Αλλαγή παραδείγματος

Δεν χρειάζεται να είναι κανείς οικονομολόγος για να αντιληφθεί πως δημιουργείται ο φαύλος κύκλος της ύφεσης. Περικόπτεις τους μισθούς και τις συντάξεις, μειώνεις δηλαδή την αγοραστική δύναμη αυτών που κατά κύριο λόγο καταναλώνουν και τότε η αγορά παγώνει, τα λουκέτα είναι παντού, και το κράτος δεν έχει από πού να εισπράξει. Έτσι, τα έσοδα μειώνονται και αναγκάζεται η κυβέρνηση να προχωρήσει σε νέα μέτρα, σε νέες περικοπές, σε νέο σφίξιμο της θηλιάς στο λαιμό των εργαζομένων και της αγοράς, βαθαίνοντας ακόμα πιο πολύ την ύφεση. Αν δεν δει κανείς ολόκληρο τον φαύλο κύκλο, μένοντας μόνο σ’ ένα στάδιό του, τότε τα συμπεράσματά του θα είναι λανθασμένα. Ακριβώς, όπως εκείνοι που σήμερα διατείνονται πως δεν φταίνε τα μειωμένα έσοδα, αλλά οι υπέρογκες κρατικές δαπάνες, το μεγάλο δηλαδή κράτος. Η σμίκρυνση του μεγάλου κράτους είναι ένα από τα προτάγματα των νεοφιλελεύθερων που επανέρχονται. Όμως, το μεγάλο κράτος δημιουργεί τις ζημιογόνες ΔΕΚΟ; Το μεγάλο κράτος ευθύνεται για τους απηνιδωτές που αγοράζει, όχι κάποιο νοσοκομείο, αλλά το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης; Το μεγάλο κράτος φταίει για τις προμήθειες των εξοπλισμών; Ασφαλώς όχι. Συνεπώς, πρέπει να αλλάξουμε τρόπο σκέψης για να μπορέσουμε να εξηγήσουμε την κρίση και πολύ περισσότερο για να προτείνουμε τη διέξοδο απ’ αυτή. Πρέπει να αναστοχαζόμαστε διαρκώς, όπως έλεγε ο Ε. Ζιν, γιατί οι εμπειρίες μας διδάσκουν ότι «οι παλιές κατεστημένες αντιλήψεις, οι παραδοσιακές πεποιθήσεις, με άλλα λόγια ο συστηματοποιημένος σωρός των ιδεολογιών –καπιταλισμός, σοσιαλισμός, δημοκρατία- πρέπει να αποδιαρθρωθεί, έτσι ώστε να μπορέσουμε να πειραματιστούμε με τα υλικά ραφής, να προσθέσουμε καινούργια στοιχεία και να δημιουργήσουμε νέους συνδυασμούς με χαλαρότερους δεσμούς». Χρειαζόμαστε, λοιπόν, νέα εργαλεία ανάλυσης, νέες, ευρηματικές προσεγγίσεις στα προβλήματα του καιρού μας. Αλλά αυτό μπορεί να συμβεί εκεί που η δημοκρατία ξαναγεννιέται, εκεί όπου οι πολίτες αμφισβητούν τους οργανικούς διανοούμενους και τους ειδικούς του κατεστημένου, χειραφετημένοι από την κυρίαρχη προπαγάνδα και επεξεργαζόμενοι οι ίδιοι τα μεγάλα ζητήματα του σημερινού κόσμου, δίνοντας νέες λύσεις. Για να συμβεί αυτό, εκτός από τα παρωχημένα, ιδεολογικά εργαλεία ανάλυσης, θα πρέπει να αποδοκιμαστεί και η κυρίαρχη ιδεολογία της εποχής, ο πολιτικός τυφλοσούρτης που αποκαλείται «ρεαλισμός» (ή μακιαβελισμός). Γιατί τίποτα δεν είναι απόλυτο, καμία πραγματικότητα και καμία αλήθεια δεν είναι αντικειμενική, γιατί κανείς δεν έχει τα ίδια συμφέροντα με τον άλλο. Με άλλα λόγια πρέπει να καταφανεί ότι ο Μακιαβέλι ήταν ειλικρινής και δεν αναφερόταν, όπως οι σύγχρονοι φαρισαίοι και μακιαβελίσκοι οπαδοί του, σε γενικά, κοινά συμφέροντα αλλά σ’ αυτό που «συμφέρει έναν πρίγκιπα». Συνεπώς, ο ρεαλισμός οφείλει να εκκινεί από τα διαφορετικά συμφέροντα, που συγκρούονται εντός της κοινωνίας. Και τότε το βλέμμα θα είναι πιο καθαρό…