Όλοι είμαστε μετανάστες (Homo Sacer)

Όλοι είμαστε «πνιγμένοι» σαν τους τραγικούς μετανάστες του Αιγαίου. Όλοι είμαστε απογυμνωμένοι από κάθε δικαίωμα, από κάθε νομική προστασία, στο έλεος κάθε τρόικας, κάθε εργοδότη-αφέντη. Οι Έλληνες-νέοι αντί των δώδεκα μηνών εργασιακής γαλέρας, επιλέγουν το δρόμο της ξενιτιάς, συνιστώντας έναν εφεδρικό στρατό «προσοντούχου», φθηνού εργατικού δυναμικού στις δυτικές μητροπόλεις. Όλοι οι «κάτω» έχουμε περιέλθει –κυριολεκτικά και όχι μεταφορικά- στην κατάσταση όχι του ρωμαϊκού res αλλά του homo sacer. Παρόλα αυτά, οι περισσότεροι από μας σκέφτονται σαν τα αφεντικά, δολοφονώντας τους ομοίους μας, τον ίδιο μας τον εαυτό, νομίζοντας πως έτσι θα γλυτώσουμε. Μιλώ για τον λιμενικό που κλώτσησε τους μετανάστες, ρίχνοντάς τους στο νερό. Μιλώ για τους ακροδεξιούς της κυβέρνησης Σαμαρά, που θεωρούσαν ότι οι σχεδιασμένοι πνιγμοί των μεταναστών στη Μεσόγειο από την τότε κυβέρνηση Μπερλουσκόνι ήταν το τέλειο υπόδειγμα αποτροπής των απελπισμένων να πλησιάσουν τα ιταλικά παράλια. Το ίδιο κάνουν τώρα οι Έλληνες ομοϊδεάτες των ιταλών φασιστών στο Αιγαίο. Γι’ αυτό λέω ότι το έγκλημα είναι προμελετημένο. Μόνο που, όπως είπαμε, το εκτελεστικό όργανο, οι δολοφόνος είναι το αυριανό θύμα, ο επόμενος homo sacer. Αλλά τι είναι ο homo sacer; Homo sacer σημαίνει κυριολεκτικά «Ιερός άνθρωπος», και ορίζεται από την πράξη της νομικής ανθρωποκτονίας. Σύμφωνα με μια αρχή του ρωμαϊκού δικαίου, αυτός που έχει δηλωθεί homo sacer αποκλείεται από την κανονική νομική προστασία και μπορεί να δολοφονηθεί από κάθε έναν ατιμωρητί. Στην ανάλυση του Agamben, ο homo sacer είναι το απόλυτο υποκείμενο στο οποίο η βία του κράτους ασκείται με ατιμωρησία. 'Ετσι, σημερινά παραδείγματα του homo sacer μπορεί να είναι οι πρόσφυγες, οι οποίοι στερούνται κάθε είδους επίσημης νομικής προστασίας και οι οποίοι βρίσκονται στο έλεος των κυβερνήσεων σε όλο τον κόσμο. Ο Εβραίος στη ναζιστική Γερμανία ήταν ίσως ο απόλυτος homo sacer. Δεν είναι τυχαίο ότι προτού μπορέσουν να απελαθούν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και δολοφονίας οι Εβραίοι, θα έπρεπε πρώτα να τους αφαιρεθεί η γερμανική ιθαγένεια και τα νομικά δικαιώματα καθώς και οι προστασίες που προέρχονται από αυτή. Επιπλέον, επειδή ο homo sacer στερείται κάθε συμβολικής και πολιτικής σημασίας, η κατάστασή του ανάγεται σε εκείνη της ίδιας της αβράκωτης (naked) ή «γυμνής» (bare) ζωής, πάνω στην οποία η εξουσία μπορεί να ασκηθεί χωρίς κανέναν περιορισμό. Στον σημερινό, εργαζόμενο-homo sacer ταιριάζουν τα αντίστοιχα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας, όπως το ναζιστικό Μπούχενβαλντ. Οι ειδικές οικονομικές ζώνες (ΕΟΖ), όπως είναι ολόκληρη η Ελλάδα, δεν είναι παρά ένα τέτοιο στρατόπεδο, μία εξωδικαστική ζώνη στην οποία η κυρίαρχη εξουσία μπορεί να ασκείται χωρίς περιορισμό στο σώμα και τη βιολογική ζωή του δούλου-εργαζόμενου. Να γιατί είμαστε όλοι πρόσφυγες, να γιατί είμαστε όλοι μετανάστες. Η ξενότητα μας κατοικεί. Είναι τα παιδιά μας που μεταναστεύουν και που εμείς τα πνίγουμε στη θάλασσα. Κι όμως κάποτε ο Έλληνας διακρίνονταν για την Αγάπη του προς τον Άλλο (σύμβολο μιας νέας μορφής ανθρωπισμού και της νεοελληνικής ιδιαιτερότητας). Γι’ αυτό ο Χένρι Μίλερ κάποτε έλεγε: «Αγαπάς βαθειά σαν Έλληνας που είσαι». Τώρα;