Νταβός: Η ανασύνθεση του κόσμου χωρίς τους εργαζόμενους

Χωρίς τους διαδηλωτές κατά της παγκοσμιοποίησης, χωρίς τους αντικαπιταλιστές, μήτε τους αντιεξουσιαστές και τα «blacks blocs» συγκεντρώθηκαν για 44η φορά οι «κύριοι του κόσμου» στην ενιαύσια συνάντησή τους στο Νταβός, προκειμένου να συζητήσουν για την αναδόμηση του κόσμου, που οι ίδιοι γκρέμισαν. Σε ποια κατεύθυνση, όμως, θα γίνει η ανασύνθεση; Θα σταματήσει, άραγε, η ραγδαία αύξηση των τεράστιων ανισοτήτων, όπου το 1% των ανθρώπων του πλανήτη κατέχει τον πλούτο που κατέχει το υπόλοιπο 99%; Θα πάψουν οι νόμοι να ευνοούν τους πλούσιους, όπως πιστεύουν οι πολίτες σε 24 από τις 26 χώρες της έρευνας της Oxfam; Τέλος, θα αποτραπούν οι κοινωνικές εκρήξεις και οι κίνδυνοι που περιγράφονται στην έκθεση Global Risks 2014 με προεξάρχουσες στη λίστα την ελληνική και την κυπριακή κοινωνία; Ως τρόπους αποτροπής κάποιοι από τους «πάνω» προτείνουν θεσμικές αλλαγές στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, καθώς το ήδη ισχύον έπληξε πολλές εθνικές οικονομίες, όπως αυτές του ευρωπαϊκού Νότου. Αλλοι από την ίδια οπτική γωνία ζητούν επιστροφή στο κράτος πρόνοιας, στη διαμόρφωση ενιαίου κατώτατου μισθού και στη φορο-σύλληψη των κεφαλαίων, που καταφεύγουν στους φορολογικούς παραδείσους. Οι πιο ισχυροί, όμως, όπως ο πρώην πρόεδρος της Κεντρικής Τράπεζας της Γερμανίας και νυν πρόεδρος του δ.σ. της ελβετικής τράπεζας UBS, Axel Weber, θεωρεί ότι το κέντρο βάρους πρέπει να μετατοπιστεί προς την Τεχνολογία, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η Κίνα που απειλεί την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης! Οι λύκοι της Γουόλ Στριτ, λοιπόν, αυτοί οι άπληστοι ηδονιστές χωρίς καρδιά, θα αντικατασταθούν από τις ελίτ των νέων τεχνολογιών, ενώ οι εργαζόμενοι θα πληγούν ακόμα μία φορά. Η αναδόμηση, συνεπώς, του κόσμου δεν αναμένεται να γίνει με την απελευθέρωση της εργασίας από το κεφάλαιο, αλλά με την απεξάρτηση του κεφαλαίου από το βάρος των εργαζομένων! Οι οργανωτικές και τεχνικές καινοτομίες, με άλλα λόγια, θα είναι οι απαντήσεις του κεφαλαίου στην αντίσταση των εργαζομένων στη σημερινή άγρια λιτότητα και την απογύμνωση από όλες τις κατακτήσεις στον εργασιακό και κοινωνικό τομέα. Η ταξική, δηλαδή, σύνθεση (σχέση κεφαλαίου και εργασίας) επιχειρείται να αποδομηθεί αλλά και να ανασυντεθεί με την επανεισαγωγή της τάξης μέσω της τεχνικής και των νέων μεθόδων οργάνωσης της εργασίας, αλλά και τη στρατιωτική οργάνωση της κοινωνίας. Η προηγούμενη αποσυνθετική απάντηση δεν προήλθε από τη διεύθυνση του εργοστασίου, αλλά από το κράτος με την εισαγωγή του κεϊνσιανισμού και την ανάπτυξη του κράτους πρόνοιας, που είχαν στόχο την αναγνώριση της δύναμης της εργασίας και την ταυτόχρονη πολιτική και οικονομική ενσωμάτωσή της μέσω της σοσιαλδημοκρατίας και της διαχείρισης της «ζήτησης». Η νέα αυτή σύνθεση εκφράστηκε με μία μορφή πάλης (τέλος δεκαετίας 1960 και δεκαετία 1970), που ξεπέρασε το εργοστάσιο, αμφισβητώντας όλες τις πλευρές διεύθυνσης της κοινωνίας από το κεφάλαιο. Γι' αυτό το λόγο το τελευταίο αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την κεϊνσιανή-φορντική μορφή διεύθυνσης και να αναπτύξει νέες μορφές επίθεσης, δηλαδή το νεοφιλελευθερισμό, με την επιβολή του χρηματοπιστωτικού επί του παραγωγικού κεφαλαίου. Για πρώτη φορά οι καπιταλιστές-αλχημιστές κατάφεραν να δημιουργούν χρήμα από το χρήμα, δημιουργώντας την εντύπωση ότι η ζήτηση και η εργασία είναι «άχρηστες» παράμετροι της οικονομίας και ότι η ανάπτυξη με τη χρήση των νέων τεχνολογιών δεν χρειάζεται την απασχόληση. Επιπροσθέτως, ο τεχνολογικός αυτοματισμός υπονομεύει την ποιότητα και το κύρος των θέσεων εργασίας που θα απομείνουν. Με άλλα λόγια, η δύναμη των εργαζομένων θα απομειώνεται συνεχώς από το φάσμα του τεχνολογικού αυτοματισμού και η εργασία καθεαυτή θα πάψει να συνιστά βασικό στοιχείο της ταυτότητας του εργαζομένου, καθιστάμενη μία εργαλειακή δραστηριότητα. Ετσι, η μερική απασχόληση, η κατ' οίκον εργασία, τα ευέλικτα ωράρια, η μεταβολή των καθηκόντων, οι κυμαινόμενοι μισθοί (παρά την ύπαρξη του κατώτατου) και τα επιδόματα ανάλογα με την απόδοση θα υπονομεύουν τη συλλογική θέση της εργασίας απέναντι στο κεφάλαιο. Ο,τι ζούμε, σήμερα, παραπέμπει στο σκληρό πυρήνα της λογοτεχνίας επιστημονικής φαντασίας (Ασίμοφ), που συνεισέφερε τα μέγιστα στη διαμόρφωση του φαντασιακού της μετανεοτερικότητας. Παρ' όλα αυτά, οι εσωτερικές αντιφάσεις του κεφαλαίου, πρωτίστως ανάμεσα στην εικονική (χρηματοπιστωτική) και στην πραγματική οικονομία, δεν επιτρέπουν μία ομαλή εξέλιξη στην προσπάθεια απελευθέρωσης του κεφαλαίου από την εργασία παρά την απουσία σοβαρής αντίδρασης εκ μέρους των εργαζομένων. Γιατί οι νέες τεχνολογίες απαλλάσσουν το κεφάλαιο από τους εργαζομένους αλλά όχι και από την εργασία. Ετσι, οι πλανητικοί ολιγάρχες, ακόμα κι αν εξαλείψουν οποιαδήποτε αντίσταση των εργαζομένων, κανιβαλίζοντάς τους κυριολεκτικά, στη συνέχεια θα αρχίσουν να τρώγονται και μεταξύ τους μέχρις ενός. Αυτή, όμως, η προοπτική αντιστρατεύεται όχι μόνο τον ανθρώπινο πολιτισμό αλλά και τον ίδιο τον Ανθρωπο, την ίδια τη ζωή...