Καπιταλισμός-πολιτισμός

Το νέο ντοκυμαντέρ του Μ. Μουρ έχει τον τίτλο «Καπιταλισμός: μία ιστορία αγάπης». Περίεργος τίτλος για έναν ανατροπέα όπως ο Μουρ. Όπως μας εξηγούν, όμως, πρόκειται για ένα «παιχνίδι», ή αλλιώς για τη σχέση της επιθυμίας, του έρωτα κι ενός ρομάντζου με την απόλυση, καθημερινά, 14.000 ανθρώπων από τη δουλειά τους. Φανταζόμαστε, λοιπόν, την αντίφαση μεταξύ ενός ζεύγους που εγκλείεται αυτιστικά στον έρωτά του, ενώ στο Ιράκ συνεχίζουν να σκοτώνονται(χθες σκοτώθηκαν 60 άνθρωποι). Είναι σαν να απολαμβάνουν κάποιοι το ρομάντζο τους, αδιαφορώντας για τον πνιχτό λυγμό της γυναίκας που περνά, κρατώντας στα χέρια το χαρτί του συμβολικού, ζωντανού θανάτου της, την απόλυσή της. Αλλά γιατί αυτές οι αντιφάσεις; Γιατί οι άνθρωποι συμπεριφερόμαστε έτσι; Γιατί κάθε πολιτισμός θεσπίζει τις δικές του αξίες και παιδεύει τα άτομα σε συνάρτηση με αυτές. Το μέγιστο της κατανάλωσης, της δύναμης, της αγιότητας, δεν είναι στόχοι έμφυτοι, αλλά διαμορφώνονται από τον πολιτισμό. Ένα παιδί που μεγαλώνει μέσα σ’ έναν συγκεκριμένο πολιτισμό θα μάθει(εκπαιδευτεί) μέσω αυτού τι έχει και τι δεν έχει ανάγκη. Στο δικό μας καταναλωτικό πολιτισμό μαθαίνουμε να μετράμε τα πάντα με το χρήμα, αφού μέσω αυτού αγοράζουμε την… ευτυχία στις υπεραγορές-ναούς. Αυτό δεν συνέβαινε πάντα. Η ιδέα ότι το νόημα της ζωής βρίσκεται στη συσσώρευση πλούτου θα ήταν τρέλα για τους Ινδιάνους Κουακιούτλ, οι οποίο μαζεύουν τα πλούτη για να μπορέσουν να τα καταστρέψουν τελετουργικά! Η ιδέα να επιδιώξουν την εξουσία θα ήταν τρέλα για τους Ινδιάνους Ζούνι, οι οποίοι για να κάνουν κάποιον αρχηγό της φυλής τους, πρέπει πρώτα να τον δείρουν μέχρι να δεχθεί. Γι’ αυτό ένα από τα σημαντικότερα εμπόδια που συναντά η διείσδυση του καπιταλισμού στις «καθυστερημένες» χώρες είναι η απουσία οικονομικών κινήτρων και καπιταλιστικής νοοτροπίας. Η αποικιοκρατία πρέπει πρώτα να καταστρέψει τις αξίες, τις σημασίες και τα νοήματα του πολιτισμού και της ζωής των ιθαγενών. Κι αυτό δυστυχώς έχει ήδη συμβεί σ’ εμάς.