εισπράττοντας το όχι ευκαταφρόνητο ποσό των 300.000 ευρώ! Απέναντι από το ξενοδοχείο όπου ανακοινώθηκε το μεγάλο μουσικό γεγονός ψηφιζόταν «η απελευθέρωση των μεταφορών». Πολλοί θεωρούν ότι η απελευθέρωση ενός κλειστού επαγγέλματος θα ανοίξει τον ανταγωνισμό και θα μειώσει τις τιμές. Αυτό ισχυρίζονται πάντα οι νεοφιλελεύθεροι. Μόνο που αντί να μειωθούν οι τιμές αυξάνονται και τα επαγγέλματα «κλείνουν» με άλλο τρόπο μέσω των καρτέλ. Το ίδιο συνέβη και με τις μικρές χώρες και τις αδύνατες οικονομίες, από τις οποίες οι μεγάλες οικονομίες ζητούσαν την άρση των προστατευτικών φραγμών. Τελικά, οι μικρές οικονομίες άνοιξαν, γεμίζοντας από προϊόντα των μεγάλων. Οι μεγάλες, όμως, οικονομίες(ΗΠΑ, Γερμανία κ.ά.) παρέμειναν κλειστές. Συνεπώς, η ελευθερία είναι ελευθερία μόνο προς όφελος των ισχυρών. Ενώ καθίσταται πασίδηλο ότι μέσα απ’ αυτό το παιγνίδι των λέξεων και των μικρών ή των μεγάλων απατών(σύμφωνα με των Τζων Κένεθ Γκαλμπραίηθ) διαμορφώνεται η «ψυχή» και το μυαλό των ανθρώπων, ώστε οι ίδιες καταστάσεις να αντιμετωπίζονται με δύο μέτρα και δύο σταθμά. Δεν είναι τυχαίο το μαγείρεμα των αριθμών των νέων ανέργων στην Ελλάδα, οι οποίοι τον Αύγουστο ανήλθαν σύμφωνα με την κυβέρνηση σε μόλις 6.500 εργαζόμενους. Οι υπόλοιποι που απολύθηκαν, εξαφανίστηκαν κάτω από τη φοβερή ρουμπρίκα «δεν ζητούν εργασία»! Οι τελευταίοι ανέρχονται στον αριθμό των 78.810 ανθρώπων. Όλοι αυτοί απολύθηκαν και εξαφανίστηκαν! Και διερωτάται κατόπιν τούτου ο οιοσδήποτε, επρόκειτο για εργαζόμενους ή για χομπίστες; Όμως όσα ψεύδη κι αν χρησιμοποιούν, η πραγματικότητα της φοβερής έκρηξης της ανεργίας τους επιστρέφει δίκην μπούμπερανγκ. Τότε είναι η στιγμή της λήψης νέων μέτρων, κατασταλτικών, αναγορεύοντας κάθε διαδηλωτή σε τρομοκράτη.

Μαζί τα. φάγαμε;

«Η απάντηση στην κατακραυγή των πολιτών 'πώς φάγατε τα λεφτά;' είναι ότι σας διορίσαμε όλα αυτά τα χρόνια στο Δημόσιο. Τα φάγαμε όλοι μαζί σε μία πρακτική αθλιότητας, εξαγοράς και διασπάθισης του δημοσίου χρήματος». Τάδε έφη ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Θ. Πάγκαλος, θέτοντας στην ίδια μοίρα το νέο που ζητά εργασία με τον πολιτικό και το πελατειακό πολιτικό σύστημα εν γένει, το οποίο ανταλλάσσει τις θέσεις δουλειάς έναντι ψήφων. Αλλά το πρόβλημα είναι δομικό και ο νεαρός πολίτης-πελάτης που αναζητεί εργασία έχει τόση ευθύνη όση ευθύνη έχει ο εργαζόμενος σε μια μεγάλη επιχείρηση για τα οικονομικά της αποτελέσματα. Συνεπώς, οι ευθύνες δεν είναι ίδιες μεταξύ των «πάνω» και των «κάτω». Οι δεύτεροι, μάλιστα, εξιλεώνονται στο βαθμό που, σήμερα, «γιουχάρουν» τους πολιτικούς. Κι ακόμη περισσότερο όταν αύριο θα τους «μαυρίσουν» στην κάλπη. Με άλλα λόγια, αν δεχθούμε την άποψη Πάγκαλου, οι πολίτες ευθύνονται γιατί δεν εξανέστησαν πιο πριν. Αλλά πίσω από την απάντηση του αντιπροέδρου της κυβέρνησης κρύβεται η προσπάθεια γενίκευσης της ενοχής. Το ίδιο έκανε πρώτος με το «φταίμε όλοι», ο πρώην πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης(Μέγκα). «Φταίμε όλοι» είχε πει και ο Ισπανός πρωθυπουργός κ. Θαπατέρο στο Κοινοβούλιο της χώρας του. Μόνο που αυτός δεν εξομοίωσε την ευθύνη, καθώς ομολόγησε ότι η ευθύνη της κυβέρνησής του είναι μεγαλύτερη. Κατόπιν τούτου, ας μας πει, λοιπόν, ο κ. Πάγκαλος πόσους διόρισε, ας αναφέρει τα ονόματα των συνδαιτημόνων-ψηφοφόρων-πελατών του. Ας μας πει ποιος ευθύνεται για τον τριπλασιασμό του κόστους των Ολυμπιακών Αγώνων, ποιος ευθύνεται για τους δρόμους που για να δοθούν στους ημέτερους κατ’ ανάθεση, κόβονταν σε… φέτες ανά χιλιόμετρο; Ας μας πει για τον καινούργιο δρόμο Τρίπολης-Καλαμάτας που κατέρρευσε(ποιος πλήρωσε τα σπσμένα;), για το δρόμο Κορίνθου-Πατρών και Αθηνών-Θεσσαλονίκης που τον πληρώσαμε και τον ξαναπληρώνουμε. Ποιος ευθύνεται, άραγε, για τις χρηματοδοτήσεις των προεκλογικών εκστρατειών από τη Ζίμενς και τόσους άλλους επιχειρηματικούς ομίλους που καθιστούν το «δημοκρατικό παιγνίδι» σικέ; Όλα αυτά και πολλά άλλα μαζί τα κάναμε κ. Πάγκαλε;
Ποιος ευθύνεται για την τερατώδη αύξηση του πετρελαίου(τη θυμάται κανείς;), που δεν είχε καμία σχέση με την δήθεν αυξημένη ζήτηση; Ποια είναι η αιτία για την ασύστολη αισχροκέρδεια; Που πήγαν τα λεφτά του δημοσιονομικού ελλείμματος; Όλοι τα φάγαμε; Όλοι φταίμε; Και οι άνεργοι; Και οι φτωχοί, ένας στους πέντε; Όλοι ευθυνόμαστε για τα καρτέλ, για το νεοφιλελευθερισμό και την περίφημη ελεύθερη αγορά, που δήθεν αυτορρυθμίζεται; Εμείς φταίμε για όλα αυτά; Πως έχουν τόσα πολλά χρήματα οι πολιτικοί; Κανονικά ένας πολιτικός πρέπει να γίνεται φτωχότερος. Γιατί συμβαίνει το αντίθετο; Αλλά και οι συνδικαλιστές, αυτοί που βρίσκονται στα ρετιρέ, αυτοί πως πλουτίζουν; «Γράψε να ανοιχτούν και οι λογαριασμοί των συνδικαλιστών των ΔΕΚΟ επί Μαντέλη» μου είπε κάποιος προ καιρού. Γιατί δεν το ζητάει κανείς στη Βουλή; Τελικά, σήμερα ο αδύνατος μένει απροστάτευτος στο όνομα της σωτηρίας της πατρίδας, ενώ συγχρόνως ενοχοποιείται μέσω ενός τεράστιου μηχανισμού υποβολής της ενοχής ώστε να καθηλωθεί και να υπομένει την τιμωρία του εργασιακού μεσαίωνα που ήδη επιβάλλεται από τους τρόικα και κυβέρνηση.

Πειραματόζωα και τότε και τώρα

Η Ελλάδα ήταν το «πειραματόζωο» του ψυχρού πολέμου(εμφύλιος). Και τώρα το «πειραματόζωο» της μετα-αμερικανικής εποχής, ενός χωρίς προηγούμενο οικονομικού πολέμου. Αλλά αν ο εμφύλιος ήταν πρωτίστως ένας αγώνας για τον έλεγχο τα ων ερμηνειών του Ελληνισμού, ο τωρινός «πόλεμος» για τι είναι; Ποια όπλα και για ποιον δοκιμάζονται στο πεδίο της ελληνικής κοινωνίας; Οι περικοπές μισθών και συντάξεων, οι ανατροπές των εργασιακών σχέσεων, οι αλλαγές στο ασφαλιστικό, οι αυξήσεις των φόρων, ο αυταρχισμός, η λιτότητα είναι τα «όπλα» εναντίον των εργαζομένων. Αυτοί είναι τα πειραματόζωα, των οποίων θα μετρηθεί ο βαθμός αντοχής και αντίδρασης. Αυτό υπό τον όρο ότι το οικονομικό «φάρμακο» του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν θα αποδεικνυόταν «φαρμάκι» για την ελληνική αγορά και κοινωνία. Γιατί με την ανεργία ενός εκατομμυρίου ανθρώπων έχουμε και τη νέκρωση της αγοράς με το κλείσιμο χιλιάδων επιχειρήσεων, που δημιουργεί ένα εκρηκτικό μείγμα ικανό να διαλύσει κυριολεκτικά την ελληνική αγορά και κοινωνία. Ήδη οι κυβερνώντες έχουν απολέσει τη νομιμοποίησή τους λόγω της έλλειψης εμπιστοσύνης των πολιτών. Ακριβώς, αυτή την αναξιοπιστία επικαλέστηκε ο Αντώνης Σαμαράς για δικαιολογήσει την εναντίωση της ΝΔ στο Μνημόνιο, καθώς έτσι, όπως είπε, οι πολίτες που εναντιώνονται στο Μνημόνιο θα καταφύγουν στη ΝΔ και όχι στο δρόμο! Συνεπώς, το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης είναι εναντίον του Μνημονίου όχι γιατί αυτό είναι «λάθος» αλλά γιατί αυτό επιβάλλει η θεσμική του θέση ως αντιπολίτευση! Αυτό, όμως, είναι εκείνο που καθιστά την αναξιοπιστία δομική, καθώς άλλα «λέει» ένα κόμμα όταν βρίσκεται στην αντιπολίτευση και άλλα όταν είναι στην κυβέρνηση. Αλλά εμπιστοσύνη σημαίνει ότι ένας πολίτης μπορεί να προβλέψει τη συμπεριφορά ενός κόμματος από το πρόγραμμα, τις αρχές και την ιδεολογία του. Σήμερα, όπως διαπιστώνουμε, η συμπεριφορά ενός κόμματος εξαρτάται από το αν είναι στην αντιπολίτευση ή στην κυβέρνηση. Αυτό αυξάνει την έλλειψη εμπιστοσύνης εκ μέρους των πολιτών. Τούτο οξύνεται κε του γεγονότος ότι τα κόμματα παύουν να είναι κόμματα προγραμματικών αρχών ώστε να μπορούν να «αλλάζουν» εύκολα θέσεις. Επίσης, το πολιτικό σύστημα δεν καθορίζεται από τα κόμματα αρχών αλλά από «προσωπικότητες». Εξ ου και οι εύκολες αποχωρήσεις και διασπάσεις. Εν άλλοις λόγοις, τώρα τα πρόβατα υπάρχουν κυρίως εκτός στάνης, αφού η τελευταία δεν υφίσταται προγραμματικά και θεσμικά, καθώς η συλλογικότητα που βασίζεται στην πίστη των ατόμων ότι ανήκουν(αίσθημα του ανήκειν) σε ένα ιδιαίτερο σύνολο με υποκειμενική και συλλογική ταυτότητα, όσο και στο αίσθημα αλληλεγγύης, δεν υπάρχει. Η ελληνική κοινωνία από πάνω μέχρι κάτω και αντιστρόφως χρειάζεται μια εμπνέουσα πίστη, ένα «φως» που να τη συνέξει και να την κινήσει. Έτσι ώστε το σημείο της κρίσης να μετατραπεί σε εφαλτήριο για την αποκάλυψη μιας νέας Ελλάδας και γιατί όχι ενός νέου ανθρώπου κενωμένου από το υπερτροφικό Εγώ του καταναλωτικού ατόμου.

Ηθική

Ένας στους τέσσερις Έλληνες λένε όχι στο υπάρχον πολιτικό σύστημα σύμφωνα με δημοσκόπηση. Το ποσοστό είναι μάλλον μικρό, καθώς η αίσθηση της απαξίωσης είναι μοιάζει σχεδόν καθολική. Ναι, ο πληθυσμός δεν εμπιστεύεται πλέον τους πολιτικούς, δεν τους θεωρεί αξιόπιστους κι ακόμη χειρότερα τους θεωρεί ανήθικους. Υπ’ αυτή την οπτική είναι αλήθεια ότι το μεγάλο πολιτικό αίτημα σήμερα στην Ελλάδα είναι η αξιοπιστία και το ήθος. Όταν το επισημαίναμε από την εποχή της διακυβέρνησης των σημίτειων κυνικών, εκείνοι όντας στην εξουσία και κυριαρχώντας ως το «έξυπνο» εκσυγχρονιστικό πνεύμα της εποχής μας έψεγαν ότι «ηθικολογούμε». Τότε η εξυπνάδα, ταυτισμένη με την καπατσοσύνη, επικρατούσε και συσσώρευε «μαύρο χρήμα» και συμβολικό κεφάλαιο. Ύστερα, ενέσκηψε το ομοίως κερδοφόρο ήθος που βασίστηκε στη… νομιμότητα. Αντιθέτως, σήμερα, εν καιρώ κρίσης, έχουμε το ήθος που αντιδιαστέλλεται από το «ήθος» των κυνικών και των νάρκισσων. Αλλά μπορεί αυτό το ήθος το οποίο στηρίζεται στο πνεύμα ανιδιοτέλειας και προσφοράς, να συνυπάρχει με το πνεύμα της ανταγωνιστικότητας; Με άλλα λόγια μπορεί το κοινωνικό, ως κοινωνική δικαιοσύνη, να συνυπάρξει με την «ανταγωνιστικότητα»; Μπορούμε δηλαδή να μιλάμε για τον κοινωνικό φιλελευθερισμό χωρίς να περιπίπτουμε σε μία αβυσσαλέα αντίφαση; Για να απαντήσουμε σ’ αυτά θα πρέπει να ορίσουμε την ηθική:
Τι είναι, λοιπόν, η ηθική; Σύμφωνα με μία πρωτόλεια διάκριση έχουμε την ηθική των δούλων και την ηθική των κυρίων! Η σύλληψη της πόλεως στην κλασική εποχή επέτρεψε να αποδοθεί στον πλούτο «ηθικό κύρος». Ο αγαθός κατέχει αγαθά, κατέχει συνεπώς την υλική εξουσία διαθέσεως και ο κατέχων αγαθά, δηλαδή ο πλούσιος θα αντιπροσωπεύσει για τους άλλους την ηθική που είναι συνώνυμη με το κατ-έχειν. Ο χριστιανισμός αρνήθηκε για πρώτη φορά την ηθικότητα του πλούτου αποκλείοντάς τον από τον παράδεισο. Σήμερα, όμως, η ανταγωνιστικότητα επανέφερε το παλαιό σύστημα αξιών, που βασίζεται στην ιδέα της ηθικότητας του πλούτου. Η υλική επιτυχία είναι αυτή που ενώνει το άτομο και την κοινωνία, ενώ το μεμονωμένο ατομικό συμφέρον, μετατρεπόμενο σε οικονομική εξουσία, καθίσταται κοινωνική και πολιτική εξουσία. Αυτή είναι «η βάση του τυφλωτικού χαρακτήρα της ηθικής ιεραρχίας» συμπεραίνει ο Αντόρνο, ακολουθώντας την αριστοτελική παράδοση (Ηθικά Νικομάχεια).
Στο πλαίσιο της ίδιας παράδοσης κινείται και ο Ινδός νομπελίστας οικονομολόγος Αμάρτυα Σεν στο εγχείρημά του να επανασυνδέσει την οικονομία με την ηθική. Ο Σεν υποστηρίζει ότι στην οικονομική διαδικασία δεν υφίσταται η μονοκρατορία ενός μοναδικού κινήτρου όπως είναι η μεγιστοποίηση του ιδίου συμφέροντος, θεωρεί μάλιστα πως «η θέση ότι η καθολική ιδιοτέλεια αποτελεί την πραγματικότητα είναι ίσως λανθασμένη, όμως η θέση ότι η καθολική ιδιοτέλεια αποτελεί απαίτηση της ορθολογικότητας είναι ολοφάνερα παράλογη». Απόδειξη προς τούτο συνιστά η περίπτωση της Ιαπωνίας όπου υπάρχουν ισχυρές εμπειρικές αποδείξεις ότι η συστηματική απόκλιση από την ιδιοτελή συμπεριφορά και ο προσανατολισμός σε μια συμπεριφορά που εδράζεται στο καθήκον, στην πίστη και στην καλή προαίρεση διαδραμάτισαν ουσιαστικό ρόλο στη βιομηχανική επιτυχία. Συνεπώς, υπάρχει μια πληθώρα κινήτρων, όπως η πίστη στους πολιτικούς, η ελπίδα, η αισιοδοξία και το καθήκον απέναντι στην πατρίδα, που μπορούν να διέπουν την ανθρώπινη πράξη και όχι μόνο η μεγιστοποίηση του κέρδους.

Ευθύνη και λιτότητα

Να αντικατασταθεί η λέξη «λιτότητα» με τη λέξη «ευθύνη» πρότεινε ο πρωθυπουργός της χώρας Γιώργος Παπανδρέου από τις Βρυξέλλες. Με άλλα λόγια, ζητά να αντικατασταθεί η λέξη άνεργος με τη λέξη υπεύθυνος, ή η λέξη πείνα με τη λέξη υπευθυνότητα! Άλλως πως, δεν πεινάμε σύμφωνα με τον κ. Παπανδρέου επειδή δεν έχουμε να φάμε αλλά επειδή είμαστε «υπεύθυνοι» ή γιατί κάνουμε «υπεύθυνη διαχείριση»! Εάν δε νομίσετε ότι ακούτε ενίοτε το γουργουρητό της κοιλιάς του πεινασμένου, κάνετε μεγάλο λάθος, γιατί δεν πρόκειται περί αυτού αλλά για το μεγαλειώδες… γουργουρητό της ευθύνης. Αντί, όμως, για την αντικατάσταση των λέξεων, ο κ. Παπανδρέου μπορεί να ζητήσει την αντικατάσταση της δικής του θέσης μ’ αυτή ενός ανέργου ή ενός συνταξιούχου των 300 ευρώ, ή ακόμη με τη θέση ενός από τα 22.000 παιδιά που πεθαίνουν κάθε μέρα σε ολόκληρο τον κόσμο από πείνα ή ακόμη κι από έλλειψη νερού.
Δεν θα ήταν υπερβολή να ειπωθεί ότι ο πρωθυπουργός αντιμετώπισε τους Έλληνες που υποφέρουν από τη βάρβαρη λιτότητα με τον σκαιότατο τρόπο που αντιμετωπίζει ο Σαρκοζί τους Ρομά. Βέβαια, δεν μπορεί να απελάσει τους Έλληνες όπως κάνει ο Σαρκοζί με τους Ρομά, αλλά ήδη αυτό γίνεται με τη μετανάστευση, κυρίως νέων, με τον εξαναγκασμό δηλαδή φυγής σε άλλες χώρες για την εξεύρεση εργασίας. Όσο για τον Σαρκοζί, το χειρότερο από το ρατσισμό του(τον κρατικό ρατσισμό εν προκειμένω) είναι η επιδοκιμασία αυτής της πολιτικής από το 56%, δηλαδή της πλειοψηφίας των Γάλλων, που έτσι νομιμοποιούν την ρατσιστική πολιτική. Μάλιστα, κάποιοι προβάλλουν σαν επιχείρημα δημοκρατικότητας τη βούληση της πλειοψηφίας. Όμως, και ο Χίτλερ, δηλαδή ο ναζισμός, με τη θέληση της πλειοψηφίας του γερμανικού λαού, ήτοι μέσω εκλογών, επεβλήθη. Συνεπώς, καμία δημοσκοπική πλειοψηφία δεν νομιμοποιεί τη ρατσιστική πολιτική της Γαλλικής κυβέρνησης.
Αυτό, όμως, δεν απέχει από αυτό που χαρακτήριζε τους ναζί, οι οποίοι ανήγαγαν σε μοναδική παγκόσμια αξία τη δική τους εθνική κουλτούρα, το δικό τους τρόπο σκέψης και ζωής, αρνούμενες το σεβασμό στους τρόπους και την ιδιαιτερότητα των άλλων λαών καθώς και στην κατακτημένη διιστορική αξιοπρέπειά τους. Γι’ αυτό ο ναζισμός και ο φασισμός είναι εδώ. Γιατί όπως έλεγε ο Πρίμο Λεβί «ο φασισμός προϋπήρχε του Χίτλερ και του Μουσολίνι και εξακολουθεί να υπάρχει, έκδηλα ή άδηλα, και μετά την ήττα τους στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Παντού, στον κόσμο, όπου αρχίζουμε με την κατάπνιξη των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου και του δικαιώματός του στην ισότητα, ολισθαίνουμε ταχύτατα στο σύστημα των στρατοπέδων συγκέντρωσης...». Δυστυχώς, ο φασισμός και ο ρατσισμός είναι εγγεγραμμένοι παντού, ακόμη κι εκεί που διαδηλώνεται με τον πιο κατηγορηματικό και απόλυτο τρόπο η δημοκρατία και ο ανθρωπισμός.

Κρίση παντού

Η απαγόρευση του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους είναι μία σωστή απόφαση από τη στιγμή που αποδεικνύεται ότι το παθητικό κάπνισμα είναι βλαπτικό για την υγεία των μη καπνιστών. Απ’ αυτό, όμως, μέχρι την εκ των άνω κατευθυνόμενη υστερία η απόσταση είναι μεγάλη. Αναφερόμαστε στην απαγόρευση από το δήμαρχο της Νέας Υόρκης του καπνίσματος στα 17.000 πάρκα και της πλατείες της πόλης του! Ασφαλώς έχουν δίκιο οι μη καπνιστές, οι οποίοι σαν τους κοινωνιστές των αρχών του 20ου αιώνα προβάλλουν την ευαγγελική ρήση «ο συ μισείς ετέρω μη ποιήσεις», ή αλλιώς η ελευθερία συνίσταται στο να μπορεί κανείς να κάνει μόνο εκείνο που δεν βλάπτει τον άλλον. Υπ’ αυτή την οπτική και οι καπνιστές έχουν δικαίωμα να απολαμβάνουν τα ίδια φυσικά δικαιώματα με τους μη καπνιστές. Με άλλα λόγια, το δικαίωμα στο κάπνισμα πρέπει να τυγχάνει ανάλογης αντιμετώπισης με το δικαίωμα στο μη κάπνισμα. Ασφαλώς, κάποιος θα πει ότι η ανεργία και η φτώχεια είναι τα μείζονα σημερινά προβλήματα και όχι το θέμα ή μη του καπνίσματος. Και πως η απαγόρευση είναι μια προσπάθεια περισπασμού από τα πραγματικά προβλήματα. Ίσως να είναι κι έτσι. Αλλά ας μην υπερβάλουμε. Το ζήτημα εν προκειμένω έχει σχέση με την ελευθερία στην ατομική απόλαυση αλλά και την υπεράσπιση του συλλογικού συμφέροντος. Η ατομική απόλαυση ως γνωστόν σταμπάρει τη στρατηγική του καπιταλισμού, ο οποίος, περνώντας από το στάδιο της παραγωγής σ’ αυτό της κατανάλωσης, οικειοποιείται την απόλαυση και χρησιμοποιεί τις ανθρώπινες ορμές και επιθυμίες ως κινητήρες ανάπτυξης της οικονομίας. Όμως, σήμερα, βρισκόμαστε στο στάδιο της αυστηρής λιτότητας και η χρήση των ανθρώπινων επιθυμιών για την ανάπτυξη δεν είναι δυνατή λόγω της ύφεσης. Συνεπώς, έχουμε έναν υπερπληθωρισμό ορμών και επιθυμιών που τείνουν να εκτονωθούν ομαλά ή βίαια. Όσο για το συλλογικό συμφέρον αυτό έχει απεμποληθεί προ πολλού καθώς μία από τις ανατροπές του δυτικού κόσμου είναι η «χειραφέτηση από τα δεσμά της συλλογικότητας»(Μπρυκνέρ). Η ατομική ηδονή, έτσι, υπερβαίνει μέσω της νεωτερικότητας τα όρια του συλλογικού συμφέροντος, που θεωρείται αλυσίδα τόσο για την ατομική απόλαυση όσο και για την επιχειρηματικότητα υπό τη νεοφιλελεύθερη οπτική. Όμως σήμερα όλα αυτά βρίσκονται σε βαθιά κρίση. Η ανάπτυξη έχει φθάσει στα όριά της και πλέον θα είναι μόνο μια «άνεργη ανάπτυξη».
Η «νέα οικονομία» που είχε ως στόχο τη μετάβαση από την εμπορευματοποίηση του χώρου και της ύλης στην εμπορευματοποίηση του χρόνου και της διάρκειας καθώς και η μετατόπιση του κέντρου βάρους από τη βιομηχανική παραγωγή στην πολιτιστική και στην παροχή υπηρεσιών πολιτισμικού χαρακτήρα έμειναν φρούδες ελπίδες. Οι θεματικές, περίφρακτες πόλεις και τα πάρκα, ο τουρισμός, ο αθλητισμός, τα παιχνίδια και ο τζόγος, η τηλεόραση, η μουσική και ο κινηματογράφος, η εικονική πραγματικότητα του κυβερνοχώρου καθώς και κάθε άλλη μορφή τρόπου ζωής και ψυχαγωγίας δεν έγιναν ποτέ «ο πυρήνας ενός υπερκαπιταλισμού που εμπορεύεται την πρόσβαση σε πολιτισμικές εμπειρίες»(Τζέρομι Ρίφκιν). Το μόνο που κατάφερε όλη αυτή η προσπάθεια ήταν να προπαγανδίσει την ανθρώπινη «εμπειρία» ως εμπόρευμα και να αναγάγει τα πάντα σε οικονομικές σχέσεις που πλέον διέρχονται κρίση μαζί με τον καπιταλισμό.

Εμπόριο ελπίδας

Για κρίση πεσιμισμού των Ελλήνων μιλάει εντός και εκτός Ελλάδας ο πρωθυπουργός. «Ελπίδα, πούλα ελπίδα», συμβουλεύει ο ειδικός της επικοινωνίας, την ώρα που το ακροδεξιό «κόμμα του τσαγιού» στο εσωτερικό των Αμερικανών ρεπουμπλικάνων κερδίζει έδαφος, ενώ ο μύθος Ομπάμα αρχίζει να ξεφουσκώνει σε Ευρώπη και Αμερική. Ελπίδα πουλάει και το ρεπορτάζ για τις φαβέλες του Ρίο ντε Τζανέιρο, όπου «το αύριο έρχεται τραγουδώντας» σύμφωνα με τον ποιητή, καθώς οι έμποροι ναρκωτικών έχουν εκδιωχθεί από την αστυνομία. Γι’ αυτό το μέλλον τραγουδά! Μόνο που το ναρκεμπόριο αντικαταστάθηκε από τις κλοπές. Γιατί στις τενεκεδουπόλεις εκείνο που εξακολουθεί να τραγουδά είναι η φτώχεια και το στομάχι των ανέργων καθώς και η οργή των πεινασμένων. Οι δρόμοι στο Ρίο, στην Αθήνα, παντού γεμίζουν από τέτοιες κραυγές, από βόγκους και φωνές που διαμαρτύρονται για τη μεγάλη έκλειψη της ανθρωπιάς στο μέτωπο του κόσμου.
Ναι, η απελπισία δεν αντέχεται. Η ζωή δεν υποφέρεται χωρίς την υγρασία της ελπίδας και χωρίς εκείνο τον τραγουδισμένο καημό απ’ όπου δραπετεύει ο πόνος.
«Πούλα ελπίδα» ξαναλέει ο ειδικός, όπως εκείνος που πουλάει σαπάκια στην αγορά του κόσμου. «Πούλα ελπίδα» λένε και στον πρωθυπουργό, «η μιζέρια είναι αντιπαραγωγική» και η οργή αντισυστημική. Μόνο που η ελπίδα του κ. Γ. Παπανδρέου και των κυβερνώντων δεν στηρίζεται στην πραγματικότητα αλλά στον αέρα, σε αστήρικτες υποσχέσεις και σε σύμβολα. Και η διαψευσμένη ελπίδα είναι χειρότερη και πιο εκρηκτική από τη μόνιμη απελπισία και τον πεσιμισμό. Γιατί όταν το ΔΝΤ θέτει το δίλημμα «ή πάταξη της φοροδιαφυγής ή νέα μέτρα», όλοι γνωρίζουμε ότι τα νέα μέτρα έρχονται όχι τραγουδώντας αλλά μουγκρίζοντας σαν τίγρης που έρχεται για να ξεσκίσει ό,τι έχει απομείνει. Ακόμη και η πρόσληψη του κόσμου μέσω ενός ακραίου συμβολισμού μπορεί να δημιουργήσει μία μυθιστορηματική ελπίδα, αλλά συγχρόνως μπορεί να οδηγήσει ή στην ακραία εξωτερίκευση της βίας ή στον αυτοχειριασμό. Γιατί ποια ελπίδα να θρέψει μία γενιά που είναι τελεσίδικα αποκλεισμένη από την εργασία και οριστικά, συνεπώς, χαμένη; Πώς να μην οδηγήσει η διαψευσμένη ελπίδα στην εκτράχυνση των αισθήσεων, στην αναισθητοποίηση με συνέπεια η χαρά να γίνεται εγκεφαλική, τα ίδια τα όργανα των αισθήσεων να γίνονται άτονα κι αδύναμα και το συμβολικό να καταλάβει όλο και περισσότερο τη θέση του υπαρκτού, όπως συμβαίνει με τον «παράδεισο» των ναρκωτικών ουσιών; Πώς να βρει τόπο και χώρο ν’ ανθίσει η ελπίδα, όταν όλα καθίστανται απελπισία, όταν η ευφωνία γίνεται αφωνία, όταν η ματαιότητα γίνεται το νόημα της ζωής και όλα γίνονται μονότονα, μονόχρωμα και πρωτίστως άδικα; Γι’ αυτό η ψυχική καθήλωση των νέων, γι’ αυτό η κατάρρευσή τους και η άγρια βία τους. Γι’ αυτό η υπόκωφη βουή που ακούγεται είναι από τον κοινωνικό σεισμό που έρχεται.

Ο κόσμος αλλάζει

Η κρίση αλλάζει τον κόσμο. Τα χαρτιά στο γεωοικονομικό και γεωπολιτικό πόκερ ξαναμοιράζονται. Η Κίνα είναι πλέον δεύτερη παγκόσμια οικονομία μετά τις ΗΠΑ και πριν από την Ιαπωνία. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση η Γερμανία ισχυροποιείται σημαντικά και η Ισπανία καθώς και ολόκληρος ο ευρωπαϊκός νότος αποδυναμώνεται, αναγεννώντας την αντίθεση Βορράς-Νότος. Οι αναδυόμενες αγορές που εξαρτώνται από το εξωτερικό αυξάνουν το δημόσιο χρέος τους, ενώ εκείνες που στηρίζονται σε μια τεράστια αγορά, όπως η Κίνα, η Βραζιλία, αλλά και η γειτονική μας Τουρκία καταφέρνουν να πετύχουν διψήφιο ρυθμό ανάπτυξης. Όσο για τις χώρες που εξαρτώνται από το εξωτερικό και βρίσκονται σε παρακμή, όπως η Ελλάδα, αυτές τείνουν να μεγιστοποιήσουν το δημόσιο χρέος τους. Όμως, κάτι ανάλογο συνέβη και μετά το 1930, όταν η οικονομική κρίση της Ευρώπης ήταν μία κρίση χρέους έναντι των ΗΠΑ και χρειάστηκε η αλλαγή στάσης της Ουάσινγκτον για να ισορροπήσει η κατάσταση. Σήμερα, στη θέση των ΗΠΑ, που έχουν αποβιομηχανοποιηθεί, βρίσκεται η Κίνα, η οποία συγκεντρώνει το ¼ του παγκόσμιου πληθυσμού, με ένα χαμηλότατο κατά κεφαλή ΑΕΠ αλλά τεράστια χρηματοπιστωτικά περιθώρια(σ.σ. Ως γνωστόν η Κίνα κατέχει μεγάλο μέρος αμερικανικών ομολόγων). Πως, λοιπόν, θα κινηθεί η Κίνα, στον μετα-μερικανικό κόσμο μας; Η αλλαγή στην ηγεσία του κόσμου από τις ΗΠΑ στην Κίνα θα γίνει ομαλά, όπως έγινε από τη βρετανική στην αμερικανική αυτοκρατορία, ή με παγκόσμιο πόλεμο και δη πυρηνικό, που «βλέπει» ο Φιντέλ Κάστρο; Πως θα αντιδράσουν οι ΗΠΑ;
Το πλέον δύσκολο για την Ουάσινγκτον είναι η μετάβαση χωρίς σύγκρουση στη νέα εποχή. Ήδη χαράσσονται οι νέες διαχωριστικές γραμμές, ή αλλιώς τα νέα γεωπολιτικά ρήγματα. Όλοι ήδη διακρίνουν τον μεγάλο αντίπαλο, την Κίνα! Και οι Ηνωμένες Πολιτείες εκτός από την εξωτερική αδυναμία, έχουν και την εσωτερική, καθώς τώρα έχουμε μια αντίστροφη κίνηση από αυτή της εκβιομηχάνισης, δηλαδή την αποβιομηχάνηση και μια διάλυση των όποιων άμεσων κοινοτικών θεσμών και δεσμών της αμερικανικής κοινωνίας. Ενώ, δηλαδή, η εκβιομηχάνιση λειτούργησε κατά την απογείωση της οικονομίας των ΗΠΑ ως χωνευτήρι των τεράστιων ρευμάτων μεταναστών, τώρα η Αμερική οπισθοδρομεί σ’ ένα μεγαλύτερο φυλετικό και κοινωνικό διαχωρισμό, παρά το γεγονός ότι έχει έναν έγχρωμο πρόεδρο. Το τεράστιο ρεύμα μεταναστών, το οποίο αυτή τη φορά προέρχεται από τη Λατινική Αμερική και την Ασία είναι αδύνατο να ενσωματωθεί στην πάλαι ποτέ «αμερικανική σαλατιέρα», και ενισχύει τις διαφορετικές κουλτούρες καθώς και τις κοινωνικοπολιτικές διαφορές Βορρά-Νότου. Η πόλωση μεταξύ των διαφόρων εθνοτικών ομάδων είναι πλέον εμφανής και οι άνθρωποι βρίσκουν την ταυτότητά τους στις χώρες προέλευσής τους. Το ίδιο συνέβη και στη Γαλλία, όπου η εκδίωξη των Ρομά δείχνει ότι ο φασισμός και ρατσισμός μεταξύ των διαφόρων εθνοτικών ομάδων μιας κοινωνίας είναι μία αρχαία λύση, καθώς αλληλοεξουδετερώνονται σ’ έναν αιματηρό εμφύλιο δίχως τέλος. Εξάλλου, οι ίδιοι οι μετανάστες ήταν το πρώτο κρέας για τα κανόνια του αμερικανικού εμφυλίου, του πρώτου και του δευτέρου Παγκόσμιου Πολέμου με αντάλλαγμα την υπηκοότητα της χώρας υποδοχής.

Ο μεγάλος φόβος

Δημοσιονομικό χάος, κατεστραμμένη οικονομία, χρέη, χρηματοπιστωτική κρίση, «μαύρη τρύπα», έλλειμμα, fast track, η γλώσσα της πολιτικής «δραματοποίησης» της οικονομικής κατάστασης που θα δικαιολογήσει τα νέα μέτρα. Από την ελπίδα στο δράμα, αφού ήδη προαναγγέλθηκε η «τεράστια» ανεργία, η οποία τώρα αρχίζει να καθίσταται πραγματικότητα, καθώς 34 εκατομμύρια εργαζόμενοι αναμένεται να πεταχτούν στο δρόμο(Διεθνής Οργάνωση Εργασίας), ενώ 60 εκατομμύρια θα περιπέσουν σε έσχατη ένδεια(Παγκόσμια Τράπεζα). Και ο Γιώργος Παπανδρέου να λέει από το Όσλο ότι περνάμε «κρίση πεσιμισμού»!
Όμως, ο τρόμος, αυτός που διευκόλυνε τα μέτρα εναντίον των «κάτω» γίνεται τώρα μπούμεραγκ και ανακλάται προς τα «πάνω». Έτσι, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας και οι ηγέτες των χωρών της ανεργίας (Θαπατέρο και Παπανδρέου) συζητούν για την αντιμετώπιση της μεγάλης οργής, για την κοινωνική συνοχή που διαλύεται, για την αγορά που παγώνει εξαιτίας της λειψής αγοραστικής δύναμης των εργαζομένων-καταναλωτών, για την πραγματική οικονομία που συρρικνώνεται, για την βραχυχρόνια ανεργία που αν καταστεί μακροχρόνια θα μειώσει και τη ζήτηση και θα παγιδεύσει την οικονομία στη στασιμότητα και την υψηλή ανεργία. Όλοι οι κύριοι του Όσλο, παραδόξως οι περισσότεροι σοσιαλιστές(ακόμη και ο πρόεδρος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου Στρος Καν), καλούνται να βρουν το «φάρμακο» για την αντιμετώπιση της ασθένειας που τείνει να διαρρήξει τόσο τον κοινωνικό ιστό όσο και την οικονομία. Ήδη μιλούν για μια γενιά που θα είναι αποκομμένη από την αγορά εργασίας(Στρος Καν)! Και επιχειρούν να απαντήσουν σε ερωτήματα όπως, πως θα αντιμετωπιστεί η ανεργία των νέων; Τι θα γίνει με το passage a l’ acte των νέων, ως αποτέλεσμα της υπερχειλίζουσας οδύνης και της παρελκόμενης οργής τους; Αυτές οι αντιδράσεις θα οδηγήσουν σε εξαναστάσεις και κινήματα ή σε μια αβάσταχτη ηθική ακαμψία που θα επιφέρει η απώθηση; Όλα αυτά είναι επείγοντα ερωτήματα που τίθενται επί τάπητος καθώς η οικονομία είναι άμεσα συνυφασμένη με την κοινωνία. Οι απαντήσεις που δίδονται είναι πολλές, ανάλογα με τη θέση και τα συμφέροντα του απαντώντος. Βέβαια, είναι και εκείνοι που εξαπατούν, εκείνοι που μιλούν για μία άλλη σχέση με τον πολίτη, αλλά που τελικά τον εμπαίζουν, είναι τα ίδια ιδιόρρυθμα όντα των «παραθύρων» που δεν ακούν, που βλέπονται μέσω οθονών και δεν απαντούν ειμή μόνο λένε in vacuo (στο κενό και στο χαμό) αυτά που θέλουν να πουν δίκην αυτιστικών και αυτοϊκανοποιημένων παπαγάλων. Εντέλει, αποδεικνύεται ότι είχε δίκιο ο Τζων Κένεθ Γκαλμπρέηθ που έλεγε ότι ο καπιταλισμός είναι «αυτοκαταστροφικός» και πως οι δημόσιοι θεσμοί λειτουργούν μόνο ως αμορτισέρ απορρόφησης των κραδασμών σε περιόδους κρίσεων. Δεν είναι τυχαίο ότι ο μοναδικός νόμος του περίφημου New Deal του Ρούσβελτ που δεν εγκρίθηκε από το αμερικανικό κογκρέσο ήταν αυτός που αφορούσε τον έλεγχο των επιχειρήσεων. Δεν είναι τυχαίο, σήμερα, ότι οι μόνοι που δεν ελέγχονται, είναι οι αίτιοι της κρίσης, ήτοι οι τράπεζες και το χρηματοπιστωτικό σύστημα εν γένει.

Λέξεις σαν παπούτσια

Το παπούτσι, που εκσφενδόνισε ο ιρακινός δημοσιογράφος εναντίον του Μπους στη Βαγδάτη κάτι ήθελε να πει. Το ίδιο και το παπούτσι του γιατρού στη Θεσσαλονίκη εναντίον του πρωθυπουργού. Αγανάκτηση, οργή, αποδοκιμασία οι λέξεις που συνδηλώνονται στη ρήψη. Για ανεπίτρεπτη βία μίλησε ο κ. Γ. Παπανδρέου, συνδέοντας το… παπούτσι με τις συνομωσίες ξένων κερδοσκοπικών funds! Μόνο που η ενέργεια ήταν μία απολύτως ήπια έκφραση της οργής, όπως τα «γιούχα» που εισέπραξαν οι πολιτικοί των κομμάτων εξουσίας καθ’ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού που μόλις παρήλθε. Από την άλλη πλευρά, ένα παπούτσι κατέστρεψε δεκάδες εργατοώρες των επικοινωνιολόγων και των στελεχών της κυβέρνησης. Αλλά παρά τις προσπάθειες επικοινωνιακής ανάταξης του προφίλ του κ. Γιώργου Παπανδρέου από την απόπειρα με το παπούτσι, έρχεται το μαρτύριο της βενζίνης σε συνδυασμό με τις φασιστικές επιχειρήσεις λιντσαρίσματος του προέδρου του ΕΒΕΑ, έρχεται η ανεργία που σκοτώνει και η ανέχεια που πληγώνει, καθιστώντας αναξιόπιστες τις κατηγορηματικές αρνήσεις του Γ. Παπανδρέου ότι δεν θα ληφθούν νέα μέτρα. Τα νέα μέτρα είναι βέβαιο ότι θα έρθουν για να σπάσουν τη ραχοκοκαλιά των μικρομεσαίων και των μισθωτών μετά τις αυτοδιοικητικές εκλογές.
Για την ώρα, όλοι οι Έλληνες προσπαθούν να μάθουν τι σημαίνει fast track(γρήγορη κυκλοφορία) ή τι σημαίνει invest in Greece, ή ακόμα τι σημαίνει «διαφανοποίηση»! Άγνωστο αν οι νέες διαδικασίες θα επιταχύνουν τις επενδύσεις. Το γνωστό είναι οι λέξεις ή οι φράσεις που χρησιμοποιεί κάποιος ανταποκρίνονται σ’ έναν ορισμένο τρόπο θέασης του κόσμου, δηλαδή σε μία ιδεολογία. Γι’ αυτό ήταν… δικαιολογημένος ο δημοσιογράφος που διαδήλωσε πλειστάκις, χθες, τον ενθουσιασμό του «για τον καλύτερο πρωθυπουργό όλων των εποχών»! Ο δημοσιογράφος(Σκάι) δεν αναφερόταν σ’ αυτά που είπε ο Γ. Παπανδρέου αλλά στο πως τα είπε, αφού τουλάχιστον φέτος απέφυγε φράσεις όπως το περίφημο «μηδέν στο πηλήκιο»! Αλλά και πέρυσι δεν έλειψαν τα επιχειρήματα υπέρ του πρωθυπουργού. «Δεν μ’ ενδιαφέρει αν ξέρει ελληνικά ο Γιώργος Παπανδρέου. Μ’ ενδιαφέρουν οι ιδέες του», έλεγε γνωστή δημοσιογράφος πριν ένα χρόνο. Όμως, οι λέξεις δεν είναι κενές περιεχομένου. Είναι και φορείς ιδεών. Μάλιστα, με τη μεταφορική τους διάσταση ως τελεστές γοητείας, κινητοποιούν. Συνεπώς, η γλώσσα με την οποία επικοινωνούμε, αγαπιόμαστε, ερωτευόμαστε, απελπιζόμαστε, ελπίζουμε, λυπόμαστε, χαιρόμαστε, αγωνιζόμαστε, πολιτευόμαστε, γενικώς ζούμε, καθρεφτίζει και τον τρόπο που σκεφτόμαστε, εντάσσοντας το γοητευτικό παιχνίδι με τις λέξεις, τη γλώσσα και τις ιδέες τόσο στη λογική του παιχνιδιού της γητειάς όσο και στη λογική της κινητοποίησης. Η έλλειψη γοητείας σημαίνει και την αδυναμία κινητοποίησης. Αντίθετα, η γοητεία, όπως συνέβαινε με τον Ανδρέα Παπανδρέου ή τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, ήταν μία πρόκληση, καθώς δημιουργούσε μία μορφή(«όραμα») που πάντα έτεινε να διαφοροποιήσει την ταυτότητα και το νόημα της ζωής κάποιου. Αυτή τη γοητεία (και συνεπώς την κινητοποίηση) επιχειρούν να δημιουργήσουν μέσω του Γιώργου Παπανδρέου και τις ενέσεις θετικοποίησης της κατάστασης οι επικοινωνιολόγοι της κυβέρνησης.
Όμως η σκέψη πρέπει να είναι ανατρεπτική, γοητευτική, όχι ως χειραγωγητική κολακεία, αλλά ως εκτροπή ταυτότητας, ως εκτροπή του είναι. Κι αυτό δεν μπορεί να επιτύχει ο πρωθυπουργός παρά τις προσπάθειες.

Η Τίνα στις πόλεις

Ο πρωθυπουργός δίνει με οικογενειακή οικειότητα το λόγο στην Τίνα. Κι εκείνη με ύφος, ομοίως, απλό, σε αντιστοιχία με το τζην ντύσιμό της θα μιλήσει για την «πόλη αυτή». Η φράση και μόνο καταδεικνύει ότι η πόλη είναι ξένη προς την Τίνα, ή ότι η Τίνα είναι μία ξένη στη Θεσσαλονίκη, όπως ο Φιλίπ, ο ήρωας στην παλιά ταινία του Βιμ Βέντερς «Η Αλίκη στις πόλεις». Οι πόλεις δεν μπορούσαν να «κρατήσουν» τον Φιλίπ ούτε εκείνος να βρει κάποιο νόημα σ’ αυτές. Το βλέμμα του ήταν «τουριστικό», στιγμιαίο και «νεκρό», όπως οι φωτογραφίες που τραβούσε αδιάκοπα. Ώσπου έρχεται εκείνο το εννιάχρονο κορίτσι, η Αλίκη, της οποίας η αναζήτηση θα παράσχει σκοπό και ευθύνη στον πρωταγωνιστή. Η ματιά του ήρωα τότε αλλάζει δια μιας, η ίδια η ζωή του αλλάζει, το ίδιο και οι πόλεις.
Δεν συμβαίνει κάτι ανάλογο, όμως, στην κυρία Τίνα(Μπιρμπίλη). Η Θεσσαλονίκη παραμένει «η πόλη αυτή». Έτσι, όσα είπε για την πόλη ήταν κοινότοπα και ψυχρά, διανθισμένα με τεχνοκρατικούς όρους κι εκείνο… «το θαλάσσιο μέτωπο». Ναι, τη Θεσσαλονίκη πρέπει να τη βλέπεις από τη μεριά της Θάλασσας. Αλλά όλοι οι πολιτικοί τη βλέπουν μόνο από το μέρος της στεριάς. Η κ. Μπιρμπίλη δεν είπε τίποτα –ούτε ο υπουργός Πολιτισμού- για τον τρόπο που μία σειρά ευρωπαϊκές πόλεις, όπως το Βερολίνο, η Βαρκελώνη, το Εδιμβούργο, η Λιλ, το Μπιλμπάο κατάφεραν να ξαναζωντανέψουν και να αναπτυχθούν μέσω του πολιτισμού. Η Βαρκελώνη και το Μπιλμπάο επένδυσαν σε υποδομές και σε μεγάλα αρχιτεκτονικά σχέδια. Η δεύτερη πόλη, μάλιστα, με το μουσείο Guggenheim προσελκύει πλέον ένα εκατομμύριο επισκέπτες το χρόνο.
Αλλά εκτός από τις πολιτικές μεγάλης κλίμακας, υπάρχουν και οι πολιτικές μικρής κλίμακας. Στη Λιλ φερ’ ειπείν, ενθαρρύνονται τα σχολεία, τα πανεπιστήμια και εν γένει φορείς και πρόσωπα του πολιτισμού, των ιδεών, της καινοτομίας και της νεοτερικότητας ώστε να παράξουν έργα και διάφορες εκδηλώσεις. Στο Βερολίνο, τέλος, δίνουν βοήθεια σε καλλιτέχνες, όπως φορολογικές απαλλαγές, και διαθέτουν χώρους σε χαμηλές τιμές. Όλα αυτά εντάσσουν τον πολιτισμό στην οικονομική ανάπτυξη, για την οποία τόση ανάγκη έχει η χώρα μας. Πολύ περισσότερο που το βασικό ελληνικό προϊόν είναι ο τουρισμός. Τι απ’ όλα αυτά γίνονται με συστηματικό τρόπο στην Ελλάδα; Τι απ’ όλα απ’ αυτά εξήγγειλε(έστω) η κ. Μπιρμπίλη στην Αποθήκη Γ της Θεσσαλονίκης; Απολύτως τίποτα. Απλές γενικότητες. Πομφόλυγες. Υπ’ αυτή την οπτική, η διϋπουργική επιτροπή που ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου, παρά το γεγονός ότι περιλαμβάνει και τους υπουργούς Πολιτισμού και Περιβάλλοντος, δεν φαίνεται να διαπνέεται από την αντίληψη εκείνη που θα συνδέει τον πολιτισμό της πόλης με την οικονομική ανάπτυξη και την απασχόληση. Εκτός και αν γνωρίζουν αλλά δεν μπορούν να κάνουν τίποτα, καθώς η απόφαση λαμβάνεται πέραν αυτών και της κυβέρνησης, ήτοι από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αν συμβαίνει αυτό τότε ο αγώνας για ελευθερία(από το Μνημόνιο) και δημοκρατία είναι πρώτης προτεραιότητας.

Επικοινωνία αντί πολιτικής

Δεν είναι η πρώτη φορά που το ΠΑΣΟΚ υποκαθιστά την πολιτική με την επικοινωνία. Τη δεκαετία του 1990 είχαμε και πάλι την κένωση της πολιτικής από τα πραγματικά προβλήματα. Έτσι η πολιτική διακρίθηκε σε εικονική και πραγματική πολιτική διαδικασία κατά το ανάλογο της εικονικής –χρηματιστήριο- και της πραγματικής οικονομίας. Εν προκειμένω ισχύει ο αμερικανικός Πραγματισμός που συλλαμβάνει την κοινωνία «ως επικοινωνιακή κοινότητα. Δεν είναι συμπτωματικό ίσως ότι η πραγματιστική προσέγγιση του Ντιούι αναφέρεται στην ειδική περίπτωση της «ανατροπής ισορροπίας», όπως συμβαίνει στις διάφορες κρίσεις. Συγκεκριμένα, όταν παράγεται μια ανατροπή της ισορροπίας σ’ έναν ζωντανό οργανισμό, τότε «ξυπνάει» σύμφωνα με τον Ντιούη η συνείδηση, που θέτει τα ερωτήματα και κατ’ αυτόν τον τρόπο συνειδητοποιούνται τα προβλήματα. Η συνείδηση, συνεπώς, βρίσκεται εν υπνώσει και «ξυπνά» μόνο σε καταστάσεις κρίσης για να απαντήσει σε πρακτικούς σκοπούς, όπως είναι η αποκατάσταση της ισορροπίας, που διαταράχθηκε. Έτσι, όπως, η συνείδηση γεννιέται σε ένα άτομο που παρουσιάζει «δυσπροσαρμοστικότητα», το ίδιο συμβαίνει και στην κοινωνία. Όταν ένα κοινωνικό και πολιτικό καθεστώς λειτουργεί καλά, το αποδεχόμαστε παθητικά. Όταν όμως δεν λειτουργεί αρμονικά, τότε αναζητούμε τις αδυναμίες και τα κενά, ή σκεφτόμαστε πως θα υπερπηδήσει τα εμπόδια. Εδώ είναι φανερή η συντηρητική, μεταρρυθμιστική βάση του Πραγματισμού που αντανακλάται τόσο στον πολιτικό πραγματισμό όσο και στον πραγματισμό της αμερικανικής θεσμικής σχολής, καθώς νομιμοποιεί κάθε προσπάθεια αποκατάστασης της ισορροπίας είτε γίνεται με «αθώες» είτε με «μη αθώες απάτες»(Κένεθ Γκαλμπραίηθ).
Με άλλα λόγια, η ευπλαστότητα του Πραγματισμού με τις κατάλληλες «απάτες» μπορεί να αξιοποιηθεί από τον καθένα. Δεν είναι εξάλλου τυχαίο ότι ο κόσμος του επίσης Πραγματιστή Ουίλιαμ Τζέημς είναι ένα «δικτυακό άπειρο» (ένας κόσμος-δίκτυο), που αποτελείται από διαφορετικές «γραμμές επιρροής», δηλαδή από μικρούς κόσμους, που είναι η βάση της δράσης των ατόμων. Με άλλα λόγια, ο Πραγματισμός εκκινεί από αυτό που ήταν στην εποχή του αλλά και σήμερα η Αμερική, ένας κόσμος μικρόκοσμων, ένας κόσμος «θυλάκων». Μία κοινωνία συνεπώς απαρτίζεται από ένα πλήθος κόσμων-δικτύων, που αλληλοδιαπλέκονται και αλληλοεξαρτώνται, αλλά επειδή ο καθένας ως άτομο ζει τη δική του ζωή, είναι κατά κανόνα εξωτερικός ως προς τους άλλους. Εδώ βρίσκεται ο πυρήνας της ατομικής κοινωνίας. Ο καθένας είναι «εξωτερικός» ως προς τον άλλο, εξ ου και το γεγονός ότι οι «εμφύλιοι» δεν είναι μόνο συλλογικής υφής, όπως με την περίπτωση των παλιών και νέων μεταναστευτικών ρευμάτων, αλλά και ατομικού χαρακτήρα. Ο «άλλος» γίνεται πλέον η κόλαση του Ατόμου. Ο ανταγωνισμός γίνεται αμείλικτος Το κοινό μίσος και το συμφέρον καθίστανται τα μόνα ενοποιητικά στοιχεία. Γι’ αυτό εφεξής εκείνο που διαλύει και σκοτώνει δεν είναι το μίσος αλλά η «αδιαφορία» και η τυραννίας της.
Βέβαια, όλα αυτά δεν έχουν σχέση με την πολιτική του κ. Γιώργου Παπανδρέου. Στην τελευταία περίπτωση ισχύει περισσότερο το ανέκδοτο με τον Λένιν, τον Στάλιν και τον Μπρέζνιεφ. Ειδικά ο τελευταίος, ο οποίος όταν μπλοκαρίστηκε στα χιόνια το τρένο που τον μετέφερε, αν και καθήμενος, κουνιόταν μπρος πίσω, κάνοντας ότι δήθεν η αμαξοστοιχία κινείται. Το ίδιο θα συμβεί και με τη νέα κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, η οποία θα εμφανίζεται ότι δήθεν κινείται μέσω των διαφόρων επικοινωνιακών τρικ!

Εκμεταλλεύονται την Ελλάδα

Έφυγε ο Βασίλης Χριστοδούλου. Σαν χθες έβλεπα το χαμογελαστό του πρόσωπο στην εφημερίδα να χαιρετάει και να επαινεί. Το «εύγε» του μεγάλο όσο και η μεγαλοσύνη της σεμνότητάς του. Κι ύστερα τα μικρά και χυδαία. Τα υπουργεία-μπάμπουσκες από τη μια κι ο Πάγκαλος από την άλλη. Χυδαία η πολιτική που κατάντησε να ασχολείται με τα μικρά, τις δημόσιες σχέσεις, την προβολή των λευκασμένων δοντιών και τα απολύτως στενά συμφέροντα, όπως ψέγει λάβρος εκείνος ο «παλαιός των ημερών», ο Ντανιέλ Κον Μπεντίτ τον πρόεδρο της ΕΕ Μανουέλ Μπαρόζο. «Oι πολιτικοί των κρατών-μελών (της ΕΕ) όλο και περισσότερο επιδιώκουν να θέτουν τα στενά συμφέροντα τους μπροστά από κάθε κοινό ευρωπαϊκό συμφέρον, είτε όσον αφορά την οικονομική κακοδιαχείριση στα κράτη μέλη είτε την ανοικτή καταπάτηση των βασικών δικαιωμάτων όπως ορίζονται στις Συνθήκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης… Δυστυχώς, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαθέτει έναν απόντα πρόεδρο. Δυστυχώς, ο Πρόεδρος Μπαρόζο φαίνεται να μην έχει όραμα για την Ευρώπη. Αντ’ αυτού, ασχολείται με το να κατευνάσει και να ευχαριστήσει τις κυβερνήσεις των κρατών μελών. Στην ομιλία του(σ.σ. ο Μπαρόζο) παρέλειψε να μνημονεύσει την επείγουσα ανάγκη να επανεφεύρουμε το οικονομικό μοντέλο μας, όπως ακριβώς παρέλειψε να αναφέρει τον ρόλο της ΕΕ στις συνεχιζόμενες συνομιλίες για το κλίμα του ΟΗΕ… Εξακολουθεί να αγνοεί τον ελέφαντα στο δωμάτιο σε σχέση με τα δημοσιονομικά προβλήματα της Ελλάδας: τον τεράστιο και περιττό στρατιωτικό προϋπολογισμό της…». Ο Κον Μπεντίτ έψεξε και καλώς τον δημοσιοσχετίστα Μπαρόζο, λέγοντας πως ήταν απών από την ελληνική κρίση, ενώ την ίδια ώρα η Γαλλική και Γερμανική αμυντική βιομηχανία πιέζουν για να πουλήσουν οπλικά συστήματα στην Ελλάδα. Μόνο που ο Μανουέλ Μπαρόζο είναι ακριβώς ο πρόεδρος που χρειάζονται οι μεγάλες δυνάμεις της ΕΕ, δηλαδή ένας απόν πρόεδρος, τέτοιος που να μην ασχολείται καθόλου με τη νεοφιλελεύθερη πολιτική τους, αυτή που μετακυλύει την οικονομική κρίση τους στην περιφέρεια. Ο Κον Μπεντίτ δεν μίλησε για το εμπορικό πλεόνασμα της Γερμανίας έναντι των χωρών του Μεσογειακού νότου, εν οις και η Ελλάδα. Δεν είπε δηλαδή ότι η Ελλάδα και οι άλλες χώρες του νότου αγοράζουν γερμανικά προϊόντα, ενώ η Γερμανία δεν αγοράζει τα δικά τους. Δεν κάλεσε τους πολίτες-καταναλωτές να μποϋκοτάρουν τα προϊόντα χωρών που είναι κλειστές στα ελληνικά προϊόντα. Απλώς είπε ότι ο Μπαρόζο δεν έχει όραμα. Όμως, ποιο είναι το ευρωπαϊκό όραμα της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Αγγλίας; Δεν υφίσταται. Όλες οι χώρες σκέφτονται με εθνικά και μόνο κριτήρια, μετά το περίφημο «ο καθένας μόνος του» της καγκελαρίου Μέρκελ. Δεν είναι εξάλλου τυχαίο ότι τα περίφημα τοκογλυφικά επιτόκια των ελληνικών δανείων επιβάλλονται και από ευρωπαϊκές τράπεζες. Δεν είναι τυχαίες επίσης οι διάφορες κερδοσκοπικές επιθέσεις τραπεζικών στελεχών, ή στελεχών της ΕΕ όπως του στελέχους της Eurostat, χθες, για το χρέος. Ούτε είναι τυχαία η όψιμη ανησυχία της Μέρκελ για τη συνταγή του ΔΝΤ! Τούτων δοθέντων, η Ελλάδα δεν μπορεί παρά να σκέφτεται εθνικά και μόνο, αντιμετωπίζοντας από τώρα το ενδεχόμενο αναδιαπραγμάτευσης του χρέους της.

Βίβλος εναντίον Κορανίου

Μία αμερικανική προτεσταντική Εκκλησία ανακοίνωσε ότι θα κάψει το κοράνι στις 11 Σεπτεμβρίου, ημέρα της επίθεσης στους δίδυμους πύργους της Νέας Υόρκης. Οι μουσουλμάνοι αντιδρούν καίγοντας το ομοίωμα του Αμερικανού θρησκευτικού ηγέτης της Εκκλησίας αυτής. Φανατισμός και μίσος παντού. Οι πουριτανοί προτεστάντες και οι φανατικοί μουσουλμάνοι «βράζουν» στον ίδιο φονταμενταλισμό. Μόνο που η φωτιά που πήζει τον φανατισμό των δεύτερων είναι η επιθετικότητα, εν οις και η «γελοιοποίησή» τους –όπως με τα σκίτσα του Μωάμεθ- από τους πρώτους. Είχε συμβεί και στην Αθήνα, όταν εκατοντάδες μουσουλμάνοι διαδήλωσαν στο κέντρο της ελληνικής πρωτεύουσας, σπάζοντας και καίγοντας, επειδή θεώρησαν ότι ένας αστυνομικός προσέβαλε το κοράνι. Για το βλέμμα ενός δυτικού ορθολογιστή αυτό μοιάζει παράλογο. Όμως η μουσουλμανική θρησκεία είναι τρόπος ζωής. Όπως ακριβώς τρόπος ζωής είναι ο χριστιανισμός για τους πολύ θρησκευόμενους. Η παραβίαση συνεπώς των συμβόλων αυτής της ζωής προκαλεί την εύλογη άμυνα. Παραδόξως, τόσο ο δυτικός φονταμενταλισμός όσο και η μουσουλμανικός φανατισμός είναι προϊόντα της δυτικής νεωτερικότητας και των μονοσήμαντων δογμάτων της(Τζον Γκρέι). Για τον σύγχρονο φανατισμό (δες και τους λογής τρομοκράτες) δεν υπάρχουν πια οι λέξεις όπως ήθος και ηθική, ανθρωπιά και δικαιοσύνη, αξιοπρέπεια, τιμή, ταπεινοφροσύνη, έλεος και οίκτος, που θα βοηθούσαν σε μια άλλη ερμηνεία του κόσμου. Και γι’ αυτό οδηγούμαστε τρελαμένοι στο χάος, στην καταστροφή, στο φόνο ή στην αυτοχειρία. Ο κυρίαρχος εργαλειοποιημένος λόγος εξαφανίζει κάθε νόημα. Όλα έχουν καταστεί άθληση και διατροφή, όπως και το νέο υπουργείο του κ. Α. Λοβέρδου. Έχουμε τώρα μία κυβέρνηση fitness κι έναν πρωθυπουργό που μασάει αενάως τσίχλα. Οι υποδέλοιποι αποδεχόμαστε τη ζωή όπως τα ζώα που δεν υποφέρουν από την απώλεια των δεσμών και της παράδοσης, αλλά συγχρόνως ουρλιάζουμε από μοναξιά και πανικό για το αβέβαιο μέλλον μας. Όλα βρίσκονται εκτός ορίων, εκτός μέτρου, στην υπερβολή. Υπερβολική η εκσυγχρονιστική ανάπτυξη και ευημερία μας. Υπερβολική και η σημερινή κρίση μας. Όλα τα βιώνουμε υπερβολικά γιατί χάσαμε προ πολλού το μέτρο. Γιατί ακολουθήσαμε άκριτα τον εκσυγχρονισμό των «διακομματικών λαμόγιων» και των αριστερών κατεργάρηδων εξτροπιστών που μας έπεισαν ότι ο σκοπός του ανθρώπου δεν είναι πλέον η κατανόηση του κόσμου, αλλά η προσομοίωσή του.
Κατά τα άλλα υπάρχει, στις μέρες μας, ένας δυτικός φονταμενταλισμός που δεν αντιτίθεται στον ισλαμικό ούτε στον εβραϊκό φονταμενταλισμό αλλά όλοι μαζί φαίνεται σαν να συμπράττουν, σαν να λειτουργούν συμπληρωματικά, αφού έχουν κοινές ρίζες, την κοινή τους μήτρα που είναι η πίστη του Αβραάμ. Σε κάθε θρησκεία υπάρχει μια καθαγιασμένη σφαίρα, μια υπερβολή στην οποία δεν ισχύουν τα κανονικά μέτρα. Γενικώς, το κοινό στο ρατσισμό, στον ισλαμικό, τον ιουδαϊκό και τον προτεσταντικό -αμερικάνικο- φονταμενταλισμό είναι ο φανατισμός και η μυστικοποίηση της ιστορίας.

Νεο-Φιλελευθερισμός

Φιλελευθερισμός, νεοφιλελευθερισμός, δημοσιονομικό χάος και δημοσιονομική πειθαρχία, κατεστραμμένη οικονομία, κρίση και Κέυνς, Κέυνς για τους συντηρητικούς και Κέυνς για τους προοδευτικούς, όροι, λέξεις και φράσεις στη γλώσσα της θεατρικής αλλά και της πολιτικής «δραματοποίησης» της οικονομικής κατάστασης μέσω των οποίων επιχειρείται η νομιμοποίηση των παλιών και των νέων μέτρων σε βάρος των μισθωτών και των συνταξιούχων, των «κάτω» εν γένει. Σήμερα παρατηρείται το εξής παράδοξο, η Ευρώπη του κράτους πρόνοιας να έχει καταστεί ο τόπος εφαρμογής του νεοφιλελευθερισμού, καταστρέφοντας κυριολεκτικά το κοινωνικό κράτος της, ενώ η κατ’ εξοχήν χώρα του νεοφιλελευθερισμού, οι ΗΠΑ επιχειρούν μέσω του Μπάρακ Ομπάμα να αντιμετωπίσουν με 50 δις δολάρια την καλπάζουσα ανεργία. Φιλελεύθερη οικονομία είχαμε στις ΗΠΑ και τη δεκαετία του 1930, μετά το μεγάλο κραχ, μέχρι το 1980(Ρήγκαν). Αυτή την χρονική περίοδο είχαμε το κράτος πρόνοιας, αυτό που φρόντιζε ώστε η βιοτή των εργαζομένων να διατηρεί τους στοιχειώδεις όρους αξιοπρέπειας. Τότε είχαμε την εφαρμογή της περίφημης συνταγής του Κέυνς. Αυτή ήταν η φιλελεύθερη οικονομία. Τώρα έχουμε τη νέο-φιλελεύθερη συνταγή όπου οι κανόνες και τα όρια του κέρδους δεν υφίστανται. Αλλά ποια είναι αυτά τα όρια; Είναι το δημόσιο συμφέρον, ήτοι η κοινωνική συνοχή. Συνεπώς, από ένα σημείο και μετά, όταν η ανεργία πλήττει άμεσα την κοινωνική συνοχή έχουμε αισχροκέρδεια και απληστία. Αυτή είναι η διαφορά μεταξύ φιλελεύθερης και νεοφιλελεύθερης οικονομίας. Στην πρώτη περίπτωση υπάρχουν όρια και κανόνες, στη δεύτερη όχι. Γι’ αυτό εκείνοι που ομνύουν στη δεύτερη θα πρέπει να δουν το αδιέξοδό της, αφού λειτουργεί διαλυτικά στην κοινωνία. Η περίφημη ρήση ότι η εργασία, οι εργαζόμενοι εν γένει είναι οι χαμένοι της τεχνολογικής επανάστασης και της παγκοσμιοποίησης απεδείχθη μύθος χωρίς καν πυρήνα αλήθειας. Η ύφεση της οικονομίας των ΗΠΑ το αποδεικνύει. Απλώς η αυτοκρατορική υπερδύναμη έχει από τη θέση της τη δυνατότητα να εξαγάγει την κρίση της. Όμως, το πρόδηλο είναι πως η ανεργία επανέρχεται στο προσκήνιο ως ανθρωπιστική καταστροφή. Γιατί ακόμη και η θεωρούμενη ως απλή… κερδοσκοπία έχει ως συνέπεια 854 εκατομμύρια άνθρωποι να κοιμούνται νηστικοί και εκατομμύρια παιδιά να πεθαίνουν από έλλειψη βιταμίνης Α και καθαρό νερό.
Αλλά ο νεοφιλελευθερισμός για να επιβληθεί μέσω των μέτρων λιτότητας χρειάζεται και τον τρόμο. Τον τρόμο του μονοδρόμου του Μνημονίου και της δήθεν χρεοκοπίας της ελληνικής οικονομίας. Που είναι εκείνοι οι γενναίοι «διαπραγματευτές» που θα προτάξουν τα στήθη τους στους νεοφιλελεύθερους κομισάριους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που υποσχόταν προεκλογικά ο Γιώργος Παπανδρέου; Που είναι ο Προϋπολογισμός τύπου Κέυνς; Αντ’ αυτού σε όλη την Ευρώπη, από τον Σαρκοζί έως τον Παπανδρέου, οι Προϋπολογισμοί θα καταρτιστούν με βάση τη φιλοσοφία Ρήγκαν-Θάτσερ. Στη γηραιά ήπειρο συμβαίνει, δυστυχώς, να έχει επιβληθεί η ιδεολογία των Γερμανών και των Βρετανών, ήτοι μια ιδεολογία του νεοφιλελευθερισμού και μίας άποψης για την Ενωμένη Ευρώπη, ως προνομιακού χώρου εκμετάλλευσης των πιο αδύνατων από τους ισχυρούς. Κι αν ο νυν πρωθυπουργός εγκαλείται είναι γιατί υποχώρησε χωρίς να δώσει μάχη, παραδίδοντας άνευ όρων την ελληνική οικονομία στην αποτυχημένη συνταγή του ΔΝΤ.

Ο Θεός είναι θεατής;

Ο Θεός δημιούργησε το σύμπαν ή οι νόμοι της φυσικής; Ο Θεός απλώς παρακολουθούσε το θέαμα της «αυθόρμητης δημιουργίας»; Κι αν είναι έτσι, τότε οι φυσικοί και δη οι αστροφυσικοί, όπως ο Στήβεν Χώκινγκ είναι μικροί θεοί, ή έστω προφήτες του Θεού, ου μην και μάγοι, όπως εκείνοι που πήγαν χρυσάφι, σμύρνα και λιβάνι στο… Χριστό; Αστεία πράγματα. Πάντως, ο Χώκινγκ και ο συνεργάτης του με την αμφισβήτηση του Θεού, τονίζουν τη συζήτηση για την ύπαρξη του ή όχι. Με άλλα λόγια, δεν έχουμε μία διαδικασία εκκοσμίκευσης μέσω της επιστήμης και της λογικής αλλά μίας απεκκοσμίκευσης, μίας επιστροφής σε θεολογικές συζητήσεις. Ήδη ο αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρι, Ρ. Ουίλιαμς απαντά στον Χώκινγκ μέσα από τις σελίδες της λονδρέζικης εφημερίδας The Times, επισημαίνοντας πως «Η φυσική μόνη της δεν μπορεί να πει γιατί υπάρχει κάτι τι περισσότερο από το τίποτε». Το ίδιο λένε και οι θρησκευτικοί εκπρόσωποι των Μουσουλμάνων και των Εβραίων που αντέδρασαν στα λεγόμενα των δύο αστροφυσικών. Σε κάθε περίπτωση, και στην παρούσα συγκυρία της οικονομικής κρίσης, η συζήτηση αυτή αποπροσανατολίζει από τα ζέοντα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα. Γενικά, είναι παρατηρημένο πως οι θρησκείες ή οι διάφορες θεολογικές συζητήσεις επανέρχονται για να καλύψουν διάφορα οντολογικά και πολιτικά κενά. Τι σημαίνει όμως η αναίρεση της ύπαρξης του Θεού; Σημαίνει ακύρωση της πίστης ως καταφυγίου από τα δεινά του κόσμου και της εποχής. Όμως, η προσφυγή στην οποιαδήποτε πίστη σε κάτι –σ’ ένα Θεό ή σ’ ένα Σκοπό- σώζει. Οι Αμερικανοί «πραγματιστές» δέχονται ως λογική αυτή τη λειτουργία της πίστης και της θρησκείας σε περιόδους κρίσης γενικής ή προσωπικής. Γιατί η πίστη είναι μία «αντιπυρά» που σώζει από την πυρά της απελπισίας. Υπ’ αυτή την οπτική, η πίστη είναι και το μελισόκερο, που βάζουν στα αυτιά τους οι άντρες του Οδυσσέα του Έζρα Πάουντ, είναι η άμυνα μπροστά στο ολοκληρωτικό κενό, που δεν αντέχεται. Βέβαια, ο Χώκινγκ, αφήνει μια χαραμάδα και για την πίστη, μία μεγάλη προοπτική για την ύπαρξη του Θεού. Κι αυτή είναι η διαπίστωση ότι «το τίποτα είναι κάτι περισσότερο από το τίποτα». Αντί για την κατάρρευση, συνεπώς, και το απόλυτο τίποτα που οδηγεί στον ριζικό ψυχωτικό αυτισμό «επιλέγουμε κάτι». Αυτό το κάτι τι, που μπορεί να είναι μία θρησκευτική ή μία πολιτική πίστη, είναι εμποτισμένο με την (υπερ)απόλαυση των βεβαιοτήτων(Λακάν), καταστρέφει αλλά και σώζει, αφού είναι το μόνο που παρέχει νόημα και μας βοηθά να ζούμε παρά το γεγονός ότι μία χαρά αυτής της ζωής ισοδυναμεί με χίλιες οδύνες.

Ο Χώκινγκ είναι ο θεός!

Από το τίποτα μπορεί να δημιουργηθεί ένα σύμπαν ολόκληρο. Μόνο το παλαιστινιακό κράτος δεν μπορεί να δημιουργηθεί παρά τη διακήρυξη της Αννάπολης το 2007 ότι αυτό θα συμβεί μέχρι το τέλος του 2008, τις υποσχέσεις του Τζορτζ Μπους τζούνιορ αλλά και του νυν Προέδρου Μπάρακ Ομπάμα στην περίφημη ομιλία του της 4ης Ιουνίου 2009 στο Κάιρο. Τι χρειάζεται, άραγε, για να δημιουργηθεί το κράτος της Παλαιστίνης; Τη βούληση των εμπλεκομένων. Παραδόξως, το σύμπαν δεν έχει ανάγκη από καμία βούληση, κανέναν Θεό για να δημιουργηθεί γράφουν οι Στήβεν Χώκινγκ και Λέοναρντ Μλόντινοφ στο βιβλίο τους «Το Μεγάλο Σχέδιο». «Η αυθόρμητη δημιουργία» είναι ο λόγος που υπάρχει το σύμπαν κι εμείς, οι άνθρωποι, όπως υποστηρίζουν. Τίποτα συνεπώς δεν είναι τίποτα, αλλά κάτι πιο πάνω από το τίποτα! Αλλά αυτό είναι επιστήμη ή μυθιστορία; Τα όρια είναι δυσδιάκριτα όταν η φιλοσοφία, η επιστήμη και η φαντασία διαπλέκονται, επιδιώκοντας να καλύψουν τα κενά. Τελικά, ο Χώκινγκ είναι ένας επιστήμονας ή ένας φιλόσοφος, που ως γνωστόν αναίρεσε όλες τις θεωρίες του για τις μαύρες τρύπες ως λανθασμένες; Άρα, ισχύει ότι, όπως λέει ο Βιτγκενστάιν, όλα είναι επινοήσεις (φανταστικές), από το υποσυνείδητο του Φρόυντ μέχρι τις μαύρες τρύπες του Χώκινγκ. Αλλά αν όλα είναι επινοήσεις τι είναι αλήθεια; Στην επιστήμη και την τέχνη μπορεί να ισχύει η σχετικότητα της αλήθειας, αλλά όχι και στη ζωή. Με τη σχετικότητα αυτή συμφωνούσε και ο Χ. Πίντερ (από το 1958, όπως έλεγε) αλλά μόνο ως συγγραφέας, γιατί ως πολίτης πρέπει να πει ότι υπάρχουν τα ψεύδη της εξουσίας και η απόλυτη αλήθεια των αδικημένων.
Η αλήθεια των αδικημένων στην περίπτωση των Ισραηλινών και των Παλαιστινίων ανήκει στους δεύτερους. Δεν είναι τυχαίο ότι οι όροι στις συνομιλίες που έχουν ξεκινήσει στην Ουάσινγκτον έχουν υποδειχθεί από το Ισραήλ(Haaretz 23.8.2010). Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπ. Νετανιάχου κατάφερε να πετύχει την έναρξη των συνομιλιών χωρίς προαπαιτούμενα, όπως δηλαδή το «πάγωμα» των εποικισμών. Γι’ αυτό πολλοί, εν οις και η γνωστή εφημερίδα Financial Times, μιλούν για την «τελευταία πράξη της φάρσας της Μέσης Ανατολής». Δυστυχώς, εν προκειμένω δεν υπάρχει η αυθόρμητη δημιουργία, αλλά το σχέδιο δημιουργίας ενός κράτους-προτεκτοράτου. Γιατί μόνο ένα τέτοιο κράτος μπορεί να δημιουργηθεί υπό συνθήκες αποκλεισμού και στρατιωτικής κατοχής. Αλλά έτσι, όμως, η απαράδεκτη βία της Χαμάς θα νομιμοποιείται στα μάτια τόσο των Παλαιστινίων όσο και των λοιπών Αράβων.
Τελικώς, όπως το σκέφτομαι, το μεγαλύτερο θαύμα από τα ανθρώπινα σχέδια χειραγώγησης ανθρώπων, ή από τα μεγάλα σχέδια της αυθόρμητης δημιουργίας, ακόμη και από το «σωματίδιο του Θεού», είναι ο ίδιος ο Στήβεν Χώκινγκ, αυτή η ασώματος κεφαλή, η αποδομημένη μάζα που βρίσκεται ριγμένη σ’ ένα αναπηρικό καρότσι, αυτός ο μέγας επιστήμονας που είδα ένα απόγευμα στη Φλωρεντία να χαίρεται το δειλινό και την τρυφερότητα της τρίτης γυναίκας του. Για να καταλήξω σ’ αυτό που μου έλεγε η γιαγιά μου η Αγγελική όταν μικρός τη ρωτούσα αν υπάρχουν φαντάσματα: «Όλα είναι στο κεφάλι μας παιδάκι μου».

Ο βιασμός της τέχνης

Τι είναι τέχνη; Ο βιασμός ενός νεογέννητου τι μπορεί να υπονοεί, τίνος πράγματος είναι η μεταφορά; Αναφερόμαστε στην κινηματογραφική ταινία του Σερντάν Σπασόγεβιτς που συμμετέχει στο φεστιβάλ Αθήνας και περιλαμβάνει τη σκηνή του βιασμού, την οποία οι Λονδρέζοι δεν επέτρεψαν. Πρόκειται άραγε για λογοκρισία κάποιων πουριτανών; Εξαρτάται. Θυμάμαι τη φρικιαστική σκηνή της μνημειώδους ταινίας 1900 όταν ο φασίστας βιάζει το μικρό παιδί και το σκοτώνει. Εμετική σκηνή που ήθελε να δείξει την παρανοϊκή (φροϋδική) πλευρά του φασισμού. Πρόκειται, άραγε, περί αυτού ή όχι; Θα δούμε. Γιατί πολλές φορές όλα αυτά γίνονται για λόγους δωρεάν διαφημιστικού θορύβου. Γιατί η τέχνη έχει καταστεί πλέον μία απλή διέγερση των αισθήσεων χωρίς να αφήνει χώρο για τη διατύπωση διερωτήσεων των μεγάλων προβλημάτων της εποχής. Κανείς δεν αντιμετωπίζει πια την τέχνη σαν μια δραστηριότητα υψηλού κινδύνου, ως κάτι που οφείλει να ανοίγει νέους δρόμους και να επιχειρεί να διατυπώσει με τον τρόπο της «μεταφοράς» αυτό που δεν μπορεί ακόμα να ειπωθεί αλλά μόνο να δειχθεί.
Εν τέλει, να κάνει κάποιος τέχνη, σήμερα, πέρα από την πεπατημένη σημαίνει να ουρλιάζει βουβά. Κανείς πια δεν επιλέγει τη μοναξιά, που θα μπορούσε να γίνει για τον ίδιο μια εποχή στην κόλαση. «Το ερώτημα που πρέπει να θέσουμε, έλεγε ο μακαρίτης Έντουαρντ Σαΐντ είναι γιατί τόσο λίγοι ‘’μεγάλοι’’ καλλιτέχνες αντιμετωπίζουν ευθέως τα μεγαλύτερα κοινωνικά και οικονομικά εξωτερικά γεγονότα της ύπαρξής τους –την αποικιοκρατία και τον ιμπεριαλισμό- και γιατί, επίσης, οι κριτικοί… συνεχίζουν να υπολήπτονται αυτή την αξιοπρόσεκτη σιωπή (…) κάποιος μπορεί να διαβάζει υψηλή λογοτεχνία και ταυτόχρονα να σκοτώνει και να ακρωτηριάζει, επειδή ο πολιτιστικός κόσμος χρησιμεύει γι’ αυτό το είδος μεταμφίεσης..». Έτσι ο Τόνυ Μπλερ μπορεί να γράφει προς τούτο ένα βιβλίο, την αυτοβιογραφία του, όπου καταδικάζει το θάνατο τόσων ανθρώπων στους πολέμους(«δεν θα ήμουν αλλιώς άνθρωπος» λέει), να μη μετανιώνει όμως για τους δύο πολέμους που έκανε στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν, όπου σκοτώθηκαν εκατοντάδες χιλιάδες άμαχοι, και χαρίζει τα έσοδα από το βιβλίο του στους στρατιώτες που άφησαν ανάπηρους οι πόλεμοί του. Μεγαλείο Ανθρωπιάς! Η Μεγάλη Εξιλέωση!
Εδώ έχουμε ένα συγκεκριμένο τρόπο σκέψης που απορρέει από το κείμενο (ή την «κειμενικότητα»). Η πραγματικότητα είναι όπως τη βλέπει και την ερμηνεύει ο Μπλερ. Ως γνωστόν αυτή η καθαρή κειμενικότητα, ήτοι η μη παρέμβαση, συμπίπτει με την περίοδο του ρεηγκανισμού και εξελίχθηκε σε μία επιτηδευμένη ειδική γλώσσα της οποίας η πολυπλοκότητα συσκοτίζει την κοινωνική πραγματικότητα. Αυτό το γενικευμένο σύστημα αξιών και αποκλεισμών είναι αόρατο και η αντίσταση σ’ αυτό απαιτεί τον επαναπροσδιορισμό της κριτικής συνείδησης και της αντίστασης ως μια διαδικασία διαρκούς επιλογής εναλλακτικών λύσεων.

Η αυτοκρατορία ηττήθηκε

Μαύρος ο επερχόμενος χειμώνας για την Ελλάδα. Το λένε πλέον κι εκείνοι που θεωρούσαν ότι η λύση θα δοθεί από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και τη νεοφιλελεύθερη συνταγή του. Η τρόικα, βέβαια, θα συνεχίσει να επιχαίρει για την προσπάθεια της κυβέρνησης του κ. Γ. Παπανδρέου να υλοποιήσει το περίφημο «σπιράλ θανάτου», το οποίο θα συνεχίσουν να παρουσιάζουν ως «αναγκαίο κακό» οι επαγγελματίες ιδεοπράχτες της κυβερνητικής επικοινωνίας. Όπως ακριβώς παρουσιάζουν κάποιοι ως τέχνη την ταινία του Σερντάν Σπασόγεβιτς A Serbian film, στην οποία παρουσιάζεται ο βιασμός ενός νεογέννητου. Τι θέλει να πει άραγε ο καλλιτέχνης; Ποια σχέση έχει η τέχνη αυτή με την «μεταφορά», με την τέχνη όπου οι καλλιτέχνες δίκην «αρχαιολόγων των αισθήσεων»(Νούτσος) επιδιώκουν να ανακαλύψουν το μέλλον μέσα από τ’ άστεγα βιώματα του παρελθόντος; Ποια σχέση έχει με τον Ιρανό, τον 36χρονο πολιτικό πρόσφυγα Χαμίντι Σαντεκί, που πέντε χρόνια προσπαθούσε να μιλήσει στους αρμόδιους και ακούστηκε μόνο όταν έραψε το στόμα του, όντας στη 37η ημέρα της απεργίας πείνας του; Ποια σχέση έχουν όλα αυτά μ’ έναν ακήρυχτο πόλεμο που μόλις χθες ανακηρύχθηκε το τέλος του, έναν πόλεμο που κανείς δεν γνωρίζει ποιος τον κέρδισε και ποιος τον έχασε;
Αναφερόμαστε στον πόλεμο των Αμερικανών στο Ιράκ, που έγινε από τον Τζορτζ Μπους τζούνιορ με πρόσχημα τα ανύπαρκτα όπλα μαζικής καταστροφής του Σαντάμ Χουσεΐν αλλά και για την εγκαθίδρυση της δυτικού τύπου δημοκρατίας. Ναι, ο στυγνός δικτάτορας δεν υπάρχει πια, αλλά μαζί δεν υπάρχει σχεδόν και το Ιράκ ως οργανωμένο κράτος. Επτά χρόνια μετά την αμερικανική εισβολή η παραγωγή πετρελαίου είναι στάσιμη, το ηλεκτρικό υπάρχει μερικές ώρες την ημέρα, τα σχολεία και τα πανεπιστήμια είναι εγκαταλελειμμένα. Δεν υπάρχουν πια στο μάταιο τούτο κόσμο 4.400 αμερικανοί στρατιώτες και πάνω από 300.000 ιρακινοί(κυρίως γυναικόπαιδα), ενώ εκατοντάδες χιλιάδες είναι και οι τραυματίες αλλά και οι πρόσφυγες που κατέφυγαν στη Συρία και την Ιορδανία. Παραδόξως, ενώ μέχρι το 2003 η Αλ Κάιντα δεν υπήρχε στο Ιράκ, μετά τη στρατιωτική εισβολή έχει πλέον εγκατασταθεί σε όλη την χώρα. Όσο για τη δημοκρατία, οι εκλογές του 2010 δεν έδωσαν κυβέρνηση και η προσπάθεια των ΗΠΑ για τη δημιουργία μιας συμμαχικής κυβέρνησης των Μαλίκι και Αλάουι δεν ευοδώθηκε μέχρι στιγμής. Τα γειτονικά κράτη, ελλείψει κεντρικού ιρακινού κράτους αλωνίζουν. Η Άγκυρα έχει εγκαταστήσει προξενεία παντού, ειδικά στη Βασόρα(σιίτες), ενώ βρίσκεται σε συνεννόηση με τους αυτόνομους κούρδους, ενώ συγχρόνως βομβαρδίζει τους κούρδους του PKK. Η αυτόνομη περιοχή του Κουρδιστάν είναι κυριολεκτικά μία «νάρκη» καθώς τα σύνορα είναι ασαφή και η ιρακινή πόλη Κιρκούκ αναμένεται να ενταχθεί σ’ αυτή με ό,τι εντάσεις αυτό συνεπάγεται μετά από το δημοψήφισμα που έγινε το 2007. Τελικά, οι Αμερικανοί φεύγουν από το Ιράκ αφήνοντας πίσω τους μία έρημο, κατά το ανάλογο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, όπου οι Ρωμαίοι θεωρούνταν ότι έφερναν την ειρήνη, ερημώνοντας τεράστιες περιοχές. Μόνο που το Ιράκ δεν είναι μόνο ένα διαλυμένο κράτος-έρημος, είναι και μία ήττα των αυτοκρατορικών φιλοδοξιών των ΗΠΑ. Το ίδιο όπως διαφαίνεται θα συμβεί και στο Αφγανιστάν, με την βαρύτητα του Ιράν να αυξάνεται στην περιοχή. Ας ελπίσουμε ότι ο πρόεδρος Μπάρακ Ομπάμα δεν θα έχει κι αυτός το δικό του πόλεμο, αυτόν εναντίον του Ιράν.