Οι κλέφτες

«Πήραμε το μήνυμα» δήλωσε ο Γιούνκερ, αναφερόμενος στις διαδηλώσεις των εργαζομένων της Ευρώπης στις Βρυξέλλες, την ώρα που τα κοράκια των οίκων αξιολόγησης υποβάθμιζαν την πιστοληπτική ικανότητα της Ισπανίας, ανοίγοντας το δρόμο στους τοκογλύφους των ομολόγων. Κι ενώ οι αστρονόμοι έδιναν ελπίδες διεξόδου στη συμπαντική μας μοναξιά, ανακαλύπτοντας έναν «εξωπλανήτη» με γήινα χαρακτηριστικά, η αντιπαράθεση στην Ελλάδα μεταξύ κυβέρνησης και αυτοκινητιστών έχει απολέσει κάθε όριο, οδηγώντας κατευθείαν στο χάος. Την ίδια στιγμή ένας νομπελίστας φυσικός έγινε αστρόσκονη, ενώ η αστυνομία του Ηρακλείου αδυνατεί να εξηγήσει τη συμπεριφορά μιας σπείρας κλεφτών που χτυπά αδιαλείπτως σπίτια και επιχειρήσεις, αφήνοντας πάνω στα σαλόνια και τα γραφεία τα προϊόντα της αφόδευσής τους!
Στην αστυνομία είναι φανερό πως δεν έχουν ιδιαίτερα καταρτισμένους ανθρώπους, οι οποίοι να γνωρίζουν ότι το ίδιο έκαναν στις αρχές του 20ου αιώνα και οι κλέφτες της Βιέννης, για τους οποίους ο Φρόυντ έλεγε ότι θεωρούσαν πως στο κλεμμένο αντικείμενο ενυπάρχει κάτι από την ψυχή του ιδιοκτήτη τους και για να απαλλαγούν απ’ αυτή έπρεπε να αφήσουν στο χώρο της κλοπής κάτι ως «αντίδωρο»! Συνεπώς, οι κρητικοί διαρρήκτες εκλαμβάνουν την ενέργειά τους ως μία ανταλλαγή… δώρων. Σύμφωνα, μάσλιστα, με τον Μαρσέλ Μος το ουσιώδες εν προκειμένω δεν είναι η μεγιστοποίηση του υλικού οφέλους αλλά η πραγματοποίηση της κοινωνικής ισορροπίας και συνοχής μέσω της συνεχούς διασταύρωσης δώρων και αντίδωρων. Με άλλα λόγια, οι νέοι δεν κλέβουν επειδή δεν έχουν, αλλά γιατί έτσι εκτονώνουν την οργή τους. Απέναντι συνεπώς στη βία που εισπράττουν αντιτείνουν τη δική του αντιβία και αηδία.
Σύμφωνα με την ιστορική ανασύσταση του Μος, χρειάστηκε μια ελληνορωμαϊκή «μεγάλη επανάσταση» για να περάσει η δυτική κουλτούρα από μια «αντιοικονομική οικονομία» με πολλαπλούς καθορισμούς η οποία συνιστά την άρνηση της ακόρεστης δίψας του κέρδους, του συμφέροντος και της παραγωγικής συσσώρευσης, στην «οικονομική οικονομία» που γνωρίζουμε σήμερα, δηλαδή μια αυτονομημένη οικονομία. Για τον Μαρσέλ Μος η αγορά είναι ανθρώπινο δημιούργημα και όχι μια ενστικτώδης, «φυσικής τάξεως», οικονομική ανάγκη(Άνταμ Σμιθ), εξαρχής προσανατολισμένη στην επιδίωξη του ατομικού οφέλους.
Στο πλαίσιο μιας σύγχρονης, γενικής κριτικής προοπτικής, η παραπάνω ερμηνεία τονίζει τη διαμόρφωση μιας ειδικής έννοιας του συμφέροντος και μια άλλη αντίληψη της κοινωνίας, που να βασίζεται στη λογική του δώρου. Μας καλεί δε να επιστρέψουμε στην αρχαϊκή συνθετική ενότητα του συμφέροντος και της ανιδιοτέλειας, της γενναιοδωρίας και της εξοικονόμησης, της πολυτέλειας και της χρησιμότητας. Και γιατί όχι της κένωσης του Εγώ μέσα στο Εμείς.