Κουν και Σαραμάγκου

Η Λισσαβόνα τιμά εν ζωή τον νομπελίστα συγγραφέα Ζ. Σαραμάγκου, παραχωρώντας ένα ιστορικό κτήριο για τη στέγαση του ιδρύματος που φέρει το όνομά του. «Οι άνθρωποι που προσφέρουν στον τόπο και στον άνθρωπο πρέπει να τιμώνται εν ζωή», μου λέει ο Παύλος Μάτεσις. Στην Ελλάδα ούτε μετά θάνατον δεν τους τιμούμε. Ποιος μιλάει σήμερα για τον Κάρολο Κουν; Ούτε καν η επέτειος των εκατό χρόνων από τη γέννησή του δεν συγκινεί. Θυμήθηκα τον Κουν γιατί ο Σαραμάγκου στο μυθιστόρημα «Ο άνθρωπος αντίγραφο» αναφέρεται σ’ έναν καθηγητή ιστορίας, που ανακαλύπτει κάποιον δευτεροκλασάτο ηθοποιό με τον οποίο μοιάζουν σαν δύο σταγόνες νερό. Οι δύο όμοιοι… εαυτοί συγκρούονται διεκδικώντας ο καθένας για τον εαυτό του την πρωτοτυπία, όπως ο Κάιν από τον Άβελ την πρωτοκαθεδρία. «Λένε, γράφει ο Σαραμάγκου, πως μισεί κανείς τον άλλο μόνο όταν μισεί τον εαυτό του, το χειρότερο όμως απ’ όλα τα μίση είναι αυτό που βαραίνει όταν δεν μπορείς ν’ αντέξεις την ομοιότητα του άλλου…». Να τι έγραφε ο Κάρολος Κουν για το ίδιο πράγμα, για τη σχέση με τον αρχαίο μας εαυτό: «...Ζούμε στην ίδια χώρα με τους αρχαίους… Παρ’ όλο που στο μεταξύ έχουν περάσει αιώνες, ζούμε πάντα κάτω από τον ίδιο ουρανό, μας φωτίζει ο ίδιος ήλιος και μας τρέφει η ίδια γη. Οι γεωλογικές και κλιματολογικές συνθήκες που επηρεάζουν και διαμορφώνουν την καθημερινή ζωή μας και τις σκέψεις μας, είναι ακόμη οι ίδιες, όπως τότε. Οι σκέψεις και τα συναισθήματά μας επηρεάζονται από την ίδια φύση που περιέβαλε τους προγόνους μας… Έτσι εμείς, οι Νεοέλληνες έχουμε το μεγάλο προνόμιο να μας περιβάλλουν καθημερινά οι ίδιες φόρμες, μορφές, ρυθμοί και ήχοι όπως τον Αισχύλο, τον Σοφοκλή, τον Ευριπίδη και τον Αριστοφάνη...» («Κάνουμε θέατρο για την ψυχή μας»). Εσχάτως, όμως, όλα αλλάζουν, όλα καίγονται, μαζί και η μνήμη που ενυπάρχει στο οξυγόνο, που αναπνέουμε, μαζί και η φύση, οι μορφές, οι φόρμες, οι ήχοι, οι ρυθμοί, ο άλλος μας εαυτός, Εμείς.