Εξέγερση παντού

Η εξέγερση στην Τυνησία αναπαράγεται αυτούσια και στην Αίγυπτο. Όμως, η Αίγυπτος είναι διαφορετική από την Τυνησία. Παρόλα αυτά οι εγχώριες αλλά και οι εξωχώριες δυνάμεις, που έχουν συμφέροντα στη χώρα αυτή, επιχειρούν να εστιάσουν την προσοχή των εξεγερμένων στον Μουμπάρακ, έτσι ώστε το όλο σύστημα να παραμείνει αλώβητο. Ποια θα είναι η εξέλιξη δεν γνωρίζει κανείς. Εκείνο που γνωρίζουμε είναι ότι ο Ελ-Μπαραντέι θα είναι η μεταβατική κατάσταση και πως οι πλανητικές δυνάμεις, που μεταθέτουν την οικονομική τους κρίση στις χώρες της περιφέρειας, άρχισαν να φοβούνται καθώς προκαλούν παντού κοινωνικές εκρήξεις. Οι Αμερικανοί εκκενώνουν την πρεσβεία τους στο Κάιρο. Το ίδιο θα αναγκαστούν να κάνουν και οι μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες. Η εξέγερση στη βόρεια Αφρική έχει θορυβήσει και τις ελληνικές κατεστημένες δυνάμεις, που φοβούνται ότι οι προγραμματισμένες νέες περικοπές μισθών και συντάξεων καθώς και η ανεργία θα προκαλέσουν κι εδώ κοινωνική έκρηξη. Κάποιοι, όπως ο Γάλλος φιλόσοφος Αλέν Μπαντιού, εκτιμούν ότι όχι μόνο μία τοπική αλλά μία παγκόσμια εξέγερση είναι προ των πυλών και η νεολαία θα ξεσηκωθεί, όπως τη δεκαετία του 1960. Μόνο που η εξέγερση αυτή, όπως διατείνεται, «θα είναι τυφλή, γιατί δεν έχει μνήμη». Όμως, η αναφορά στις εξεγέρσεις της δεκαετίας του 1960 παραπέμπουν αυτοδικαίως σε μία ιστορική μνήμη. Και τότε όπως και σήμερα δεν υπήρχε ελπίδα, δεν υπήρχε μέλλον για τους νέους. Η αιτία της ανάφλεξης του φοιτητικού κινήματος το ’60 οφειλόταν κατά τη γνώμη της Χάνα Άρεντ στο γεγονός ότι η τεχνολογική πρόοδος οδηγούσε στην καταστροφή, ότι οι επιστήμες που διδάσκονταν στη γενιά του ’60 ήταν ανίκανες να αναστρέψουν τις καταστροφικές συνέπειες της εφαρμογής τους. Ο φόβος του πυρηνικού ολέθρου που υπήρχε καθ’ όλη τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου και ο φόβος μιας γενιάς η οποία δεν έχει μέλλον είναι η αιτία της αντίδρασης των φοιτητών εκείνης της εποχής. Σήμερα, ομοίως, οι νέοι δεν έχουν μέλλον, ακούν το «τικ τακ» της οικολογικής καταστροφής αλλά και της ανεργίας, της άμεσης προσωπικής τους εξαθλίωσης και εξανίστανται. Μόνο που η απελπισία τους δεν έχει ακόμη οργανωθεί. Υπ' αυτή την έννοια μπορεί να είναι ανεξέλεγκτη.
Αλλά, όπως η φοιτητική εξέγερση του 1960 έδωσε ένα μάθημα σχετικά με τα όρια της χειραγώγησης που ασκείται μέσω της τηλεόρασης και των άλλων μέσων ψυχολογικής πίεσης ή διαμόρφωσης της κοινής γνώμης, έτσι θα συμβεί και σήμερα. Ο «δρόμος» θα συστήσει το αντίπαλό μέσο επικοινωνίας αλλά και το νέο, αδιάφθορο δημόσιο χώρο της πολιτικής, όπου θα συντελεστούν οι νέες συνθέσεις και προτάσεις. Όμως, ποιες θα είναι αυτές οι προτάσεις; Τι θα αντικαταστήσει το υπάρχον πολιτικό σύστημα;

Αίγυπτος-ΗΠΑ

Αυτοπυρπολούμαι, άρα υπάρχω. Αυτό είναι το σύνθημα του έσχατου διαβήματος απελπισίας των άνεργων νέων στην Τυνησία, στην Αλγερία, στην Αίγυπτο, στην Υεμένη. Αλλά να, μετά τα παρανάλωμα, η οργή πολλαπλασιάζεται, οργανώνεται μέσω των νέων μορφών επικοινωνίας και γίνεται ποτάμι στους δρόμους της Τύνιδας, του Καΐρου και των άλλων αιγυπτιακών πόλεων. Βλέπω τέσσερα παιδιά, μεταξύ τους ο Μοχάμετ Ατέφ, παιδί βεδουίνων. Η αστυνομία του Μουμπάρακ είναι μακριά. Ξαφνικά, ο Μοχάμετ πέφτει κεραυνοβολήμένος. Χτυπήθηκε με σφαίρα στο κεφάλι. Είναι νεκρός. Στα 22 του χρόνια. Πριν από λίγο ο Χόσνι Μουμπαρακ είχε ψέξει την αιγυπτιακή αστυνομία για το χαλαρό τρόπο αντιμετώπισης των διαδηλωτών! Είχε προηγηθεί η φραγή εισόδου στο ίντερνετ (200000 μπόγκερς υπάρχουν στην Αίγυπτο) και η επικοινωνία μέσω της κινητής τηλεφωνίας. Ο ΓΓ του ΟΗΕ Μπαν Κι-Μουν μίλησε από το Νταβός για την ανάγκη σεβασμού στην «ελευθερία της έκφρασης». Αλλά φευ, μόνο αυτός απ’ όλους τους ηγέτες της Δύσης. Οι τελευταίοι είναι περισσότεροι ευαίσθητοι με την Κίνα και καθόλου με την Αίγυπτο. Εξάλλου, είναi γνωστή η δήλωση στήριξης στον Χόσνι Μουμπάρακ της υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Χίλαρι Κλίντον και του Ομπάμα. Αυτής της ανοιχτής υποστήριξης είχαν προηγηθεί οι εκθέσεις των ανθρώπων της CIA που είναι στην αιγυπτιακή διοίκηση, στο στρατό και στην αντιπολίτευση. Σ’ αυτές καταγράφονταν ότι η ισχύουσα εξουσία στην Αίγυπτο δεν κινδυνεύει ούτε βραχυπρόθεσμα ούτε μεσοπρόθεσμα και οι διαδηλώσεις δεν πρόκειται να διαταράξουν τη πολιτική σταθερότητα καθώς ο Χόσνι Μουμπάρακ στηρίζεται από το στρατό, τις μυστικές υπηρεσίες και τους επιχειρηματίες. Ο μόνος φόβος της κυβέρνησης Ομπάμα είναι ο θάνατος του ασθενούντος Αιγύπτιου προέδρου. Στην τελευταία περίπτωση ως εναλλακτική λύση φέρεται να είναι ο νομπελίστας Μωχάμετ Ελ- Μπαραντέι, ο πρώην επικεφαλής της Διεθνούς Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας, γνωστός από τις επισκέψεις του στο Ιράκ και τις έρευνες για τα όπλα μαζικής καταστροφής του Σαντάμ Χουσεΐν. Ο Ελ-Μπαραντέι αφίχθηκε προχθές στο Κάιρο και αναμένεται να είναι η ομαλή μετάβαση στην μετα-Μουμπάρακ εποχή. Ήδη, η πρώτη δήλωσή του δεν αφορούσε σε καταδίκη του αυταρχικού καθεστώτος ή συμπαράστασης στους εξεγερμένους νέους της χώρας του, αλλά στο γεγονός ότι ο νυν πρόεδρος «έπειτα από 30 χρόνια στην υπηρεσία της χώρας, είναι πια ώρα να αποσυρθεί». Εν συμπεράσματι, τα αιματηρά γεγονότα και οι εξεγέρσεις στις χώρες της Βόρειας Αφρικής θα αφομοιωθούν από εναλλακτικές λύσεις που έχουν ήδη δρομολογήσει οι πλανητικές δυνάμεις, πρωτίστως οι ΗΠΑ, που ελέγχουν την περιοχή μέσω αυτών των καθεστώτων.

Αντιφασίστες ξεσηκωθείτε

Τα ΜΑΤ είναι έτοιμα να εισβάλλουν στη Νομική. Τελικά, ένα καθεστώς αξιολογείται με κριτήριο το βαθμό "πολιτικής βίας" που ενυπάρχει σ' αυτό. Κι αυτό το καθεστώς που επιτίθεται σε μετανάστες-ικέτες, είναι φασιστικό. Γι' αυτό ο αγώνας σήμερα είναι αντιφασιστικός.

Το facebook και ο Νασίμ

Καλά τα έγραψε η 18χρονη στον πρωθυπουργό, αλλά ο τελευταίος δεν άκουσε ποτέ την κραυγή του Νασίμ, ενός εξ αυτών που απελπισμένοι και ανέστιοι βρήκαν άσυλο –έστω κι αν κάποιοι τους το υπέδειξε- στη Νομική. Θυμάμαι τη φωνή του Νασίμ πριν δύο χρόνια να μεταδίδεται από ιστολόγιο σε ιστολόγιο σαν τις φρυκτωρίες, σαν τις σπίθες που ξεσηκώνουν, σήμερα, τα πλήθη στην Τυνησία, στην Αλγερία, στην Αίγυπτο: «Λέγομαι Νασίμ Μουχαμέντι, είμαι από το Αφγανιστάν, 22 χρονών. Είμαι σχεδόν 3 χρόνια στην Ελλάδα(σ.σ. τώρα 5), 15 μήνες ήμουν μέσα στη φυλακή της Αυλώνας επειδή τη δεύτερη μέρα που βρέθηκα εδώ στην Ελλάδα πήγα στο Αλλοδαπών να ζητήσω άσυλο ως πρόσφυγας... Με παίρνει ο αστυνόμος μέσα στο τμήμα. Με χτύπησαν πάρα πολύ που δεν μπορούσα να κοιμηθώ για μία εβδομάδα... Μου είπαν ότι «λες ψέματα πώς ήρθες, ποιος έχει πληρώσει, να μου πεις ποιος σε έφερε εδώ». Μετά την άλλη μέρα με πήγαν δικαστήριο. Δικάστηκα μέσα σε 2 ½ -3 λεπτά, δεν μου φέραν δικηγόρο, δεν είχα μετάφραση, δεν ήξερα τι είναι γιατί πρώτη φορά βρέθηκα μπροστά στο νόμο… Φοβόμουν… Με πήγαν και στο κρατητήριο. 16 μέρες ήμουν εκεί. Έφαγα ξύλο από τους κρατούμενους εκεί... Μετά με πήγαν στο Αυλώνα. Μετά από 2-3 μήνες βρήκα ένα παιδί, με πήγε για να μάθω γιατί με φέρανε, τι έχω κάνει. Μου λέει ότι στο δικαστήριο σου έχουν ρίξει 4 μήνες φυλακή, 2.000 για να πληρώσω πρόστιμο γιατί ήρθα εδώ για να ζήσω και δικαστική απέλαση... έκανα απεργίες δεν μου απάντησε κανένας [...]Με κορόιδευαν… Το τι έχουμε πάθει στην Ελλάδα εμείς οι πρόσφυγες… Δεν μπορώ να κάνω μπροστά, δεν μπορώ να κάνω πίσω… Ευχαριστώ πολύ». Αυτό το γράμμα δεν το διάβασε ποτέ ο κ. Γιώργος Παπανδρέου, δεν έφθασε ποτέ στο facebook του. Αλλά αυτή η επιστολή είναι ο δείκτης του πολιτισμού μας, ενός πολιτισμού από τον οποίο έχει εκλείψει η συμπάθεια και η αγάπη. Αλλά και στους πιο απάνθρωπους καιρούς, στις πιο απάνθρωπες συνθήκες υπάρχει η ανθρωπιά, όπως οι de l’ un(Ζίζεκ) στα στρατόπεδα των ναζί, αυτές οι εξαιρέσεις του κανόνα, που μνημονεύει ο Πρίμο Λέβι, όπως οι «υποδειγματικοί» του Βόνεγκατ, οι «είρωνες» της Τζούλιας Κρίστεβα, όπως όλοι αυτοί που εξισορροπούν τη βία των κυνικών. Χάρη στους πρώτους, στους πιο απάνθρωπους καιρούς, συντηρείται η ανθρωπιά. Αυτοί είναι η έσχατη μαγιά της ζωής. Αυτοί που διαλέγουν το κρεματόριο της αλληλέγγυας αγάπης από την ασφάλεια. Αυτοί που προτείνουν τη μνήμονα Αγάπη, ζώντας στην κόλαση. Μόνο οι εξαιρέσεις πλέον υπάρχουν μες στην έρημο. Αυτοί που τρομάζουν, σταυρώνονται αλλά συνεχίζουν ν’ αγαπούν. Οι μετανάστες της Νομικής δεν ζητούν «νομιμοποίηση» αλλά κάρτα παραμονής. «Δεν εμποδίζουν τα μαθήματα ούτε της εξετάσεις» μου είπε ο Αλέξανδρος, φοιτητής της Νομικής, έξαλλος για τα ψεύδη που ακούει. Τότε ποιος λέει ψέματα; Ποιος τρομοκρατεί, μιλώντας για «ύβρι»; Και για ποιο σκοπό;

Ξεριζωμένοι άνθρωποι

Την ώρα που ο Μπάρακ Ομπάμα απευθύνεται στο Αμερικανικό έθνος υποσχόμενος θέσεις εργασίας και επενδύσεις για την ανάπτυξη, αυτές που οι νεοφιλελεύθεροι και οι νεοσυντηρητικοί χαρακτηρίζουν απαράδεκτες «δαπάνες», ένας άστεγος πεθαίνει στο Μπρούκλιν από την παγωνιά. Αντίθετα, οι άθλιοι της Νομικής ζεσταίνονται κι ας μην έχουν θέρμανση, όπως λέει ο κοσμήτορας. Γιατί ο άνθρωπος δεν έχει ανάγκη μόνο το ψωμί αλλά και την τροφή, δεν έχει ανάγκη μόνο το ηλεκτρικό ρεύμα ή το πετρέλαιο θέρμανσης αλλά και τη ζεστασιά. Έτσι, μια ανοιχτή αγκαλιά μπορεί να ζεστάνει την ψυχή, κι αυτή με τη σειρά της το σώμα. Δεν γνωρίζω αν αυτοί που εγκατέστησαν τους μετανάστες στην πανεπιστημιακή σχολή, το έκαναν με σκοπό πολιτικά οφέλη, αλλά είναι βέβαιο πως έφεραν το μεταναστευτικό στο κέντρο της πολιτικής συζήτησης της ελληνικής κοινωνίας. Ο μετανάστης είναι ο Άλλος. Και σήμερα καλούμαστε να τοποθετηθούμε απέναντι στον Άλλο. Κάποιοι μιλούν για απέλαση, ότι η Ελλάδα δεν αντέχει άλλους μετανάστες, άλλοι μιλούν για την ενσωμάτωσή τους, και στις δύο περιπτώσεις μιλούν για την κατάργησή τους. Κανείς δεν μιλάει για τον «σεβασμό» του Άλλου. Αλλά τι είναι σεβασμός; Η πραγματική πλήρωση ενός δικαιώματος δεν είναι αυτοδίκαιη, δεν προκύπτει από εκείνον που το κατέχει, αλλά από όλους εκείνους τους ανθρώπους που αναγνωρίζουν ότι είναι υποχρεωμένοι κατά ένα τρόπο σχετικά μ’ αυτό το δικαίωμα του Άλλου. Σεβασμός, συνεπώς, είναι η αναγνώριση του δικαιώματος του Άλλου να είναι άνθρωπος και να απολαμβάνει τα θεμελιώδη δικαιώματα αυτής του της ιδιότητας. Αυτή η υποχρέωση είναι που συνδέει τις ανθρώπινες υπάρξεις. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι σκέφτονταν ότι μία ψυχή δεν μπορεί να δικαιωθεί μετά θάνατον εάν δεν μπορεί να πει: «Δεν άφησα κανέναν να υποφέρει από πείνα». Το ίδιο ισχύει και για τους πρωτο-χριστιανούς, που μιλούν για την Αγάπη και την αλληλοβοήθεια, αλλά και για τους χριστιανούς κοινωνιστές. Ναι, η Ελλάδα δεν αντέχει άλλους μετανάστες, η Ευρώπη δεν αντέχει άλλους «ξένους». Αλλά γιατί συνέβη αυτό; Γιατί ολόκληρες στρατιές ανθρώπων ξεριζώνονται και έρχονται εκεί που υπάρχει τροφή για τους ίδιους και τα παιδιά τους; Γιατί, σήμερα, υπάρχει μία τεράστια αδικία. Γιατί ο κάθε άνθρωπος, οποιασδήποτε εθνότητας, φυλής και χώρας πρέπει να είναι ίσος με κάθε άλλον στην ελπίδα τόσο τη δική του όσο και τον παιδιών του. Στην Τυνησία, στην Αλγερία, στο Κάιρο οι απελπισμένοι, όσοι δεν μπαρκάρουν στα σαπιοκάραβα των δουλεμπόρων, προτιμούν να καούν παρά να χαθούν χωρίς έναν αναστεναγμό διαμαρτυρίας. Στο Ιράκ σκοτώνονται από τους καμικάζι αυτοκτονίας και στο Αφγανιστάν όσοι γλιτώνουν από τους Αμερικανούς σκοτώνονται από τους Ταλιμπάν. Ναι, ο Μπάρακ Ομπάμα θα δημιουργήσει ενδεχομένως νέες θέσεις εργασίας παρά τις διαμαρτυρίες των ρεπουμπλικάνων, αλλά όλοι θα συμφωνήσουν για το ύψος των στρατιωτικών δαπανών, δημιουργώντας νέα κύματα μεταναστών από το Ιράκ και το Αφγανιστάν και νέα κύματα ξενοφοβίας στην έρημη Ελλάδα, που επιχειρεί να αμυνθεί με «φράχτες» κι άλλες αστειότητες. Υπενθυμίζουμε ότι το ίδιο συνέβη και στις ΗΠΑ με το τείχος 110 χιλιομέτρων στα σύνορα με το Μεξικό, όπου, όμως, οι απελπισμένοι βρήκαν πάλι τρόπο να περάσουν δίκην αρουραίων. Άρα, η λύση της μετανάστευσης βρίσκεται μόνο στη ριζική αντιμετώπιση των ανισοτήτων σε παγκόσμιο επίπεδο που επιβάλλουν το ξερίζωμα των ανθρώπων από τις πατρίδες τους.

Καίγομαι άρα υπάρχω

Τι συνέβη και οι άνθρωποι πέρασαν από την ελπίδα ως καύσιμο της ύπαρξης, στην έσχατη απελπισία του «καίγομαι άρα υπάρχω»; Στην «υπερβολική καταφρόνια…» η μόνη διέξοδος είναι ο θάνατος, λέει ο 34χρονος Αλγερινός άνεργος Senouci Touati, που αυτοπυρπολήθηκε πριν λίγο καιρό. Ο μόνος τρόπος να καταγγείλεις μια αβίωτη ζωή είναι η φωτιά. Η αυτοχειρία –αν και δεν συνάδει με τη θρησκεία του Senouci- είναι σαν την έκρηξη που συμβαίνει «όταν ξεπεράσεις ένα ορισμένο όριο πόνου και οργής». Αυτή η έκρηξη συμβαίνει σαν «φυσική» απάντηση, σαν ανακλαστικό του ενστίκτου της ζωής απέναντι στην καλά οργανωμένη τρομοκρατία αυτών που κερδίζουν από ανάλογες οικονομικές κρίσεις, επιβάλλοντας το συμβολικό θάνατο της ανεργίας. Η τρομοκρατία αυτή που επιβάλλεται μέσω της κρίσης του χρέους και των τοκογλυφικών επιτοκίων, είναι η αποκαλούμενη «τρίτη παγκοσμιοποίηση» των πλούσιων χωρών. Αυτή που θα εξαφανίσει τη μεσαία τάξη όπου Γης, διαμορφώνοντας τους υπερβολικά φτωχούς, τις τεράστιες στρατιές δηλαδή των εξαθλιωμένων, αυτούς που θα αυτοπυρπολούνται ή θα σκυλοπνίγονται στη Μεσόγειο προκειμένου να βρουν ένα κομμάτι ψωμί για τα παιδιά τους, και τους υπερβολικά πλούσιους. Οι πλούσιοι θέλουν τους άθλιους εκτός των τειχών, όπως στο μυθιστόρημα του Στήβενσον, όπου οι σχεδίες των μεταναστών πολιορκούν την Αμερική, αλλά ενίοτε οι άθλιοι εισέρχονται εντός και τότε όλοι παίρνουν μία γεύση για το τι σημαίνει κόλαση. Για την ακρίβεια παντού συμβαίνει ότι και στις ΗΠΑ, όπου υπήρχε κάθε φορά ένα εσωτερικό προλεταριάτο, οι παλιοί-νόμιμοι μετανάστες, και το εξωτερικό προλεταριάτο, οι νέοι, παράνομοι μετανάστες, το νέο κύμα μεταναστών. Οι «πάνω»(οι περίφημοι WASP’s) φρόντιζαν ώστε οι «εντός» να βρίσκονται σε συνεχή αντιπαράθεση με τους «εκτός», τους αποκαλούμενους και λαθρομετανάστες. Μέσα σ’ αυτό τον διαρκή εμφύλιο οι «κάτω» αυτοεξουδετερώνονταν. Όμως, η διάρρηξη της κοινωνικής συνοχής έχει δυσμενείς συνέπειες για την κοινωνία, τη δημοκρατία, αλλά και την ίδια την οικονομία. Οι πλούσιοι δεν μπορούν να καταναλώσουν μόνοι τους τη συνεχώς αυξανόμενη παραγωγή. Δημιουργείται, συνεπώς, πέρα από την κοινωνική διάσταση της οικονομικής κρίσης κι ένα μέγα πρόβλημα προσφοράς και ζήτησης, που ανακυκλώνει το πρόβλημα της οικονομίας της ανάπτυξης. Γι’ αυτό πολλοί κάνουν τη διάκριση μεταξύ του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού και της κοινωνικής οικονομίας, προτείνοντας τη δεύτερη ως την εναλλακτική του πρώτου. Παράδειγμα ανάπτυξης της κοινωνικής οικονομίας ακόμα και στον τραπεζικό τομέα είναι ο M. Yunus, ο τραπεζίτης των φτωχών. Για να υπάρξει, όμως, μια τέτοια προοπτική απαιτείται ο εκδημοκρατισμός της οικονομίας, όπως επισημαίνουν οι H. Sibille και T. Ghezali. Υπενθυμίζουμε ότι πολύ έγκαιρα ο Ν. Πόστμαν και ο Ν. Τσόμσκι χαρακτήριζαν τον χρηματοπιστωτικό καπιταλισμό σαν ένα «πανωσήκωμα», που θα γκρεμίσει ολόκληρο το οικοδόμημα. Αυτό σήμερα τείνει να συμβεί. Άραγε θα αποτραπεί; Αυτό είναι ευθύνη όλων μας.

Ο λαϊκισμός των "αντιλαϊκιστών"

Είναι «λαϊκισμός» να υποστηρίζει κανείς το κίνημα των διοδίων; Ή μήπως είναι στάση στοιχειώδους πολιτικής αξιοπρέπειας να αρνείται κάποιος να πληρώσει όλο και ακριβότερα διόδια προκειμένου να διαβεί δρόμους χωράφια; Είναι λαϊκισμός να μιλάει κανείς για εξωνημένους πολιτικούς όταν για μία ακόμη φορά σκάνδαλα, όπως το Βατοπαίδι και η Ζήμενς, θα παραμείνουν ατιμώρητα; Ή μήπως δεν πρέπει να ασκούμε κριτική στην περίπτωση των πιέσεων βουλευτών για την οικοδόμηση στα τέσσερα και όχι στα δέκα στρέμματα στις περιοχές Natura 2000; Παραδόξως, χθες, είχαμε (άραγε συμπτωματικά;) ένα συντονισμένο μπαράζ αρθρογραφικών επιθέσεων εναντίον του κινήματος «ανυπακοής» και όσων αντιδρούν στην αποδεδειγμένα λανθασμένη πλέον πολιτική του Μνημονίου-και της κυβέρνησης- με τον χαρακτηρισμό «λαϊκιστές». Συνεπώς, οιαδήποτε κριτική στην κυβέρνηση, οιαδήποτε θέση και λόγος υπέρ των αδυνάτων θεωρείται λαϊκισμός. Λαϊκισμός το «φορολογήστε τους πλούσιους» του Ρίτσαρντ Γουλφ αλλά και του Πωλ Κρούγκμαν. Λαϊκισμός η αναφορά στη σεισάχθεια, ήτοι στα ίσα βάρη εχόντων και μη, λαϊκισμός και η κοινωνική δικαιοσύνη, το δίκαιο, δηλαδή, μοίρασμα του εθνικού πλούτου. Λαϊκισμός και όσοι τολμούν να σκέφτονται και να προτείνουν την αλληλεγγύη, την αλληλοβοήθεια, κατηγορώντας τον εργασιακό μεσαίωνα, που οι υπερασπιστές του συστήματος τον παρουσιάζουν ως τεκμήριο «ανταγωνιστικότητας». Λαϊκισμός και η κριτική για την πολλαπλή φορολόγηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, που έτσι καθίστανται από υγιείς προβληματικές.
Τι είναι, όμως, ο λαϊκισμός; Ο λαϊκισμός είναι ο πολιτικός τρόπος του ομιλείν και πράττειν κάποιου στους δημόσιους χώρους χωρίς να σκέφτεται, να διαλογίζεται και να διαλέγεται, επιχειρηματολογώντας, αλλά απλώς συνθηματολογώντας, χρησιμοποιώντας εκφράσεις κλισέ, ευφημισμούς, παραμύθια και λέξεις που δεν έχουν ως στόχο το διάλογο αλλά τον πόλεμο και την ψυχολογική εξόντωση του αντιπάλου. Ο λαϊκισμός υπ’ αυτή την έννοια είναι μια μορφή βίας, γι’ αυτό όταν θέτεις σε κάθε κριτική την ετικέτα του «λαϊκισμού», στομώνοντας κάθε προσπάθεια διαλόγου, τότε δεν είσαι παρά ένας κοινός «λαϊκιστής». Γι’ αυτό οι χειρότεροι λαϊκιστές είναι αυτοί που κατηγορούν για λαϊκισμό όσους τάσσονται υπέρ των λαϊκών στρωμάτων.
Μία μορφή βίας, όπως η ανυπακοή πληρωμής των παράλογων διοδίων δεν συνιστά λαϊκισμό, όπως υποστηρίζουν κάποιοι, αλλά μία εξισορρόπηση δυνάμεων, που βοηθά στη διαδικασία της σύνθεσης. Εν προκειμένω, δεν έχουμε τη βία του λαϊκισμού αλλά το δυνητικό χώρο όπου εκτυλίσσεται η πολιτική ως δράση των ενεργούντων και ομιλούντων ανθρώπων, δηλαδή των πολιτών και της πολιτικής. Κι ενώ όλοι μιλούν για την απαξίωση της πολιτικής, όταν αυτή επαναξιώνεται στη δημόσια σφαίρα, τότε επιχειρούν να την κενώσουν από τα χαρακτηριστικά της, μη αντιλαμβανόμενοι ότι το πιο επικίνδυνο σήμερα είναι η αποξένωση του πολιτικού συστήματος από την κοινωνία, όπως συνέβη στην Τυνησία.

Tit for Tat

Οι ΗΠΑ παρεμβαίνουν στην εσωτερική πολιτική ζωή της γειτονικής Αλβανίας με τον πλέον κυνικό τρόπο, ζητώντας από την αντιπολίτευση δια της εκεί πρεσβείας τους να σταματήσει τη «σκληρή γλώσσα» και «τις αποσταθεροποιητικές ενέργειες»! Η Αλβανία είναι, άραγε, ανεξάρτητη χώρα ή είναι προτεκτοράτο των Ηνωμένων Πολιτειών; Ομοίως, ο επικεφαλής του γερμανικού Ινστιτούτου IWH, Ulrich Blum δήλωσε στο Reuters ότι «η Ελλάδα θα πρέπει να ασφαλίσει το χρέος της με τα αγαθά που διαθέτει, όπως τα νησιά, έτσι ώστε να πείσει τις αγορές ότι τα χρήματα που δανείζεται δεν θα χαθούν»! Ο κ. Ούλριχ Μπλουμ, που είναι ένας από τους συμβούλους της καγκελαρίου Α. Μέρκελ, μας ζητάει ούτε λίγο ούτε πολύ να υποθηκεύσουμε το ίδιο το έδαφος της Ελλάδας, αφού την πολιτική και οικονομική ανεξαρτησία μας την έχουμε ήδη εκχωρήσει. Πρόκειται, τάχα, για μία από τις γνωστές υπερβολές των ανεκδιήγητων Γερμανών; Φοβόμαστε πως όχι, καθώς αν ανατρέξουμε στην εφημερίδα Wall Street Journal θα διαβάσουμε ότι η Γερμανία «ζητάει ανταλλάγματα για να δεχθεί να βοηθήσει». Όπως διαπιστώνει κανείς, η κοινοτική αλληλεγγύη και πολύ περισσότερο η κοινοτική πολιτική δεν υφίστανται. Η Γερμανική κυβέρνηση κινείται με όρους αμιγώς όχι απλώς εθνικούς αλλά εθνικιστικούς. Πάνω απ’ όλους τίθεται η Γερμανία. Αυτό δεν είναι αυτόχρημα κακό. Είναι, όμως, όταν στρέφεται εναντίον της ΕΕ και ισότιμων χωρών-μελών της. Το βασικό επιχείρημα αυτής της στάσης είναι ότι η Γερμανία δεν μπορεί να πληρώνει εσαεί τα «σπασμένα» των άλλων. Όμως, ο πρόεδρος της ΕΕ Μ. Μπαρόζο δηλώνει ότι «Η Γερμανία και έδωσε αλλά και πήρε πολλά». Αυτό δείχνει και το εμπορικό πλεόνασμα της Γερμανίας έναντι των άλλων ευρωπαϊκών χωρών, ειδικά του νότου. Ισχύει, συνεπώς, το tit for tat (μία σου και μία μου). Σ’ αυτή την αρχή μόνο μπορεί, εξάλλου, να βασισθεί η αλληλεγγύη. Αλλιώς, η ευρωπαϊκή ένωση και πολύ περισσότερο η «ευρωζώνη» δεν θα μπορέσουν να αντέξουν για πολύ καιρό. Το χειρότερο, εν προκειμένω, είναι ότι η Γερμανική κυβέρνηση δεν αντιλαμβάνεται ότι στο σημερινό οικονομικό πόλεμο μόνο μέσω μιας κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής θα μπορούσε να αντέξει. Εκτός και αν η κ. Μέρκελ θεωρεί πως ότι δεν έγινε κατορθωτό δια των όπλων μπορεί να γίνει δια των χρημάτων και την… υποθήκευση χωρών, όπως η Ελλάδα. Αν, έτσι, έχουν τα πράγματα, τότε οι Γερμανοί φαίνεται ότι δεν πήραν το μάθημά τους σε δύο παγκόσμιους πολέμους. Σε ό,τι αφορά, τέλος, εμάς τους Έλληνες, το γνωστό «Μολών λαβέ» καθίσταται και πάλι επίκαιρο.

Νεο-αποικιοκρατία

Η Ευρωπαϊκή Ένωση δέσμευσε τα περιουσιακά στοιχεία του Τυνήσιου δικτάτορα Μπεν Αλί. Όμως, η Δύση, εν οις και η Ευρώπη, είναι αυτή που εξακολουθεί να υποστηρίζει τα δικτατορικά καθεστώτα του αραβικού κόσμου. Ο Γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί δεν είναι αυτός, ο οποίος έλεγε το 2008 ότι οι Τυνήσιοι ζουν σε καθεστώς δημοκρατίας;! Υπενθυμίζουμε, ομοίως, την πρόταση του Γάλλου προέδρου για την ένωση των μεσογειακών χωρών στην οποία συμμετείχαν η Τυνησία και η Ελλάδα! Συνεπώς, η Ευρώπη, με τη Γαλλία επικεφαλής, είναι συνένοχη των δικτατόρων, τονίζει ένας Μαροκινός δημοσιογράφος, καθώς παρά την καταπάτηση των ατομικών ελευθεριών, την κοινωνική αδικία, το αστυνομικό κράτος και τη διαφθορά, η Δύση δεν έπαψε να στηρίζει τα καθεστώτα αυτά. Την ίδια στιγμή, τα δυτικά μέσα ενημέρωσης και τα μεγάλα ειδησεογραφικά πρακτορεία ξεσήκωναν μεγάλο κονιορτό για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Κίνα και το Ιράν! Τα δύο μέτρα και τα δύο σταθμά είχαν ως βασικό τους κριτήριο τα συμφέροντα της Δύσης. Με άλλα λόγια, οι πρώην αποικίες εξακολουθούσαν να συνδέονται με τις παλιές αποικιοκρατικές δυνάμεις μέσω των εκσυγχρονισμένων οικονομικών εργαλείων και του παραδοσιακού πολιτικού αυταρχισμού των δικτατοριών. Ο Αλγερινός λογοτέχνης Γιασμίνα Χάντρα γράφει στο βιβλίο του «Ο σχιζοφρενής με το νυστέρι» ότι «Υπάρχουν μέρες που σκέφτομαι ειλικρινά ότι τα τριάντα χρόνια της ανεξαρτησίας μας έκαναν περισσότερο κακό απ’ ότι τα εκατόν τριάντα δύο χρόνια του ζυγού και του σκοταδισμού». Κι αυτό γιατί η αποικιοκρατία έφυγε από την μπροστινή πόρτα και ξαναμπήκε από την πόρτα υπηρεσίας. Ο Χάντρα αναφέρει μια αίρεση που ονομάζεται «Τσιτσί» σύμφωνα με την οποία «ο μόνος τρόπος για να ανήκεις στην εποχή σου είναι να μιμείσαι τα παρωχημένα τερτίπια της Δύσης». Το ίδιο δεν συνέβη και με τους παρ’ ημίν εκσυγχρονιστές; Μάλιστα, όπως σημειώνει ο Χάντρα «Δε σε συμφέρει να μιλήσεις αραβικά αν δε θέλεις να περιμένεις με τις ώρες μέχρι να σου δώσει σημασία ο πιτσαδόρος»!
Εν συνόψει, η πρώτη αποικιοκρατία που έγινε στο όνομα του πολιτισμού και της προόδου, στην πραγματικότητα συνέβη για την εκμετάλλευση των πλούσιων πλουτοπαραγωγικών πηγών των «νέων χωρών»(ανακαλύψεις). Η δεύτερη αποικιοκρατία, της οποίας η αμφισβήτηση λαμβάνει χώρα σήμερα, γίνεται στο όνομα της σωτηρίας του περιβάλλοντος ή της οικονομικής εξυγίανσης-πάταξη της διαφθοράς- αλλά στην πραγματικότητα γίνεται για τη μεταφορά της κρίσης, η οποία από κρίση του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου(τράπεζες) κατέστη κρίση χρέους των περιφερειακών κρατών, τα οποία δένονται χειροπόδαρα οικονομικά και πολιτικά μέσω των νέων υπερ-τοκογλυφικών δανείων εξαγοράς τους χρέους, που όμως διογκώνεται υπερτροφικά(Ελλάδα), τσακίζοντας την οικονομία και δημιουργώντας κοινωνικές εκρήξεις.

Τυνησία και Ελλάδα

Η εξέγερση στην Τυνησία, η οποία είχε σαν αποτέλεσμα την εκδίωξη από τη χώρα του επί 23 χρόνια δικτάτορα Μπεν Αλί, πλήττεται τώρα από τη Moody’s. Ο περίφημος οίκος αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας μιας χώρας υποβάθμισε την Τυνησία από το Βαα2 στο Βαα3 εξαιτίας των υψηλών κινδύνων που προκάλεσε η «αλλαγή του καθεστώτος»! Άρα, η Τυνησία όφειλε σύμφωνα με τη Moody’s να έχει δικτατορία. Γιατί, όμως, μέχρι σήμερα οι οίκοι αξιολόγησης δεν «υποβάθμιζαν» τη χώρα; Γιατί η Τυνησία σύμφωνα με την παγκόσμια τράπεζα είχε ανάπτυξη 8% του ΑΕΠ και τηρούσε τους πολιτικούς όρους(αυταρχισμός) για τη διατήρηση σε χαμηλά επίπεδα του κόστους εργασίας. Αλλά να, όμως, που η Τυνησία κινδυνεύει να ακολουθήσει σύμφωνα με τη γαλλική εφημερίδα Le Monde το δρόμο της Ελλάδας καθώς οι επενδυτές είναι πανικόβλητοι από τις εξελίξεις. Κι ενώ ο οίκος αξιολόγησης δίνει τη χαριστική βολή, η γαλλική εφημερίδα, εκφράζοντας τους επιχειρηματικούς κύκλους της Γαλλίας, προσπαθεί, αφού θεωρεί ότι ο οίκος αξιολόγησης «έχει δίκιο», να δείξει ότι η Τυνησία δεν έχει τίποτα κοινό με την Ελλάδα, καθώς το χρέος της πρώτης ανέρχεται σε 47% του ΑΕΠ ενώ της Ελλάδας σε 120%. Η Τυνησία, επίσης, δεν έχει έλλειμμα ανταγωνιστικότητας, όπως η Ελλάδα, όπου είχαμε μισθούς «αφύσικα υψηλούς» και φορολογικές ελαφρύνσεις. Αντιθέτως, οι μισθοί των εργαζομένων στην Τυνησία, σύμφωνα πάντα με την Γαλλική εφημερίδα, είναι οκτώ φορές κάτω από το μισθό του Ευρωπαίου ειδικευμένου εργάτη, ενώ τον στελεχών πέντε φορές κάτω από τα αντίστοιχα στελέχη της Ευρώπης. Όσο για την εκρηκτική ανεργία, αυτή είναι ανεργία του 30% των πτυχιούχων που οφείλεται στη διαφθορά των ανθρώπων της Αυλής του Μπεν Αλί και των οικογενειακών επιχειρήσεων. Για μία ακόμη φορά, δηλαδή, οι αιτίες της κρίσης αποδίδονται στη διαφθορά και το νεποτισμό. Παραδόξως, μάλιστα, ενώ «επικροτείται» η πολιτική σταθερότητα στην Τυνησία και η ανάπτυξη, οφειλόμενη στον δικτάτορα, η λαϊκή έκρηξη φορτώνεται στον αυταρχισμό του. Αντίφαση; Ασφαλώς ναι. Πάντως, αν υπάρχει, πραγματικά, κάτι κοινό μεταξύ Τυνησίας και Ελλάδας, αυτό είναι η μεγάλη ανεργία. Η Τυνησία καταδεικνύει ότι το ακολουθούμενο μοντέλο εξουθένωσης των εργαζομένων θα οδηγήσει αργά ή γρήγορα σε εκρήξεις, οι οποίες δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν ούτε με μιντιακές χειραγωγήσεις ούτε με τα ψίχουλα των κοινοτικών κονδυλίων. Αυτό το έχουν υπόψη τους στη Γαλλία αλλά και στη Γερμανία; Όχι. Εκείνο που ενδιαφέρει τους Γάλλους είναι ότι η Wall Street Journal έγραψε πως «η Γαλλία είναι η τρίτη οικονομία στον κόσμο»(Le Figaro), ενώ η Γερμανία δια των υπουργών της επαίρεται για τον υψηλό ρυθμό ανάπτυξής της και ειρωνεύεται τους Γάλλους που «πάνε με βήμα πάπιας»! Όλα τούτα είναι δηλωτικά του μικρόνοα εθνικισμού που διέπει τις χώρες της ΕΕ. Συνεπώς, η Ελλάδα δεν μπορεί να αναμένει απ’ αυτούς και πολλά πράγματα.

Μας κλέβουν το βίο και το βιός

Επανέρχονται τα αόρατα παιδιά και τριβελίζουν τη συνείδηση, εμφανίζονται οι ανέστιοι στις τρώγλες της ανέχειας, οι άνεργοι, όλοι όσοι ζητούν το μερτικό τους στο φως, το μερίδιό τους στη ζωή. Ποιος τοκογλύφος τους κλέβει το βίο και το βιός; Η Ελλάδα και οι λοιπές χώρες του ευρωπαϊκού νότου ζουν υπό τη δαμόκλεια σπάθη των περίφημων οίκων αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητάς τους, των οποίων τα θέσφατα ανεβάζουν στα ύψη τα επιτόκια δανεισμού. Να, όμως, που το ίδιο συμβαίνει και για τις ΗΠΑ καθώς ο ασιατικός οίκος αξιολόγησης Dagong Global Credit Rating υποβάθμισε την πιστοληπτική τους ικανότητα στο επίπεδο Α, με το αιτιολογικό της πρόβλεψης μίας μεγάλης κρίσης του δολαρίου εντός δύο ετών. Αυτός είναι και ο λόγος της σφοδρής επίθεσης του Κινέζου προέδρου στο δολάριο. Έχουμε, συνεπώς, το γνωστό νομισματικό πόλεμο να γενικεύεται με όπλα αιχμής τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Οι δυτικές τράπεζες –όχι μικρών χωρών όπως η Ελλάδα που αρκούνται στους υψηλούς τόκους- ξαναθυμούνται τα παλιά τους παίγνια. Τώρα «παίζουν» με τις βιομηχανίες πρώτων υλών και μεταποίησης καθώς και στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας(όλοι μιλούν για την έκρηξη των green bonds το 2011). Αλλά ο προσανατολισμός των μεγάλων τραπεζών είναι, κυρίως, οι αναδυόμενες αγορές της Ασίας. Γι’ αυτό τόσο η Κίνα όσο και η Ινδία προσπαθούν να δημιουργήσουν αναχώματα, δυσκολεύοντας την είσοδο ξένων τραπεζών στις αγορές τους μέσω θυγατρικών. Επίσης, πριμοδοτούν τη χρηματοδότησης των εγχώριων επιχειρήσεων από τις εγχώριες τράπεζες, ενώ καθιστούν τη θέση των ξένων επιχειρήσεων πολύ «ακριβή».
Πέρα, όμως, από την επίθεση στις χώρες της ανατολικής Ασίας, μεγάλη σημασία έχει και η κρίση των τροφίμων, η οποία δημιούργησε την έκρηξη στην Τυνησία, την Αλγερία και το Μεξικό(πριν λίγο καιρό). Η κρίση αυτή αποδίδεται στις κλιματικές αλλαγές και στο μοντέλο ανάπτυξης που εξαφάνισε τη γεωργία. Υπολογίζεται ότι σε λίγο δεν θα υπάρχει σιτάρι. Γι’ αυτό πολλοί αναγάγουν την κρίση στην προσφορά και τη ζήτηση. Όμως, σ’ αυτό πρέπει να προσθέσουμε και τα χρηματιστηριακά παιγνίδια. Δεν είναι τυχαίο ότι το Μεξικό αγόρασε δύο εκατομμύρια τόνους καλαμπόκι «στα χαρτιά», δηλαδή στη χρηματιστηριακή αγορά του Σικάγου. Αυτή η λύση καθιστά ευάλωτη την τροφοδότηση της χώρας αλλά και ευαίσθητη την τιμή του προϊόντος σε κερδοσκοπικά παιγνίδια. Για να αποδειχθεί για άλλη μια φορά με συγκεκριμένο τρόπο ότι η σημερινή κρίση αφορά το γεγονός ότι το σιτάρι το ορίζουν αυτοί που δεν έχουν δει ποτέ ένα κόκκο σταριού, αφορά στον τρόπο λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος της Δύσης, το οποίο λειτουργεί σαν «πανωσήκωμα», που γιγαντώνεται συνεχώς, δημιουργώντας συνθήκες γενικευμένης κατάρρευσης του οικοδομήματος της κοινωνίας.

Η φωτιά των εξεγέρσεων

Σήμερα που δεν σκοτώνουν μόνο τ’ άλογα όταν γεράσουν, αλλά και τους ανθρώπους –γέρους και νέους-, έσβησε το γαλάζιο βλέμμα της Σουζάνας Γιορκ(72). Υπέροχη στις ταινίες της, υπέροχη και στους αγώνες της, τότε που διαδήλωνε κατά των πυρηνικών όπλων και των πολέμων. Αλλά και στην Κίνα, ένα νέο κορίτσι, κοντά στα 25, μηχανικός, που εργαζόταν στην γιγαντιαία εταιρία Foxconn, πέθανε, αυτοκτονώντας καθώς δεν άντεξε την επαπειλούμενη απόλυσή της. Είναι το 14ο θύμα της εταιρίας αυτής σε ενάμισι χρόνο. Αλλά και στην άλλη άκρη της Γης, στην Αλγερία ένας άνεργος, νεαρός πατέρας βγαίνει από το δημαρχείο της πόλης του, περιλούζεται με βενζίνη και αυτοπυρπολείται. Είχε ζητήσει από το δήμαρχο εργασία κι ένα κατάλυμα για τη γυναίκα και το μικρό παιδί του. Η απάντηση στην άρνηση του τοπικού άρχοντα ήταν να γίνει παρανάλωμα φωτιάς κατά το ανάλογο του Τυνήσιου εκείνου που αυτοπυρπολήθηκε -πέθανε στις 4 Ιανουαρίου-, ανάβοντας τη σπίθα της εξέγερσης στη χώρα του, που είχε ως αποτέλεσμα τη φυγή από την εξουσία του Μπεν Αλί.
Η Foxconn είναι μία «κοσμόπολις», η ουσία της οποίας είναι η ταχύτητα. Το παρόν εδώ σπανίζει. Η αμφιβολία έχει εξαφανιστεί από τη δύναμη των υπολογιστών. Η τρέλα, οι συναισθηματικές διαταραχές δημιουργούνται με μαζικό τρόπο από τις σκεπτόμενες μηχανές που πλέον είναι ανεξέλεγκτες. Ακόμα και εκείνοι που διαμαρτύρονται κινούνται στο πλαίσιο της «κοσμόπολις», καθώς η διαμαρτυρία τους είναι απολιτική και γι’ αυτό αυτοχειριαστική. Είναι εργαζόμενοι, ανερχόμενοι γιάπις, γέννημα-θρέμμα της αγοράς. Έξω από το πλαίσιό της δεν υπάρχουν. Δεν μπορούν να πάνε πουθενά για να βρεθούν έξω από την αγορά. Το έξω δεν υφίσταται. Η κουλτούρα της αγοράς είναι ολοκληρωτική. Παράγει αυτούς τους άντρες κι αυτές τις γυναίκες. Είναι απαραίτητοι στο σύστημα που ενίοτε περιφρονούν. Εκείνοι, όμως, του παρέχουν ενέργεια. Αυτοί το προσδιορίζουν. Και η αγορά, με τη σειρά της, τους καθορίζει. Αποτελούν εμπόρευμα στην παγκόσμια αγορά. Και υπάρχουν ακριβώς για να αναζωογονούν και να διαιωνίζουν το σύστημα. Η όποιας μορφής διαμαρτυρία τους, ακόμη και η αυτοκτονία, είναι μία μορφή υγιεινής του συστήματος. Αλλά αν αυτά συμβαίνουν στην Κίνα(ή στην Αμερική), στην Τυνησία, μία παραδοσιακή κοινωνία, τα πράγματα λειτουργούν διαφορετικά. Εδώ, ένας άντρας καίγεται και η αγορά ακυρώνεται, καθώς δεν μπορεί να τον διεκδικήσει, ή να αφομοιώσει την πράξη του. Το ίδιο συνέβη με το θάνατο του νεαρού Γρηγορόπουλου το 2008. Αλλά είχαμε και την εντελώς αντίθετη λειτουργία στην περίπτωση της Marfin, καθώς τα θύματα ήταν από την άλλη πλευρά. Συνεπώς, ο θάνατος λειτουργεί άλλοτε σαν πυροκροτητής κι άλλοτε σαν πυροσβέστης.

Δημοσιογράφοι και διόδια

Έπρεπε να φουντώσει το κίνημα των διοδίων και να «σιδερωθεί» ένας δήμαρχος για να αναγκαστεί η κυβέρνηση να μειώσει τις τιμές στο επίπεδο του 2007! Άρα, η αντίδραση των πολιτών, αυτό που οι τελευταίοι αποκαλούν «ανυπακοή» και ένιοι δημοσιογράφοι «αυτοδικία», έφερε αποτέλεσμα. Κι όμως, ακούω τους γνωστούς κήνσορες των μίντια, αυτούς που χρυσοπληρώνονται, να επιχειρούν να απαξιώσουν τους αγώνες ενός δημάρχου, καθιστώντας τον γραφικό, να αμαυρώσουν τους αγώνες των πολιτών, κατηγορώντας τους για παραβίαση των νόμων. Εκ του αποτελέσματος όλοι αυτοί στηρίζουν τα συμφέροντα των 19 κατασκευαστικών εταιρειών και των 26 τραπεζών, που τις δανειοδοτούν, προκειμένου να κατασκευαστούν οι πέντε βασικοί οδικοί άξονες της χώρας. Κι αυτό στο όνομα της νομιμότητας, στο όνομα της ευταξίας και της αποφυγής της ζούγκλας. Κι όμως η ζούγκλα επιβάλλεται στις εργασιακές σχέσεις, αλλά οι κύριοι αυτοί ποιούν την νήσσα. Η ζούγκλα επικρατεί στη ζωή εκατοντάδων χιλιάδων ανέργων και φτωχών αλλά γι’ αυτό οι κήρυκες της τάξης δεν έχουν ούτε ένα λόγο, γιατί εν προκειμένω ισχύει το c’ est la vie (αυτή είναι η ζωή)!
Η κυβέρνηση, τα φιλικά της μέσα ενημέρωσης και οι εν λόγω μεγαλοδημοσιογράφοι επιδίδονται, κυριολεκτικά, σ’ έναν άνευ προηγουμένου «κοινωνικό αυτοματισμό», επιχειρώντας να διασπάσουν τους εργαζόμενους (στο δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα) σε αντιμαχόμενες κοινωνικές και επαγγελματικές ομάδες, σε ρετιρέ και μη, σε μικροαστούς και φτωχούς. Το μέγιστο επιχείρημά τους, πάντα, είναι η παραβίαση της νομιμότητας! Αλλά ποιας νομιμότητας; Αυτής που κάλυπτε τις μέχρι τώρα κλοπές του δημοσίου χρήματος, ή της νομιμότητας που «νομιμοποιούσε» την ηθική των off shore εταιριών; Αυτοί που κορυβαντιούσαν εναντίον της ρήσης «ότι είναι νόμιμο είναι ηθικό»(και σωστά έκαναν), τώρα υπερασπίζονται την ηθική μιας νομιμότητας που κανιβαλίζει πάνω σε ζωές και όνειρα αθώων. Όχι, ότι είναι νόμιμο δεν είναι και ηθικό. Το χρεοκοπημένο πολιτικό και πολιτιστικό σύστημα, που οδύρεται στις τηλεοπτικές οθόνες για τη βία και την παραβίαση της νομιμότητας από το κίνημα των διοδίων, είναι το ίδιο που έφτιαξε αυτή τη σάπια και άδικη νομιμότητα ώστε να καλύπτει την ασυδοσία του. Και τώρα πίσω από αυτή καλύπτεται. Γι’ αυτό χρέος όλων μας είναι να ξεσκίσουμε αυτό το χρεοκοπημένο, παρασιτικό και σαθρό σύστημα και τις νομιμοποιήσεις του, αντιπαραθέτοντας το δίκαιο των αδυνάτων.

Ανέχεια κι εξέγερση

Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, κυρίως νέοι και γυναίκες, είναι πλέον χωρίς εργασία. Οι υπόλοιποι καλούνται να δουλέψουν σε συνθήκες γαλέρας. Οι εργαζόμενοι εκλαμβάνονται ως βάρος, ως λίπος που πρέπει να χάσει η ελληνική κοινωνία για να σωθεί. Οι άνεργοι είναι οι αναλώσιμοι της ιστορίας, μιας ιστορίας που παραμένει το χρονικό των ατέλειωτων θριάμβων των εχόντων. Το χρήμα, από μέσο, γίνεται σκοπός, ενώ ο πραγματικός σκοπός –γενικώς οι ανθρώπινοι στόχοι- καθίσταται μέσο. Κανείς από τους «πάνω» δεν σκέφτεται την κοινωνική έκρηξη, την υπέρβαση της μικροφυσικής της υπακοής από τους «κάτω». Κανείς δεν «ακούει» τους ήχους και δεν «βλέπει» την κόκκινη βροχή που έρχεται από την Τυνησία και την Αλγερία πάνω στους νοτιάδες και τους άγριους ανέμους της ερήμου. Εξέγερση παντού. Το καθεστώς της Τυνησίας, το αστυνομικό κράτος του Μπεν Αλί, που βρίσκεται 23 χρόνια στην εξουσία, στηριζόμενος από τη Γαλλία, τρίζει. Εξήντα-έξι οι μέχρι σήμερα νεκροί της εξέγερσης. Στην Αλγερία η αντίσταση γίνεται απέναντι σε μία στρατιωτική μαφία(μια «φωτισμένη δικτατορία» σύμφωνα με τους Γάλλους!), που εκμεταλλεύεται το πετρέλαιο της χώρας. Παραδόξως, η εξέγερση γίνεται σε μια στιγμή που τα μακροοικονομικά μεγέθη των δύο χωρών πάντα σύμφωνα με τους οίκους αξιολόγησης, «ευτυχούν». Όμως, οι άνθρωποι δυστυχούν. Η νεολαία της Τυνησίας, που αποτελεί το 40% του πληθυσμού, είναι κατά το μεγαλύτερο ποσοστό της άνεργη, χωρίς καμία προοπτική. Και τώρα βγήκε στους δρόμους. Και οι δρόμοι βάφτηκαν με αίμα. Η άγρια καταστολή, όμως, δεν την πτοεί. Ο ιστότοπος Nawaat.gr και ο μπλόγκερ Astrubal καθώς και η ομάδα των «κυβερνο-αντιστασιακών» με την ονομασία «Ανώνυμοι»(Anonymous) συντονίζουν και καλύπτουν το επικοινωνιακό μέρος της εξέγερσης. Η τεράστια αύξηση των τιμών στα είδη πρώτης ανάγκης(το σιτάρι αυξήθηκε 47% σε έξι μήνες) ήταν το καύσιμο που άναψε τη φωτιά. Στην Ελλάδα και γενικότερα στον ευρωπαϊκό νότο ανάλογες καταστάσεις είναι προ των πυλών. Μία σπίθα χρειάζεται. Ήδη όλο και περισσότεροι νέοι προστίθενται στις στρατιές των ανέργων. Όταν η έκρηξη θα συμβεί, ας μην πει κανείς, ειδικά αυτοί που εκμεταλλεύονται την κρίση για ίδιο όφελος, ότι δεν γνώριζαν. Όσο για την κυβέρνηση και τον πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου ας ξαναδιαβάσουν τον Αμάρτυα Σεν («φτώχια και πείνα») για να αντιληφθούν τη σχέση μεταξύ της πείνας, της ανάπτυξης και της δημοκρατίας καθώς και ότι σ’ ένα κλειστό σύστημα όπου οι κερδοσκόποι έχουν τα αποκλειστικά δικαιώματα πρόσβασης στην εξουσία και τον εθνικό πλούτο, το χειρότερο είναι απολύτως σίγουρο.

Οι καθηγητές των Γιαννιτσών

«Δίκιο έχει ο Δήμαρχος Στυλίδας, αλλά ο τρόπος που το διεκδίκησε δεν είναι σωστός». Αυτό ισχυρίζονταν, χθες, δημοσιογράφοι και αναλυτές, φανατικοί της… νομιμότητας και του «καθώς πρέπει». Ο Απ. Γκλέτσος θα δικαστεί τον Απρίλιο, αλλά οι 40 καθηγητές των Γιαννιτσών, που «παρανόμησαν» γιατί δέχτηκαν εκπρόθεσμα τη δικαιολόγηση των απουσιών μαθητών με κινητικά προβλήματα, καταδικάστηκαν σε 12 μήνες φυλακή με τριετή αναστολή! Είχε προηγηθεί η σφοδρή σύγκρουσή τους με τον τότε λυκειάρχη του σχολείου τους, που είναι και ο μηνυτής. Τι, άραγε, όφειλαν να κάνουν οι καθηγητές; Σύμφωνα με τον λυκειάρχη, τους δικαστές αλλά και τους δημοσιογράφους(στην περίπτωση Γκλέτσου) έπρεπε να κινηθούν σύμφωνα με το νόμο, κι εκείνο το απάνθρωπο και δήθεν αταξικό dura lex sed lex, ή, ακόμα, κατά το παράδειγμα του Σωκράτη. Οι δάσκαλοι μπροστά στο δίλημμα υποταγή στο νόμο ή ανυπακοή; Δέχτηκαν την άποψη της Αντιγόνης, δηλαδή την ανυπακοή, και δεν θέλησαν να καταδικάσουν τους μαθητές τους, που είχαν προβλήματα υγείας, σε απώλεια της χρονιάς -μόνο και μόνο επειδή καθυστέρησαν να καταθέσουν τα δικαιολογητικά των απουσιών τους!
Η πράξη των καθηγητών αλλά και η καταδίκη τους διδάσκουν. Ο δικαστής και ο λυκειάρχης θεωρούν ότι το πρότυπο για τα παιδιά μας είναι ο Σωκράτης. Οι 40 δάσκαλοι θεωρούν ότι κάθε φορά πρέπει να βλέπουμε την κάθε συγκεκριμένη περίπτωση, που ενδεχομένως διαφεύγει του νόμου, εξ ου και η ανάγκη για τη διασταλτική ερμηνεία του. Μπορεί κάποιος να μην υπακούει στο νόμο; Ναι, αρκεί η πράξη του να συνάδει με την ευρύτερη έννοια της δικαιοσύνης. Συνεπώς, όταν ο νόμος υπηρετεί την αδικία μπορεί να τον παραβαίνει κανείς. Αυτό μπορεί να συμβεί πολύ περισσότερο όταν έχουμε παραβίαση του νόμου για κοινωνικούς σκοπούς. Συνεπώς, το ανώτατο κριτήριο για να κρίνουμε μία συμπεριφορά δεν είναι ο νόμος αλλά η δικαιοσύνη. Υπ’ αυτή την οπτική ότι «είναι νόμιμο δεν είναι και ηθικό». Άρα, όχι μόνο ό,τι έκαναν οι καθηγητές, αλλά κι ό,τι έκανε ο δήμαρχος Στυλίδας, δεν είναι «παρανομία», αφού μία ορισμένη βία έρχεται να θεραπεύσει την αδικία και να αποκαταστήσει κατά ένα ορισμένο μέρος τη δικαιοσύνη. Συγκεκριμένα, γιατί η πολιτεία δεν στράφηκε εναντίον των εταιριών των δρόμων-διοδίων που παραμελούν βασικές τους υποχρεώσεις, όπως είναι η κατασκευή παράδρομων; Γιατί πληρώνουμε πανάκριβα διόδια για να ταξιδεύουμε σε δρόμους-χωράφια; Ποιος θα αποκαταστήσει αυτή την αδικία, η οποία, παραδόξως, καλύπτεται τόσο από το νόμο όσο και από το κράτος; Πάντως, χαρήκαμε, χθες, που είδαμε τους καθηγητές των Γιαννιτσών να καταδικάζονται για χάρη των μαθητών τους και οι τελευταίοι να στέκονται στο πλευρό τους.

Συλλογικότητα

Ένα εκατομμύριο οι άνεργοι. Από τους πορτοκαλεώνες της Άρτας βγαίνουν σαν σκιές οι μετανάστες. Ένας άστεγος κοιμάται στα μάρμαρα της Τράπεζας της Ελλάδος. Πάνω φωτίζει μία απαστράπτουσα «κυβερνόπολης» αλα ελληνικά. Εκεί κατοικούν εκείνοι που σχεδιάζουν τα νέα μέτρα χωρίς να σκέφτονται πόσους συμβολικούς και πραγματικούς θανάτους σημαίνουν. Σε λίγο θα καταργήσουν και τη διάρκεια της ημερήσιας εργασίας. Ο «ανταγωνισμός» είναι η μαγική λέξη την οποία επικαλούνται και το ειδωλολατρικό ξόανο στο οποίο ομνύουν, τροφοδοτώντας το με συνεχείς ανθρωποθυσίες. Ο ανταγωνισμός συμπληρώνει τον δημοκρατικό κομφορμισμό, τη σημερινή κατ’ επίφαση δυτική δημοκρατία. «Κάτω» η ανεργία και η δυστυχία, «πάνω» πρόσωπα ανοιγμένα από το μπότοξ και την απληστία, ψυχές κοινωνικοποιημένες με βιταμίνες και ντοπαρισμένες με ψυχοτρόπα. Αυτοί είναι οι άνθρωποι της κοινωνίας μας. Ένα σκουπίδι εδώ, ένας χημικός άνθρωπος εκεί, που δοξάζει το σώμα. Και οι δύο μυκτηρίζουν το πνεύμα. Οι «κάτω» θέλουν να γίνουν σαν τους «πάνω». Έτσι, οι πρώτοι διέπονται από την ιδεολογία της ψευδούς συνείδησης και οι δεύτεροι από την ιδεολογία του «ως εάν». Το σημείο που συνέχει και τους δύο είναι το χρήμα αλλά και μία ορισμένη αντίληψη για το σώμα! Το σώμα, δηλαδή ο άνθρωπος, συρρικνώνεται σε μία δομή πληροφοριών. Τα άλλα, ο έρωτας, η αγάπη, είναι απλές διεγέρσεις, απλές διευθετήσεις αναγκών. Όλα ολοκληρώνονται χωρίς επαφή, χωρίς κανείς να αγγίξει κανέναν. Γενικά υπάρχει ένα σύμφωνο μη επαφής.
Κάποτε η σχέση μεταξύ ατόμου και συλλογικότητας, Εγώ και Εμείς ήταν η σχέση ζωικού και ανθρώπινου. Η συλλογικότητα, το κοινωνικό ήταν η άρση του ανθρώπου από τη ζωική στην ανθρώπινη κατάσταση. Σήμερα, τα μέλη της ίδιας κοινωνικής ομάδας δεν έχουν πλέον τίποτε κοινό. Κάποτε υπήρχε η ενοποιός κοινή πίστη σε κάτι, η πίστη στην ανθρώπινη ιδιότητα, ή αλλιώς στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Σήμερα, όλα είναι ισοπεδωμένα. Το μόνο που διεκδικούμε είναι η ισότητα στη μιζέρια, η ισότητα στη μείωση του μισθού! Αυτό εκλαμβάνεται πλέον ως κοινωνική δικαιοσύνη, αντικαθιστώντας την ισότητα απέναντι σ’ ένα εξοχικό του καταναλωτικού πολιτισμού! Πάνω απ’ όλα, όμως, ο εγωτισμός, ο ναρκισσισμός και εν γένει ο ατομικισμός παραμένουν εν ισχύ ακόμη και στους απόκληρους, ακόμη και σ’ αυτούς που γκρεμίζονται στο χάος και το συμβολικό θάνατο της ανεργίας. Οι εργαζόμενοι έχουν απολέσει την κουλτούρα του Εμείς και της αλληλεγγύης. Έτσι, επιστρέφουμε στον Χέγκελ σύμφωνα με τον οποίο κάθε άτομο είναι προϊόν της εποχής του, δηλαδή ενός συγκεκριμένου πολιτισμού. Συνεπώς, η έξοδος από την κρίση θα πρέπει να σημάνει και την αλλαγή εποχής, την αλλαγή πολιτισμού και, ενδεχομένως, την επιστροφή στον πολιτισμό της συλλογικότητας.

Η αφετηρία του μίσους

Η «τρελοποίηση» είναι μία αδυναμία εξήγησης ή ένας τρόπος αποφυγής της ουσιαστικής διερεύνησης των αιτιών που οδήγησαν στο μακελειό της Αριζόνας. Ήταν τρελός ο δράστης; Σημειώνουμε ότι μία σειρά εγκλημάτων των ΗΠΑ φορτώθηκαν στην πλάτη της "τρέλας" του Μπους Τζιούνιορ. Αλλά γιατί τόσο μίσος; Ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Gregory McNamee εκτιμά ότι η σφαγή στο Tucson είναι η συνέπεια όλου του μίσους που συσσωρεύθηκε κατά τη διάρκεια των τελευταίων εκλογών για το Κογκρέσο. Συγκεκριμένα, η «κεντρώα» βουλευτής Gabrielle Giffords δαιμονοποιήθηκε χαρακτηριζόμενη κομουνίστρια, προδότης και άλλα. Πέραν, όμως, αυτής της εξήγησης υπάρχουν και τα αμείλικτα κοινωνικά αίτια. Δεν είναι τυχαίο ότι η βουλευτής έχει κατηγορηθεί ως καταστροφέας θέσεων εργασίας. Κι αυτή τη στιγμή η ανεργία στις ΗΠΑ είναι τρομερή. Σύμφωνα με τους εγκληματολόγους μία οικονομική καταστροφή αντιστοιχεί σε πολλές προσωπικές καταστροφές. Ορισμένα είδη εγκληματικότητας αυξάνονται λόγω της οικονομικής κρίσης. Η επιθετικότητα, μάλιστα, μπορεί να ενδοβάλλεται, οπότε το όπλο στρέφεται εναντίον του εαυτού αυτού που το κρατά, ή εναντίον άλλων που μπορεί να είναι μέλη της οικογένειας ή ακόμη και συνάδελφοι ή εργοδότες του οπλισμένου. Στις ΗΠΑ και παντού η ανεργία είναι πάρα πολύ μεγάλη. Στο Κλίβελαντ έχουν κατασχεθεί 15000 σπίτια. Εκεί υπάρχουν ολόκληρες γειτονιές-φαντάσματα με χιλιάδες σπίτια αδειανά και κατεστραμμένα. Το Σακραμέντο, επίσης, είναι η πρωτεύουσα των άστεγων, οι οποίοι σχηματίζουν ολόκληρες μικρές πόλεις από νάυλον και αντίσκηνα κατά το ανάλογο των «Χούβερβιλς», τις κατασκηνώσεις με τα τσαντίρια των περιπλανώμενων αστέγων τη δεκαετία του 1930. Το ίδιο συμβαίνει και στην ελληνική επαρχία, σήμερα, με τους μετανάστες που εκδιώκονται από την Αθήνα. Αλλά χειρότερο απ’ όλα είναι ότι μαζί με τη δουλειά, τη στέγη και το φαγητό χάθηκε το παραμύθι, χάθηκαν τα όνειρα και η προοπτική των απεριόριστων ευκαιριών και της ευτυχίας, οι λέξεις και τα μαγικά ξόρκια της δυτικής καταναλωτικής δημοκρατίας μένουν, πλέον, απούλητα. Απωλέσθηκε το περίφημο σεξ απήλ, το μεγάλο Αυτό. Το παρόν και η αμερικανική εφεύρεση του χάπι εντ εξαερώθηκαν. Μόνο η ανάγκη για σωτηρία εξακολουθεί να πωλείται απ’ αυτούς που δημιούργησαν την κρίση! Από την προσπάθεια αποσκλήρυνσης της αλήθειας και την άρνηση του ρασιοναλιστικού απόλυτου που οδήγησε στην πλήρη σχετικοποίησή της και τελικά στη μετανεωτερική άρνησή της, οδηγηθήκαμε στην πιο σκληρή, κυνική και απάνθρωπη αλήθεια, αυτή που λέει πως όλα μετριούνται με τον παγκόσμιο ανταλλάκτη, το χρήμα, ότι όλα είναι ανάπτυξη, ανταγωνισμός και κέρδος. Έτσι, βρισκόμαστε ενώπιον μίας μισερής σύνθεσης μεταξύ ενός ιδιότυπου υλισμού κι ενός ακραίου ιδεαλισμού. Μια σύνθεση που τρελαίνει και σκοτώνει.

Απελπισία και ελπίδα μαζί

Μακελειό στην Αριζόνα, αποκεφαλισμοί στο Μεξικό, εκτέλεση δύο Γάλλων ομήρων στην Αφρική, η Αλ Κάιντα δολοφονεί στην Υεμένη, στην Τυνησία και sτην Αλγερία δεκάδες νεκροί η δολοφονική απάντηση του κράτους στην οργή των νέων για την ανεργία και την αύξηση της τιμής των ειδών πρώτης ανάγκης. Και παρ’ ημίν τρεις νεκροί στα χωράφια της Θράκης. Το ψύχος σκοτώνει πιο πολύ κι από τον μελλοντικό «φράχτη». Μίσος παντού. Αργός θάνατος από πείνα και υποθερμία εδώ, γρήγορος θάνατος από τρέλα και μίσος εκεί. Φαίνεται πως η κριτική σκέψη αποχωρίστηκε από τη γνώση και ο άνθρωπος έγινε δούλος των δημιουργημάτων του. Οι νέες τεχνολογίες συνδεδεμένες με την οικονομία και ειδικά τον χρηματοπιστωτικό καπιταλισμό προκαλούν την απομείωση της βιόσφαιρας και απειλούν με εξαφάνιση τη ζωή. Παράλληλα, η τεχνο-οικονομική ενοποίηση του κόσμου συντελούμενη υπό την αιγίδα του ξέφρενου χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού, προκαλεί, δίκην αντίδρασης, εθνοτικές, εθνικιστικές και θρησκευτικές περιχαρακώσεις και κατ’ επέκταση συγκρούσεις. Η ιδέα της παγκοσμιοποίησης, αντί να συντείνει στον οικουμενικό ουμανισμό, ευνοεί, αντιθέτως, τον κοσμοπολιτισμό των επιχειρήσεων και την απομάκρυνση από το συλλογικό πεπρωμένο της ανθρωπότητας. Οι ελευθερίες και η ανοχή υποχωρούν, ενώ αναπτύσσονται οι φανατισμοί και οι μανιχαϊσμοί. Το σημερινό παράδοξο είναι ο εκδυτικισμός του κόσμου, προωθούμενος σε μία περίοδο που είναι ορατή η παρακμή της Δύσης. Μάλιστα, η σε κρίση ευρισκόμενη Δύση εξάγεται στον υπόλοιπο κόσμο ως η λύση της σημερινής οικονομικής κρίσης! Και τούτο γιατί η κρίση της ανάπτυξης και του εκδυτικισμού παραβλέπεται από τους πολιτικούς, που κατέστησαν την πολιτική παρελκόμενο της οικονομίας, ενώ συνεχίζουν να θεωρούν ότι η ανάπτυξη είναι η λύση όλων των κοινωνικών προβλημάτων. Η «ανάπτυξη», όμως, ως δυτικό στερεότυπο αγνοεί την αλληλεγγύη και την τέχνη του ζην των παραδοσιακών κοινωνιών. Η πλειονότητα των κρατών υπακούει στις επιταγές του ΔΝΤ, οι οποίες είναι πάντα σε βάρος των λαών. Παντού αποφασίζουν οι αγορές. Τα κράτη, μάλιστα, αντί να ασχολούνται με το έλεγχο της «αγοράς», ήτοι την κερδοσκοπία του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου, επιχειρούν να θέσουν στο ζυγό τις δημοκρατικές δυνάμεις που χρησιμοποιούν τις δυνατότητες του διαδικτύου για να αντισταθούν. Γιατί «Εκεί που αναπτύσσεται ο κίνδυνος αναπτύσσεται ομοίως ό,τι σώζει»(Φρ. Χέλντερλιν, το παραθέτει ο Ε. Μορέν σε άρθρο του στη Le Monde). Η αντιπαράθεση μεταξύ της ελπίδας και της απελπισίας μόλις άρχισε.

εξωνημένοι ακαδημαϊκοί

Είναι πανεπιστημιακοί, ειδικοί αναλυτές, οικονομολόγοι, ερευνητές, αρθρογράφοι, είναι όλοι αυτοί από τα χείλη των οποίων κρεμόμαστε για να καταλάβουμε αν υπάρχει ελπίδα και τι είναι ή πως προέκυψε η κρίση που άλλαξε κυριολεκτικά τη ζωή μας. Είναι αυτοί που διαβάζουμε στις εφημερίδες και ακούμε στην τηλεόραση. Όλοι αυτοί, λοιπόν, και για να μην γενικεύουμε, οι περισσότεροι εξ αυτών είναι εξωνημένοι. Αυτό αποδεικνύεται από διάφορα δημοσιεύματα του αμερικανικού Τύπου και πρωτίστως από την απόφαση της Αμερικανικής Ένωσης Οικονομολόγων που περιλαμβάνει 17.000 μέλη, να δημιουργήσει έναν κώδικα ηθικής. Για την ακρίβεια, όπως δημοσιεύουν οι New York Times, πολλοί πανεπιστημιακοί που αρθρογραφούν για την κρίση εμπλέκονται σε συμφέροντα της Γουόλ Στρητ. Έτσι, ο Darrel Duffie καθηγητής οικονομικών στο πανεπιστήμιο του Στάνφορντ έγραψε έναν βιβλίο για την αναθεώρηση των κανονισμών της Γουόλ Στρητ, παραλείποντας να σημειώσει ότι κατά τη διάρκεια της συγγραφής του ήταν μέλος του διοικητικού συμβουλίου του γνωστού μας οίκου αξιολόγησης Moody’s! Επίσης, η Laura D’ Andrea Tyson, πρώην σύμβουλος του Μπιλ Κλίντον, η οποία διδάσκει στην εμπορική σχολή του πανεπιστημίου Μπέρκλεϋ συμμετέχει, χωρίς να το αποκαλύπτει, στη διοίκηση της τράπεζας Morgan Stanley. Το ίδιο και ο Richard H. Clarida καθηγητής στο πανεπιστήμιο Κολούμπια κα μέλος της κυβέρνησης Μπους, αποσιωπά τη θέση του ως βοηθού Γενικού Διευθυντή της περίφημης Pimco. Εξυπακούεται ότι όλοι αυτοί και άλλοι πολλοί ανέλυαν ή εξέφεραν τη γνώμη τους, ή ακόμη έγραφαν ολόκληρα βιβλία-αναλύσεις για την κρίση υπηρετώντας τα συμφέροντα των τραπεζών ή των επιχειρήσεων που τους χρηματοδοτούσαν. Γι’ αυτό ο κώδικας ηθικής της Αμερικανικής Ένωσης Οικονομολόγων προτείνεται να περιλαμβάνει την αποκάλυψη για το ποιος χρηματοδοτεί τις διάφορες έρευνες και ποιες εταιρίες συμβουλεύουν οι συγγραφείς-ερευνητές. Σημειωτέον ότι ανάλογος προβληματισμός για τη χειραγώγηση των οικονομολόγων και της πανεπιστημιακής έρευνας από τις επιχειρήσεις είχαμε στις ΗΠΑ και κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1920. Ο τότε μάλιστα πρόεδρος της χώρας αυτής, λίγες ημέρες πριν το κραχ του 1929, διαβεβαίωνε ότι η αμερικανική οικονομία πάει πάρα πολύ καλά! Και τότε είχε διατυπωθεί το αίτημα για τη δημιουργία κώδικα δεοντολογίας, αλλά πάντα εκ των υστέρων. Για να αποδειχθεί ότι και τότε και σήμερα το χρήμα ελέγχει τα πάντα.

Εμμανουέλ Τοντ

Χιλιάδες νεκρά πουλιά πέφτουν σαν βροχή από τον ουρανό στο νότο των Ηνωμένων Πολιτειών, χωρίς κανείς να γνωρίζει γιατί. Στην Ακτή Ελαφαντοστού 210 άνθρωποι έχουν αλληλο-σκοτωθεί και όλοι γνωρίζουν την αιτία καθώς η Αφρική είναι πλέον το πεδίο σύγκρουσης των συμφερόντων των χωρών της Δύσης και της Κίνας. Όσο για το ευρώ, αυτό σύμφωνα με τον Εμμάνουελ Τοντ θα «πέσει» κατά 90% εντός του 2011. Ο Τοντ δεν είναι κατά του ενιαίου ευρωπαϊκού νομίσματος αλλά προβλέπει την πτώση του λόγω της λανθασμένης ευρωπαϊκής πολιτικής που βασίζεται σε μία λιτότητα η οποία θα αναπαράξει την παγκόσμια κρίση. Αντίθετα, οι Αμερικανοί έχουν αντιληφθεί ότι το πρόβλημα της σημερινής κρίσης είναι η συνολική ζήτηση και προσφεύγουν στη λειτουργία των κεϋνσιανών μηχανισμών στήριξης της ζήτησης αλλά και στη νομισματική ευελιξία. Δυστυχώς, στην Ευρώπη κυριαρχεί ο πόλεμος όλων εναντίον όλων στην οικονομία, ο ανταγωνισμός μέσω της μείωσης του κόστους εργασίας, η οικονομική αποτελεσματικότητα κι ένας ηλίθιος προστατευτισμός. Για το λόγο αυτό θα είναι έκπληξη αν το ευρώ διασωθεί εντός του 2011. Αν διασωθεί αυτό θα συμβεί στο πλαίσιο αναπροσανατολισμού των ευρωπαϊκών οικονομικών πολιτικών. Στο ερώτημα, αν, τελικά, αυτή η κρίση μπορεί να αποβεί θετική, ο Τοντ αποφαίνεται θετικά, αλλά με επιφύλαξη. Αυτό που τον καθιστά επιφυλακτικό είναι η αργή ιδεολογική διαδικασία, η καθυστερημένη αντιπαράθεση και ο σχετικά άμορφος χαρακτήρας των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Όταν μιλά για αργή ιδεολογική διαδικασία αναφέρεται στη γήρανση των δυτικών κοινωνιών, στον ατομικισμό τους σε συνδυασμό με τις ναρκισσιστικές συμπεριφορές των ανθρώπων που δεν ενδιαφέρονται για κανέναν άλλον πέραν του εαυτού τους, και στην απουσία συλλογικών πίστεων και κατ’ επέκταση στην αδυναμία λήψης συλλογικών αποφάσεων εξαιτίας της απολιτικοποίησης. Σήμερα, υπάρχει στην Ευρώπη η σύγκρουση δύο τάσεων, υπάρχει αφ’ ενός η γενική κρίση των ιδεών που θα μπορούσε να επιταχύνει τις εξελίξεις και να οδηγήσει στη λήψη γρήγορων αποφάσεων και αφ’ ετέρου η καθυστερημένη αντίδραση λόγω του ναρκισσισμού των αναπτυγμένων κοινωνιών, που τις καθιστά ικανές να συνεχίσουν να οδεύουν κι αυτό το χρόνο άπραγες. Όσο για τη διέξοδο, αυτή είναι διττή: Από τη μια πλευρά η επιστροφή στα εθνικά νομίσματα, καθώς το παρόν σύστημα στρέφει τους Ευρωπαίους τους μεν εναντίον των δε, με τη Γερμανία να κατέχει μία κυριαρχική θέση αλλά και μία θέση στόχου ως ο συλλογικός εχθρός της Ευρώπης! Από την άλλη πλευρά υπάρχει και το μικρό ενδεχόμενο διάσωσης του ευρώ, εάν γίνει αποδεκτή η ιδέα ότι το πρόβλημα της κρίσης είναι η ανεπάρκεια της ζήτησης, ότι απαιτείται ενεργοποίηση της αρχής της κοινοτικής αλληλεγγύης και η υιοθέτηση μιας έξυπνης, λογικής και συνεργατικής πολιτικής ήπιου προστατευτισμού που θα επιτρέψει την ανάκαμψη των μισθών, της ζήτησης και των επενδύσεων.

Λεκτική τρομοκρατία

Κοπρίτες, ντιντήδες, λαπάδες, ντιλετάντιδες, νεναίκοι, πατριώτες, υπερπατριώτες, φασίστες, συντηρητικοί, δημοκράτες, προοδευτικοί, γραικύλοι, κουραμπιέδες, λαμόγια, όλοι αυτοί είναι μερικοί από τους χαρακτηρισμούς που εκτοξεύονται εναντίον πολιτικών αντιπάλων, του ίδιου ή άλλου κόμματος. Πρόκειται για ένα λόγο που συνιστά τον ορισμό του λαϊκισμού και της λεκτικής βίας, ένα λόγο πολωτικό, που προκαλεί ένα βραχυκύκλωμα κενότητας, μία έκρηξη φυγής από την πραγματική πολιτική και το «συγκεκριμένο», από τη διατύπωση θέσεων για τα πραγματικά προβλήματα.
Κανείς από τους χρήστες του λόγου αυτού δεν αναγνωρίζει τη σχετικότητα της δικής του αλήθειας, κανείς μες στην απολυτότητα της λεκτικής του βίας δεν αισθάνεται την ανάγκη να αποδώσει μια κάποια δικαιοσύνη στον αντίπαλο, αναγκαία προϋπόθεση για έναν μελλοντικό διάλογο, αναγκαίο όρο για τις δημοκρατικές συνθέσεις. Έτσι, μέσα από πομπώδεις βερμπαλισμούς, κλισέ και ατάκες –ό,τι είναι ο λαϊκισμός και ο μανιχαϊσμός- ο κύριοι αυτοί γίνονται ενσαρκωτές του απόλυτου καλού, ενώ ο άλλος μεταβάλλεται σε απόλυτο κακό. Μέσω αυτής της τακτικής η βίαιη ρητορική επιχειρεί να τρομάξει όχι μόνο τους αντιπάλους της αλλά και τους… συντρόφους ή τους οπαδούς επισείοντας τα –πραγματικά ή επινοημένα- τρομοκρατικά, ψευδή ή βάρβαρα χαρακτηριστικά του άλλου. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, όμως, η πολιτική γίνεται μία μεταπολιτική, που δεν έχει καμία σχέση με την πολιτική, καθώς αποσκοπεί σε «μια τρομαγμένη σύμπραξη τρομαγμένων ανθρώπων»(Ζίζεκ). Γενικά, ο φόβος είναι η κινητήρια αρχή της μεταπολιτικής αυτής: φόβος έναντι των εσωκομματικών ή των ενδοπαραταξιακών αντιπάλων, τρόμος έναντι των βαρβάρων-μεταναστών, φόβος της εγκληματικότητας, ανασφάλεια λόγω της ανεργίας, φόβος του λουκέτου, τρόμος όλων έναντι όλων. Η ιδιότυπη αυτή τρομοκρατία υπηρετείται το ίδιο καλά τόσο από τις αυθεντίες της μανιχαϊκής ηθικής όσο και από τις αυθεντίες του κυνισμού (της απόλυτης σχετικοποίησης και της απροσδιοριστίας), που δραματοποιούν-σκηνοθετούν το «καλό και το κακό», διαμορφώνοντας αναλόγως την τρομοκρατημένη κοινή γνώμη.
Ναι, υπάρχει σήμερα ένα πρόβλημα «εθελοδουλείας», ένα πρόβλημα ντιλεταντισμού. Την άποψη αυτή εξέφρασε και ο Αλέν Μπαντιού, ο οποίος προ καιρού στην Ελλάδα μας μίλησε για τους «γιους» μας, τους οποίους ευνουχίσαμε τόσο -μέσω της πατρικής εξουσίας- ώστε να μην ξεσηκώνονται πια εναντίον μας, εναντίον δηλαδή της πατριαρχικής εξουσίας, να μη ξεσηκώνονται γενικώς. Οι πατροκτόνοι Οιδίποδες δεν υπάρχουν πια. Μόνο Λάιοι κυκλοφορούν! Αλλά όταν ο Μπαντιού λέει ότι κάναμε τους γιους μας «φλώρους» αναφέρεται προφανώς στο προνομιακό ακροατήριο του κ. Πάγκαλου ή όποιου άλλου χρησιμοποιεί ανάλογη λεκτική βία. Τα παιδιά των «κάτω» εργάζονται από πολύ νωρίς ή γνωρίζουν γρήγορα τη σκληρότητα αυτής της κοινωνίας, γιατί δεν έχουν τη δυνατότητα να καθίσουν ως τα 34 στην γονεϊκή κατοικία.

Από την εθελοδουλεία στη χειραφέτηση

«Κανείς δεν διδάσκει αγάπη και μετριοπάθεια». Όχι, τη δήλωση δεν την κάνει ο Νομπέρτο Μπόμπιο ούτε ο πολύ αρχαιότερος Αύγουστος Κοντ αλλά ένας Αιγύπτιος καταστηματάρχης μπροστά από την εκκλησία των Αγίων Πάντων στην Αλεξάνδρεια. Ο θρήνος των χριστιανών-κοπτών της Αιγύπτου μεγάλος. Η φρίκη άφατη. Κραυγές, οιμωγές και κατάρες εναντίον των ειδεχθών δολοφόνων. Μάταια οι ιερείς κάνουν εκκλήσεις για «ψυχραιμία». Η σύγκρουση των θρησκευτικών φανατισμών ήθελε μόνο μία αφορμή. Κι όμως κάποτε η θρησκεία δεν τροφοδοτούσε το μίσος αλλά την καταλαγή, καθώς άλλοτε με το φαντασιακό και άλλοτε με το συμβολικό καθησύχαζε το Πνεύμα, δημιουργώντας μέσω των τελετουργιών εκείνη τη μείζονα και μεγαλειώδη εξωτερικότητα, στην οποία μπορεί να ξαναβρεθεί η εσωτερικότητα των ατόμων και των λαών(Χέγκελ). Λαοί και άτομα είχαν και έχουν ως συνδετικό ιστό, ως κόκκινη κλωστή που διαρράφει τη συνοχή τους, τη θρησκεία. Μάλιστα, πολλοί διερωτώνται πως μπορεί μία θρησκεία να συνενώνει αφέντες και δούλους, πλούσιους και φτωχούς, καταπιεστές και καταπιεζόμενους κάθε Κυριακή κάτω από τον ίδιο Θεό; Η απάντηση σύμφωνα με μία άποψη είναι ότι οι «κάτω», τα θύματα συναινούν με τον τρόπο της θρήσκας δούλας του Τρούμαν Καπότε, της Σου, που συναίνεσε στο βιασμό της, καθώς ερωτεύθηκε το βιαστή της, βλέποντας στο πρόσωπό του το πρόσωπο του Χριστού. Αλλά πέρα από αυτή την ιδεολογική και φαντασιακή λειτουργία της θρησκείας υπάρχει και η κυρίαρχη ιδεολογία της κοινωνίας την οποία περιγράφει θαυμάσια ο Λέων Τολστόι: «Οι κυβερνήτες και οι πλούσιοι εξουσιάζουν τους εργάτες μόνο επειδή και οι εργάτες επιθυμούν το ίδιο, με αυτούς τους ίδιους τρόπους να εξουσιάζουν τον αδελφό τους εργάτη. Για τον λόγο αυτόν –επειδή ταυτίζονται μαζί τους απέναντι στη ζωή- οι εργάτες δεν μπορούν να εξεγερθούν σε μία πραγματική επανάσταση εναντίον των καταπιεστών τους… (γιατί) μέσα του(σ.σ. στον εργάτη) υπάρχει η συναίσθηση ότι κι αυτός θα έκανε το ίδιο, ή το κάνει κιόλας έστω σε μικρότερο βαθμό απέναντι στ’ αδέλφια του… Αν οι εργάτες δεν ήταν το ίδιο καταπιεστές… ζούσαν αδελφικά… θυμούνταν και βοηθούσαν τους άλλους, κανείς δεν θα μπορούσε να τους σκλαβώσει…»(Ο Τολστόι, Ελληνικά Γράμματα). Να, λοιπόν, γιατί η ενοχή είναι εύκολο να επιβληθεί στους «κάτω». Γιατί και στους εργαζόμενους υπάρχει ιεραρχία(Μπουρντιέ), κι εκεί υπάρχουν οι πάνω(τα ρετιρέ), οι μεσαίοι και οι κάτω, που λειτουργούν όπως οι καταπιεστές με τους εργαζόμενους συνολικά. Συνεπώς, χρειάζεται μία αντικαταναλωτική κουλτούρα, μία κουλτούρα αδελφοσύνης και αλληλεγγύης, μία κουλτούρα αγάπης και μετριοπάθειας, που θα έλεγε και ο Αιγύπτιος καταστηματάρχης, ικανή να λειτουργήσει χειραφετικά και απελευθερωτικά. Αλλιώς οι Έλληνες εργαζόμενοι θα είναι τα θύματα που συναινούν στο βιασμό τους. Κι ο ελληνικός λαός, ένας λαός, που αυτοκτονεί, καθώς εγκαταλείπει τα δικαιώματα και τις ελευθερίες του, συναινώντας στη δυστυχία του, όπως έλεγε ο Etienne de la Boetie το 1549, επισημαίνοντας ότι «Οι τύραννοι είναι μεγάλοι, επειδή εμείς είμαστε στα γόνατα»(Περί εθελοδουλείας).

Αντίσταση στους ολιγάρχες του χρηματοπιστωτικού συστήματος

Ασφαλώς, η κοινωνική συνοχή είναι συνάρτηση της κοινωνικής δικαιοσύνης. Όμως, πίσω από αυτή την αυτονόητη διαπίστωση δεν κρύβονται μόνο οι φοροφυγάδες ούτε εκείνοι που άνοιξαν πανάκριβους δρόμους με απευθείας αναθέσεις και οι οποίοι γκρεμίστηκαν χωρίς να επιστραφούν τα χρήματα, ούτε ο τριπλασιασμός των έργων των Ολυμπιακών Αγώνων λόγω των καθυστερήσεων της κυβέρνησης Σημίτη(σ.σ. κάποιοι… γραφικοί έγραφαν τότε για τον κίνδυνο αργεντινοποίησης της Ελλάδας), ούτε τα περίφημα swaps, μηδέ τα εξοπλιστικά προγράμματα με τους μεσάζοντες και τους κρατικούς προμηθευτές, ούτε το σκάνδαλο του Χρηματιστηρίου, μήτε τα διακομματικά «λαμόγια», που καταβρόχθισαν τρία κοινοτικά πακέτα, ούτε οι «έξυπνοι» Έλληνες του εκσυγχρονιστικού ΠΑΣΟΚ. Πίσω από τη σημερινή κρίση της Ελλάδας βρίσκεται ασφαλώς η εγχώρια παθογένεια, πρωτίστως, όμως, το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, ο πόλεμος της παγκόσμιας τραπεζικής ολιγαρχίας. Κάποιοι, μάλιστα, εκτιμούν ότι η τελευταία τρομοκρατεί τους πολιτικούς κατά το ανάλογο των ομολόγων τους το 1938 απέναντι στους ναζί(AgoraVox). Οι χρηματοπιστωτικοί κολοσσοί συνιστούν, σήμερα, μία διεθνή ολιγαρχία επί τη βάση της πίστης ότι τα πάντα έχουν μία ανταλλακτική-εμπορική αξία(δεν υπάρχει συνεπώς αξία χρήσης). Την πεποίθηση ότι ο μοναδικός στόχος είναι η εξαγωγή κέρδους από παντού και με οποιοδήποτε τίμημα. Και πως η παγκοσμιοποίηση είναι η στρατηγική ελέγχου ολόκληρου του Πλανήτη με βάση τη μονοδιάστατη νεοφιλελεύθερη σκέψη. Η τελευταία εισάγει την άποψη ότι τα ατομικά συμφέροντα προηγούνται του γενικού συμφέροντος, ότι απαιτείται η εμπιστοσύνη των «αγορών»(τραπεζών) και πως χρειάζεται ανάπτυξη για τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Τα δόγματα αυτά διαδίνονται από τα παγκόσμια Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης που ελέγχονται από μία δράκα ομίλων συνδεδεμένων με το χρηματοπιστωτικό σύστημα, ενώ διδάσκονται και στα πανεπιστήμια, που επιβάλλεται να συνδέονται με την παραγωγή! Αλλά αν αυτός είναι ο τρόπος ιδεολογικού ελέγχου της κοινωνίας, ο έλεγχος των κρατών γίνεται μέσω των επιτοκίων, αφού προηγηθεί η μείωση της πιστοληπτικής τους ικανότητας από τους περίφημους οίκους αξιολόγησης. Κατόπιν, το κράτος για να αποκτήσει την εμπιστοσύνη των «αγορών» καλείται να ελέγξει σύμφωνα με τις επιταγές τους τις δαπάνες του, ειδικά το κόστος των μισθών, και να εξαλείψει το κράτος πρόνοιας. Οι μηχανισμοί πίεσης επί των κρατών ποικίλλουν: Η μέθοδος Κλαούζεβιτς σχετίζεται με την κλιμάκωση των πιέσεων με τις συνεχείς υποβαθμίσεις από τους οίκους αξιολόγησης και την άνοδο των επιτοκίων. Επίσης, εξαγοράζεται ο πολιτικός κόσμος με τη χρηματοδότηση των προεκλογικών εκστρατειών. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Μπάρακ Ομπάμα στήριξε την εκλογή του κατά πρώτο λόγο στη χρηματοδότηση της Γουόλ Στρητ. Σε ό,τι αφορά στην Ελλάδα έχουμε τη χρηματοδότηση από τη Ζίμενς, που δεν ανήκει στο χρηματοπιστωτικό πεδίο, όμως είναι γνωστή η εμπλοκή πολλών τραπεζών στον έλεγχο του πολιτικού συστήματος. Έτσι, οι πολιτικοί(δες Ιρλανδία) είναι υποχρεωμένοι να καλύψουν τις ζημιές των τραπεζών υπό την απειλή της διεθνούς τραπεζικής ολιγαρχίας για ολοκληρωτική καταστροφή της οικονομίας(Too Big To Fail). Υπάρχει άραγε, εναλλακτική λύση; Πολλοί ανεξάρτητοι οικονομολόγοι απαντούν θετικά, προτείνοντας την εξουσιοδότηση των Κεντρικών Τραπεζών, όπως η Κεντρική Ευρωπαϊκή Τράπεζα, για παροχή δανείων σε κράτη όπως η Ελλάδα, η Ιρλανδία και η Πορτογαλία με μηδενικό επιτόκιο. Πρόκειται ουσιαστικά για έναν αγώνα κατά του πολέμου των επιτοκίων. Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και ο έλεγχος αλλά και το σπάσιμο του μονοπωλίου των οίκων αξιολόγησης. Επίσης, απαιτείται ο διαχωρισμός των εμπορικών από τις αγοραίες δραστηριότητες των τραπεζών. Τέλος να απαγορευτούν τα στοιχήματα στις τιμές αλλά και η κερδοσκοπία σε είδη πρώτης ανάγκης όπως το νερό και η τροφή. Όλα αυτά θεωρούνται αναγκαία ώστε να μην καταλήξουμε σε μια διεθνής οικονομική ολιγαρχία(χρηματοπιστωτικό σύστημα) που θα κυριαρχεί πάνω σ’ έναν κόσμο ερειπίων.

Καλή χρονιά

Ευχές και ξόρκια απέναντι στην τρομοκρατία του χειρότερου. Ελπιδοφόρο να είναι το 2011 και να διαψεύσει τις κασσάνδρες. Να ελπίσουμε ναι, αλλά σε τι; Να αντισταθούμε στον τρόμο αλλά πως; Να αισιοδοξούμε ναι, αλλά γιατί; Μήπως υπάρχει κάποια εναλλακτική οδός, κάποια διέξοδος που μας προτείνεται; Τι να πεις στο δεκάχρονο παιδί με το τρύπιο χαμόγελο, που καθάριζε τα τζάμια των αυτοκινήτων στη Λένορμαν; Τι να πεις στους γονείς του ανασφάλιστου εργαζόμενου, που σκοτώθηκε καθώς καθάριζε τα τζάμια του υπουργείου Εργασίας. Τι να πεις για τη νόμιμη μαφία των «εργολάβων εργασίας» και για τα εγκλήματα τύπου Κούνεβα. Τι να πεις στον άνεργο και στους εξόριστους της χαράς των ημερών; Πάσχουμε, λέει, από «εθνική κατάθλιψη», ως εάν η κατάθλιψη να είναι κάτι κακό. Αλλά το κακό δεν είναι η κατάθλιψη καθ’ εαυτή, αλλά η κατάθλιψη που αντί να γίνει αγανάκτηση και ενέργεια, τελματώνει, γίνεται θρόμβος και γάγγραινα. Γιατί τα μικρά παιδιά που πωλούνται στα σκλαβοπάζαρα της Ασίας και της Αφρικής για να δουλέψουν στο «μεγαλύτερο εργοστάσιο του κόσμου»(Κίνα) ή στις φυτείες κακάο και καφέ (ναι, αυτός που πίνουμε) της Ακτής του Ελεφαντοστού χρειάζονται την οργή και τη διαμαρτυρία μας περισσότερο από τη συμπόνια μας. Γιατί ο παγκόσμιος πολιτισμός του θανάτου που κυριαρχεί απ’ άκρη σ’ άκρη στον πλανήτη χρειάζεται τη συλλογική δράση μας για να ανατραπεί, χρειάζεται το τραγούδι μας, όπως εκείνο που λέει «Η μιζέρια σου και το μίσος σου μας σκοτώνουν όλους» (Welkome to the Black Parade).
Γιατί η εσωτερική ερήμωση της απώλειας είναι αταξική λέει η ποιήτρια, αλλά η ολοκληρωτική ματαίωση του προσώπου είναι ταξική απαντά ο άνεργος. Γιατί χειρότερη κι από την ανεργία είναι η αναξιοπρέπεια, είναι η αφαίρεση του Προσώπου σου, είναι η αφαίρεση του ονείρου για μία ζωή χωρίς άχθος και ανασφάλεια, χωρίς δουλεία, είναι η πίστη στη ρήση του Μεγάλου Βασιλείου για την Κυριακή, που ως αργία και γιορτή «είναι η ημέρα του μέλλοντος αιώνος». Γιατί η εργασία εκτός από δουλεία είναι και δημιουργία, ό,τι δηλαδή συνιστά το νόημα-σφραγίδα του περάσματος του ανθρώπου από τη ζωή αυτή, μια βιο-ιστορία. Γι’ αυτό οφείλουμε εκτός από την οικονομίστικη διάσταση των διεκδικήσεών μας να προτάξουμε και τις οντολογικές μας ανάγκες, αυτές που νοηματοδοτούν την ύπαρξή μας επί της Γης. Καλή Χρονιά.