Η οικονομική κρίση είναι δομική. Δεν είναι μόνο ελληνική, είναι παγκόσμια. Πλήττει την Ευρώπη, αλλά και τις ίδιες τις ΗΠΑ. Που όμως οφείλεται; Κάποιοι αποδίδουν την αιτία της στους… οίκους αξιολόγησης: «Δεν είναι δυνατόν ένα καρτέλ τριών αμερικανικών εταιρειών να αποφασίζει για τη μοίρα κρατών και πολιτών» δηλώνει η κ. Βίβιαν Ρέντινγκ, επίτροπος δικαιοσύνης της ΕΕ. Όμως, η διαπίστωση συνιστά τουλάχιστον αφέλεια, αν όχι ευήθεια. Γιατί οι οίκοι αξιολόγησης δεν είναι παρά η αιχμή του δόρατος του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου, δηλαδή των τραπεζών, τις οποίες η G20 αποφάσισαν την έξοδό τους από την κρίση το 2008 μέσω των τεράστιων ενισχύσεων. Η απόφαση αυτή μετατόπισε την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, καθιστώντας την κρίση των δημόσιων οικονομικών, ήτοι των δημόσιων ελλειμμάτων και του δημόσιου χρέους. Στη συνέχεια, οι περίφημες «αγορές» (τράπεζες, οίκοι αξιολόγησης) και τα τοξικά τους ομόλογα αντικαταστάθηκαν από τα στοιχήματα για την κατάρρευση χωρών όπως η Ισλανδία, η Ιρλανδία, η Ελλάδα, η Πορτογαλία κ.ά. Στη συνέχεια, το στοίχημα έγινε η εξαφάνιση του ευρώ. Γι’ αυτό τώρα η κ. Ρέντινγκ και οι άλλοι της ΕΕ θορυβήθηκαν.
Αλλά δεν αργήσει ο καιρός της νέας παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης καθώς το Χρήμα ως αφαίρεση βρίσκεται πέρα και πάνω από την πραγματική παραγωγή του πλούτου. Με άλλα λόγια το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο έχει αυτονομηθεί από την πραγματική οικονομία και παίζει, επιδιώκοντας τη μεγιστοποίηση του ποσοστού κέρδους, «τζογάροντας» στο «θάνατο» διαφόρων πραγματικών οικονομιών. Υπ’ αυτή την οπτική, δεν έχουμε πλέον τον φιλελεύθερο καπιταλισμό της προσφοράς και της ζήτησης αλλά έναν καπιταλισμό, ο οποίος στη νεοφιλελεύθερη εκδοχή του επιταχύνει συνεχώς, αναζητώντας όλο και μεγαλύτερα κέρδη, μια τεράστια συσσώρευση, που βασίζεται στον οικονομικό κανιβαλισμό. Δεν είναι τυχαίο πως το 90% των παγκόσμιων κεφαλαίων δεν επενδύονται πια στην παραγωγή αλλά στην τζογαδόρικη κερδοσκοπία.
Το κέρδος, συνεπώς, ταυτίζεται σήμερα με την αέναη και χωρίς όρια συσσώρευση. Κι όμως κάποτε ο καπιταλισμός είχε «ηθική», δηλαδή όρια. Ο επινοητής της «αόρατης χείρας» της αγοράς Άνταμ Σμιθ δεν ήταν παρά καθηγητής της Ηθικής Φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο της Γλασκόβης. Τι συνέβη, άραγε, και αποσυνδέθηκε πλήρως η οικονομία από την «ηθική» παράδοσή της; Σύμφωνα με τον Αμάρτυα Σεν και τον Σκοτ Μηκλ, η ηθική παράδοση της οικονομικής σκέψης ξεκινάει από τον Αριστοτέλη («Ηθικά Νικομάχεια») που συσχέτιζε το αντικείμενο των οικονομικών (τον πλούτο) με τους ανθρώπινους σκοπούς. Με την επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού, όμως, η «ηθική» αυτή παράδοση απωθήθηκε υπέρ της «μηχανικής» παράδοσης που δεν αφορά τελικούς σκοπούς και ερωτήματα, όπως για το «πως πρέπει κάποιος να ζει» ή «πως μπορεί να αναπτυχθεί ο αγαθός άνθρωπος», αλλά ενδιαφέρεται μόνο για τα ζητήματα διαχείρισης (logistics). Το χρήμα από μέσο γίνεται σκοπός, ενώ ο πραγματικός σκοπός γίνεται το μέσο. Τώρα, οι εργαζόμενοι είναι οι αναλώσιμοι της ιστορίας, μιας ιστορίας που είναι το ατέλειωτο χρονικό των θριάμβων των «πάνω».
Πλέον οι τιμές των προϊόντων δεν διαμορφώνονται από την προσφορά και τη ζήτηση, αλλά από τα διάφορα εφέ των hedge funds. Το παιχνίδι αυτό εμπεριέχει στοιχεία μεταφυσικής και ψυχιατρικής και εδράζεται στη δημιουργία «κρίσεων» που λαμβάνουν χώρα σε δύο χρόνους: Πρώτα, δημιουργείται αναταραχή με την υποβάθμιση μιας οικονομίας (όπως της ελληνικής) από τους οίκους αξιολόγησης και τη δημιουργία περιβάλλοντος επαπειλούμενης χρεοκοπίας. Ακολουθεί η προπαγάνδα της κρίσης στο σύνολο του χρηματιστικού συστήματος, μέσω των λεγόμενων «μολυσματικών» και «μιμητικών εφέ», που αγγίζουν κι άλλες οικονομίες (ντόμινο), όπως η πορτογαλική, η ισπανική και ιταλική, καταλήγοντας στην ενδεχόμενη κατάρρευση του ευρώ(σ.σ. θυμίζουμε το δείπνο του Μανχάταν όπου κερδοσκόποι σχεδίαζαν και στοιχημάτιζαν την κατάρρευση του ευρώ, ξεκινώντας από τον αδύναμο κρίκο, την Ελλάδα).
Όλα τα παραπάνω δείχνουν ότι η κρίση διαιωνίζεται γιατί κάποιοι βγάζουν πολλά χρήματα από αυτή. Μόνο που μαζί με τον γάιδαρο που πνίγεται στη μέση του ποταμού θα πνιγεί και ο σκορπιός που δεν μπορεί να υπερβεί τη φύση του. Υπάρχει άραγε τρόπος υπέρβασης της κρίσης; Υπάρχει λένε κάποιοι σοβαροί οικονομολόγοι αρκεί αυτοί που διευθύνουν την παγκόσμια οικονομία να μην σκέφτονται όπως οι ομόλογοί τους τα χρόνια του 1930, ότι δηλαδή η λύση είναι η νομισματική σταθερότητα( επικρατούσα άποψη και σήμερα στην Ευρώπη). «Επιτέλους, πρέπει να γνωρίζουμε να θέτουμε τη βασική ερώτηση: που είναι η ζήτηση; ποιος θα αγοράσει; ποιος θα επενδύσει; Σήμερα, η παγκόσμια οικονομία έχει ένα πρόβλημα πτώσης της ζήτησης σ’ έναν μεγάλο αριθμό χωρών», σημειώνει ο Πωλ Κρούγκμαν, συναντώντας τον Κέυνς, την ενίσχυση της εργασίας(κατανάλωσης), την επιχείρηση και το κέρδος με όρια καθώς και τη λογική. Όμως ο καπιταλισμός δεν μπορεί να επιστρέψει στο παρελθόν. Αντίθετα οδεύει με αμείωτη επιτάχυνση προς το άπειρο της συσσώρευσης, δηλαδή στο χάος. Κι επειδή δεν είναι μόνο ο άνθρωπος σαν άνθρωπος που κινδυνεύει αλλά ολόκληρη η ζωή πάνω στον πλανήτη, η πτώση του καπιταλισμού είναι απόλυτα αναγκαία για τη σωτηρία της ζωής.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου