Πίσω από τα λόγια

Αντιδράσεις –θετικές και αρνητικές- για τα λόγια της Κικής Δημουλά από τη μια και της πολιτικής στάσης του Στίβεν Χόκινγκ από την άλλη. Στη δεύτερη περίπτωση τα πράγματα είναι μάλλον σαφή, καθώς ο αστροφυσικός δήλωσε απλά τη συμμετοχή στο ακαδημαϊκό μποϊκοτάζ κατά του Ισραήλ λόγω της συμπεριφοράς του τελευταίου έναντι των Παλαιστινίων. Στην πρώτη περίπτωση, όμως, τα πράγματα είναι πιο σύνθετα. Όχι γιατί αυτό προκύπτει από τα λόγια της ίδιας της ποιήτριας, αλλά γι’ αυτό που συμβολίζει η ίδια η Κική Δημουλά. Έτσι, ο «διάλογος» που αναπτύχθηκε στις εφημερίδες και στο διαδίκτυο ανάμειξε την πολιτική με την ιδεολογία και την λογοτεχνική κριτική με τις κοινωνικές προσεγγίσεις. Μάλιστα, στο πεδίο της πολιτικής και της ιδεολογίας κάποιοι/ες εμπλέκουν το μετεμφυλιακό σχίσμα μεταξύ μιας δεξιάς που κυριαρχεί στην οικονομία και στο κράτος και μιας αριστεράς που έχει την ηγεμονία στο χώρο του πνεύματος και του πολιτισμού. Μόνο που αυτή η τυποποίηση έχει πάψει να υφίσταται από το 1981 και μετά. Σε κάθε περίπτωση, όμως, δημιουργείται ένα θέμα αξιολογικών και ιδεολογικών κριτηρίων με βάση τα οποία κρίνουμε τα πράγματα και των οποίων κανείς είτε ως πρόσωπο είτε ως θεσμός δεν έχει μήτε την ηγεμονία μήτε την ιδιοκτησία. Αλλά αυτό δεν σημαίνει επ’ ουδενί έναν άκρατο υποκειμενισμό και σχετικισμό. Ναι, υπάρχουν πολλές οπτικές για να δει κανείς την αλήθεια με την έννοια ότι άλλη είναι η αλήθεια αυτού που δεν έχει να πάει γάλα στα παιδιά του και αυτοκτονεί κι άλλη του επιχειρηματία που για να σώσει την επιχείρησή του απολύει. Μόνο που εν προκειμένω οι «αλήθειες» έχουν μία άλλη λέξη για να τις περιγράψει. Κι αυτή η λέξη είναι τα «διαφορετικά συμφέροντα»! Οι ιθαγενείς κάτοικοι της Κυψέλης, λοιπόν, έχουν συμφέρον να μην έχουν στο χώρο τους μετανάστες που τους διαταράσσουν την ησυχία και τους εκφοβίζουν κλέβοντας και χτυπώντας τους(σ.σ. αλήθεια πως είναι σίγουροι ότι είναι μετανάστες;). Ο ρατσισμός τους εν προκειμένω κρύβεται στη γενίκευση που προκαλεί ο «απεριόριστος φόβος» σύμφωνα με την κ. Δημουλά. Επί της ουσίας, πίσω από το φόβο και τη γενίκευση ότι για όλα ευθύνονται οι μετανάστες κρύβεται η πραγματική αιτία της σημερινής κατάστασης, που είναι τα συστημικά προβλήματα, τα οποία απαιτούν συστημική, ήτοι διεθνή πολιτική απάντηση. Πέραν τούτου, κάποιοι ενίστανται γιατί κάποιοι μπλέκουν τη λογοτεχνία της κ. Δημουλά με τα «ατυχή λόγια» της. Σ’ αυτό την απάντηση θα μπορούσε να τη δώσει ο Ε. Σαΐντ όταν απορούσε γιατί τόσο λίγοι «μεγάλοι» λογοτέχνες αντιμετωπίζουν ευθέως τα μεγαλύτερα κοινωνικά και οικονομικά εξωτερικά γεγονότα της ύπαρξής τους , όπως είναι η αποικιοκρατία, η μετανάστευση, η φτώχεια. Ο Σαΐντ μέμφονταν τους «ειδήμονες» και την «ειδημοσύνη» που έχει καταστεί μία υπηρεσία πωλούμενη στην κεντρική εξουσία της κοινωνίας, συνιστώντας την «προδοσία των διανοουμένων» (trahison des clercs-Ζυλιέν Μπεντά) που στηρίζεται στη «μη παρέμβαση». «Λέμε στους φοιτητές μας» επισημαίνει ο Σαΐντ, «ότι υπερασπιζόμαστε την κλασική παιδεία, τις αρετές μιας φιλελεύθερης εκπαίδευσης και τις πολύτιμες απολαύσεις της λογοτεχνίας ακόμη και όταν παραμένουμε αδρανείς (ίσως και ανίκανοι) σε ό,τι αφορά τον ιστορικό και κοινωνικό κόσμο (…) οι ανθρωπιστές και οι διανοούμενοι αποδέχονται την ιδέα ότι κάποιος μπορεί να διαβάζει υψηλή λογοτεχνία και ταυτόχρονα να σκοτώνει και να ακρωτηριάζει, επειδή ο πολιτιστικός κόσμος χρησιμεύει γι’ αυτό το είδος μεταμφίεσης..»(Η κριτικής της κριτικής κριτικής). Δεν είναι τυχαίο ότι η καθαρή κειμενικότητα και η μη παρεμβατική κριτική συμπίπτει με την περίοδο του ρεΐγκανισμού και εξελίχθηκε σε μία επιτηδευμένη ειδική γλώσσα της οποίας η πολυπλοκότητα συσκοτίζει την κοινωνική πραγματικότητα...