Πολιτισμός ή βαρβαρότητα;

Είναι γνωστό πως η τεράστια οικονομική ανάπτυξη των ΗΠΑ μετά το κραχ του 1929 και τη μεγάλη ύφεση της δεκαετίας του 1930 οφείλεται στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Γι’ αυτό ο μεγιστάνας του Τύπου, ο πολύς Μέρντοχ πρότεινε κυνικά από το βήμα του φόρουμ του Νταβός έναν ακόμη πόλεμο ως τη μόνη διέξοδο από τη σημερινή κρίση! Κατόπιν τούτου διερωτάται κανείς, υπάρχει ενδεχόμενο η σημερινή κρίση να οδηγήσει όντως σε έναν νέο πόλεμο; Η απάντηση, δυστυχώς, είναι καταφατική, διότι οι δυνάμεις που θα απέτρεπαν τις πολεμοχαρείς λύσεις είναι εντελώς ανίσχυρες. Ο άνεργος, ο πτωχεύσας, ο φτωχός και ο νεόπτωχος δεν αντιδρούν, δεν αγανακτούν, αντίθετα η οργή ενδοβάλλεται και πεθαίνει εντός τους, ώσπου να σαπίσει οδηγώντας στην τρέλα ή την αυτοχειρία. Δεν υπάρχει πολιτικός θεσμός που να οργανώσει και να πολιτικοποιήσει την οργή, να την κάνει δύναμη με αποτελεσματική επιρροή στο δημόσιο χώρο, τέτοια που να αλλάξει το συσχετισμό δυνάμεων και τον ρου της ιστορίας. Το πρόβλημα δεν είναι ελληνικό, είναι παγκόσμιο. Γι’ αυτό η κατάληξη αυτής της κρίσης θα είναι νέοι πόλεμοι με νέες εκατόμβες αθώων. Ήδη ο Ρ. Κέηγκαν (The returne of history-and the end of dreams) μιλάει για τη «Λίγκα των δημοκρατιών» (ΗΠΑ, ΕΕ, ΝΑΤΟ, Ιαπωνία, Αυστραλία, Ινδία και ίσως Βραζιλία) που θα επιβάλλουν με ένοπλο τρόπο τη… δημοκρατία στα «αυταρχικά καθεστώτα», όπως η Ρωσία, η Κίνα, το Ιράν κ.ά. Βέβαια, ο πόλεμος μπορεί να λάβει διάφορες μορφές, όπως η «εμπόλεμος ειρήνη». Σύμφωνα με τον μαθητή του Ρ. Αρόν, τον Πιέρ Ασνέρ, οι κλασσικές διακρίσεις ανάμεσα στον πόλεμο και την ειρήνη, το εσωτερικό και το εξωτερικό, το δημόσιο και το ιδιωτικό έχουν, σήμερα, εντελώς διαφοροποιηθεί. Στην εποχή μας έχουμε μεικτές πραγματικότητες και συνθέσεις, οι οποίες διαφεύγουν των προηγούμενων ορισμών (όπως «εμπόλεμη ειρήνη», που ήταν σύμφωνα με τον Αρόν ο ψυχρός πόλεμος). Οι έννοιες βία και σύγκρουση περιλαμβάνουν ταυτόχρονα τη μορφή διακρατικής βίας που είναι ο πόλεμος, αλλά και άλλες μορφές βίας, ιδιαίτερα την εσωτερική βία, η οποία ασκείται από τις κυβερνήσεις στους ίδιους τους δικούς τους άμαχους πληθυσμούς. Πρέπει πλέον να σκεφτόμαστε «από κοινού πολέμους, επαναστάσεις και συγκρούσεις» και να συμπεριλάβουμε σε αυτά, με την έννοια της δομικής βίας, και τη βία που εμφυλλοχωρεί στην ανισότητα και τη φτώχεια, τη λεκτική βία(«ήπια ισχύς»). Με άλλα λόγια ο πόλεμος και η ειρήνη, το εσωτερικό και το εξωτερικό διαπλέκονται με τέτοιο τρόπο που είναι αδύνατο να τις χρησιμοποιούμε ως έννοιες διακεκριμένες και απόλυτες. Ενώπιον της τρομοκρατίας είναι εξαιρετικά δύσκολο να προσδιοριστεί τι είναι πολιτικό και τι δεν είναι, το μέρος της ευθύνης που πρέπει να αποδίδεται στα κράτη, στις εγκληματικές οργανώσεις και στις αυθόρμητες εκρήξεις. Σύμφωνα με τον Ασνέρ «ο σπασμωδικός εκμηχανισμός της κοινωνίας δημιουργεί τους κατά Μ. Βέμπερ «ηδονιστές χωρίς καρδιά και τους προφήτες χωρίς μυαλό», προκαλώντας κρίση ταυτότητας στους νέους που οδηγούνται γι’ αυτό το λόγο σε μια πολιτική ή θρησκευτική κοινότητα αλλά και στην τρομοκρατία προκειμένου να προσδώσουν νόημα στη ζωή τους. Ουσιαστικά, σήμερα, βιώνουμε την αντίθεση μεταξύ πολιτισμού και βαρβαρότητας, που υπερβαίνει την αντίθεση ανάμεσα στις κουλτούρες και αναπαράγεται στο εσωτερικό της κάθε μιας από αυτές.