Αλλαγή βλέμματος

Η εικόνα μας, η μορφή μας είναι σημείο αναγνώρισης, σημείο του είναι μας. Αλλά τι είναι η Μορφή; Είναι η μάσκα που οι άλλοι μας επιβάλλουν και που είμαστε υποχρεωμένοι να κρατήσουμε για να γίνουμε αποδεκτοί. Όταν όμως η μάσκα είναι αρνητική, όταν μας αποκαλούν συλλήβδην διεφθαρμένους και τεμπέληδες, τότε τι κάνουμε; Η μη αποδοχή της μάσκας που μας επιβάλλουν είναι μία μάχη αντι-μορφής, είναι η απελευθέρωση από τις αλυσίδες του εξωτερικού κόσμου, από το βλέμμα των άλλων, που μας τιμωρεί επειδή είμαστε διαφορετικοί, επειδή εμείς δεν πηγαίνουμε στο δάσος για να μαζέψουμε μανιτάρια, όπως κάνουν οι Γερμανοί, αλλά καθόμαστε σ’ ένα καφέ, συχνά επί ώρες, όπως λέει μία Ελληνίδα στους δημοσιογράφους της εφημερίδας SUDDEUTSCHE ZEITUNG. Οι τελευταίοι απορούν, καθώς διαπιστώνουν ότι «υπάρχουν ακόμα άνθρωποι στα καφέ που γελούν…»! Μαθαίνουν για τους τυφλούς της Ζακύνθου, ένας στους πέντε κατοίκους, για τις αυτοκτονίες που πληθαίνουν, γιατί οι άνθρωποι θέλουν να θανατώσουν την οδύνη τους κι όχι να πεθάνουν, για τους πολίτες που θεωρούν την κυβέρνηση ανίκανη, αλλά και για τους πραγματικούς κλέφτες, που μένουν ατιμώρητοι. Αντιλαμβάνονται, εντέλει, ότι η δαιμονοποίηση της Ελλάδας είναι λάθος. Δεν ευθύνεται η μικρή Ελλάδα για την ευρωπαϊκή και την παγκόσμια κρίση. Απλώς κάποιοι θέλουν να κρύψουν τις πραγματικές αιτίες της κρίσης πίσω απ’ αυτό το ψεύδος. Γιατί δεν είναι το ίδιο ο άνεργος των δυτικών συνοικιών της Αθήνας και ο επιχειρηματίας-κογιότ, που συναντούσε στα σαλέ των Άλπεων ο Τρούμαν Καπότε. Το κογιότ και ο κανίβαλος ανήκουν ως χαρακτήρες τόσο στις οικονομικές και πολιτικές ελίτ της Ελλάδας όσο και σ’ αυτές της Αγγλίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας και των ΗΠΑ. Για όλους αυτούς ισχύει η ίδια moral insanity, η ίδια «Ηθική Τρέλα», όπου δεν αλλοιώνεται η νοημοσύνη αλλά οι δυνάμεις του συναισθήματος, οι οποίες εκδηλώνονται με διαταραχή στις πράξεις, με μανιακές παρεκτροπές. Εντέλει, ο τρόπος που βλέπουν οι Ευρωπαίοι και ειδικά οι Γερμανοί την Ελλάδα είναι λάθος. Η καγκελαρία μόλις κατάλαβε ότι το πρόβλημα της Ελλάδας δεν είναι οικονομικό αλλά πολιτικό, καθώς τίθεται υπό αμφισβήτηση το ίδιο το ευρωπαϊκό σχέδιο, «κάναμε σοβαρό λάθος αντιμετωπίζοντας την Ελλάδα σαν μία επιχείρηση», λέει ο Γιόσκα Φίσερ(Le Nouvel Observateur, 29/9). Αυτό το λάθος, όμως, ποιος θα το πληρώσει;

Παραλογισμός

Το βλέμμα της βασιλικής κόμπρας δεν στάζει τόσο δηλητήριο. Στο λόγο του λείπουν λέξεις όπως έλεος και οίκτος, ανθρωπιά και δικαιοσύνη. Αλλά περισσεύει η αλαζονεία της άγνοιας ως σύμπτωμα της «ασθένειας της εξουσίας». Πρόκειται για εκείνη την «τρέλα» που προκύπτει από τη σχέση κάποιου με τον Λεβιάθαν του Χομπς, δηλαδή την κρατική εξουσία. Βέβαια, εδώ η «τρέλα» δεν εγκλείεται στο φρενοκομείο αλλά εντός εισαγωγικών. Είναι δηλαδή εκείνη η ιδιότυπη, διαστροφική παράνοια, που τρελαίνει τους άλλους. Γιατί η τρέλα είναι διαχειρίσιμη όταν ο τρελός είναι στην εξουσία λέει η Τζούλια Κρίστεβα. Αυτή η τρέλα βρίσκεται σε αντίστιξη με την τρέλα των «κάτω», των ηρώων του Κάφκα, που συρρικνώνονται, γίνονται κατσαρίδες για να αμυνθούν απέναντι στο παραλογισμό του κρατικού μηχανισμού και των διαχειριστών του, απέναντι στην τρομοκρατία των φόρων και των αποδείξεων, της χρεοκοπίας και του κουρέματος, της εφεδρείας και των απολύσεων, της ανεργίας και της πενίας.
Αυτή η τρέλα-διαφυγή, όμως, αντιμετωπίζεται από την εξουσία με τις νέες τεχνολογίες, με την e-φοροκάρτα μέσω της οποίας θα ελέγχονται όλες οι δαπάνες, ολόκληρη η ζωή των ανθρώπων ως μία επί πληρωμή συρρικνωμένη εμπειρία. Η κρίση, για την ακρίβεια η αντίδραση των θυμάτων της κρίσης αντιμετωπίζεται μέσω της άγριας βίας στην πλατεία Συντάγματος αλλά και μέσου του ηλεκτρονικού ελέγχου και της επιτήρησης. Αλλά μαζί με τη στρατιωτική αρχή της προσταγής και του ελέγχου(δεν είναι τυχαίο ότι έχουμε πλέον πολιτικούς που λειτουργούν ως «συνταγματάρχες») είναι απόλυτα συνδεδεμένη και η αναζήτηση της τάξης. Αυτό δηλοί η παρακολούθηση του διαδικτύου και των blogs από το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη. Γενικότερα, το ίδιο το μέλλον ελέγχεται μέσω ενός ακραίου εργαλειακού εξορθολογισμού που δεν λαμβάνει υπόψη τον άνθρωπο ως πρόσωπο. Όλα βρίσκονται εκτός ορίων, εκτός μέτρου, στην υπερβολή, όπως σ’ ένα ατέλειωτο παιγνίδι τζόγου, όπου όλοι φαίνεται να κερδίζουν εκτός από τον τελευταίο, για την ώρα την Ελλάδα, που πηγαίνει στο διάβολο.
Τούτων δοθέντων, πως μπορούν οι πολίτες να αντιδράσουν στο νέο ολοκληρωτισμό που τους αρνείται πλήρως; Με την αντιπαράθεση στον ολοκληρωτισμό της δημοκρατίας και της πολιτικής ελευθερίας.

Στατιστική λογική

«Είμαι εδώ για να σώσω την Ελλάδα» είπε ο Έλληνας πρωθυπουργός σε 500 Γερμανούς βιομηχάνους που τον χειροκροτούσαν ενθουσιωδώς, αφού πρώτα τον παρομοίασαν με τον μυθικό Θησέα. Αλλά ποιος είναι ο Μινώταυρος από τον οποίο θα σώσει την Ελλάδα ο κ. Παπανδρέου; Προς το παρόν εκείνοι που χάνονται από το «σπαθί» των άγριων μέτρων λιτότητας είναι οι εργαζόμενοι και οι συνταξιούχοι, είναι οι μικρομεσαίοι επιχειρηματίες, είναι τα νέα παιδιά που δεν έχουν πια μέλλον και προοπτική. Γι’ αυτό η συμβουλή του προέδρου των Γερμανών βιομηχάνων προς τον κ. Παπανδρέου, ότι δηλαδή «Είναι απαραίτητο οι πολίτες της Ελλάδας να συμβαδίζουν με σας κ. Πρωθυπουργέ» δεν μπορεί να ισχύσει, γιατί οι Έλληνες πολίτες βρίσκονται ήδη σε κατάσταση εξαφάνισης. Την ανθρωπιστική κρίση που διέρχεται η ελληνική κοινωνία δεν τη γνωρίζουν οι Γερμανοί. Δεν την γνωρίζει ούτε καν ο υπουργός Οικονομικών Ευ. Βενιζέλος που θεωρεί ότι το επίπεδο ευζωίας των Ελλήνων είναι αρκετά υψηλό! Γιατί από το πανοπτικό του υπουργού μάλλον δεν φαίνεται το κέντρο της Αθήνας, δεν φαίνεται το Περιστέρι, ούτε η Νίκαια και το Πέραμα. Ο κ. Βενιζέλος αγνοεί ότι πάνω από ένα εκατομμύριο Έλληνες είναι άνεργοι και πολύ περισσότεροι σε κατάσταση έσχατης φτώχειας και απελπισίας. Ότι γι’ αυτούς χειρότερα δεν υπάρχει. Αλλά που οφείλεται αυτή η «τύφλωση»; Στο γεγονός ότι ο υπουργός σκέφτεται με τον στατιστικό εκείνο τρόπο όπου μεταξύ του πλούσιου Ροβινσώνα Κρούσου και του δούλου του Παρασκευά το κατά κεφαλήν εισόδημα εξάγεται αν διαιρέσει κανείς δια δύο! Γι’ αυτό ο υπουργός Οικονομικών, υπακούοντας σ’ αυτή τη λογική της άδικης γενίκευσης, φορολογεί ακόμη και τους ανέργους(τους Παρασκευάδες). Ναι, ενδεχομένως η Ελλάδα να σωθεί, αλλά χωρίς τους περισσότερους Έλληνες! Κι όσοι απομείνουν θα είναι εκείνο το εργατικό δυναμικό που θα δουλεύει με μισθούς Κίνας στις γερμανικές επιχειρήσεις τις οποίες προσκάλεσε, χθες, ο πρωθυπουργός στην Ελλάδα. Ναι, ο κ. Βενιζέλος δεν θέλει να είναι δυσάρεστος, όμως ο δρόμος προς την κόλαση είναι στρωμένος με καλές προθέσεις.

Έκρηξη

Εκτός από το δημοσιονομικό έλλειμμα φαίνεται ότι έχουμε και έλλειμμα λογικής εκ μέρους των ηγητόρων της Δύσης. Οι φήμες περί «επανακεφαλαιοποίησης» των τραπεζών από τα κράτη καταδεικνύει για μία εισέτι φορά πως στο κανιβαλικό οικονομικό περιβάλλον στο οποίο ζούμε ο άνθρωπος-εργαζόμενος δεν λαμβάνεται καθόλου υπόψη, είναι δηλαδή άχρηστος, όπως συνέβαινε σε όλα τα ολοκληρωτικά καθεστώτα. Κι αυτό τη στιγμή που ο «ορθολογικός» μύθος του ωφελιμισμού καταπίπτει μαζί με το μύθο της αέναης οικονομικής ανάπτυξης. Πότε, άραγε, η περιβαλλοντική κρίση, η κρίση χρέους, ή η πιστωτική κρίση θα καταστούν και ανθρωπιστική κρίση; Ήδη αυτό επισυμβαίνει, καθώς μυριάδες άνθρωποι πετιούνται κυριολεκτικά στον Καιάδα της ανεργίας και της αχρηστίας, στο έρεβος όπου κανείς δεν φαίνεται από κανέναν, στην εξαθλίωση και σε μια ζωή που δεν έχει νόημα να τη ζει κανείς. Όλα αυτά δημιουργούν τις συνθήκες της κοινωνικής έκρηξης, για την οποία αρκεί ένας πυροκροτητής για να γίνουν όλα χάος. Κι όμως κανείς σημαίνον πολιτικός της Δύσης δεν βλέπει αυτή τη διάσταση των μέτρων για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης. Μόνο κάποιοι κάνουν σποραδικά λόγο για «ύβρη» όσων δεν αποδέχονται τα μέτρα, δηλαδή την ανεργία και την εξαθλίωσή τους! Υπ’ αυτή την οπτική, οι άνεργοι που δεν δέχονται τη κατάστασή τους λογίζονται… «ιερόσυλοι». Για την ακρίβεια χαρακτηρίζονται «παράλογοι» - ήτοι ανορθολογικοί-και ενίοτε «παρανοϊκοί».
Αυτός ο τρόπος αποκλεισμού απορρέει από την αντιπαράθεση αντιφατικών κοινωνικών παραστάσεων, τις οποίες εκφράζουν αντίστοιχα ο αιρετικός και ο εκπρόσωπος της τάξης. Οι λειτουργικοί θεσμοί, όπως τους βιώσαμε τις τελευταίες δεκαετίες, μας δίνουν για τον εαυτό μας μια εικόνα πιονιών, τροχών ενός κοινωνικού συστήματος που λειτουργεί σαν μηχανή. Ο άνθρωπος που αντιστέκεται, τελεί υπό πλήρη αμετροέπεια, μια αμετροέπεια που δεν ερμηνεύεται πια στην εποχή μας ως «ιεροσυλία», αλλά σαν κρούσμα της «παράνοιάς» του. Όσοι σήμερα δεν επιθυμούν τα μέτρα λιτότητας, δηλαδή της εξαθλίωσής τους είναι εχθροί του ορθού λόγου και του Διαφωτισμού! Γενικά, με την πράξη του ο αμφισβητίας προκαλεί αντιδράσεις εκ μέρους της ιεραρχίας του, των συναδέλφων του(εδώ βασίζεται ο κοινωνικός αυτοματισμός και ο εμφύλιος των «κάτω»), κινητοποιώντας εις βάρος του μια δέσμη δυνάμεων. Από εδώ αρχίζουν να εμφανίζονται ένα-ένα τα διαγνωστικά στοιχεία της «παράνοιας» που θα επιτύχουν τον εξοστρακισμό και τον αποκλεισμό ή τον εγκλεισμό του ετερόδοξου. Υπ’ αυτή την οπτική, η ψυχιατρική διαγνωστική γίνεται ένα σύστημα υπεράσπισης των κανόνων της καθεστηκυίας τάξης που αποσκοπεί έκδηλα να αποδυναμώσει τον λόγο και την πράξη του αμφισβητία. Αυτό το εγχείρημα είναι εμφανές στην περίπτωση των επικεφαλής των ταξιτζήδων αλλά και άλλων ομάδων εργαζομένων, όπως εμφανίζονται από τα καθεστωτικά μέσα ενημέρωσης.

Κυβέρνηση του υπαρκτού σουρεαλισμού

«Ο Γιώργος πρέπει να σκοτώσει τον πατέρα του… να διαλύσει το πελατειακό κράτος που δημιούργησε ο πατέρας του» σημειώνεται σε άρθρο της έγκυρης ισπανικής εφημερίδα «Ελ Παΐς». Όμως, ο αρθρογράφος δεν είναι καλά πληροφορημένος καθώς το πελατειακό κράτος έχει τις ρίζες του σ’ αυτή την ίδια την ίδρυση του ελληνικού κράτους. Εκείνο που έκανε ο Ανδρέας Παπανδρέου το 1981 ήταν να καταστήσει «πελάτες» του κράτους και τους μέχρι τότε αποκλεισμένους. Έτσι, το πελατειακό κρατικό μόρφωμα, διαφθείροντας πλέον τους πάντες, έτυχε της αποδοχής των αθροισμένων ποσοστών των δύο κομμάτων εξουσίας. Βέβαια, υπήρξε και μία ιεράρχηση των κρατικών προνομίων με τα πράσινα κομματικά στελέχη να ανταμείβονται αναλόγως αποκτώντας υψηλά αμειβόμενες θέσεις στις περίφημες ΔΕΚΟ. Το μεγάλο συνεπώς πρόβλημα το Γιώργου Παπανδρέου, εδώ και ένα χρόνο που του ζητείται να περιορίσει τον δημόσιο τομέα, είναι η αντιπαράθεση με το ίδιο το ΠΑΣΟΚ που βιοπορίζεται πλουσιοπάροχα στις Δημόσιες Επιχειρήσεις. Γι’ αυτό η λύση που φαίνεται να κυοφορείται είναι ένα νέο, συρρικνωμένο πελατειακό κράτος από το οποίο θα εκδιώκονται μέσω της «εφεδρείας» μόνο όσοι δεν ανήκουν στο κυβερνών κόμμα. Αλλά το υπερτροφικό κράτος είναι το αποκλειστικό πρόβλημα; Οι λογικοί γνωρίζουν ότι το πρόβλημα δεν είναι ο αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων αλλά ο ανορθολογικός καταμερισμός τους. Άρα, δεν είναι το κράτος πρωτίστως όσο η μη ύπαρξη οικονομικής ανάπτυξης που διαιωνίζει την κρίση. Ήδη οι Γερμανοί σοσιαλδημοκράτες, όπως ο πρόεδρος του SPD Ζίγκμαρ Γκάμπριελ, μιλούν για την ανάγκη ενός ευρωπαϊκού αναπτυξιακού προγράμματος για την Ελλάδα. Χωρίς ανάπτυξη η κρίση χρέους δεν ξεπερνιέται. Πολύ περισσότερο που η κρίση ξαναγίνεται πιστωτική, δηλαδή τραπεζική. Είναι αλήθεια ότι μερικές ευρωπαϊκές χώρες εν οις και η Ελλάδα δεν δανείσθηκαν λογικά. Όμως δεν προκύπτει εξ αυτού το πρόβλημα αλλά από «μια μορφή οικονομικού λήθαργου του δυτικού κόσμου» που δεν επιτρέπει στις υπερχρεωμένες χώρες «να υπολογίζουν στην ανάπτυξη»(Le Monde) για να αντιμετωπίσουν το χρέος τους. Συνεπώς, απαιτείται ένα ευρωπαϊκό σχέδιο ανάπτυξης για να εξέλθει η Ευρώπη(άρα και η Ελλάδα) από την κρίση. Όμως, το ευρωπαϊκό σύστημα είναι περίπλοκο και δύσκολο να αποδώσει. Αυτό ενισχύεται από τις αντιδράσεις των πλούσιων χωρών, κυρίως της Γερμανίας λόγω του πολιτικού κόστους(εκλογές). Αλλά η καθυστέρηση αυτή κοστίζει ανυπολόγιστα. Γι’ αυτό οι θυσίες των Ελλήνων θα εξακολουθούν να πηγαίνουν χαμένες.
Το χειρότερο όλων είναι ότι δεν επιτρέπεται στους Έλληνες να διατυπώσουν την παραμικρή ένσταση για την επιβαλλόμενη πολιτική λιτότητας που στραγγαλίζει την οικονομία και τους πολίτες. Κάποιοι, μάλιστα, ακόμη και στο εσωτερικό θεωρούν ύβριν την παραμικρή διαμαρτυρία για μία πολιτική βάρβαρης λιτότητας, η οποία εκ του αποτελέσματος έχει κριθεί πλέον ότι απέτυχε παταγωδώς. Δυστυχώς, η εστίαση γίνεται στην ανικανότητα της ελληνικής κυβέρνησης, η οποία παραπέμπει όντως στον υπαρκτό σουρεαλισμό, καθώς ο πρωθυπουργός, αυτός που η «Ελ Παΐς» καλεί να γίνει πατροκτόνος, έχει παραχωρήσει την ουσιαστική διακυβέρνηση της χώρας στον υπουργό Οικονομικών. Την ίδια στιγμή, μάλιστα, υπουργοί του ΠΑΣΟΚ αναφέρονται σε συναδέλφους τους ως εάν να επρόκειτο για στελέχη μιας άλλης κυβέρνησης(Ρέππας κατά Ραγκούση). Και διερωτάται κανείς, ποιος θα μας σώσει από αυτό τον παραλογισμό; Άγνωστο. Πάντως όχι το ΠΑΣΟΚ. Γι’ αυτό οι εκλογές είναι η μόνη λύση.

Η κρίση δομικό στοιχείο του συστήματος

Οι Έλληνες, κυρίως οι κατ’ εξακολούθηση αδικημένοι, οι μισθωτοί και οι συνταξιούχοι στέκουν μαρμαρωμένοι μπροστά στη νέα λαίλαπα των βάρβαρων μέτρων, στην οικονομική γενοκτονία τους, όπως την αποκάλεσαν κάποιοι. Μόνο που η κρίση δεν περιορίζεται στα όρια της Ελλάδας αλλά είναι παγκόσμια. Χτυπάει, μάλιστα, στην καρδιά του συστήματος, που είναι οι ΗΠΑ. Εξ αυτού συνάγεται ότι το πρόβλημα δεν είναι η χώρα μας αλλά το γεγονός ότι η ύφεση έχει καταστεί δομικό στοιχείο του συστήματος. Ποιος ευθύνεται, όμως, γι’ αυτό; Που οφείλεται η συνεχιζόμενη παγκόσμια ύφεση;
Στο ότι η γραμμική και συνεχώς ανοδική αναπτυξιακή πορεία του κόσμου είναι πλέον ανέφικτη. Η ανάπτυξη έχει εξαντλήσει τα όριά της. Αυτό εμφαίνεται τόσο στην εξάντληση των ενεργειακών αποθεμάτων όσο και στην περιβαλλοντική καταστροφή. Η παρούσα κρίση χρέους ή της ρευστότητας των τραπεζών είναι ένα σύμπτωμα όχι μόνο της νεοφιλελεύθερης ψευδαίσθησης περί της αυτόματης ρυθμιστικής δυνατότητας των αγορών αλλά και της βαθύτερης αποδιοργάνωσης της διεθνούς οικονομικής ισορροπίας που θέτει υπό αμφισβήτηση την έννοια της προόδου. Με άλλα λόγια η συσσώρευση έχει φθάσει στα όριά της και το αίτημα για μία πρόοδο συνδεδεμένη με τον απόλυτο αναπτυξιακό καταναγκασμό δεν μπορεί πια να ικανοποιηθεί. Αυτή η κρίση της «ανάπτυξης» απογυμνώνει τον φιλελευθερισμό από τις ωφελιμιστικές του προδιαγραφές(αέναο κυνήγι του υψηλότερου ποσοστού κέρδους) και οδηγεί σε μία γενικευμένη κρίση νομιμοποίησης που διαπερνά όλες τις χώρες και όλα τα καθεστώτα. Το χάος της κοσμο-οικονομίας καταδεικνύει ήδη την υπέρβαση των ορίων. Η απάντηση σ’ αυτή τη γενικευμένη εντροπία είναι μία αντι-εντροπία, δηλαδή μία σειρά από αντισυστημικές δράσεις για την ανατροπή των ευρωκεντρικών νεοφιλελεύθερων συλλογιστικών και την παύση της εκμετάλλευσης του Νότου από τον Βορρά, γεγονός που οδήγησε στη σημερινή συστημική κρίση.
Τελικά, αν ζούμε σήμερα μία χρεοκοπία, αυτή είναι η χρεοκοπία του νεοφιλελευθερισμού, της εκμετάλλευσης των περιφερειακών χωρών από τις κεντρικές και της ιδεολογίας του καταναλωτισμού. Το plan A ως απάντηση σ’ αυτό το φαλιμέντο είναι η προετοιμασία της «κουλτούρας του νέου καπιταλισμού»(Ρ. Σένετ), που κομίζει στον εργασιακό βίο το τέλος της ισόβιας απασχόλησης και την εισαγωγή της «στρατιωτικής ρύθμισης»(Μπίσμαρκ) στην κοινωνική ζωή. Σύμφωνα με αυτή, οι εργαζόμενοι θα πηγαίνουν από δουλειά σε δουλειά, αλλάζοντας συνεχώς επαγγέλματα, ενώ δεν θα έχουν θεσμικές οργανώσεις(αλλά μόνο ατομικές συμβάσεις). Έτσι από τις πληθυσμιακές ομαδώσεις θα ελλείπει η αλληλεγγύη και η εμπιστοσύνη, δεν θα υπάρχει καμία ενιαία αίσθηση ταυτότητας, καμία δυνατότητα βιοαφήγησης, κανένα μακροπρόθεσμο Εγώ, κανένας εαυτός, καμία συλλογικότητα. Αυτό το οργουελικό πολιτισμικό και ανθρωπολογικό μοντέλο θέλουν να επιβάλλουν στην Ελλάδα(πειραματόζωο), σε μία χώρα με εντελώς αντίρροπα πολιτιστικά χαρακτηριστικά και υψηλό δείκτη απειθαρχίας και θερμού ταπεραμέντου. Θα επιτύχουν; Αν επιτύχουν, τότε το πρότυπο θα χρησιμοποιηθεί και σε άλλες κοινωνίες. Χρέος μας να αχρηστέψουμε το εγχείρημα αυτό. Η λυσιτελής λύση, όμως, μπορεί να υπάρξει μόνο σε διεθνές επίπεδο. Αλλά δυστυχώς το έθνος-κράτος παραμένει το μόνο πεδίο όπου είναι δυνατή η πολιτική δράση, ενώ η οικονομική δράση κινείται σε παγκόσμιο επίπεδο. Ως εκ τούτου θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι μία εξανάσταση ή θα είναι διεθνής ή θα είναι εκ προοιμίου αναποτελεσματική.

Στον καιρό των τοκογλύφων

«Εγώ δεν το βάζω κάτω, είχα γιαγιά μικρασιάτισσα». Λόγος ενθαρρυντικός, παρηγορητικός, γαντζωμένος στη μνήμη του επώδυνου ξεριζωμού και της επαναρίζωσης σε χώματα ανοίκεια πλην μητρικά. Η κυτταρική μνήμη εν προκειμένω λειτουργεί σαν ξόρκι για να καταπραΰνει την αύξουσα πίεση από την επαπειλούμενη καταστροφή, αυτή που προαναγγέλλουν οι διεθνείς τοκογλύφοι και τζογαδόροι. Όμως κανένα παυσίλυπο δεν μπορεί να μας σώσει από την άμεση απειλή της ανεργίας, από την αδυναμία να πάει κάποιος τα αναγκαία στην οικογένειά του, ή από την απειλή του εγχώριου τοκογλύφου που βάζει στόχο τη ζωή των παιδιών του δύσμοιρου οφειλέτη του. Είναι τότε που ο πατέρας τινάζει τα μυαλά του στον αέρα ή πηδάει από το ανοιχτό παράθυρο. Και τι κάνει η πολιτεία; Ποιος, τάχα, θα μας προστατεύσει από τους εγχώριους και διεθνείς, νόμιμους ή παράνομους τοκογλύφους; Κανένας. Απλώς ο υπουργός θα εκφράσει με θεατρικό τρόπο την οδύνη του λέγοντας ότι «με πόνο ψυχής περικόπτω το εισόδημα των νοικοκυριών». Αλλά, με πόνο ζωής ή όχι, οι γέροντες και οι νέοι της ανεργίας θα ριχτούν στον Καιάδα στο όνομα της σωτηρίας της Ελλάδας. Ποιας, όμως, Ελλάδας; Ποιοι τελικά θα σωθούν απ’ αυτό το κανιβαλικό όργιο; Κανείς. Τα νέα μέτρα είναι πασίδηλο ότι δεν οδηγούν στην έξοδο από την κρίση αλλά διαιωνίζουν το φαύλο κύκλο, οδηγώντας σε νέα μέτρα, μέχρι την τελική λύση, που θα είναι η εξόντωση της ελληνικής οικονομίας και των Ελλήνων συλλήβδην.
Ήδη, η μεγάλη πλειονότητα των Ελλήνων είναι εξόριστη από την ίδια την ουσία της ζωής. Ακόμη και τα δάκρυα και οι εκδηλώσεις πόνου που ο Χέγκελ τις θεωρούσε τόσο αναγκαίες στην «Αισθητική» του δεν υπάρχουν πια. Γι’ αυτό και η γενικευμένη ψυχική μας καθήλωση. Δεν μας λυπάται πλέον κανείς, μόνο οι νεκροί.
Το χειρότερο είναι ότι οι ιδέες, τα λόγια εκφράζονται άναρθρα, διαλυμένα, δίχως ουσία, δίχως δύναμη, στο χαμηλότερο βαθμό πυκνότητας. Παριστάνουμε ό,τι είμαστε εκείνοι που θα σωθούν, έναντι των άλλων που θα χαθούν. Γι’ αυτό είμαστε έτοιμοι να σκοτώσουμε ακόμα και τον αδελφό μας. Απόλυτη απελπισία καθώς αγνοούμε τι είναι αυτό που μας συντρίβει και που οφείλεται η ιλιγγιώδης υπερκόπωσή μας. Ενίοτε η δυσφορία αντικαθίσταται από την αποδοχή, η απελπισμένη εξέγερση από την κομφορμιστική ηρεμία και τα βάσανα ή ο θυμός από την εύθυμη καρτερία, όπως στην περίπτωση της απογόνου της μικρασιάτισσας. Ενδεχομένως, όμως, η έκρηξη να μην αργήσει. Αλλά όσο δεν οργανώνεται πολιτικά η αγανάκτηση η εξανάσταση ενδέχεται να είναι χαοτική.

Θύματα κανιβάλων

Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από τη Γη. Είναι το τεράστιο (αρρύθμιστο) χρηματιστικό κεφάλαιο, που αναζητά συνεχώς αίμα και δάκρυα, δηλαδή κέρδος. Το προσεχές επαπειλούμενο θύμα του είναι η Ελλάδα. Ήδη τα μιντιακά ηχεία, που συνδέονται μ’ αυτού του είδους τις κανιβαλικές επενδύσεις, και τα εξωνημένα φερέφωνά του(ακαδημαϊκοί, νομπελίστες και άλλοι) άρχισαν ήδη να μαυλίζουν τα όρνεα. Παραδόξως, όμως, ενώ χθες στο διεθνή Τύπο τα δημοσιεύματα ήταν μάλλον καθησυχαστικά(«Ελλάδα: Η ελπίδα ξαναγεννιέται…», έγραφε η Le Monde), στο εσωτερικό της χώρας συνέβαινε το αντίθετο, καθώς υπήρχαν δημοσιεύματα στο διαδίκτυο που αναπαρήγαγαν την «συντεταγμένη» χρεοκοπία της Ελλάδας, σύμφωνα με την άποψη ενός οίκου αξιολόγησης και ενός συμβούλου του Σόιμπλε. Με άλλα λόγια, φαίνεται ότι κάποιοι ακόμη και εντός της χώρας μας κερδοσκοπούν πάνω στη χρεοκοπία! Αλλά πως ξαναφούντωσε η φωτιά; Γιατί ο Σόιμπλε μιλάει για συντεταγμένη χρεοκοπία(δηλαδή κούρεμα των ομολόγων εντός του ευρώ), ενώ η Μέρκελ για τη μη χρεοκοπία της Ελλάδας; Είναι αλήθεια ότι οι Γερμανοί είναι αρνητικοί στη βοήθεια της χώρας μας; Όχι. Αυτό είναι το μεγάλο ψεύδος των λαϊκίστικων εντύπων όπως το Focus, αλλά και σοβαρότερων μέσων ενημέρωσης που εκφράζουν τη κεντρική τράπεζα της Γερμανίας, την πανίσχυρη Bundesbank, η οποία με τη σειρά της εκφράζει την πιο νεοφιλελεύθερη και εθνικιστική(αντιευρωπαϊκή) εκδοχή του χρηματοπιστωτικού, γερμανικού κεφαλαίου. Η Bundesbank, λοιπόν, αντιτίθεται στην Μέρκελ και στη συμφωνία της 21ης Ιουλίου για το δεύτερο δάνειο στην Ελλάδα. Επίσης, μπορεί να παρουσιάζεται στις δημοσκοπήσεις ότι η πλειοψηφία των Γερμανών είναι εχθρική στη νέα βοήθεια, αλλά αυτό δεν εξηγεί το γεγονός ότι στις περιφερειακές εκλογές εκείνοι που εκφράζουν αυτή την άποψη όπως ο φιλελεύθερος Ρέσλερ καταψηφίζονται. Μάλιστα, εκείνοι που θριαμβεύουν στις εκλογές αυτές είναι όσοι είναι υπέρ της βοήθειας στη χώρας μας, δηλαδή η αντιπολίτευση(SPD κ.ά.). Συνεπώς, τα πράγματα είναι πιο σύνθετα απ’ ό,τι εμφανίζονται.
Αλλά για να επανέλθουμε, γιατί αίφνης όλοι μιλούν για χρεοκοπία; Έχουμε υποστηρίξει ότι η χρεοκοπία της Ελλάδας με ταυτόχρονη έξοδο από την ευρωζώνη θα ήταν καταστροφική για την τελευταία. Θα ενεργοποιήσει δηλαδή το φαινόμενο της χιονοστιβάδας, παρασύροντας στο γκρεμό και τις άλλες χώρες του ευρωπαϊκού νότου αλλά και τη Γαλλία της οποίας οι τράπεζες είναι εκτεθειμένες στα ελληνικά ομόλογα. Γι’ αυτό η μέχρι τώρα πολιτική των γαλλογερμανών είναι να κερδίσουν χρόνο, απωθώντας την αναδόμηση του ελληνικού χρέους, ή ξεφορτώνοντας τα ελληνικά ομόλογα. Αυτό το ξεφόρτωμα γίνεται ήδη με «κούρεμα» κατά 50% περίπου. Άρα, αυτό είναι η συντεταγμένη χρεοκοπία. Όμως τούτο προϋποθέτει ότι τα κερδοσκοπικά κεφάλαια-όρνεα(και κατ’ ευφημισμό αγορές) που κανιβαλίζουν όπου βρουν, έχουν όρια και λογική. Αλλά αυτό δεν ισχύει.
Η απληστία δεν έχει όρια. Γι’ αυτό η θέσπιση κανόνων που να θέτουν «όρια στην απληστία» (Πωλ Κρούγκμαν), ή η επιστροφή στον Κέυνς δεν έχουν τύχη. Το χρηματοπιστωτικό σύστημα έχει αναπτυχθεί με τέτοιο τρόπο που δεν επιδέχεται σκόπιμη, διορθωτική παρέμβαση καθώς λειτουργεί πλέον όχι σχετικά αλλά εντελώς αυτόνομα. Οι πολιτικοί που θα μπορούσαν να θέσουν ένα φρένο, δεν το κάνουν, καθώς
τόσο στις ΗΠΑ όσο και στη Ευρώπη υπάρχουν στενοί δεσμοί των πολιτικών ελίτ με το χρηματοπιστωτικό σύστημα, όπως επισημαίνει ο Eric Laurent στο βιβλίο του La face cachee des banques (εκδόσεις Plon). Πρόκειται για έναν κόσμο βαθιά ανήθικο, κυνικό και μ’ ένα απίστευτο αίσθημα της ατιμωρησία καθώς «Θεωρούν πως ότι κι αν κάνουν δεν θα δώσουν ποτέ λογαριασμό» σημειώνει ο Λωράν.
Τούτων δοθέντων έχει τύχη η Ελλάδα; Έχει τύχη η ευρωζώνη; Όχι. Η ιδέα μιας ενωμένης και δημοκρατικής Ευρώπης έχει περάσει σε δεύτερο πλάνο, ενώ σε πρώτο προωθήθηκε η απόλυτη πίστη σε ένα πρόγραμμα χαοτικής χρηματοπιστωτική ένταξης. Ο μανιακός χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός μοιάζει με μια ακυβέρνητη θεριζοαλωνιστική μηχανή που αρμαθιάζει τεράστιο πλούτο και πίσω αφήνει ερείπια

Τράπεζες και πραγματική οικονομία

Οι εξελίξεις επιβεβαιώνουν όσους υποστήριζαν ότι δεν αργήσει ο καιρός της νέας παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης καθώς το Χρήμα ως αφαίρεση βρίσκεται πέρα και πάνω από την πραγματική παραγωγή του πλούτου. Το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο έχει αυτονομηθεί από την πραγματική οικονομία και παίζει, επιδιώκοντας τη μεγιστοποίηση του ποσοστού του κέρδους του, τζογάροντας στο «θάνατο» διαφόρων πραγματικών οικονομιών. Υπ’ αυτή την οπτική, δεν έχουμε πλέον τον φιλελεύθερο καπιταλισμό της προσφοράς και της ζήτησης αλλά έναν καπιταλισμό, ο οποίος στη νεοφιλελεύθερη εκδοχή του επιταχύνει συνεχώς, αναζητώντας όλο και μεγαλύτερα κέρδη, μια τεράστια συσσώρευση, που βασίζεται στον οικονομικό κανιβαλισμό. Δεν είναι τυχαίο πως το 90% των παγκόσμιων κεφαλαίων δεν επενδύονται πια στην παραγωγή αλλά στην τζογαδόρικη κερδοσκοπία.
Το κέρδος, συνεπώς, ταυτίζεται σήμερα με την αέναη και χωρίς όρια συσσώρευση. Κι όμως κάποτε ο καπιταλισμός είχε «ηθική», δηλαδή όρια. Ο επινοητής της «αόρατης χείρας» της αγοράς Άνταμ Σμιθ δεν ήταν παρά καθηγητής της Ηθικής Φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο της Γλασκόβης. Τι συνέβη, άραγε, και αποσυνδέθηκε πλήρως η οικονομία από την «ηθική» παράδοσή της; Σύμφωνα με τον Αμάρτυα Σεν και τον Σκοτ Μηκλ, η ηθική παράδοση της οικονομικής σκέψης ξεκινάει από τον Αριστοτέλη («Ηθικά Νικομάχεια») που συσχέτιζε το αντικείμενο των οικονομικών (τον πλούτο) με τους ανθρώπινους σκοπούς. Με την επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού, όμως, η «ηθική» αυτή παράδοση απωθήθηκε υπέρ της «μηχανικής» παράδοσης που δεν αφορά τελικούς σκοπούς και ερωτήματα, όπως για το «πως πρέπει κάποιος να ζει» ή «πως μπορεί να αναπτυχθεί ο αγαθός άνθρωπος», αλλά ενδιαφέρεται μόνο για τα ζητήματα διαχείρισης (logistics). Το χρήμα από μέσο γίνεται σκοπός, ενώ ο πραγματικός σκοπός γίνεται το μέσο. Τώρα, οι εργαζόμενοι είναι οι αναλώσιμοι της ιστορίας, μιας ιστορίας που είναι το ατέλειωτο χρονικό των θριάμβων των «πάνω».
Πλέον οι τιμές των προϊόντων δεν διαμορφώνονται από την προσφορά και τη ζήτηση, αλλά από τα διάφορα εφέ των hedge funds. Το παιχνίδι αυτό εμπεριέχει στοιχεία μεταφυσικής και ψυχιατρικής και εδράζεται στη δημιουργία «κρίσεων» που λαμβάνουν χώρα σε δύο χρόνους: Πρώτα, δημιουργείται αναταραχή με την υποβάθμιση μιας οικονομίας (όπως της ελληνικής) από τους οίκους αξιολόγησης και τη δημιουργία περιβάλλοντος επαπειλούμενης χρεοκοπίας. Ακολουθεί η προπαγάνδα της κρίσης στο σύνολο του χρηματιστικού συστήματος, μέσω των λεγόμενων «μολυσματικών» και «μιμητικών εφέ», που αγγίζουν κι άλλες οικονομίες (ντόμινο), όπως η πορτογαλική, η ισπανική και ιταλική, καταλήγοντας στην ενδεχόμενη κατάρρευση του ευρώ(σ.σ. θυμίζουμε το δείπνο του Μανχάταν όπου κερδοσκόποι σχεδίαζαν και στοιχημάτιζαν την κατάρρευση του ευρώ, ξεκινώντας από τον αδύναμο κρίκο, την Ελλάδα).

Τρομοκρατούν για να επιβάλλουν νέα μέτρα

Η όψιμη αποκάλυψη ότι η άνοδος του δημοσιονομικού ελλείμματος του 2009 στο 15,4% ήταν κατασκευασμένη προκειμένου να δικαιολογηθούν τα βάρβαρα μέτρα δεν κομίζει γλαύκαν. Αλλά ακόμη και αν το θέμα δεν ευσταθεί η τακτική της δραματοποίησης της κατάστασης της ελληνικής οικονομίας εκ μέρους της κυβέρνησης και οι δηλώσεις στα ξένα μέσα ενημέρωσης δημιούργησαν το αρνητικό περιβάλλον για την Ελλάδα, οδηγώντας στην επιβολή των σκληρών μέτρων λιτότητας. Γιατί το έκανε αυτό η κυβέρνηση; Γιατί θεώρησε αφελώς ότι θα αποκτούσε την έξωθεν καλή μαρτυρία, ρίχνοντας τα βάρη της κατάστασης στην προηγούμενη κυβέρνηση. Μόνο που οι ξένοι βλέπουν τους Έλληνες εν τω συνόλω τους και τις κυβερνήσεις ως συνέχεια, χωρίς να διακρίνουν αν πρόκειται για ΠΑΣΟΚ ή ΝΔ. Αλλά και η διάγνωση της κρίσης εκ μέρους του κ. Γιώργου Παπανδρέου ήταν εντελώς επιφανειακή, καθώς, όπως έλεγε στο Όσλο, περνάμε απλώς μία «κρίση πεσιμισμού»!
Τώρα, όμως, η κρίση είναι πολυπαραγοντική. Δεν είναι μόνο οικονομική και πολιτική αλλά ψυχολογική και οντολογική. Ο τρόμος έχει καθηλώσει τους πολίτες, που αισθάνονται όλη τους η ζωή να καταστρέφεται δια μιας. Η καθήλωση αυτή ενισχύεται με την πολιτική του χειρότερου, με ψέματα αναμεμιγμένα με τρομοκρατικό φόβο, από την επαπειλούμενη χρεοκοπία, από την ανασφάλεια και τη διαλυτική λειτουργία του κοινωνικού αυτοματισμού. Σ’ αυτό συνεργούν και οι Ευρωπαίοι, οι οποίοι ανακοίνωσαν ότι θα αποφασίσουν για την έκτη δόση του δανείου στα μέσα Οκτωβρίου, όταν δηλαδή τελειώνουν και τα ταμειακά αποθέματα της χώρας και η πληρωμή των μισθών και των συντάξεων θα είναι στον αέρα. Το ίδιο έκαναν και το Ιούλιο.
Ο τρόμος της χρεοκοπίας, η επιβολή της αντίληψης ότι είμαστε διεφθαρμένοι κι ανίκανοι να διαχειριστούμε την κρίση είναι από τις βασικές λειτουργίες του ιδεολογικού μηχανισμού του νεοφιλελευθερισμού σύμφωνα με τον Αργεντινό οικονομολόγο Κλαούντιο Κατς. Ήδη η καγκελάριος Μέρκελ μίλησε κυνικά για άμεση παρέμβαση στα εσωτερικά των υπερχρεωμένων χωρών. Η εθνική μας ανεξαρτησία πάει περίπατο. Πως πρέπει να αντιδράσουμε; «Το μυστικό στην πολιτική διαμάχη είναι να ξέρεις ποιες είναι οι δυνάμεις σου» λέει ο Κατς σαν απόσταγμα της εμπειρίας του από την ανάλογη κατάσταση της Αργεντινής. Άρα, δεν θα πρέπει να επαναλαμβάνουμε τις νεοφιλελεύθερες συνταγές, που ήδη έχουν χρεοκοπήσει, όπως σημειώνει ακόμα και ο Economist. Σ’ αυτή την κατεύθυνση είναι απολύτως σαφές ότι τα νέα μέτρα όχι μόνο δεν συνιστούν λύση, αλλά θα βυθίσουν τη χώρα ακόμη περισσότερο στην ύφεση. Τελικά, όπως λέει ο Κλαούντιο Κατς, η Αργεντινή είδε άσπρη μέρα «μόνον όταν σταμάτησε να κάνει ό,τι τις ζητούσαν οι πιστωτές».

Ο μεγάλος φόβος, όμως, δεν ασκείται μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη και σε ολόκληρο τον κόσμο. Πρόκειται για το φόβο του λεγόμενου aftershock, του μετασεισμού μετά το σεισμό του 2008. Οι ειδικοί στην ιστορία της οικονομίας σημειώνουν ότι και η κρίση του 1930 παρουσιάστηκε σε τρεις φάσεις: τη φάση κατά την οποία οι κερδοσκόποι χρηματοδότησαν(φούσκωσαν) την κερδοσκοπική φούσκα, τραβώντας στο γκρεμό επενδυτές αλλά και τις μικρότερες τράπεζες. Η δεύτερη φάση αφορούσε στην κρίση της πραγματικής οικονομίας καθώς η βιομηχανική παραγωγή μειώθηκε δραματικά(στις ΗΠΑ το 1930 και στη Γερμανία το 1931). Στην τρίτη φάση και μετά από μία απότομη άνοδο της βιομηχανικής παραγωγής, έχουμε μία βίαιη πτώση που ξεκινάει αντίστροφα, πρώτα από τη Βρετανία, ύστερα τη Γαλλία και μετά στις ΗΠΑ(το 1937). Η κρίση του 1937 αποδίδεται στην πολιτική της άγριας λιτότητας που οδήγησε στη μεγάλη μείωση της ζήτησης. Σήμερα, επαναλαμβάνονται οι ίδιες συνταγές του παρελθόντος. Όπως είναι γνωστό η αντίληψη που επικράτησε στη δεκαετία του 1930 ήταν η πίστη στο πολύ απλό δόγμα: ελεύθερες αγορές και ισχυρό νόμισμα. Η δεύτερη λύση λαμβάνει χώρα τη δεκαετία του 1940 και είναι η ενεργητική στρατηγική οικονομικής ανάπτυξης και το ελεγχόμενο χρήμα. Αυτή υποστηρίζουν και για σήμερα οι Αμάρτυα Σεν και ο Π. Κρούγκμαν.

Ούτις εμοί γ’ όνομα

Απελπισία παντού. Οι άνθρωποι κοκαλωμένοι σαν τη νάγια την ορχούμενη από το φόβο μπροστά στο άδηλο μέλλον. Φόβος για τις θυσίες που θα πάνε για μία ακόμη φορά χαμένες. Κι ακόμα χειρότερα, φόβος μπροστά στην κατάρρευση της αυτοεικόνας που βασιζόταν πιο πολύ στα πράγματα και λιγότερο στο πρόσωπο. Τώρα που χάθηκε η συσκευασία, ελλείψει περιεχομένου, χάθηκε και τ’ «όνομα». Τώρα ούτις εμοί γ’ όνομα, όχι με την οδυσσεϊκή έννοια της διαφυγής αλλά με την έννοια της απώλειας. Κι αυτό γιατί στο οντολογικό δίλημμα συσκευασία ή περιεχόμενο(η προσωπικότητα ως ψυχική και πνευματική συγκρότηση) απαντήσαμε συσκευασία(λάιφ στάιλ), ήτοι το διαρκές κυνήγι μιας άπιαστης εικόνας μέσω του άκρατου καταναλωτισμού. Τώρα τι μας μένει; Να επιστρέψουμε στο περιεχόμενο, στη συλλογικότητα, στη φιλία, στο ήθος και την εντιμότητα, στην κουλτούρα της φτώχειας, που προσφάιζε τη ζωή, όχι για να αποδεχθούμε τη σημερινή κατάντια μας, αντιθέτως, για να ξαναβρούμε την ουσία του βίου, την αλέγρα εκδοχή του, το πνεύμα του που ζει παραδομένο στους κυκλώνες και τους ανέμους του πλανήτη, να ξαναβρούμε τη συντροφικότητα, συναντώντας άλλους ανώνυμους οδυσσείς (Ούτις εμοί γ’ όνομα).
Πέραν του τρόπου του Οδυσσέα, όμως, υπάρχει κι αυτός του Οιδίποδα, ο οποίος τρελαίνεται (τυφλώνεται και αυτοχειριάζεται) όταν μαθαίνει την αλήθεια. Οι αρχαίοι Έλληνες προσέγγιζαν και αναπαρίσταναν τις τραγικές στιγμές της ζωής με σεβασμό και βαθύτατη φιλοσοφική ανάλυση. Η αναπαράσταση με τη μορφή της τραγωδίας εκπαίδευε τους πολίτες. Κι έτσι, η πράξη της ζωής που γινόταν ως τραγωδία θεατρική πράξη, ξαναγινόταν, με ανατυλισσόμενο και αναστοχαστικό τρόπο, πράξη ζωής. Ναι, και η τρέλα είναι μία διαφυγή, μία λύτρωση από την οδύνη της πλήρους καταστροφής. Εκεί οδηγεί η ενδοβολή της ενοχής, του «όλοι μαζί τα φάγαμε». Αλλά ούτε αυτή είναι λύση. Η ουσιαστική λύση είναι η πολιτική έκφραση της αγωνίας και της οργής των πολιτών. Κανένας, όμως, πολιτικός θεσμός, σήμερα, δεν μπορεί να οργανώσει την απελπισία. Τα συνδικάτα είναι εξωνημένα. Τα πολιτικά κόμματα είναι αναξιόπιστα, καθώς κανένα δεν μοιάζει ικανό να παράσχει διέξοδο. Συνεπώς, η διαδικασία εξόδου θα είναι βραδεία και ενδεχομένως καταστροφική. Αλλά ακόμη και σ’ αυτή την περίπτωση χρειάζεται μία πρόταση για τον πολιτισμό του μέλλοντος τόσο για την Ελλάδα όσο και για ολόκληρο τον κόσμο.
Προτείνεται, λοιπόν, αντί του καταναλωτικού ανθρώπου, ο Homo Poeticus(Jean-Claude Pinson): Ο ποιητικός ή δημιουργικός άνθρωπος που αρνείται τον καταναλωτισμό. Αντιθέτως, μάλιστα, επιδιώκει τη δημιουργία εναλλακτικών τρόπων ζωής, όπου ο καθένας θα είναι ποιητής της δικής του ύπαρξης. Η πρόταση αυτή προϋποθέτει ένα άλλο οικονομικό μοντέλο, μία άλλη κουλτούρα και μία διαφορετική οικονομία της ύπαρξης. Μάλιστα, εκτιμάται ότι οι άνθρωποι της δημιουργίας (όσοι εργάζονται ως «δημιουργοί» και όχι μόνο από ανάγκη), αυτοί που εργάζονται στην οικονομία της γνώσης, της πληροφόρησης, της επικοινωνίας και της κουλτούρας –γενικότερα της σκέψης- θα μπορούσαν να συστήσουν το «ποεταριάτο»(Rene Edme), που θα μπορούσε να γίνουν το νέο υποκείμενο της ιστορίας. Γιατί «Σκέφτομαι σημαίνει ξαναμαθαίνω να βλέπω, να παρατηρώ, να κατευθύνω τη συνείδησή μου, να δημιουργώ με κάθε ιδέα και με κάθε εικόνα, όπως ο Προυστ, έναν τόπο προνομιακό… (Γιατί) Αυτό που δικαιώνει τη σκέψη είναι η ακραία συνείδηση» (Α. Καμύ: Ο Μύθος του Σίσυφου).

Η χρεοκοπία της Ελλάδας

Τι θα τηλεδιασκεφτούν οι Σαρκοζί, Μέρκελ και Παπανδρέου; Τη σωτηρία της Ελλάδας ή τη σωτηρία των γαλλικών τραπεζών; Για όποιου τη σωτηρία κι αν συζητούν, εν προκειμένω ισχύει το σύνδρομο της Κατρίνας, όπου οι αξιωματούχοι της Ν. Ορλεάνης κουβέντιαζαν αδιαλείπτως χωρίς, όμως, να λαμβάνουν μέτρα, με αποτέλεσμα όταν ενέσκηψε ο τυφώνας να είναι όλοι απροετοίμαστοι και να χαθούν. Το ίδιο συμβαίνει και στην Ευρώπη. Η Γαλλία, η Γερμανία και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα συνεχίζουν να διασκέπτονται και να κάνουν πολύ λίγα, πολύ αργά. Γι’ αυτό κάποιοι, όπως ο οικονομολόγος Charles Wyplosz, μιλούν για την ανάγκη άμεσης χρεοκοπίας της Ελλάδας, χωρίς όμως αυτή να εξέλθει από το ευρώ. Γιατί αν συνέβαινε και το δεύτερο, τότε θα ανοίξει το κουτί της Πανδώρας και θα ακολουθήσουν η Ιταλία και η Ισπανία, επιφέροντας διάλυση της ευρωζώνης. Μάλιστα, ακόμη και στην περίπτωση που εξέλθει από το ευρώ μόνο η Ελλάδα, η Γαλλία θα εκτεθεί σε μία τραπεζική χρεοκοπία(κατά το ανάλογο της Ιρλανδίας) καθώς οι γαλλικές τράπεζες –BNP Paribas, Societe generale, Credit agricole- είναι πάρα πολύ εκτεθειμένες στο ελληνικό χρέος. Κανονικά λέει ο Wyplosz έπρεπε να αφήσουμε την Ελλάδα να χρεοκοπήσει από το 2010. Όμως οι τράπεζες χειραγωγούν τις κυβερνήσεις για να μη χάσουν τις επενδύσεις τους. Σήμερα -συνεχίζει- η χρεοκοπία της Ελλάδας είναι αναπόφευκτη, αλλά αυτή δεν πρέπει να φύγει από το ευρώ, γιατί θα συμπαρασύρει τους πάντες. Συνεπώς, το μόνο διαπραγματευτικό ατού της Ελλάδας αυτή τη στιγμή είναι η απειλή της εξόδου από το ευρώ. Όμως, η ελληνική κυβέρνηση δεν διαθέτει εκείνες τις προσωπικότητες που μπορούν να διαπραγματευθούν κάτι τέτοιο με αποτελεσματικό τρόπο. Η μπλόφα Βενιζέλου απέτυχε πλήρως καθώς ήταν μία πιρουέτα χωρίς γνώση της συνέχειας του χορού. Σήμερα, η Μέρκελ και ο Σαρκοζί θα επιχειρήσουν να παγιδεύσουν τον Γιώργο Παπανδρέου έτσι ώστε να επιτύχουν την αγορά χρόνου που θα επιτρέψει και στις γαλλικές τράπεζες να ξεφορτωθούν τα ελληνικά ομόλογα κατά το ανάλογο των γερμανικών τραπεζών. Αυτή είναι η περίφημη «συντεταγμένη χρεοκοπία». Στο γκρεμό, δηλαδή, να πέσει μόνη της η Ελλάδα χωρίς να συμπαρασύρει κανέναν άλλον.
Μια τέτοια κοντόφθαλμη πολιτική εκ μέρους του γερμανο-γαλλικού άξονα θα οδηγήσει στη διάλυση της ευρωζώνης. Και σύμφωνα με ένα σενάριο(του Ντανιέλ Πίντο) η Γερμανία θα επιστρέψει στο γερμανικό μάρκο, ενώ οι χώρες του νότου –πέραν της χρεοκοπημένης Ελλάδας- θα «κουρέψουν» το χρέος τους, κλονίζοντας συθέμελα το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα. Η εξέλιξη αυτή θα σταματήσει τη ροή ρευστού στις επιχειρήσεις, οδηγώντας στη μεγάλη ύφεση και στην κοινωνική έκρηξη, ακόμη και στη Γερμανία. Αλλά και πέραν του Ατλαντικού θα υπάρξουν μεγάλες παρενέργειες. Γι’ αυτό ο Ομπάμα κάλεσε τις χώρες της ευρωζώνης σε μία συντονισμένη αντιμετώπιση της κρίσης του ευρωπαϊκού χρέους και την αποφυγή της χρεοκοπίας της Ελλάδας.
Όμως, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί περί άλλων τυρβάζουν. Είναι περίεργο ότι ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας ανακοινώνει ένα σχέδιο Β για την περίπτωση χρεοκοπίας της Ελλάδας. Και δεν είναι παράδοξη η προετοιμασία του σχεδίου αλλά η ανακοίνωσή του που δίνει μία ακόμη «κλωτσιά» στην Ελλάδα να πάει πιο κάτω στο γκρεμό. Γιατί άραγε η ανακοίνωση; Για μικροπολιτικούς λόγους λόγω εκλογών. Και επειδή η ψυχολογία διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στις οικονομικές εξελίξεις όταν επικρατεί το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο και ο τζόγος του καπιταλισμού-καζίνο, οι «αγορές» δεν περιμένουν και γίνονται μια άτεγκτη μηχανή που μεταμορφώνει την εικασία σε πιθανότητα και την πιθανότητα σε πραγματικότητα. Έτσι, η χρεοκοπία της Ελλάδας γίνεται μία αυτοεκπληρούμενη προφητεία.
Ποια είναι η απάντηση σε όλα αυτά; Υπάρχει μία απάντηση σε κυβερνητικό επίπεδο και μία στο επίπεδο των «κάτω». Δυστυχώς, η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ δεν κατάλαβε ότι μπορούσε να αξιοποιήσει τους Αγανακτισμένους στις διαπραγματεύσεις της. Αντίθετα τους τσάκισε και επιδόθηκε σε πτωχαλαζονικές μπλόφες. Τώρα τι απομένει; Το παιγνίδι δεν χάθηκε ακόμη. Αρκεί, επιτέλους, να γίνει αντιληπτή η ανάγκη της ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ. Αυτή είναι η λύση βραχυπρόθεσμα. Μακροπρόθεσμα η μόνη διαρκής απάντηση είναι η αμφισβήτηση των θεμελίων του νεοφιλελεύθερου χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού από μία πολιτική που θα υπερασπίζεται το γενικό συμφέρον και όχι την χωρίς όρια συσσώρευση.

Οι συνήθεις κολασμένοι

Ένα από τα πρώτα μελήματα του Έλληνα ανθρώπου ήταν να βάλει κεραμίδι στο κεφάλι του. Το διαμέρισμα από τη δεκαετία του 1960 και εξής κατέστη στόχος της ατομικής οικονομίας και νόημα της ζωής των ξεριζωμένων της επαρχίας. Το σπίτι ακολούθως, όπως και το αυτοκίνητο, απέκτησαν συμβολική αξία, προσδίδοντας αναγνώριση και κύρος στον κάτοχό τους. Το σπίτι έπρεπε να είναι καλύτερο από του διπλανού. Το ίδιο και το αυτοκίνητο. Έτσι, η φεράρι, η μερσέντες και η «μπέμπα» αν και άχρηστες στους ελληνικούς δρόμους, εντούτοις σήμαιναν τον πλούτο και τη δύναμη του κατόχου τους. Τώρα ό,τι χαρακτήριζε την κουλτούρα και την οικονομική φούσκα του νεοφιλελεύθερου, καταναλωτικού καπιταλισμού ανατρέπεται βίαια. Η μεσαία τάξη, πλέον, εξαφανίζεται μέσα από την απώλεια της μικρής επιχείρησης, μέσα από την απώλεια της εργασίας πρώτα στον ιδιωτικό κι ύστερα στο δημόσιο τομέα. Η δανεική ζωή επιστρέφεται με τοκογλυφικό επιτόκιο, το ίδιο και το σπίτι. Οι συνήθεις… κολασμένοι θα πληρώσουν ξανά για ό,τι απέκτησαν με κόπο και αιματηρές θυσίες. Κι αυτό γιατί η κυβέρνηση δεν μπορεί να χτυπήσει το βαθύ πελατειακό ΠΑΣΟΚ που εγκαταβιοί στις ΔΕΚΟ, μειώνοντας κατ’ αυτό τον τρόπο τις δημόσιες δαπάνες. Γιατί δεν μπορεί να προβεί σε δίκαιη κατανομή των φορολογικών βαρών. Γιατί ο κ. Γ. Παπανδρέου δεν άκουσε εκείνους που προειδοποιούσαν ότι το Μνημόνιο δεν βγαίνει. Ότι η βάρβαρη λιτότητα θα θάψει και την αγορά και την οικονομία και τους ανθρώπους. Σ’ αυτό, βέβαια, έχει ευθύνη και η τρόικα. Τώρα μας δίνουν τη χαριστική βολή. Γιατί δεν ενδιαφέρει τους Γερμανούς, στους οποίους μετέθεσε για μία ακόμη φορά την ευθύνη της η κυβέρνηση, αν η λιτότητα οδηγεί στην άβυσσο, ότι απαιτείται ανάπτυξη και ρευστότητα. Το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι αν οι Έλληνες είναι συνεπείς σε όσα υπέγραψαν με το Μνημόνιο! Εν μέρει έχουν δίκιο. Αλλά για τη λάθος δοσολογία του φαρμάκου(λιτότητα) που έγινε φαρμάκι έχουν ευθύνη κι αυτοί. Παρόλα αυτά δεν μελετούν την ουσία, Έτσι, ο ελληνικός λαός μαστιγώνεται εκ νέου με τρομο-δόσεις χρεοκοπίας, με δηλώσεις ότι οι συντάξεις του Οκτωβρίου ενδέχεται να μην καταβληθούν, αλλά και με τις ληστρικές επιδρομές στα ισχνά πια βαλάντια εργαζομένων και συνταξιούχων, ενώ η οικονομία την ίδια στιγμή οδηγείται με… συνέπεια στο γκρεμό. Για άλλη μια φορά, δηλαδή, οι θυσίες είναι χαμένες. Για άλλη μια φορά τα λόγια ότι δεν θα ληφθούν νέα μέτρα διαψεύδονται. Γι’ αυτό προκαλούν αγανάκτηση ρήσεις είτε του πρωθυπουργού είτε του αντιπροέδρου της κυβέρνησης όπως ότι θα κάνουμε «πλήρως διαχειρήσιμο το χρέος», ότι «Αν δεν είμαστε συνεπείς θα αναγκαστούμε να πάρουμε και νέα μέτρα», ότι «δεν γίνονται μαζικές απολύσεις», ότι «κάθε οικογένεια θα έχει έναν μόνο εργαζόμενο», ότι «θα τα καταφέρουμε»! Πόσοι, όμως, θα αντέξουμε; Κανείς δεν γνωρίζει. Το μέλλον φαντάζει αβέβαιο, τρομοκρατικό. Η αξιοπιστία προς τους ηγήτορες συλλήβδην έχει μηδενιστεί. Αλλά η οργή αδυνατεί να πολιτικοποιηθεί και η κατάθλιψη αποκτά πλέον τα συλλογικά χαρακτηριστικά μιας κοινωνίας που κινδυνεύει να χαυνωθεί πλήρως.

Ευνουχισμένοι από όνειρα

Διακλαδιζόμενες φωνές, καθώς περιπλέκονται μεταξύ τους χαοτικά. Φωνές που περιπολούν στην παραλία της Θεσσαλονίκης και γύρω από το Λευκό Πύργο. Ήχοι που μπλέκονται στο δίχτυ της αγωνίας, στο δίχτυ των ηλικιών και της μαύρης προοπτικής της φτώχειας και της ανεργίας. Κι απέναντι ο μεταλλικός φράχτης, που μέσα στη βρυχόμενη αλαλία του δηλοί το όριο, το ως εδώ της δημοκρατίας. Μακριά ακούγεται το βουητό των εξαπατημένων, οι κραυγές που προσπαθούν να φθάσουν μέχρι τ’ αυτιά του πρωθυπουργού καθώς εισέρχεται λάθρα στο Δημαρχείο από την πλαϊνή πόρτα! Παρόλα αυτά οι φωνές μαζί με τον ποιητή εξακολουθούν να λένε χωρίς αναπαμό «Δώστε μας πίσω τα χρόνια μας/δώστε μας πίσω τα χαρτιά μας/ κλέφτες…»(Μανόλης Αναγνωστάκης).
Αλλά ποιοι είναι οι κλέφτες; Ποιοι πήραν τα χρόνια μας και τα χαρτιά; Ποιοι είμαστε εμείς; Ο κόσμος άλλαξε, οι μεγάλες ψευδαισθήσεις κατέρρευσαν, ο κόσμος δεν συλλαμβάνεται πλέον ούτε με την πίστη ούτε με τη λογική. Τώρα τέλειωσαν όλα. Εδώ τα πτώματα των συμβιβασμών, εκεί οι ποιητές που διαφεύγουν και μας στοιχειώνουν, η ζωή που χάνεται και οι ορίζοντες που λιγοστεύουν, η αγωνία του τέλους και η νοσταλγία της αρχής, αυτής της μαγικής αρχής που τη λένε ζωή, όπως τη βιώνουν όσοι βρίσκονται εκείθε από το τίποτα, όπως είναι οι ενήλικες, κι όσοι είναι εδώθε δηλαδή οι παιγνιώδεις, αθάνατοι έφηβοι. Τώρα τίποτα παντού. Η ματαίωση είναι το διάφορο που έχει η ενήλικη ζωή από τα νεανικά όνειρα. Τώρα οι νέοι δεν τρέφονται με όνειρα. Κι αυτός ο ευνουχισμός σημαίνει τη θνητότητα, χωρίς καν το πέρασμα από την αθανασία. Γι’ αυτό οι νέοι δεν ξεσηκώνονται πια, όντας πιο συντηρητικοί ακόμη κι από τους γέρους.
Ακούω την είδηση ότι ο πρωθυπουργός άλλαξε τον τόπο της συνέντευξής του και θα πάει για λόγους ασφαλείας από το Βελλίδειο στο λιμάνι. Από ποιον τάχα απειλείται; Την απάντηση δεν μπορεί να τη δώσει ούτε η θάλασσα. Θυμάμαι το στίχο του Καββαδία «Της Σαλονίκης μοναχά της πρέπει το καράβι. Να μην τολμήσεις να τη δεις ποτέ από τη στεριά...». Από το κατάστρωμα του πλοίου είδα τη Θεσσαλονίκη πριν 30 περίπου χρόνια. Δεν ήξερα κανέναν και κανείς δεν με ήξερε Πως έγινε και γνώρισα αμέσως την πόλη και τους ανθρώπους της; Με ποιο μαγικό τρόπο η οικειότητα και η φιλία απόδιωξαν το ανοίκειο; Από τότε πιστεύω ότι κάθε πόλη είναι οι άνθρωποί της και οι άνθρωποι είναι η πόλη τους ως χώρος και τόπος ιστορικός. Και η Θεσσαλονίκη είναι ένα παλίμψηστο πολιτισμών και αφηγήσεων, ένα κουτί από φυλακισμένους ασπρόμαυρους έρωτες. Τώρα εδώ αγκομαχάει η καρδιά ολόκληρης της Ελλάδας και η ζωή που διεκδικεί την αξιοπρέπεια και το νόημά της.

Εμφύλιος

Για το χρέος της χώρας, για το δημοσιονομικό έλλειμμα, για τη βάρβαρη λιτότητα, τα λουκέτα και την ανεργία, για την… ταλαιπωρία δέκα εκατομμυρίων Ελλήνων πολιτών ευθύνεται το ένα εκατομμύριο δημοσίων υπαλλήλων. Τουτέστιν, οι καθηγητές, οι δάσκαλοι, οι υπάλληλοι των υπουργείων, των δήμων και των ΚΕΠ, όλοι αυτοί, σύμφωνα με την κυβέρνηση, διασπάθισαν τα κοινοτικά κονδύλια στήριξης, αυτοί και οι… τράπεζές τους συσσώρευσαν τον τεράστιο πλούτο στα χρόνια της πλαστής και δανεικής καταναλωτικής ευημερίας, αυτοί ευθύνονται για τη σημερινή κατάντια της χώρας, για την καταλήστευση, τη φτωχοποίηση και την ανεργία των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα! Σ’ αυτή τη λογική, αν προσθέσουμε και το φασιστικό στοιχείο της γενίκευσης, κινείται το κυβερνητικό σχέδιο για να στραφεί ή μία κατηγορία εργαζομένων εναντίων της άλλης, για να δημιουργηθούν οι συνθήκες του λεγόμενου κοινωνικού αυτοματισμού και της πρόκλησης ενός ιδιότυπου εμφυλίου στην κοινωνία, έτσι ώστε να αυτοεξουδετερωθούν οι κοινωνικές αντιδράσεις στο νέο κύμα κανιβαλικής λιτότητας, που επιχειρείται να επιβληθεί. Η κυβέρνηση νομίζει ότι έτσι θα αποφύγει τον ξεσηκωμό της κοινωνίας, των εργαζόμενων και των συνταξιούχων που χάνουν μισθούς και δικαιώματα που κατακτήθηκαν με αίμα, των μαθητών, των γονιών τους και των εκπαιδευτικών, των φοιτητών, των ανέργων που θα φθάσουν σε λίγο το 26% σύμφωνα με το ΙΝΕ/ΓΣΕΕ και των νέων Ελλήνων που οδεύουν μετανάστες στην ξενιτιά εν έτει 2011! Όλοι αυτοί σύμφωνα με τους υπουργούς του ΠΑΣΟΚ είναι απέναντι στην κοινωνία! Αλλά τότε ποια είναι η κοινωνία;
Η πολιτική της πρόκλησης ενός ιδιότυπου «εμφυλίου»… έχει καταγραφεί στην ιστορία ως «η πολιτική του χειρότερου», ως ο κοινωνικός αυτοματισμός, που εφαρμόστηκε στις ΗΠΑ το μεσοπόλεμο και για πρώτη φορά στην Ευρώπη από την Μάργκαρετ Θάτσερ. Την ίδια θατσερική πολιτική ακολουθεί το ΠαΣοΚ, συνοδευόμενη από… επικλήσεις περί κοινωνικής υπευθυνότητας. Αυτή η πολιτική αν επιτύχει, θα δώσει τη χαριστική βολή στην κοινωνία, διαλύοντας κάθε συνεκτικό της ιστό. Ήδη το μίσος και η ενοχή εμφιλοχωρούν παντού, σε κάθε κοινωνική και επαγγελματική κατηγορία, ανάμεσα στους υψηλόμισθους και στους χαμηλόμισθους, μεταξύ των ζευγαριών, διαλύοντας οικογένειες, στις τάξεις των άνεργων και των απελπισμένων που η μόνη τους καταφυγή είναι το χωριό αν έχουν ή το καλάσνικοφ αν μπορούν. Μίσος παντού. Χάος παντού. Αν η δυσαρέσκεια και η απελπισία δεν οργανωθούν πολιτικά τότε δεν θα αργήσει η ώρα της πλήρους διάλυσης της κοινωνίας αλλά και της ακραίας αντιμετώπισης της υποκρισίας μιας δημοκρατίας που μιλάει για δικαιοσύνη, ελευθερία και ισότητα, μοιράζοντας μιζέρια, εξαθλίωση και κατάθλιψη. Σ’ ένα τέτοιο χαοτικό περιβάλλον οι μηχανισμοί της επιτήρησης και του ελέγχου της πειθαρχικής κοινωνίας δεν είναι δυνατόν να λειτουργήσουν. Γι’ αυτό η μόνη λύση αυτή τη στιγμή, δεδομένου του τέλματος, των χαμένων θυσιών και της διάλυσης των πάντων, είναι η προσφυγή στις κάλπες.

Η άγρια βία της ανεργίας

«Τι ξέρετε εσείς από ανεργία; Μιλάτε για διάλυση του κοινωνικού ιστού, αλλά δεν ξέρετε τίποτα για τη γκρίνια που φέρνει η φτώχεια, για τη διάλυση της οικογένειας, για το φόβο των παιδιών, για το σμπαράλιασμα της ψυχής και του εαυτού». Λόγια ενός πρώην εργαζόμενου, πρώην οικογενειάρχη, πρώην ανθρώπου, νυν αόρατου. «Δεν ξέρετε τίποτα για την ανεργία» ξαναλέει, μιλώντας περισσότερο στον εαυτό του. Μιλάει για την ενδοβολή της βίας, για την κατάθλιψη και τις χημικές αλυσίδες. Η ζωή πια δεν τον γνωρίζει. Η κοινωνία δεν τον αναγνωρίζει. Είναι άχρηστος, περιττός, όπως οι άνθρωποι στα ολοκληρωτικά καθεστώτα. Κι άλλοτε υπήρχε πείνα, κι άλλοτε υπήρχε ανεργία, αλλά η σημερινή δεν αντέχεται. Γιατί δεν έχεις να μοιραστείς την οδύνη σου με κανέναν. Οι άλλοι δεν σε ξέρουν. Σε ξεχνούν αμέσως. Κάποτε μάλιστα συντελούν κι αυτοί στην εξόντωσή σου. Γιατί πλέον επικρατεί το «ο σώζων εαυτόν σωθήτω». Και η τρέλα επισυμβαίνει όταν δεν έχεις κανένα να δεις το πρόσωπό σου, όταν κανείς δεν σε αναγνωρίζει, όταν σου ενδοβάλουν την ενοχή ότι φταις εσύ! Γιατί η τρέλα είναι αταξία οφειλόμενη στην απελπισία, όταν δεν υπάρχει μία κοινότητα, ένα συνδικάτο, μια συντροφιά, που να είναι μαζί σου αλληλέγγυα στην αδικία, έτσι ώστε να διοχετευθεί η υπερχειλίζουσα ενέργεια της θλίψης σου.
«Γι’ αυτό σταμάτα την ποίηση». Η ποίηση έχει πάψει από καιρό να πυρώνει τα πάθη, να προκαλεί εμμανείς συγκρούσεις και να λειτουργεί ανατρεπτικά. Οι λέξεις έγιναν κι αυτές εμπορεύματα ναρκισσισμού. Γι’ αυτό το μόνο που έχει να κάνει κανείς είναι να τινάξει στα μυαλά του στον αέρα ή να καταφύγει στο χημικό ζουρλομανδύα. Τελευταία καταφυγή το… καλάσνικοφ. Κάποιοι, χθες, λήστεψαν ένα κυλικείο με καλάσνικοφ!
Γι’ αυτό μια τέτοια ζωή, η πείνα, η δυστυχία και ο θάνατος δεν χρειάζονται ρήτορες, κήνσορες, σοφιστές και ποιητές για να τα ερμηνεύσουν. Χρειάζονται εκείνες τις εν εγρηγόρσει συνειδήσεις που αναζητούν το νέο λόγο, τη νέα συλλογικότητα, εκεί που θα βρει απαντοχή και το πρόσωπό του ο αδικημένος και ο άνεργος. Γι’ αυτό χρειάζονται νέα συνδικάτα πέρα από τα εξωνημένα, πέρα από τους θεσμούς εν γένει που συντηρούν το σύγχρονο κοινωνικό και εργασιακό φασισμό. Χρειάζονται νέοι φορείς που θα υποδέχονται την οδύνη των αποκλεισμένων και θα την καθιστούν ενέργεια αλληλεγγύης και ανατροπής της σημερινής κατάστασης, ώστε να εξαλειφθεί μια και καλή η ανεργία και ο αποκλεισμός.

Ψέματα και ξόρκια

Πάλι στον ίδιο σκοπό. Ξανά τα λόγια τα μεγάλα, ξανά το ίδιο παραμύθι. Πάλι πώληση λέξεων, προφερόμενων με κακή άρθρωση. Πάλι πώληση της ανάγκης και της σωτηρίας, του τρόμου της χρεοκοπίας και, συγχρόνως, τα ξόρκια του, ήτοι τα συνέδρια, τα δημοψηφίσματα και τα λεκτικά καταπραϋντικά. Στην τελετουργία είχαν ρόλο και οι νέοι, οι Οιδίποδες της κυβερνητικής νεολαίας, το ορεινό μέλλον που διαμαρτύρεται για το απολεσθέν άσυλο και τη σοσιαλιστική ταυτότητα, για το Μεγάλο Αυτό που χάθηκε τελεσίδικα. «Είμαστε δύναμη πατριωτική γιατί πάνω από όλα θέτουμε το συμφέρον του κόσμου» λέει ο πρωθυπουργός, και σμίγουν σ’ έναν πολυσυλλεκτικό τρανό χορό απάτριδες πατριώτες, κοσμοπολίτες οφσόρ εταιρειών και παραδοσιακοί λαϊκιστές. Και οι διεθνιστές, όμως, δεν μένουν παραπονεμένοι καθώς όπως είπε ο κ. Παπανδρέου «Η Ευρώπη μόνο της λιτότητας δεν έχει μέλλον». Παρόλα αυτά, η κυβέρνηση θα μας βυθίσει πιο πολύ στη λιτότητα -πριν ή μετά τις εκλογές, αν τις κερδίσει(πράγμα δύσκολο) εκβιάζοντας με τη χρεοκοπία αλλά και ενεργοποιώντας το πελατειακό κράτος. Το κράτος αυτό, το βαθύ πελατειακό κράτος του ΠΑΣΟΚ ήταν προχθές αναπτυγμένο στη σάλα του Τάε Κβο Ντο και χειροκροτούσε για μία ακόμη φορά τον αρχηγό, ενώ αποδοκίμαζε τη νεολαία.
Ήταν όλοι εκεί, οι κυνικοί, οι κύριοι του νεοπλουτίστικου πασοκικού κιτς και του «μαζί τα φάγαμε», οι κρατικοδίαιτοι παραγοντίσκοι και συνδικαλιστές με τις εμφανείς δουλειές, τις αφανείς αναθέσεις έργων, όσοι εξαργύρωσαν την πολιτική τους ανιδιοτέλεια στο πλιάτσικο του Χρηματιστηρίου, όλοι αυτοί οι... αυτοδημιούργητοι καθώς και πολλοί άλλοι χαμαιλέοντες και σαπρόφυτα της πασοκικής νομενκλατούρας και του πράσινου πελατειακού κράτους ήταν εκεί.
Και το φαινομενικά παράδοξο ήταν πως όταν ο αρχηγός μιλούσε εναντίον του «πελατειακού κράτους», όλοι αυτοί τον καταχειροκροτούσαν, αποδοκιμάζοντας με συγκατάβαση τα παιδιά, τα οποία φαίνεται δεν γνωρίζουν ότι όλα αυτά είναι λόγια για το πόπολο και πως πίσω από τη δημοκρατία και το σοσιαλισμό κρύβεται ο πραγματισμός του νεοφιλελευθερισμού και της δημόσιας τάξης. Το ίδιο βράδυ, μάλιστα, ο λαός(ο κατά Παπανδρέου «κόσμος») υπέστη στο Σύνταγμα τη δημοκρατική συμμετοχική διαδικασία της βίας εκ μέρους των ματ.
Αλλά πιο επικίνδυνη κι από την έκδηλη βία είναι η αφανής, η ανεπαίσθητη ακόμα και στα θύματά της συμβολική βία που βασίζεται στη συνήθεια. Η μορφή αυτής της βίας οδηγεί στην ψήφιση στις εκλογές και πάλι εκείνων που μας οδήγησαν στη σημερινή κατάσταση, καθώς όλα μοιάζουν αυτονόητα και φυσικά επιβάλλοντας την αυτόματη προσαρμογή.
Έτσι, όμως, κινδυνεύουμε να καταλήξουμε σ’ έναν «λαό υπνοβατών», όπως έλεγε ο Χίτλερ για τους Γερμανούς, αφού δημιουργείται το κατάλληλο περιβάλλον για την καλλιέργεια του φασιστικού φαινομένου. Ήδη κανένας πολιτικός λόγος δεν βγάζει ανθρώπινο ήχο. Οι ίδιες πάντα λέξεις, με τα ίδια πάντα κυνικά ψέματα κι ο λαός να παρακολουθεί μαρμαρωμένος σαν τη νάγια την ορχούμενη.

Αν όχι τώρα, τότε ποτέ

Οι Αρχές, ο Τύπος, οι δημοσιογράφοι, όλοι έχουμε τεθεί σε κατάσταση άτυπης έκτακτης ανάγκης και σιωπής στο όνομα των κρίσιμων στιγμών που περνάει η χώρα. Μ’ αυτό το επιχείρημα και χωρίς αιδώ η κυβέρνηση εξώθησε σε παραίτηση την επικεφαλής μιας Ανεξάρτητης Αρχής, του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής, επειδή τόλμησε να δημοσιοποιήσει τα συμπεράσματα για την εξέλιξη του δημόσιου χρέους. Στα κυβερνητικά επιχειρήματα προστέθηκε η επίθεση που δέχεται η Ελλάδα από τους οίκους αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας, πράγμα που σημαίνει ότι ακόμη και η δημοσιογραφική κριτική πρέπει να «σωπαίνει», καθώς αυτή ενδέχεται να επιβαρύνει αναλόγως την εικόνα της χώρας και κατ’ επέκταση την οικονομική κρίση. Υπ’ αυτή την οπτική, όποιος μιλούσε περί Τιτανικού, περιγράφοντας την ελληνική οικονομία, και εκείνος που έλεγε ότι κυβερνά μια «διεφθαρμένη χώρα» πρέπει να καταδικαστούν για εσχάτη προδοσία! Μόνο που αυτοί ήταν ο προηγούμενος υπουργός Οικονομικών και ο νυν πρωθυπουργός. Αλλά από τον Τιτανικό και το απόλυτο δόγμα του Μνημονίου οδηγούμαστε πλέον στο άλλο άκρο, αυτό της απόλυτης σιωπής. Όσοι μιλούσαμε κατά του Μνημονίου αλλά και για τη ζημιά που κάνουν ανάλογες δηλώσεις δεχόμαστε τότε την μήνιν και την απαξίωση των ψιττακών των κυβερνητικών πρυτανείων και των φιλοκυβερνητικών μίντια. Τώρα πάλι δεν πρέπει να μιλάμε, γιατί υπάρχουν «πρωτόκολλα». Είτε έτσι, συνεπώς, είτε αλλιώς είμαστε χαμένοι. Δεν αποκλείεται, μάλιστα, οι πράσινοι σοφιστές και στρεψοδίκες να εμφανιστούν ως οι μέγιστοι αντίπαλοι του… Μνημονίου, ως οι υπερασπιστές της εθνικής ανεξαρτησίας και της λαϊκής κυριαρχίας και πως θα πέσουν υπερασπιζόμενοι το «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες».
Ο τρόπος που παρουσιάστηκε, χθες, το μαύρο ως άσπρο προοιωνίζονται ανάλογα πράσινα επικοινωνιακά παίγνια και διλήμματα, όπως εκλογές με σύνθημα «ΠΑΣΟΚ ή χρεοκοπία»! Μόνο που αυτό το έχουμε ξανακούσει. Ίσως το ξανακούσουμε, σήμερα, που είναι και 3 Σεπτέμβρη. Ίσως ακούσουμε ότι είμαστε προβοκάτορες μαζί με αυτόν τον διεθνώς άγνωστο Μίκη Θεοδωράκη! Ήδη ο πολύς κ. Χρήστος Παπουτσής, ο Προστάτης του Πολίτη διερωτήθη «Και ποιος είναι ο Θεοδωράκης»;! Ενδεχομένως μπέρδεψε τον Μίκη με το Σταύρο Θεοδωράκη. Όμως τα πράγματα δεν είναι και τόσο ευχάριστα για να τα διακωμωδούμε. Οι άνθρωποι αυτοί που επιτίθενται σκαιότατα ο ένας στον άλλο εντός της κυβέρνησης, που δεν σέβονται Έλληνες όπως ο Μίκης, που εξωθούν σε παραίτηση επικεφαλείς Ανεξάρτητων Αρχών, αυτοί δεν είναι δυνατόν να σκεφτούν πέρα από τον εαυτό τους. Κι αυτό το κάνουν στη λογική ο σώζων εαυτόν σωθήτω από το κυβερνητικό ναυάγιο. Δεν φταίνε όμως μόνο αυτοί, ευθυνόμαστε κι εμείς, ευθύνεται το εκλογικό σώμα, φταίει και ο λαός, τα εκατομμύρια των ανέργων, οι χιλιάδες μαθητές χωρίς βιβλία, όλοι όσοι τους ανεχόμαστε. Γιατί, όπως γράφει κάποιος νεαρός σε τοίχο της Αττικής «Αν όχι τώρα, τότε πότε;». Το σύνθημα αυτό μπορεί να λάβει και θετική μορφή, ήτοι «Αν όχι τώρα, τότε ποτέ». Σήμερα, λοιπόν, το απόγευμα, όλοι στο Σύνταγμα.

Πάνω από τη λεία της Λιβύης

«Οι φίλοι της Λιβύης», 60 χώρες από ολόκληρο τον κόσμο συγκεντρώθηκαν, χθες, στο Παρίσι με σκοπό την «ανοικοδόμηση μιας νέας Λιβύης» όπως γράφει ο γαλλικός Τύπος. Πίσω, όμως, από τα βαρύγδουπα λόγια, θυμίζουμε την αιτιολόγηση από τον Σαρκοζί της επίθεσης του ΝΑΤΟ κατά του Καντάφι «στο όνομα της οικουμενικής συνείδησης που δεν ανέχεται τέτοιου είδους εγκλήματα», βρίσκεται η νομιμοποίηση του νέου καθεστώτος και τα αμιγώς υλικά συμφέροντα, δηλαδή το πετρέλαιο. Η μεγάλη τελετουργία, συνεπώς, μέσα από μία σειρά συμβολικών κινήσεων, όπως η λευκή σκηνή στη θέση της μπλε βεδουίνικης, την οποία είχε στήσει ο Καντάφι, γίνεται για να ξεχαστεί το γεγονός αλλά και να αποκρυβεί ότι όλα αυτά γίνονται για να διαμοιραστούν τα ιμάτια της Λιβύης. Συγκεκριμένα, ο γαλλικός Τύπος μέμφεται τον Γάλλο πρόεδρο, ο οποίος θα μπορούσε να κερδίσει πολύ περισσότερα από τη διαχείριση του 35% του πετρελαίου της Λιβύης, όπως συμφώνησε με το Προσωρινό Εθνικό Συμβούλιο. Βέβαια, για τα μάτια του κόσμου θα ανακοινωθούν και «δημοκρατικές διαδικασίες», δηλαδή εκλογές, όπως συνέβη στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν. Υπενθυμίζουμε ότι σαι στο Ιράκ μετά την πτώση του Σαντάμ Χουσεΐν είχαν συνεδριάσει οι «φίλοι του». Όμως, η εγκαθίδρυση της δημοκρατίας και η οικονομική ανασυγκρότηση του Ιράκ και του Αφγανιστάν μένει ένας ευσεβής πόθος. Η παραγωγή πετρελαίου δεν κατάφερε να ανακτήσει το προπολεμικό επίπεδο. Πάντως, οι Αμερικάνοι κράτησαν όλα τα μεγάλα συμβόλαια για τους συμπατριώτες τους! Εδώ βρίσκεται όλη η αλήθεια. Το ζήτημα είναι τα συμβόλαια για το πετρέλαιο αλλά και των κατασκευαστικών εταιρειών. Όλα για το πάπλωμα. Ακόμα και η δημοκρατία αποτιμάται με όρους αγοραπωλησίας. Η ηλίθια αυτή αντίληψη σύμφωνα με την οποία όλα αγοράζονται και πωλούνται ακόμη και οι ιστορικές κατακτήσεις του ανθρώπινου πολιτικού πολιτισμού όπως η δημοκρατία, η πεποίθηση πως όλα υπάγονται στο χρήμα και τη δύναμη, αυτή η αντίληψη σε συνδυασμό με τη χρήση βίας και την ουσιαστική κατάργηση του Διεθνούς Δικαίου και των πολυεθνικών θεσμών του, όπως ο ΟΗΕ, είναι, τελικά, η βάση της σημερινής χαώδους παγκόσμιας κατάστασης.
Η πολιτική της βίας όπως ασκείται από την κοινότητα των αναπτυγμένων κρατών της Δύσης τόσο στο αφανές πεδίο του πολιτισμού και της οικονομίας (παγκοσμιοποίηση) όσο και στο εμφανές της εξωτερικής πολιτικής των στρατιωτικών επεμβάσεων είναι ένας τρόπος υπέρβασης της οικονομικής κρίσης, αλλά απελευθερώνει υποχρεωτικά μεγάλες ποσότητες αντιβίας εκ μέρους των περιφερειακών πολιτισμικών και κρατικών οντοτήτων ή τρομοκρατικών δικτυακών οργανώσεων. Πρόκειται εν τοις πράγμασι για μια επιστροφή σε καταστάσεις του Μεσαίωνα όπου η εξουσία δεν αντιλαμβανόταν, σ’ αυτόν τον ανταγωνισμό των φρικαλέων πράξεων βίας, την πρόκληση που εκτοξεύει αυτή η ίδια και που, κάποια μέρα, θα στραφεί εναντίον της: «συνηθισμένος να ‘’βλέπει το αίμα να κυλά’’, ο λαός γρήγορα καταλαβαίνει πως ‘’δεν μπορεί να εκδικηθεί παρά μονάχα με αίμα’’» (Μ. Φουκώ: Επιτήρηση και τιμωρία, Η γέννηση της φυλακής).

Όριο η "ντροπή"

Παρά τις θυσίες των εργαζομένων και των συνταξιούχων, παρά τις απολύσεις και τη βία της υπαρξιακής αφάνειας αλλά και της αδυναμίας επιβίωσης λόγω της ανεργίας, παρά το γεγονός ότι όλα πήγαν στο βρόντο αφού το δημόσιο χρέος και το έλλειμμα παραμένουν ανέλεγκτα, κυβέρνηση και τρόικα συνεχίζουν την ίδια πολιτική που «σκοτώνει» την οικονομία, εξοντώνοντας εργαζόμενους και μικρομεσαίους επιχειρηματίες. Την ίδια ώρα, οι πράσινοι προπαγανδιστές, αυτοί που διατράνωσαν πριν δύο χρόνια ότι «λεφτά υπάρχουν», επιδίδονται σε νέους εμπαιγμούς περί δήθεν εμβάθυνσης της… συμμετοχικής δημοκρατίας μέσω δημοψηφισμάτων. Θεωρούν ότι έτσι θα εκτονώσουν το τεράστιο κύμα αγανάκτησης από τη νέα φοροκαταιγίδα, από τις νέες μειώσεις στους μισθούς, τα καινούργια λουκέτα και την άνευ προηγουμένου ανεργία. Πιστεύουν ότι ένα δημοψήφισμα αρκεί για να νομιμοποιήσουν την αντιλαϊκή πολιτική τους και πολύ περισσότερο για να καταστήσουν τον ελληνικό λαό συμμέτοχο στην παταγώδη αποτυχία τους. Ποιος τάχα έλεγε από την πρώτη στιγμή ότι η πολιτική του Μνημονίου θα οδηγήσει στο φαύλο κύκλο της ύφεσης; Και ποιοι ενέπαιζαν τους λεγόμενους αντιμνημονιακούς; Οι ερωτήσεις είναι ρητορικές. Όμως, το ερώτημα είναι, γιατί συνεχίζουν την ίδια αποτυχημένη συνταγή; Αυτοί –κυβέρνηση και τρόικα- ξέρουν. Το χειρότερο όλων, όμως, είναι ότι οι θεομπαίχτες θέλουν να παρουσιαστούν ευαίσθητοι και δημοκρατικοί. Να παρουσιάσουν μία σκαστή ολιγαρχία ως δημοκρατία.
Τι είναι λοιπόν η δημοκρατία; Σύμφωνα με τον Ρ. Μπόμπιο «Είναι εκείνη η μορφή διακυβέρνησης της οποίας οι κύριοι κανόνες, όταν τηρούνται, έχουν ως σκοπό την επίλυση των κοινωνικών συγκρούσεων χωρίς την προσφυγή στην αμοιβαία βία». Τι συμβαίνει εν προκειμένω; Οι εργαζόμενοι ανεβαίνουν στη Θεσσαλονίκη για να διαμαρτυρηθούν και η κυβέρνηση αντιπαρατάσσει τα πάνοπλα ΜΑΤ. Επίσης, δημοκρατία «δίνει ζωή σε μια ‘’κοινωνία του συμβολαίου’’, η οποία προϋποθέτει και αξιώνει το σεβασμό της αρχής: Pacta sunt servanda». Τέλος, ένα δημοκρατικό καθεστώς μπορεί να αξιολογηθεί με κριτήριο εκτός από το «βαθμό πολιτικής βίας που ενυπάρχει σ’ αυτό» και «πόσο μεγάλο τμήμα των πολιτικών σχέσεων είναι ακόμα μυστικές(σ.σ. διαπλοκή με μέσα ενημέρωσης και οικονομικά συμφέροντα, που «ευνοεί την τέχνη του ψεύδους»), πόσο μεγάλη είναι η δεσμευτική ισχύς των συμφωνιών μεταξύ των κοινωνικών και των πολιτικών δυνάμεων (σ.σ. ασυνέπεια ως προς τις προεκλογικές δεσμεύσεις και απαξίωση πολιτικής)…» κ.ά. Παρατηρούμε, συνεπώς, ότι στην Ελλάδα δεν μπορούμε σήμερα να μιλάμε για δημοκρατία, καθώς αυτή αποκλίνει σοβαρά από την ηθική. Η «ντροπή» ως ηθικό όριο τόσο στην οικονομία όσο και στην πολιτική δεν υφίσταται πλέον εδώ και καιρό. Αυτοί που πλουτίζουν, ανεξάρτητα αν πλούτισαν με ανέντιμα μέσα, και οι άνθρωποι των μίντια –όπου συμπεριλαμβάνονται και οι κληρονομικώ δικαιώματι πολιτικοί- προβάλλονταν και εξακολουθούν να προβάλλονται ως δήθεν αρχετυπικές πολιτιστικές αξίες της ύπαρξης του Έλληνα ανθρώπου. Όμως, τα ψεύδη και η παραπλάνηση καθώς και η λαϊκή αποπλάνηση μπορούν να εκδιπλώνονται μόνο σε εποχές που υπάρχουν περιθώρια οικονομικών ελιγμών. Οι επικοινωνιακές προσπάθειες αποπροσανατολισμού της κοινής γνώμης στη σημερινή οικονομική συγκυρία είναι καταδικασμένες να αποτύχουν. Γι’ αυτό το σημαντικότερο πολιτικό χρέος είναι η επανεύρεση της πραγματικής δημοκρατίας πέρα από λαϊκισμούς και αυταρχισμούς καθώς και του ορίου που λέγεται «αιδώς».