Τα παιδάκια που μας κυβερνούν

Παντού το δημόσιο χρέος, παντού η οικονομική κρίση. Η ευρωζώνη αδυνατεί να συμφωνήσει για το νέο δάνειο προς την Ελλάδα. Ο Μπάρακ Ομπάμα απειλεί τους ρεπουμπλικάνους αντιπάλους του ότι οι ΗΠΑ θα προχωρήσουν σε μερική στάση πληρωμών αν δεν υπάρξει συμφωνία έως τις αρχές Αυγούστου. Κατόπιν τούτων, οι περίφημες αγορές τρελάθηκαν και επιτίθενται στο… ευρώ, τη στιγμή, μάλιστα, κατά την οποία οι κυβερνήτες των χωρών της ευρωζώνης ασχολούνται με το συνάχι, ήτοι την ελληνική οικονομία, ενώ υπάρχει κίνδυνος καρκινογένεσης μεταστατικού χαρακτήρα.
Αυτά «Τα παιδάκια που μας κυβερνούν», σημειώνει στο κύριο άρθρο της η ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας Le Monde, δεν μπορούν να συμφωνήσουν. Από το Μάιο του 2010 η Ελλάδα «σώζεται» διαρκώς. Μόνο που χρειάζεται ένα ακόμα δάνειο κι ένα δεύτερο Μνημόνιο για να… ξανασωθεί. Παραδόξως, το δεύτερο Μνημόνιο θα βασίζεται στην ίδια πολιτική άγριας λιτότητας, η οποία ήδη απέτυχε παταγωδώς. Η ύφεση διευρύνθηκε, οι μαύρες τρύπες στους Προϋπολογισμούς παραμένουν. Το μόνο που επιτεύχθηκε είναι η μείωση του εισοδήματος των εργαζομένων κατά 30%, η αύξηση της ανεργίας πάνω από 20% και των νέων περίπου στο 50%.
Αλλά που οφείλεται ο σημερινός πανικός; Γιατί οι βόρειοι της ευρωζώνης δεν συμφωνούν με τους νότιους, που υφίστανται τη μεγάλη επίθεση των κερδοσκόπων; Γιατί η Γερμανία(αλλά και οι ΗΠΑ) εξακολουθούν να στηρίζονται από την Κίνα, πράγμα που έχουν απαγορεύσει στην Ελλάδα. Έτσι, η τραπεζική κρίση του 2008 στις ΗΠΑ, επαναλαμβάνεται σε επίπεδο δημοσίου χρέους σήμερα. Το 2008 υπήρχαν πολλοί στις ΗΠΑ(σ.σ. κυρίως ρεπουμπλικάνοι) που επιθυμούσαν να αφεθούν κάποιες τράπεζες να καταρρεύσουν και να μείνουν όσες μπορούσαν. Ο Μπάρακ Ομπάμα, αντίθετα, του οποίου οι βασικοί χρηματοδότες ήταν τα «παιδιά» της Γουόλ Στρητ, αποφάσισε τη στήριξη του τραπεζικού συστήματος με ζεστό, κρατικό χρήμα, δηλαδή με χρήματα των φορολογουμένων. Το ίδιο συμβαίνει σήμερα στην Ευρώπη αλλά σε επίπεδο κρατών(δημόσιο χρέος) καθώς πολλοί δεν αποκλείουν τη χρεοκοπία της Ελλάδας, όπως ο Ολλανδός υπουργός Οικονομικών. Οι λογικοί, όμως, φοβούνται τη μετάσταση της χρεοκοπίας(το κατ’ ευφημισμό «πιστωτικό γεγονός») τόσο στους άλλους αδύναμους κρίκους(Πορτογαλία και κυρίως Ισπανία, Ιταλία) όσο και στον τραπεζικό τομέα. Πρόκειται για τον μεγάλο φόβο του λεγόμενου aftershock, του μετασεισμού μετά το σεισμό του 2008. Οι ειδικοί στην ιστορία της οικονομίας σημειώνουν ότι και η κρίση του 1930 παρουσιάστηκε σε τρεις φάσεις: τη φάση κατά την οποία οι κερδοσκόποι χρηματοδότησαν(φούσκωσαν) την κερδοσκοπική φούσκα, τραβώντας στο γκρεμό επενδυτές αλλά και τις μικρότερες τράπεζες. Η δεύτερη φάση αφορούσε στην κρίση της πραγματικής οικονομίας καθώς η βιομηχανική παραγωγή μειώθηκε δραματικά(στις ΗΠΑ το 1930 και στη Γερμανία το 1931). Στην τρίτη φάση και μετά από μία απότομη άνοδο της βιομηχανικής παραγωγής, έχουμε μία βίαιη πτώση που ξεκινάει αντίστροφα, πρώτα από τη Βρετανία, ύστερα τη Γαλλία και μετά στις ΗΠΑ(το 1937). Η κρίση του 1937 αποδίδεται στην πολιτική της άγριας λιτότητας που οδήγησε στη μεγάλη μείωση της ζήτησης. Ακριβώς από αυτή την κρίση κινδυνεύουν σήμερα οι βόρειοι της ευρωζώνης και πρωτίστως η Γερμανία, καθώς η ευρωστία της βασίζεται στις εξαγωγές(μεγάλο εμπορικό πλεόνασμα έναντι των περιφερειακών κυρίως χωρών της ευρωζώνης).
Τέλος, σήμερα, επαναλαμβάνονται οι ίδιες συνταγές του παρελθόντος για την έξοδο από την κρίση. Όπως είναι γνωστό
η αντίληψη που επικράτησε στη δεκαετία του 1930 ήταν η πίστη στο πολύ απλό δόγμα: ελεύθερες αγορές και ισχυρό νόμισμα. Η δεύτερη λύση λαμβάνει χώρα τη δεκαετία του 1940 και είναι η ενεργητική στρατηγική οικονομικής ανάπτυξης και το ελεγχόμενο χρήμα(Αυτή υποστηρίζουν και για σήμερα οι Αμάρτυα Σεν και ο Π. Κρούγκμαν). Η τρίτη συνταγή έλαβε χώρα τη δεκαετία του 1970 και ήταν ένα μίγμα από μικροοικονομικές πολιτικές απελευθέρωσης της αγοράς μαζί με κεϋνσιανές μακροοικονομικές πολιτικές. Και τέλος, γύρω στο 1990, έχουμε την τέταρτη κυρίαρχη αντίληψη που δεν είναι παρά η πρώτη! Δηλαδή, οι ελεύθερες αγορές και το ισχυρό νόμισμα! Κάθε κυρίαρχη αντίληψη βασιζόταν περισσότερο σε μια κυκλική διαδικασία κατά την οποία άνθρωποι με κύρος ενισχύουν ο ένας το τρέχον δόγμα του άλλου, παρά σε πραγματικά βάσιμα στοιχεία, σημειώνει ο Π. Κρούγκμαν. Αυτή, όμως, η αλληλο-υποστήριξη σχετίζεται και με τα κοινά συμφέροντα προσθέτουμε εμείς. Όσο για σήμερα, όλοι πλέον καταλαβαίνουν ότι η λιτότητα είναι καταστρεπτική. Ομοίως, η περίφημη ανταγωνιστικότητα, που αιτιολογεί την άγρια λιτότητα, στη λογική της κατάκτησης των τομέων «υψηλής αξίας», είναι μια εντελώς ηλίθια αντίληψη επισημαίνει ο Αμερικανός οικονομολόγος. Μία χώρα οφείλει να διευκολύνει τις δραστηριότητες στις οποίες οι κάτοικοί της είναι οι πιο προικισμένοι (εκεί όπου έχει δηλαδή συγκριτικό πλεονέκτημα, όπως ο τουρισμός στην Ελλάδα). Τέλος, η ανάπτυξη μπορεί να είναι είτε εκτατική είτε εντατική. Και μια κυβέρνηση δεν μπορεί να ενισχύει ένα οικονομικό κλάδο παρά μόνο σε βάρος των άλλων.