ΓΙΩΡΓΟΣ Χ. ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ

Πρόσωπο πενθοβαρές. Η αξιοπρέπεια μετεωρίζεται στην άκρη του ματιού, κάνει μια απελπισμένη προσπάθεια να κρατηθεί κι ύστερα πέφτει. Άνεργη. Το παντοτινό καταραμένο απόθεμα. Εξόριστη στο σημείο μηδέν της ελπίδας. Ανήκει στους underdog( όπως αποκαλούνται όσοι ταξικά είναι κάτω κι από τα σκυλιά). Γι’ αυτό μόνο ένα σκυλί, ένας από τους γνωστούς κόπρους-διαδηλωτές του Συντάγματος της συμπαρίσταται! Οι άλλοι εργαζόμενοι, οι μελλοντικοί άνεργοι είναι κλεισμένοι μέσα στο «σιδερένιο κλουβί» του Μαξ Βέμπερ, έμφοβοι και τρομοκρατημένοι καθώς έξω, στην αρένα, περιφέρονται τα λιοντάρια της ανεργίας και οι πραίτορες, οι διαμορφωτές γνώμης, τα καθεστωτικά μέσα ενημέρωσης, οι καθεστωτικοί συνδικαλιστές και οι λογής πολιτικάντηδες και παραχαράκτες ελπίδων, αυτοί που πλειοδοτούν στο παζάρι της δήθεν ευαισθησίας και των ανέξοδων υποσχέσεων μέχρι να γίνουν εξουσία. Είναι η φυλή των «πάνω», των ατσαλάκωτων από τον πόνο, των ανευθυνο-υπεύθυνων, των ελεφαντιασμένων, των ψηφοθηρευτών και ψυχοθηρευτών, αυτών π...

Ανυπακοή δεν είναι να κλείσουμε τα φώτα, αλλά να τους αλλάξουμε τα φώτα. Ανυπακοή είναι να αναγκάσουμε τους παγκόσμιους και εθνικούς ρυπαντές να σεβαστούν το ρυθμό και την «ώρα της Γης», να υποχρεωθούν να δεχτούν ότι το κέρδος δεν είναι πάνω από τη ζωή, ότι η φύση θέλει το χρόνο της για να αναπαραχθεί, ότι οι δηλητηριαστές του Ασωπού, του Ασπρόπυργου, της Ελευσίνας, της Βοιωτίας, του Κορινθιακού, του Αμβρακικού, του Πηνειού, της Μεγαλόπολης, του Αγίου Δημητρίου, της Κερκίνης και όπου αλλού είναι εγκληματίες κατά της ανθρωπότητας. Ανυπακοή είναι να μην πληρώνουν την κρίση οι αθώοι, αλλά εκείνοι που τη δημιούργησαν. Ανυπακοή είναι να κάνεις σημαία σου το παράδειγμα της Κούνεβα και του Τενέζου, να γυρίζεις την πλάτη στον πολιτικάντη και να περιφρονείς τον οσφυοκάμτη, να αρνείσαι τις πελατειακές σχέσεις και να μη δέχεσαι με όποιο τίμημα να γίνεις εξάρτημα της «μηχανής» τους. Ανυπακοή είναι να ζητάς εξομοίωση στα 60 και όχι στα 65 και να ξεσκίζεις το σελοφάν της επίσημης εγχώριας και ευρωπα...

Φρίντμαν ή Κέινς; Φιλελευθερισμός ή νεοφιλελευθερισμός; Αγγλοσάξονες ή κεντροευρωπαίοι; Ρώμη ή Βυζάντιο; Την ανάγκη μιας νέας «υψηλής στρατηγικής» για να μην αναπαραχθεί ο συγκρουσιακός χωρισμός των δύο κέντρων, της Ουάσινγκτον και των Βρυξελλών, όπως παλαιότερα των δύο κέντρων της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, δηλαδή της Ρώμης και του Βυζαντίου επισήμαινε ο Τσαρλς Α. Κάπτσαν στο βιβλίο του «Το τέλος της αμερικάνικης εποχής». Κι όμως η αντίθεση των δύο κέντρων είναι ορατή με αφορμή την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης. Φαινομενικά οι Ευρωπαίοι (Γάλλοι-Γερμανοί) παρουσιάζονται δογματικά προσκολλημένοι στο νεοφιλελευθερισμό και την «ευταξία» του δημοσιονομικού ελλείμματος στο 3%, ενώ ΗΠΑ και Βρετανία μιλούν για αύξηση δημοσίων δαπανών, αδιαφορώντας για το έλλειμμα, αλλά και συντονισμό της διεθνούς ροής πιστώσεων(το κρίσιμο μέγεθος). Το πρόβλημα, άραγε, είναι ιδεολογικό; Είναι και ιδεολογικό καθώς ένα πρόβλημα, όπως η σημερινή κρίση, είναι η σύνοψη πολλών παραγόντων. Το ίδιο ισχύει με τις πο...

Γιατί οι εργαζόμενοι δεν αντιδρούν; Είναι δυνατόν μέσω του ελέγχου της πληροφόρησης, των μέσων μαζικής επικοινωνίας και των θεσμών κοινωνικοποίησης να ελέγχονται οι σκέψεις και οι επιθυμίες; Η απάντηση στο ερώτημα είναι καταφατική. Η αυτοεγκατάλειψη, η αδράνεια και η αποπολιτικοποίηση μπορεί να είναι αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας. Έτσι εξηγείται όχι μόνο η μη αντίδραση αλλά και η εκούσια συμμόρφωση και ενδεχομένως και μία συνέργια των «κάτω» με τους «πάνω» ακόμα και σε σκανδαλώδεις καταστάσεις, όπως σήμερα. Σύμφωνα με τον Αμάρτυα Σεν «οι πιο κραυγαλέες μορφές ανισοτήτων κι εκμετάλλευσης διαιωνίζονται στον κόσμο χάρη σε συμμαχίες (της εξουσίας) με στερημένους κι εκμεταλλευόμενους». Και τούτο διότι «Η δυσφορία αντικαθίσταται από την αποδοχή, η απελπισμένη εξέγερση από την κομφορμιστική ηρεμία… και τα βάσανα κι ο θυμός από την εύθυμη καρτερία». Εν προκειμένω έχουμε μία χρόνια συνδυασμένη λειτουργία εκμαυλισμών και εκφοβισμών, που παράγει τη συμμόρφωση και την υποταγή. Γι’ αυτό ο Λακάν ...

Βαρύθυμος πηγαίνω. Η δαμόκλειος σπάθη της ανεργίας μου σπάει την καρδιά. Στην Κοραή οι μουσικές της πλανόδιας ορχήστρας με περισπούν. Αλλά πρόσκαιρα. Ο γιος μου με επαναφέρει στα χρέη μου. Οι συνάδελφοι με τις τρεις δουλειές μου χαμογελούν χαιρέκακα. Επιβεβαιώθηκαν. Ο «ασυμβίβαστος» δεν επιβιώνει. «Αλήτης, ρουφιάνος» ή τίποτα. Αλλιώς σε ξερνάει το σύστημα. Ποια ηθική, ποια αισθητική, ποια αξιοπρέπεια; Όλα για πούλημα. Η Jade Goody πούλησε ακόμη και το θάνατό της (για τα παιδιά της!). Ποια ήταν η Goody; Μια παίκτρια ριάλιτι, κάποια που υποδύθηκε (ή μήπως υποκρινόταν;) τον εαυτό της μέχρι θανάτου. Τι πρόσφερε στον κόσμο εκτός από το θέαμα του θανάτου της; Τίποτα. Λένε πως πεθαίνει κανείς μόνος του. Ε, αυτό δεν συμβαίνει πια. Αυτό έδειξε η «παίκτρια». Ακόμη και ο θάνατος έγινε θέαμα-εμπόρευμα, θάνατος-εμπόρευμα. Ο Χάρος δεν είναι πια παρά ένας έμπορος, ένας διαφημιστής, ένα «χρυσό αγόρι». «Η Jade Goody πεθαίνει… θα επανέλθουμε στο δεύτερο μέρος του θανάτου της μετά τα αναγκαία διαφημιστικ...

Τα θύματα των «ευτυχισμένων ημερών» της άκρατης και απορυθμισμένης νεοφιλελεύθερης ανάπτυξης εξακολουθούν να είναι τα θύματα των «δυστυχισμένων ημερών» της νεοφιλελεύθερης κρίσης. Το «μάρμαρο» το πληρώνουν και πάλι οι εργαζόμενοι. Η ελαστική εργασία που ήταν το σύνθημα για την περαιτέρω ανάπτυξη του ευημερούντος νεοφιλελευθερισμού παραμένουν ως τρόπος λύσης της κρίσης που προκάλεσε ο νεοφιλελεύθερος(ή φιλελεύθερος) καπιταλισμός. Παράδοξο; Όχι. Το παράδοξο είναι ότι τα θύματα εξακολουθούν όχι μόνο να μην αντιδρούν, ενίοτε μάλιστα συναινούν στο «βιασμό» τους. Ακόμη χειρότερα, οι σπασμωδικές αντιδράσεις των δικαίως απαξιωμένων συνδικάτων, η «ψευδο-δραστηριότητα»(άλλως πως και «επαναστατική γυμναστική»), η συνεχής παρόρμηση για δράση (για να «γίνεται κάτι», να τηρούνται τα προσχήματα) στην οποία καλούν τους εργαζόμενους είναι τελικώς πιο επικίνδυνη από την παθητικότητα. Όπως μάλιστα επισημαίνει ο Σλαβόι Ζίζεκ «Οι ιθύνοντες συχνά προτιμούν την κριτική συμμετοχή από τη σιωπή –μόνο και μόνο γ...

«Η ζωή δεν με γνωρίζει» λέει ο νεαρός άνεργος. Για την «ταπείνωση του εδάφους» μιλάει ο μηχανικός. Ως «υπερκαινοφανή θάνατο» εξηγούν οι αστρονόμοι τη δημιουργία των σουπερνόβα. Γι’ αυτό λέω ότι η ποίηση είναι παντού. Και δεν ξέρω ποιος τη βιώνει πιο πολύ, ο ερημίτης του «Πανταβρέχει», ένας ερωτευμένος Σίσυφος του Καμύ ή ένας εργάτης της ναυπηγοεπισκευαστικής που απλώνει τα άνεργα γάντια του στο συρματόσκοινο. Αναρωτιέμαι μόνο πως, αφού υπάρχει υπεκαινοφανής θάνατος γιατί να μην υπάρχει και υπερκαινοφανής ζωή; Κι όμως η ποίηση έχει πάψει από καιρό να πυρώνει τα πάθη, να προκαλεί εμμανείς συγκρούσεις και να λειτουργεί ανατρεπτικά. Στην κλασική αρχαιότητα έλεγαν πως «Μόνο τα παραληρηματικά λόγια του ποιητή ερμηνεύουν τη φωνή του θεού». Η ποίηση, η «μεταφορά» ήταν η άρρητη «φωνή του θεού που μιλάει»! Γι’ αυτό η σύγκρουση μεταξύ φιλοσοφίας και ποίησης δεν ήταν μόνο η γνωστή αντιπαράθεση του Απολλώνειου και του Διονυσιακού στοιχείου, αλλά και θέμα της αντίληψης για τη ζωή, ζήτημα κοινωνικής...

Ο κ. Κρούγκμαν δεν είχε προτάσεις να μας πει, ωστόσο μας άφησε παρακαταθήκη άφθονο τρόμο. Τον ίδιο φόβο διασπείρουν η Παγκόσμια Τράπεζα, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα, η Κομισιόν, οι οικονομικοί αναλυτές και οι διαμορφωτές γνώμης. Αλλά ποιους αφορά και σε ποιους απευθύνεται αυτή η συστηματική τρομοκρατία; Οι τράπεζες σώθηκαν(με τα χρήματα των εργαζομένων-φορολογουμένων), οι ασφαλιστικές εταιρίες σώθηκαν, οι μεγάλες επιχειρήσεις (αυτοκινητοβιομηχανίες κ.ά.) ομοίως. Αντιθέτως, στο διάβολο πηγαίνουν για μία ακόμη φορά τα συνήθη θύματα, οι μικρομεσαίοι και οι εργαζόμενοι. Η τρομοκρατία έχει ως στόχο τους τελευταίους, τα κατ’ εξακολούθηση θύματα της έξαρσης τόσο του μανιακού καπιταλισμού(υπερανάπτυξη και χρηματιστικές φούσκες) όσο και του καταθλιπτικού καπιταλισμού (depression σημαίνει ύφεση αλλά και κατάθλιψη). Ήδη ένας επιχειρηματίας στο Ηράκλειο απαγχονίζεται για χρέη, καθώς το δημόσιο δεν του έδωσε τα χρήματα που του χρωστά. Ένας άλλος μικρομεσαίος επιχειρηματίας πεθαίνει από καρδιά στο Αίγιο, ότ...

Οι επιχειρηματίες μιλούν για την αναγκαιότητα συμμετοχής των εργαζομένων στις «ζημιές» τους (μείωση των κερδών) εξαιτίας της οικονομικής κρίσης αλλά και για τη διατήρηση των θέσεων εργασίας. Εκ πρώτης όψεως αυτό φαίνεται λογικό. Είναι όμως; Μία επιχείρηση που δεν είναι «εργατική κολεκτίβα» αλλά λειτουργεί στο πλαίσιο του καπιταλιστικού συστήματος, ήτοι με όρους κερδοφορίας και, μάλιστα, με την επιδίωξη της μεγιστοποίησης του ποσοστού κέρδους δεν μοιράζει τα κέρδη της, αντιθέτως αυτά τα ιδιοποιείται ο ιδιοκτήτης της και μόνο. Γιατί, άραγε, τώρα θα πρέπει οι εργαζόμενοι να συμμετάσχουν στις ζημιές(που επαναλαμβάνουμε δεν είναι ζημιές αλλά μείωση κερδών); Εν προκειμένω φαίνεται να ισχύει η γνωστή ρήση «στον αγώνα (εξόδου από την κρίση) ενωμένοι και στη μάσα χωριστά. Ε, λοιπόν, να συμμετάσχουν οι εργαζόμενοι στις «ζημιές» με αντίτιμο, όμως, μια ορισμένη συμμετοχή τους στο μετοχικό κεφάλαιο των επιχειρήσεων. Αλλά αυτό ασφαλώς δεν πρόκειται να γίνει αποδεκτό. Αντιθέτως, οι επιχειρηματίες αξι...

Ο Βρετανός πρωθυπουργός Γκόρντον Μπράουν δηλώνει ότι «η εποχή της ελεύθερης αγοράς τελείωσε» (Guardian), ο υπερτιμημένος οικονομολόγος Πώλ Κρούγκμαν περιοδεύει στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, επικρίνοντας τις κυβερνήσεις της γηραιάς ηπείρου, διότι «δίνουν λίγα» για την έξοδο από την κρίση. Πως πρέπει να αξιολογήσουμε τις δύο τοποθετήσεις; Και οι δύο έχουν ως κοινό σημείο αναφοράς το πολιτικό δόγμα που υποστηρίζει μία κοινωνία βασισμένη στον καπιταλισμό, την ατομική ιδιοκτησία και τη (νεοφιλελεύθερη-απόλυτη ή φιλελεύθερη-ελεγχόμενη) ελευθερία της αγοράς. Συνεπώς, οι προτάσεις τους για την έξοδο από την κρίση αποβλέπουν στη διατήρηση του status quo. Για του λόγου το αληθές αρκεί να ανατρέξουμε σε παλαιότερες θέσεις του Κρούγκμαν και τα λάθη του για την κρίση στο Μεξικό(«Pop Internationalism»). Κατά την άποψη του Κρούγκμαν, σήμερα, επαναλαμβάνονται τα γεγονότα της δεκαετίας του 1930 και το δίλημμα είναι το ίδιο «είτε να αφήσεις να διολισθήσει το νόμισμα, είτε να αγωνιστείς εναντίον της κερδο...

Πολλοί χαιρέτισαν τη μείωση κατά 40 δις δολάρια των στρατιωτικών δαπανών των ΗΠΑ από τον Ομπάμα. Η μείωση αυτή όμως δεν σημαίνει τίποτα, αφού οι περσινές στρατιωτικές δαπάνες έσπασαν κάθε προηγούμενο ρεκόρ, ανερχόμενες σε 634 δις δολάρια! Συνεπώς, δεν πρόκειται για αλλαγή της αμερικανικής πολιτικής αλλά για έναν κάποιο εξορθολογισμό των δαπανών στα προηγούμενα, επίσης υψηλά, επίπεδα. Επίσης, η πρώτη «εμπλοκή», εκτός από το οικονομικό και σε στρατιωτικό επίπεδο, μεταξύ δυνάμεων των ΗΠΑ και της Κίνας ενισχύει τη θέση όσων εκτιμούν ότι η έξοδος από την κρίση και η μετακίνηση του «κέντρου βάρους» της παγκόσμιας οικονομίας θα γίνει με πόλεμο. Ιστορικά, μόνο μία μετάβαση, αυτή από τη βρετανική στην αμερικανική αυτοκρατορία, έγινε με ειρηνικό τρόπο(Κάπτσαν). Στην κατεύθυνση αυτή αποκτά ιδιαίτερη σημασία η προφητική ανάλυση του πρόωρα εκδημήσαντα Παναγιώτη Κονδύλη για τον πόλεμο(«Θεωρία του πολέμου») απ’ όπου και το απόσπασμα που παραθέτουμε: «..οι Ηνωμένες Πολιτείες, θα είναι, δυνητικά τουλάχ...

Πολλοί προαναγγέλλουν αναταραχή και ρήξη της κοινωνικής συνοχής λόγω της κρίσης, αλλά εκείνο που πραγματικά διαπιστώνεται μέχρι σήμερα, παρά τα εκατομμύρια των ανθρώπων που χάνουν τη δουλειά τους, το σπίτι τους, την αξιοπρέπειά τους, είναι μία υπόκωφη, πνιγμένη οργή και κάποιες σπασμωδικές αντιδράσεις εδώ κι εκεί. Γιατί άραγε; Που είναι οι συλλογικοί φορείς, οι θεσμοί άμυνας και αντίστασης των εργαζομένων; Τα συνδικάτα και τα διάφορα πολιτικά μορφώματα, αν δεν είναι ήδη διαλυμένα, είναι οπωσδήποτε αναξιόπιστα. Γιατί; Κάποιοι θεωρούν ότι αυτό είναι αποτέλεσμα της υποδούλωσης στην αγορά, στον άγριο φιλελευθερισμό και κατ’ επέκταση στον ατομικισμό. Για τον Π. Μπουρντιέ ο φιλελευθερισμός δεν είναι παρά ένα πρόγραμμα «διάλυσης των συλλογικών δομών», ένας μηχανισμός προώθησης μιας νέας τάξης βασισμένης στη «λατρεία» του «μοναχικού αλλά ελεύθερου ατόμου». Στόχος του νεοφιλελευθερισμού μέσω αυτής της μορφής ατομικότητας είναι η απαξίωση των συλλογικών θεσμών που συγκροτήθηκαν σε βάθος χρόνου. ...