Ανεργία

Πρόσωπο πενθοβαρές. Η αξιοπρέπεια μετεωρίζεται στην άκρη του ματιού, κάνει μια απελπισμένη προσπάθεια να κρατηθεί κι ύστερα πέφτει. Άνεργη. Το παντοτινό καταραμένο απόθεμα. Εξόριστη στο σημείο μηδέν της ελπίδας. Ανήκει στους underdog( όπως αποκαλούνται όσοι ταξικά είναι κάτω κι από τα σκυλιά). Γι’ αυτό μόνο ένα σκυλί, ένας από τους γνωστούς κόπρους-διαδηλωτές του Συντάγματος της συμπαρίσταται! Οι άλλοι εργαζόμενοι, οι μελλοντικοί άνεργοι είναι κλεισμένοι μέσα στο «σιδερένιο κλουβί» του Μαξ Βέμπερ, έμφοβοι και τρομοκρατημένοι καθώς έξω, στην αρένα, περιφέρονται τα λιοντάρια της ανεργίας και οι πραίτορες, οι διαμορφωτές γνώμης, τα καθεστωτικά μέσα ενημέρωσης, οι καθεστωτικοί συνδικαλιστές και οι λογής πολιτικάντηδες και παραχαράκτες ελπίδων, αυτοί που πλειοδοτούν στο παζάρι της δήθεν ευαισθησίας και των ανέξοδων υποσχέσεων μέχρι να γίνουν εξουσία. Είναι η φυλή των «πάνω», των ατσαλάκωτων από τον πόνο, των ανευθυνο-υπεύθυνων, των ελεφαντιασμένων, των ψηφοθηρευτών και ψυχοθηρευτών, αυτών που βλέπουν τους «κάτω» μ’ εκείνο το αλαζονικό βλέμμα της οικτίρμονος περιφρόνησης, αναμεμειγμένης με έκδηλη αηδία, σαν να βλέπουν κατοικίδια ή ξεκοιλιασμένα σκυλιά στην εθνική οδό. Είναι οι ίδιοι που κρύβονται πίσω από το φάντασμα της υπερεξουσίας των Βρυξελλών ή των ουρανών, οι ίδιοι που μιλούν για τις αναγκαίες ντιρεκτίβες και εντολές ως εάν να μιλούν για τη Βίβλο, είναι αυτοί που μεταθέτουν πάντα τις ευθύνες τους σε αόρατα πολιτικά ολογράμματα, ενώ συγχρόνως μιλούν με κυνισμό για την αδήριτη ανάγκη κάποιοι να χαθούν! Κάποιοι κατάγονται από τους «κάτω», αλλά τώρα ντρέπονται που ο πατέρας τους ήταν οδοκαθαριστής. Αυτοί είναι οι πιο σκληροί, αυτοί που «σκοτώνουν» πιο ωμά, γιατί ήδη έχουν σκοτώσει τον ίδιο τους τον εαυτό. Οι «χούβερβιλς» του 1930, οι πόλεις των ανέργων με τα αντίσκηνα είναι ξανά εδώ μετά από σχεδόν έναν αιώνα. Ακόμη και η σκόνη των κεντρικών ΗΠΑ εκείνης της εποχής είναι ίδια με τη σημερινή κόκκινη σκόνη της Σαχάρας. Το θέμα είναι αν και η λύση θα είναι ίδια, δηλαδή η χειραγώγηση του κινήματος και ο αφανισμός εκατομμυρίων εργαζομένων.

Ανυπακοή δεν είναι να κλείσουμε Αλλά να τους αλλάξουμε τα φώτα

Ανυπακοή δεν είναι να κλείσουμε τα φώτα, αλλά να τους αλλάξουμε τα φώτα. Ανυπακοή είναι να αναγκάσουμε τους παγκόσμιους και εθνικούς ρυπαντές να σεβαστούν το ρυθμό και την «ώρα της Γης», να υποχρεωθούν να δεχτούν ότι το κέρδος δεν είναι πάνω από τη ζωή, ότι η φύση θέλει το χρόνο της για να αναπαραχθεί, ότι οι δηλητηριαστές του Ασωπού, του Ασπρόπυργου, της Ελευσίνας, της Βοιωτίας, του Κορινθιακού, του Αμβρακικού, του Πηνειού, της Μεγαλόπολης, του Αγίου Δημητρίου, της Κερκίνης και όπου αλλού είναι εγκληματίες κατά της ανθρωπότητας. Ανυπακοή είναι να μην πληρώνουν την κρίση οι αθώοι, αλλά εκείνοι που τη δημιούργησαν. Ανυπακοή είναι να κάνεις σημαία σου το παράδειγμα της Κούνεβα και του Τενέζου, να γυρίζεις την πλάτη στον πολιτικάντη και να περιφρονείς τον οσφυοκάμτη, να αρνείσαι τις πελατειακές σχέσεις και να μη δέχεσαι με όποιο τίμημα να γίνεις εξάρτημα της «μηχανής» τους. Ανυπακοή είναι να ζητάς εξομοίωση στα 60 και όχι στα 65 και να ξεσκίζεις το σελοφάν της επίσημης εγχώριας και ευρωπαϊκής υποκρισίας. Ανυπακοή είναι να μην αφήνεις το φασισμό της καθημερινότητας να κλείνει τις διαβάσεις στα άτομα με ειδικές ανάγκες. Ανυπακοή, λοιπόν, σ’ αυτούς που σκοτώνουν τη ζωή, αλλά ανυπακοή και στον κακό μας εαυτό. Κι επειδή η ανυπακοή είναι μία αρνητική στάση, ιδού και η κατάφαση με τα λόγια του Τόμας Μαν, όταν έγραφε στον Έρμαν Έσσε: «Και η ετοιμοθάνατη Ευρώπη μας, αφού έχει παραιτηθεί πλήρως από τον ηγετικό και ενεργητικό της ρόλο, θα γίνει ίσως και πάλι μια έννοια γεμάτη υψηλή αξία, μια γαλήνια δεξαμενή, ένας θησαυρός των πολυτιμότερων αναμνήσεων, ένα καταφύγιο των ψυχών»! Η αναφορά στον Μαν και τον Έσσε γίνεται με αφορμή την ανεκδιήγητη Μέρκελ αλλά και την απαθή στάση των «πνευματικών ανθρώπων». «Το καινούργιο αρχίζει», έγραφε ο Έσσε, «και το καινούργιο θα είναι φοβερό για όσους είναι προσκολλημένοι στο παρελθόν. Τι θα κάνεις;… Θα ταχθώ υπέρ του καινούργιου, δίχως να θυσιάσω το παλιό».

Η ΕΕ τετέλεσται

Φρίντμαν ή Κέινς; Φιλελευθερισμός ή νεοφιλελευθερισμός; Αγγλοσάξονες ή κεντροευρωπαίοι; Ρώμη ή Βυζάντιο; Την ανάγκη μιας νέας «υψηλής στρατηγικής» για να μην αναπαραχθεί ο συγκρουσιακός χωρισμός των δύο κέντρων, της Ουάσινγκτον και των Βρυξελλών, όπως παλαιότερα των δύο κέντρων της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, δηλαδή της Ρώμης και του Βυζαντίου επισήμαινε ο Τσαρλς Α. Κάπτσαν στο βιβλίο του «Το τέλος της αμερικάνικης εποχής». Κι όμως η αντίθεση των δύο κέντρων είναι ορατή με αφορμή την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης. Φαινομενικά οι Ευρωπαίοι (Γάλλοι-Γερμανοί) παρουσιάζονται δογματικά προσκολλημένοι στο νεοφιλελευθερισμό και την «ευταξία» του δημοσιονομικού ελλείμματος στο 3%, ενώ ΗΠΑ και Βρετανία μιλούν για αύξηση δημοσίων δαπανών, αδιαφορώντας για το έλλειμμα, αλλά και συντονισμό της διεθνούς ροής πιστώσεων(το κρίσιμο μέγεθος). Το πρόβλημα, άραγε, είναι ιδεολογικό; Είναι και ιδεολογικό καθώς ένα πρόβλημα, όπως η σημερινή κρίση, είναι η σύνοψη πολλών παραγόντων. Το ίδιο ισχύει με τις πολιτικές αντιμετώπισης του προβλήματος. Εν προκειμένω, οι διάφορες πολιτικές περιλαμβάνουν την ιδιαιτερότητα αλλά και τις θέσεις των δυνάμεων στην μετά την κρίση εποχή. Έχουμε, δηλαδή, έναν «πόλεμο θέσεων». Οι ΗΠΑ με τη συμμαχία των Βρετανών επιχειρούν να διαμορφώσουν ένα συσχετισμό δυνάμεων με τους δικούς τους όρους («πρώτοι μεταξύ ίσων»). Μπορούν να το κάνουν; Ναι, γιατί η παγκόσμια ισορροπία δεν μπορεί να υπάρξει ούτε με την ευρωπαϊκή οικονομία ούτε με την ανερχόμενη κινέζικη οικονομία(γεωπολιτικό κενό), αλλά μόνο από την αμερικανική σε συνδυασμό με τη στρατιωτική υπεροπλία αλλά και την πολιτική επιρροή της λόγω Ομπάμα.
Γενικά, το μέλλον των ευρωαμερικανικών σχέσεων δεν κινδυνεύει αφού η ΕΕ δεν φαίνεται ικανή να αμφισβητήσει την αμερικανική πρωτοκαθεδρία. Αν η κρίση, πάντως, έχει ένα «θύμα», αυτό είναι η Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Προς το παρόν, όμως, ο «πόλεμος» μαίνεται με χτυπήματα στους «αδύνατους κρίκους», όπως η Ελλάδα(βρετανικοί Times) με στόχο την «αποσυσσωμάτωση» της ευρωζώνης αλλά και στους «δυνατούς», όπως το άρθρο του Ομπάμα στη Die Welt. Το Βυζάντιο(«Ευρώπη») απλώς αμύνεται, κλεισμένο στο κάστρο των Βρυξελλών!

Μαριονέτες

Γιατί οι εργαζόμενοι δεν αντιδρούν; Είναι δυνατόν μέσω του ελέγχου της πληροφόρησης, των μέσων μαζικής επικοινωνίας και των θεσμών κοινωνικοποίησης να ελέγχονται οι σκέψεις και οι επιθυμίες; Η απάντηση στο ερώτημα είναι καταφατική. Η αυτοεγκατάλειψη, η αδράνεια και η αποπολιτικοποίηση μπορεί να είναι αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας. Έτσι εξηγείται όχι μόνο η μη αντίδραση αλλά και η εκούσια συμμόρφωση και ενδεχομένως και μία συνέργια των «κάτω» με τους «πάνω» ακόμα και σε σκανδαλώδεις καταστάσεις, όπως σήμερα. Σύμφωνα με τον Αμάρτυα Σεν «οι πιο κραυγαλέες μορφές ανισοτήτων κι εκμετάλλευσης διαιωνίζονται στον κόσμο χάρη σε συμμαχίες (της εξουσίας) με στερημένους κι εκμεταλλευόμενους». Και τούτο διότι «Η δυσφορία αντικαθίσταται από την αποδοχή, η απελπισμένη εξέγερση από την κομφορμιστική ηρεμία… και τα βάσανα κι ο θυμός από την εύθυμη καρτερία». Εν προκειμένω έχουμε μία χρόνια συνδυασμένη λειτουργία εκμαυλισμών και εκφοβισμών, που παράγει τη συμμόρφωση και την υποταγή. Γι’ αυτό ο Λακάν μιλούσε για τον «μεγάλο Άλλο», που μέσω της συμβολικής τάξης επιβάλλεται σαν αόρατη εξουσία στο ασυνείδητο των ανθρώπων. Ο Μπουρντιέ από την πλευρά του αναφερόταν στη «συνήθεια» (habitus), η οποία επιτυγχάνεται με μία ήπια, συμβολική βία, που «είναι ανεπαίσθητη και αφανής ακόμη και στα θύματά της». Οι κοινωνικές νόρμες και οι συμβάσεις «εγγράφονται» ύπουλα και ανεπαίσθητα, σχεδόν «μαγικά» στα σώματα των ανθρώπων, παράγοντας «μια μόνιμη διάθεση, ένα διαρκή τρόπο να στέκεται, να μιλάει, να βαδίζει και, ως εκ τούτου, να αισθάνεται και να σκέπτεται κανείς». Όλα συμβαίνουν μέσω αυτής της «αυθόρμητης προσαρμογής» και μοιάζουν αυτονόητα και φυσικά. Από ένα σημείο και μετά η νομιμοποίηση του κοινωνικού καθεστώτος δεν προκαλείται πάντα «από μια εμπρόθετη και σκόπιμη δραστηριότητα προπαγάνδας ή συμβολικής επιβολής», αλλά μπορεί να υπακούει και σε «ασύνειδες» στρατηγικές της εξουσίας. Αντίθετα, ο Lukes επαναφέρει την έννοια της «ψευδούς συνείδησης»(Μαρξ) με την έννοια της άσκησης του «παραπλανάν» εκ μέρους της εξουσίας, που κυμαίνεται από την καθαρή λογοκρισία και την παραπληροφόρηση μέχρι τους ποικίλους και ιδιαίτερους τρόπους «απομώρανσης» της κρίσης των «κάτω» καθώς και την «φυσικοποίηση» κάθε είδους παραλογισμού και απατηλής σκέψης, οδηγώντας στη «συσκότιση των πηγών της επιθυμίας και της πεποίθησης». Τι απ’ όλα αυτά ισχύει; Όλα! Γιατί πολλοί όντως έχουν "ψευδή συνείδηση" λόγω σκόπιμης παραπλάνησης από τους "πάνω"(ΜΜΕ κ.ά.) αλλά και όσοι γνωρίζουν(διανοούμενοι, Ζίζεκ) δρουν "ως εάν" να μη γνωρίζουν (αυτοί θα βγάλουν τα κάστανα από τη φωτιά;). Οπότε οι "πάνω" εξακολουθούν παρά το γεγονός ότι είναι σε εξόφθαλμη παρακμή να κυριαρχούν.

Ελευθερία ή...

Βαρύθυμος πηγαίνω. Η δαμόκλειος σπάθη της ανεργίας μου σπάει την καρδιά. Στην Κοραή οι μουσικές της πλανόδιας ορχήστρας με περισπούν. Αλλά πρόσκαιρα. Ο γιος μου με επαναφέρει στα χρέη μου. Οι συνάδελφοι με τις τρεις δουλειές μου χαμογελούν χαιρέκακα. Επιβεβαιώθηκαν. Ο «ασυμβίβαστος» δεν επιβιώνει. «Αλήτης, ρουφιάνος» ή τίποτα. Αλλιώς σε ξερνάει το σύστημα. Ποια ηθική, ποια αισθητική, ποια αξιοπρέπεια; Όλα για πούλημα. Η Jade Goody πούλησε ακόμη και το θάνατό της (για τα παιδιά της!). Ποια ήταν η Goody; Μια παίκτρια ριάλιτι, κάποια που υποδύθηκε (ή μήπως υποκρινόταν;) τον εαυτό της μέχρι θανάτου. Τι πρόσφερε στον κόσμο εκτός από το θέαμα του θανάτου της; Τίποτα. Λένε πως πεθαίνει κανείς μόνος του. Ε, αυτό δεν συμβαίνει πια. Αυτό έδειξε η «παίκτρια». Ακόμη και ο θάνατος έγινε θέαμα-εμπόρευμα, θάνατος-εμπόρευμα. Ο Χάρος δεν είναι πια παρά ένας έμπορος, ένας διαφημιστής, ένα «χρυσό αγόρι». «Η Jade Goody πεθαίνει… θα επανέλθουμε στο δεύτερο μέρος του θανάτου της μετά τα αναγκαία διαφημιστικά». Στην τηλεοπτική οθόνη εμφανίζονται καλλυντικά, προγράμματα λίφτινγκ, μπότοξ, αιώνιας νεότητας. Αντίφαση; Καμία. Η Αγορά όλα τα αλέθει, όλα τα χωνεύει, όλα τα πουλάει, ακόμα και τον εαυτό της, την κρίση της, το θάνατό της. Κι αυτό θα συμβαίνει όσο θα υπάρχουν μαριονέτες-καταναλωτές, αυτές που κινεί με χίλια νήματα ο «μεγάλος Άλλος», ο πολιτισμός του εμφαίνεσθαι και της διασκέδασης μέχρι θανάτου, η κυρίαρχη συμβολική τάξη που επιτάσσει την καταναγκαστική «απόλαυση». Γι’ αυτό δεν είναι περίεργο που «διασκεδάζουμε» ακόμα και με την ανεργία, τη φτώχεια, το φόνο του γείτονα, το θάνατό μας. Ο πολιτισμός του θανάτου σε πλήρη ανάπτυξη και οι «έμποροι-φονιάδες» του σε παροξυσμό. Γι’ αυτό ούτε «Ελευθερία ή Θάνατος» δεν μπορείς πια να πεις.

Μη την πατάτε...

Τα θύματα των «ευτυχισμένων ημερών» της άκρατης και απορυθμισμένης νεοφιλελεύθερης ανάπτυξης εξακολουθούν να είναι τα θύματα των «δυστυχισμένων ημερών» της νεοφιλελεύθερης κρίσης. Το «μάρμαρο» το πληρώνουν και πάλι οι εργαζόμενοι. Η ελαστική εργασία που ήταν το σύνθημα για την περαιτέρω ανάπτυξη του ευημερούντος νεοφιλελευθερισμού παραμένουν ως τρόπος λύσης της κρίσης που προκάλεσε ο νεοφιλελεύθερος(ή φιλελεύθερος) καπιταλισμός. Παράδοξο; Όχι. Το παράδοξο είναι ότι τα θύματα εξακολουθούν όχι μόνο να μην αντιδρούν, ενίοτε μάλιστα συναινούν στο «βιασμό» τους. Ακόμη χειρότερα, οι σπασμωδικές αντιδράσεις των δικαίως απαξιωμένων συνδικάτων, η «ψευδο-δραστηριότητα»(άλλως πως και «επαναστατική γυμναστική»), η συνεχής παρόρμηση για δράση (για να «γίνεται κάτι», να τηρούνται τα προσχήματα) στην οποία καλούν τους εργαζόμενους είναι τελικώς πιο επικίνδυνη από την παθητικότητα. Όπως μάλιστα επισημαίνει ο Σλαβόι Ζίζεκ «Οι ιθύνοντες συχνά προτιμούν την κριτική συμμετοχή από τη σιωπή –μόνο και μόνο για να μας δεσμεύσουν σ’ έναν διάλογο, για να διασφαλίσουν ότι η απειλητική μας παθητικότητα έχει καμφθεί». Η ψευδο-δραστηριότητα δεν είναι, εντέλει, παρά μία «διαπαθητικότητα», όπου η διαρκής δραστηριοποίηση γίνεται προκειμένου να μην αλλάξει τίποτα. Αυτό ακριβώς συμβαίνει σήμερα με τα καθεστωτικά συνδικάτα. Οι εργαζόμενοι (ακόμα και οι κριτικό νου έχοντες φοιτητές) έχουν καταλάβει ότι η δράση γίνεται για να γίνεται και αποσύρονται αρνούμενοι τη συμμετοχή. Αυτό το πρώτο βήμα ξεκαθαρίζει το έδαφος για την αληθινή δράση, που θα επιφέρει αλλαγές στις συντεταγμένες του πολιτικού σκηνικού. Είναι τότε που λέμε ότι οι πολίτες έχουν ξεπεράσει, «πέρασαν μπροστά» από τους κατεστημένους θεσμικούς τους φορείς. Αυτό έχει συμβεί πάντα σε σημαντικές στιγμές, όπως η σημερινή. Αλλά τι είναι αυτό που «τρέφει» την «ψευτο-δραστηριότητα»; Είναι η νομοτέλεια, ότι η αλλαγή θα έλθει έτσι κι αλλιώς, ακριβώς όπως στην προτεσταντική έννοια του Προκαθορισμού. Αυτή η πεποίθηση που μεταθέτει την ευθύνη στο Θεό, ή στην ωρίμανση των αντικειμενικών συνθηκών, ή στην Ιστορία, οδηγεί εύκολα και στη μετάθεση της ευθύνης για όλα στον Άλλο, στον ξένο, τον μετανάστη. Έτσι, ένα άλλο παράδοξο συμβαίνει καθώς αυτοί που στα λόγια είναι υπέρ των μεταναστών τροφοδοτούν το ρατσισμό. Δεν είναι τυχαίο ότι μέρος της ηγεσίας της ΓΣΕΕ υιοθέτησε κατ’ αρχήν την απαράδεκτη και «ρατσιστική» άποψη της αστυνομίας για την επίθεση εναντίον της Κούνεβα. Εν προκειμένω ισχύει ότι και σε μία ταινία των αδελφών Μαρξ όπου, όταν πιάνουν τον Γκρούσο να λέει εμφανώς ψέμματα, εκείνος απαντά εκνευρισμένος: «Και σε τι θα πιστέψεις δηλαδή, στα μάτια σου ή στα λόγια μου;»! Εδώ έχουμε αυτό που ονομάστηκε «φετιχιστική απάρνηση». Δηλαδή, εφόσον είσαι συνδικαλιστής, μέσα από σένα μιλάει το συμφέρον του εργαζόμενου. Μιλάει όμως; Παρόλα αυτά κι ένας διεφθαρμένος συνδικαλιστής μπορεί να λειτουργήσει υπέρ των εργαζομένων, αλλά μόνο κατ’ εξαίρεση και υπό πίεση. Με άλλα λόγια, για να αλλάξει ο συσχετισμός δυνάμεων και για να μην πληρώνουν πάντα το μάρμαρο οι «κάτω», απαιτείται κατ’ αρχήν πίεση των εργαζομένων προς τους εκπροσώπους τους και προπάντων να μην πιστεύουν στα λόγια τους αλλά στα μάτια τους.

Η ποίηση

«Η ζωή δεν με γνωρίζει» λέει ο νεαρός άνεργος. Για την «ταπείνωση του εδάφους» μιλάει ο μηχανικός. Ως «υπερκαινοφανή θάνατο» εξηγούν οι αστρονόμοι τη δημιουργία των σουπερνόβα. Γι’ αυτό λέω ότι η ποίηση είναι παντού. Και δεν ξέρω ποιος τη βιώνει πιο πολύ, ο ερημίτης του «Πανταβρέχει», ένας ερωτευμένος Σίσυφος του Καμύ ή ένας εργάτης της ναυπηγοεπισκευαστικής που απλώνει τα άνεργα γάντια του στο συρματόσκοινο. Αναρωτιέμαι μόνο πως, αφού υπάρχει υπεκαινοφανής θάνατος γιατί να μην υπάρχει και υπερκαινοφανής ζωή; Κι όμως η ποίηση έχει πάψει από καιρό να πυρώνει τα πάθη, να προκαλεί εμμανείς συγκρούσεις και να λειτουργεί ανατρεπτικά. Στην κλασική αρχαιότητα έλεγαν πως «Μόνο τα παραληρηματικά λόγια του ποιητή ερμηνεύουν τη φωνή του θεού». Η ποίηση, η «μεταφορά» ήταν η άρρητη «φωνή του θεού που μιλάει»! Γι’ αυτό η σύγκρουση μεταξύ φιλοσοφίας και ποίησης δεν ήταν μόνο η γνωστή αντιπαράθεση του Απολλώνειου και του Διονυσιακού στοιχείου, αλλά και θέμα της αντίληψης για τη ζωή, ζήτημα κοινωνικής και πολιτικής τάξης. Άρα ετίθετο και θέμα εξουσίας. Φαντάζεστε τους ποιητές στην εξουσία; Δυστυχώς, σήμερα εξορίσαμε και την ποίηση και τους ποιητές. Οι λέξεις έπαψαν να είναι φορείς ιδεών και δεν γεννούν (με τη μεταφορική τους διάσταση), ως τελεστές γοητείας, νέες ιδέες. Οι λέξεις αντικαταστάθηκαν από τις εικόνες και όλα έγιναν εμπορεύματα. Γιατί σύμφωνα με τον Μποντριγιάρ ο άνθρωπος δεν άρχισε να κατασκευάζει τα πράγματα με προορισμό ένα κόσμο της ανταλλακτικής αξίας, αλλά για να τα «γοητεύσει», να τα εκτρέψει από την ταυτότητά τους. Υπ’ αυτή την έννοια η γοητεία αναφέρεται στα πάντα και όχι μόνο στην ανταλλαγή ανάμεσα στα φύλα. Η γοητεία είναι μία πρόκληση, μία μορφή που πάντα τείνει να διαταράξει την ταυτότητα και το νόημα της ζωής κάποιου, ακόμα και το habitus των ανθρώπων μιας κοινωνίας. Το αρχικό έγκλημα του ανθρώπου είναι η εξάλειψη του βάσκανου εδάφους της γοητείας μέσω της θετικοποίησης του κόσμου, της πρόσδωσης σ’ αυτόν ενός μονοσήμαντου νοήματος, όπως συμβαίνει με το εγχείρημα της παραγωγής και της ολικής εμπορευματοποίησης.

Εκφοβισμός

Ο κ. Κρούγκμαν δεν είχε προτάσεις να μας πει, ωστόσο μας άφησε παρακαταθήκη άφθονο τρόμο. Τον ίδιο φόβο διασπείρουν η Παγκόσμια Τράπεζα, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα, η Κομισιόν, οι οικονομικοί αναλυτές και οι διαμορφωτές γνώμης. Αλλά ποιους αφορά και σε ποιους απευθύνεται αυτή η συστηματική τρομοκρατία; Οι τράπεζες σώθηκαν(με τα χρήματα των εργαζομένων-φορολογουμένων), οι ασφαλιστικές εταιρίες σώθηκαν, οι μεγάλες επιχειρήσεις (αυτοκινητοβιομηχανίες κ.ά.) ομοίως. Αντιθέτως, στο διάβολο πηγαίνουν για μία ακόμη φορά τα συνήθη θύματα, οι μικρομεσαίοι και οι εργαζόμενοι. Η τρομοκρατία έχει ως στόχο τους τελευταίους, τα κατ’ εξακολούθηση θύματα της έξαρσης τόσο του μανιακού καπιταλισμού(υπερανάπτυξη και χρηματιστικές φούσκες) όσο και του καταθλιπτικού καπιταλισμού (depression σημαίνει ύφεση αλλά και κατάθλιψη). Ήδη ένας επιχειρηματίας στο Ηράκλειο απαγχονίζεται για χρέη, καθώς το δημόσιο δεν του έδωσε τα χρήματα που του χρωστά. Ένας άλλος μικρομεσαίος επιχειρηματίας πεθαίνει από καρδιά στο Αίγιο, όταν η τράπεζα του ακυρώνει το δάνειο. Όσο για τους εργαζόμενους αυτοί εκτελούνται συμβολικά(που είναι πιο οδυνηρό από την πραγματική θανάτωση) δια της απόλυσης και της ανεργίας. Παρόλα αυτά, ό,τι δημιούργησε τη σημερινή κρίση εξακολουθεί να ενισχύεται, ο χρηματοπιστωτικός γιγαντισμός παραμένει το «κλειδί» του συστήματος, η απορρυθμιστική παράνοια συνεχίζεται, οι υπερβολές και το αμόκ μεγιστοποίησης του ποσοστού κέρδους ακόμα και με την αξιοποίηση της κρίσης ομοίως. Το σύνδρομο του σκορπιού, δηλαδή ενός οικονομικού συστήματος που νομίζει ότι θα διασωθεί, ακόμα και όταν καταβροχθίσει ολόκληρη την κοινωνία, συνιστούν μια βαριά παράνοια στο έλεος της οποίας βρίσκεται αυτή τη στιγμή ολόκληρος ο πλανήτης, όλος ο κόσμος. Δεν είναι τυχαίο ότι οι ιδεολόγοι και οι πολιτικοί του συστήματος δεν βλέπουν άλλο τρόπο διαχείρισης της κρίσης πέρα από τις τράπεζες! Ως εάν οι κοινωνίες να μην μπορούν να λειτουργήσουν χωρίς αυτές. Ως εάν το κράτος να μην έχει άλλα εργαλεία διοχέτευσης του χρήματος ειμή μόνο μέσω των νόμιμων τοκογλύφων. Ε, λοιπόν, αυτό το κράτος, αυτό το πολιτικό σύστημα υπηρετεί ένα μαφιόζικο οικονομικό σύστημα και συνιστά μέρος ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος ευρωπαϊκής και πλανητικής εμβέλειας.

Η μάσα...

Οι επιχειρηματίες μιλούν για την αναγκαιότητα συμμετοχής των εργαζομένων στις «ζημιές» τους (μείωση των κερδών) εξαιτίας της οικονομικής κρίσης αλλά και για τη διατήρηση των θέσεων εργασίας. Εκ πρώτης όψεως αυτό φαίνεται λογικό. Είναι όμως; Μία επιχείρηση που δεν είναι «εργατική κολεκτίβα» αλλά λειτουργεί στο πλαίσιο του καπιταλιστικού συστήματος, ήτοι με όρους κερδοφορίας και, μάλιστα, με την επιδίωξη της μεγιστοποίησης του ποσοστού κέρδους δεν μοιράζει τα κέρδη της, αντιθέτως αυτά τα ιδιοποιείται ο ιδιοκτήτης της και μόνο. Γιατί, άραγε, τώρα θα πρέπει οι εργαζόμενοι να συμμετάσχουν στις ζημιές(που επαναλαμβάνουμε δεν είναι ζημιές αλλά μείωση κερδών); Εν προκειμένω φαίνεται να ισχύει η γνωστή ρήση «στον αγώνα (εξόδου από την κρίση) ενωμένοι και στη μάσα χωριστά. Ε, λοιπόν, να συμμετάσχουν οι εργαζόμενοι στις «ζημιές» με αντίτιμο, όμως, μια ορισμένη συμμετοχή τους στο μετοχικό κεφάλαιο των επιχειρήσεων. Αλλά αυτό ασφαλώς δεν πρόκειται να γίνει αποδεκτό. Αντιθέτως, οι επιχειρηματίες αξιοποιούν την κρίση και με ομήρους τους εργαζόμενους(διατήρηση των θέσεων εργασίας) επιχειρούν μία πρωτοφανή επίθεση στα εργασιακά δικαιώματα. Συγχρόνως, εκβιάζουν το κράτος για περαιτέρω ενίσχυσή τους(πάλι με χρήματα των φορολογουμένων-εργαζομένων). Δεν είναι τυχαίο ότι τα κέρδη της Εθνικής τράπεζας ανήλθαν πέρυσι σε 1,5 δις ευρώ, μειωμένα κατά 0,5% σε σχέση με την τεράστια κερδοφορία του προηγούμενου έτους. Οι τράπεζες, παρόλα αυτά, εισπράττουν για να μην καταρρεύσουν άλλα 28 δις ευρώ από τα χρήματα των φορολογουμένων, ήτοι από το κράτος! Την ίδια στιγμή οι δημόσιοι υπάλληλοι και κατ’ επέκταση οι εργαζόμενοι του ιδιωτικού τομέα θα εισπράξουν ένα ολοστρόγγυλο «μηδέν» ως αύξηση το 2009! Η κατάρρευση των νοικοκυριών αλλά και η κατάρρευση της ζήτησης δεν φαίνεται να ενδιαφέρει. Γιατί; Δεν υπάρχει άλλη λύση; Αφού δεν ακούνε όσους μιλούν για την ανάγκη ενίσχυσης της ρευστότητας και των δημοσίων επενδύσεων, ας ακούσουν τον Κρούγκμαν. Ας ακούσουν, τέλος, τη σουηδική κυβέρνηση που ανακοίνωσε πως δεν θα παρέμβει για τη διάσωση της Saab(General Motors) από τη χρεοκοπία. Τα χρήματα μπορούν να δοθούν στους εργαζόμενους, ή για να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας σε διάφορες νέους επιχειρηματικούς τομείς, ακόμα και του δημοσίου.

Κρούγκμαν Π.

Ο Βρετανός πρωθυπουργός Γκόρντον Μπράουν δηλώνει ότι «η εποχή της ελεύθερης αγοράς τελείωσε» (Guardian), ο υπερτιμημένος οικονομολόγος Πώλ Κρούγκμαν περιοδεύει στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, επικρίνοντας τις κυβερνήσεις της γηραιάς ηπείρου, διότι «δίνουν λίγα» για την έξοδο από την κρίση. Πως πρέπει να αξιολογήσουμε τις δύο τοποθετήσεις; Και οι δύο έχουν ως κοινό σημείο αναφοράς το πολιτικό δόγμα που υποστηρίζει μία κοινωνία βασισμένη στον καπιταλισμό, την ατομική ιδιοκτησία και τη (νεοφιλελεύθερη-απόλυτη ή φιλελεύθερη-ελεγχόμενη) ελευθερία της αγοράς. Συνεπώς, οι προτάσεις τους για την έξοδο από την κρίση αποβλέπουν στη διατήρηση του status quo. Για του λόγου το αληθές αρκεί να ανατρέξουμε σε παλαιότερες θέσεις του Κρούγκμαν και τα λάθη του για την κρίση στο Μεξικό(«Pop Internationalism»). Κατά την άποψη του Κρούγκμαν, σήμερα, επαναλαμβάνονται τα γεγονότα της δεκαετίας του 1930 και το δίλημμα είναι το ίδιο «είτε να αφήσεις να διολισθήσει το νόμισμα, είτε να αγωνιστείς εναντίον της κερδοσκοπίας ανεβάζοντας τα επιτόκια σε επίπεδα τα οποία παραλύουν την οικονομία και καταστρέφουν τις τράπεζες». Παρόλα αυτά δεν θεωρούσε εφικτή την ιδέα του επίσης νομπελίστα Τζ. Τόμπιν για τη φορολογία των χρηματιστικών συναλλαγών, αλλά πρόκρινε ένα σύστημα όπως αυτό της Χιλής το οποίο ενθαρρύνει τις μακροπρόθεσμες επενδύσεις και «τιμωρεί» τις βραχυπρόθεσμες θέσεις. Αλλά η λύση αυτή δεν καθιστούσε τις «αναδυόμενες» χώρες-αγορές λιγότερο ευάλωτες, όμως θεωρούσε ότι υπήρχε η δυνατότητα θωράκισης αρκεί αυτοί οι οποίοι διευθύνουν την παγκόσμια οικονομία να μην σκέφτονται όπως οι ομόλογοί τους τα χρόνια του 1930, ότι δηλαδή η ευημερία έρχεται μόνο με τη νομισματική σταθερότητα(αυτό κάνει η ΕΕ σήμερα). «Σήμερα, η παγκόσμια οικονομία έχει ένα πρόβλημα πτώσης της ζήτησης σ’ έναν μεγάλο αριθμό χωρών», δήλωνε σωστά ο Κρούγκμαν. Παρόλα αυτά ήταν τότε (2002) συγκρατημένα αισιόδοξος, Αντιθέτως, εκείνος που δικαιώθηκε πραγματικά είναι ο αμερικανό-ινδός οικονομολόγος Jagdish Bhagwati, που επέκρινε την επέκταση της έννοιας της ελεύθερης αγοράς και τη συμπερίληψη εκτός των εμπορευμάτων και της ελεύθερης κυκλοφορίας των κεφαλαίων. Αυτό συνέβαλε «στην ανάσχεση του διεθνούς εμπορίου, εξ αιτίας του χαρακτήρα του ως λιγότερου κερδοφόρου» και ενίσχυσε «την πειρατεία του χρηματοπιστωτικού συμπλέγματος της Wall Street». Αλλά και o Bhagwati στο πλαίσιο της κυρίαρχης πλανητικής «μαφίας»(δικός του ο χαρακτηρισμός) κινούνταν.

Κονδύλης Π.

Πολλοί χαιρέτισαν τη μείωση κατά 40 δις δολάρια των στρατιωτικών δαπανών των ΗΠΑ από τον Ομπάμα. Η μείωση αυτή όμως δεν σημαίνει τίποτα, αφού οι περσινές στρατιωτικές δαπάνες έσπασαν κάθε προηγούμενο ρεκόρ, ανερχόμενες σε 634 δις δολάρια! Συνεπώς, δεν πρόκειται για αλλαγή της αμερικανικής πολιτικής αλλά για έναν κάποιο εξορθολογισμό των δαπανών στα προηγούμενα, επίσης υψηλά, επίπεδα. Επίσης, η πρώτη «εμπλοκή», εκτός από το οικονομικό και σε στρατιωτικό επίπεδο, μεταξύ δυνάμεων των ΗΠΑ και της Κίνας ενισχύει τη θέση όσων εκτιμούν ότι η έξοδος από την κρίση και η μετακίνηση του «κέντρου βάρους» της παγκόσμιας οικονομίας θα γίνει με πόλεμο. Ιστορικά, μόνο μία μετάβαση, αυτή από τη βρετανική στην αμερικανική αυτοκρατορία, έγινε με ειρηνικό τρόπο(Κάπτσαν). Στην κατεύθυνση αυτή αποκτά ιδιαίτερη σημασία η προφητική ανάλυση του πρόωρα εκδημήσαντα Παναγιώτη Κονδύλη για τον πόλεμο(«Θεωρία του πολέμου») απ’ όπου και το απόσπασμα που παραθέτουμε: «..οι Ηνωμένες Πολιτείες, θα είναι, δυνητικά τουλάχιστον, πανταχού παρούσες, εκτός αν την παραλύσουν εσωτερικοί παράγοντες. Μια πρώτη της μέριμνα θα αποτελεί η συγκρότηση περιφερειακών συμμαχιών(σ.σ. δες Τουρκία, τις οποίες θα ελέγχει και θα κατευθύνει και οι οποίες θα την προφυλάσσουν από τη φθορά των δυνάμεών της, παρέχοντας στρατιωτικές και άλλες υπηρεσίες και λύνοντας κατά το δυνατόν μόνες τους ή κατ’ ανάθεσιν ήσσονα προβλήματα της περιφερειακής συμβίωσης. Όμως πίσω τους θα στέκει ανά πάσα στιγμή ως έσχατη εγγύηση (λ.χ. ως εγγύηση της ακεραιότητας των χωρών-μελών του ΑΣΕΑΝ έναντι επεκτατικών βλέψεων της Κίνας) η διπλωματική και στρατιωτική ισχύς της πλανητικής ηγεμονικής Δύναμης, η οποία, αν θα θέλει να διατηρήσει αυτή της τη θέση, θα πρέπει να επεμβαίνει ως ύστατος κριτής σε κάθε μείζονα σύγκρουση. Με αυτή την έννοια μπορεί να λεχθεί ότι οι πλανητικά κρίσιμοι ή πάντως σημαίνοντες πόλεμοι του προσεχούς μέλλοντος θα είναι αμερικανικοί πόλεμοι (…) Καμία ανερχόμενη Δύναμη δεν θα μπορέσει να διαμφισβητήσει τη σημερινή πλανητική ηγεμονία των Ηνωμένων Πολιτειών, αν δεν τις ανταγωνισθεί με επιτυχία σε όλα αυτά τα επίπεδα - χωρίς αυτό φυσικά να σημαίνει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα γνωρίσουν ενδεχομένως ήττες σε δευτερεύοντα θέατρα ενόσω ακόμη κρατούν τον παγκόσμιο ηγεμονικό τους ρόλο...».

Αντι-πρόταση

Πολλοί προαναγγέλλουν αναταραχή και ρήξη της κοινωνικής συνοχής λόγω της κρίσης, αλλά εκείνο που πραγματικά διαπιστώνεται μέχρι σήμερα, παρά τα εκατομμύρια των ανθρώπων που χάνουν τη δουλειά τους, το σπίτι τους, την αξιοπρέπειά τους, είναι μία υπόκωφη, πνιγμένη οργή και κάποιες σπασμωδικές αντιδράσεις εδώ κι εκεί. Γιατί άραγε; Που είναι οι συλλογικοί φορείς, οι θεσμοί άμυνας και αντίστασης των εργαζομένων; Τα συνδικάτα και τα διάφορα πολιτικά μορφώματα, αν δεν είναι ήδη διαλυμένα, είναι οπωσδήποτε αναξιόπιστα. Γιατί; Κάποιοι θεωρούν ότι αυτό είναι αποτέλεσμα της υποδούλωσης στην αγορά, στον άγριο φιλελευθερισμό και κατ’ επέκταση στον ατομικισμό. Για τον Π. Μπουρντιέ ο φιλελευθερισμός δεν είναι παρά ένα πρόγραμμα «διάλυσης των συλλογικών δομών», ένας μηχανισμός προώθησης μιας νέας τάξης βασισμένης στη «λατρεία» του «μοναχικού αλλά ελεύθερου ατόμου». Στόχος του νεοφιλελευθερισμού μέσω αυτής της μορφής ατομικότητας είναι η απαξίωση των συλλογικών θεσμών που συγκροτήθηκαν σε βάθος χρόνου. Ομοίως, ο άγριος φιλελευθερισμός συνάρτησε την αξία του ατόμου με την χρηματική, εμπορική του αξία, καθιστώντας το έτσι ένα «καθολικό» εμπόρευμα μεταξύ άλλων. Η συμβολική αξία (ηθική κ.ά.) έγινε κομμάτια και θρύψαλα προς χάριν του άκρατου εμπορικού ωφελισμού. Αυτός είναι ο νέος άνθρωπος-άτομο του money-theisme που πρότεινε ο σύγχρονος δυτικός πολιτισμός. Υπ’ αυτή την οπτική, η σημερινή κρίση έχει και μία πολιτιστική διάσταση. Γι’ αυτό η οικονομική και μόνο διαχείριση της κρίσης επιδιώκει τη διατήρηση του συστήματος(καταναλωτική κοινωνία) και όχι την απάντηση στο πραγματικό διακύβευμα της κρίσης, που είναι η άρνηση της εμπορευματοποίησης των πάντων και του χωρίς όρια οφέλους. Τι μπορεί να αντιπροτείνει κανείς; Τίποτα. Ένας νέος χειραφετητικός πολιτισμός μπορεί να ξεκινήσει ως μία ορισμένη αντι-κουλτούρα, αλλά μία θετική πρόταση θα είναι το ιστορικό αποτέλεσμα των συγκρούσεων και των κατακτήσεων των λαϊκών εξαναστάσεων και κινημάτων.