Η Πίστη και η Πίστωση

Ένα πλήθος Ευρωπαίων ερευνητών και ακαδημαϊκών, που μοιάζει να αιφνιδιάστηκαν, επιχειρούν να απαντήσουν στο ερώτημα γιατί ξεσηκώθηκαν οι νέοι στην Αγγλία; Κι όμως θα έπρεπε να τους έχουν προϊδεάσει οι διαδηλώσεις εναντίον της αύξησης των διδάκτρων στην ίδια χώρα, οι διαμαρτυρίες των Αγανακτισμένων στη Μαδρίτη και στην Αθήνα, ή η πυρπόληση αυτοκινήτων στη Γερμανία. Άλλοι, λοιπόν, αποδίδουν την κοινωνική έκρηξη στην κατάργηση του κράτους πρόνοιας και την ανεργία, άλλοι στις κοινωνικές ανισότητες, κάποιοι διερωτώνται διαζευκτικά αν απέτυχε «ο πολυπολιτισμός ή ο νεοφιλελευθερισμός», ή μήπως φταίνε συγχρόνως «ο ατομικισμός και ο καταναλωτισμός». Αλλά κανείς δεν έθεσε το ερώτημα αν όλα τα παραπάνω ισχύουν και ότι το κυρίαρχο οικονομικό και πολιτισμικό μοντέλο σε παγκόσμιο επίπεδο καταστρέφει τόσο τον πλανήτη όσο και τον άνθρωπο. Δεν μπορεί στον 21ο αιώνα να πεθαίνουν άμεσα από πείνα στη Σομαλία 12 εκατομμύρια άνθρωποι εξ ων 400.000 παιδιά. Ποιος ευθύνεται γι’ αυτή τη γενοκτονία; Ποιος θα τιμωρηθεί; Ο Άσαντ τάχα ή ο Καντάφι; Ποιος ευθύνεται για τα εκατομμύρια των ανέργων και των ανθρώπων που λιμοκτονούν σε ολόκληρο τον κόσμο; Τώρα κάποιοι έξυπνοι απαντούν στο ερώτημα, λέγοντας ότι δεν ευθύνεται η πίστωση αλλά η πίστη, δηλαδή η αξιοπιστία των δανειοληπτών. Οι τοκογλύφοι του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου μένουν κατ’ αυτό τον τρόπο στο απυρόβλητο. Στο στόχο τίθενται οι δανειζόμενοι, οι αναγκεμένοι της καπιταλιστικής περιφέρειας. Να, όμως, που η έκρηξη συμβαίνει όχι μόνο στην Αφρική ή την περιφέρεια της αναπτυγμένης Δύσης αλλά και στο κέντρο, όπως η Αγγλία. Γενικά, πάντως, «η πίστη και η πίστωση» ήταν και είναι η παγίδα της εποχής της υπερκατανάλωσης για όλους, που μόλις παρήλθε.
Από το τέλος της δεκαετίας του 1990 συνέβη η έκρηξη των καταναλωτικών δαπανών μέσω των πιστωτικών καρτών και του περίφημου life style. Τελικά, η ζωή έγινε «δανεική», υποθηκευμένη δια βίου και μια επί πιστώσει εμπειρία. Ιδού «η πίστη και η πίστωση», ο φοβερός ζυγός που επιβάλλεται στους «κάτω» με δόλωμα την πίστη στην κοινωνική αναγνώριση μέσω της κατανάλωσης. Το κατοπτρίζομαι άρα υπάρχω, το έχω εικόνα άρα είμαι, θα διακρίνει τους ανθρώπους σε αυτούς που έχουν πρόσβαση στην αγορά της εικόνας και σε αυτούς που δεν έχουν, στους ορατούς και τους αόρατους.
Μόνο που το ρίσκο της ορατότητας είναι ο κανιβαλισμός. Στο πολιτισμικό πεδίο όλοι βιώνουν τον «κανιβαλικό καπιταλισμό», συνδυαζόμενο με μία ακραία ατομικότητα, που καταλήγει στον αυτοαναφορικό κανιβαλισμό και εντέλει στην αυτοφαγία. Γι’ αυτό ο κάποιοι ονόμασαν πολύ έγκαιρα το σημερινό πολιτισμό της Δύσης «πολιτισμό του θανάτου», με την έννοια της δανεικής υπερκατανάλωσης, της χωρίς όρια οικονομικής μεγέθυνσης, που καταλήγει μέσω της επικράτησης του ισχυρότερου στην καταστροφή του ίδιου του ανθρώπου και της φύσης. Αλλά ο θάνατος είναι κάτι ουδέτερο. Για να είναι κανείς περισσότερο ακριβής θα πρέπει να πει ότι πρόκειται για τον «πολιτισμό του φόνου», που αναπτύσσεται είτε στο πεδίο των συμβολικών φόνων, που είναι τόσο το Χρηματιστήριο όσο και η εργασία, εκεί όπου βρίσκεται σήμερα το πραγματικό πεδίο του πολέμου, καθώς οι απολυμένοι δεν είναι παρά κοινωνικά «νεκροί», μη αναγνωρίσιμοι σύμφωνα με τον κυρίαρχο πολιτισμό, αυτοί που δεν φαίνονται, αυτοί που έχουν αφανιστεί εντελώς, όντας πια αόρατοι. Τι θα τους κάνει πάλι ορατούς; Το εμφαίνεσθαι στους δρόμους και το κάψιμο των συμβόλων μιας «πίστης» που τους εξαπάτησε.