Ανιδιοτέλεια κι αποσταθεροποίηση

Η εξάλειψη της ανιδιοτέλεια και η αντιμετώπιση της πολιτικής ως οικονομικής δραστηριότητας και επαγγελματικής σταδιοδρομίας είναι ένα από τα στοιχεία της διαφθοράς του πολιτικού συστήματος. Υπ’ αυτή την οπτική το ατομικό ή κομματικό «πολιτικό κόστος» καθίσταται βαρύνουσας σημασίας, υποσκελίζοντας το συλλογικό ή εθνικό κόστος. Αυτή είναι μία από τις εξηγητικές αναγνώσεις του εκβιαστικού διλήμματος που έθεσε προς τον ελληνικό λαό και δη τις… «δυνάμεις της αποσταθεροποίησης» ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου. Αλλά ποιες είναι οι δυνάμεις της σταθεροποίησης και ποιες της αποσταθεροποίησης; Οι πρώτες είναι οι δυνάμεις της κυβέρνησης και των μεγάλων μέσων ενημέρωσης, οι οποίες αρχικά είχαν απολιτικοποιήσει τόσο την οικονομική κρίση όσο και τις αυτοδιοικητικές εκλογές. Σύμφωνα με την απολιτικοποίηση αυτή οι εκλογές για την τοπική αυτοδιοίκηση είχε περιορισμένο, τοπικό χαρακτήρα, αντιστοιχώντας σε μια μη πολιτική αλλά τεχνική αντιμετώπιση των μέτρων λιτότητας. Τα τελευταία, δηλαδή, δεν θεωρούνται παρά μία τεχνικού χαρακτήρα απάντηση στις χρηματοπιστωτικές επιταγές, όπως η κάλυψη του δημόσιου χρέους και του δημοσιονομικού ελλείμματος. Άρα, αν θέλουμε τη σταθεροποίηση της οικονομίας πρέπει να σφίξουμε το ζωνάρι των μισθωτών και των συνταξιούχων. Πως όμως από το ένα άκρο του εκκρεμούς φθάσαμε στο άλλο της υπερπολιτικοποίησης; Ποιες είναι οι κατά τον πρωθυπουργό επικίνδυνες δυνάμεις της αποσταθεροποίησης και τι αποσταθεροποιούν; Είναι κατ’ αρχήν εκείνοι που αρνούνται να πληρώσουν ως μη όφειλαν τα σπασμένα της κρίσης. Είναι οι μισθωτοί και οι συνταξιούχοι, που αρνούνται τα εις βάρος τους μέτρα λιτότητας. Το κακό, όμως, είναι ότι στην Ελλάδα το κίνημα των… «αποσταθεροποιητών» έχει ευνουχιστεί από τις συνδικαλιστικές ηγεσίες, ήτοι από τους κυρίους Παναγόπουλο και Παπασπύρο, ενώ τώρα επιχειρείται να χειραγωγηθεί ολοκληρωτικά μέσω των εκβιαστικών διλημμάτων του κ. Παπανδρέου. Αλλά τι αποσταθεροποιούν οι δυνάμεις της… αποσταθεροποίησης; Την ασφάλεια των τοκογλυφικών επενδύσεων στην Ελλάδα των χρηματοπιστωτικών οργανισμών. Γιατί σύμφωνα με τον Σλαβόι Ζίζεκ(άρθρο στη Le Monde Diplomatique) το δάνειο των 110 δις ευρώ προς την Ελλάδα απλώς επιχορηγεί το χρέος της χώρας μας προς τις γερμανικές και τις γαλλικές τράπεζες. Με άλλα λόγια, ο κ. Παπανδρέου συμμορφώνεται με τη μονεταριστική πολιτική της ΕΕ και του ΔΝΤ που βλέπει μόνο ελλείμματα, παραβλέποντας την ανάπτυξη. Γι’ αυτό το δίλημμα δεν είναι «Μνημόνιο ή χρεοκοπία», αλλά «Μνημόνιο-χρεοκοπία ή ανάπτυξη». Αυτή είναι μία πολιτική και όχι μία τεχνική διαφορά των «μνημονιακών» και των «αντι-μνημονιακών» δυνάμεων και η οποία πρέπει μας ενώνει όλους πέρα από ατομικά και μικροκομματικά κόστη.

Εκφοβισμός

Ποιος θυμάται το δίλημμα που προέβαλε ο Γιώργος Παπανδρέου στις εκλογές του 2009; Τι απέμεινε από το «Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα»; Απόμεινε η πιο βάρβαρη βαρβαρότητα εναντίον των φτωχών και των αδυνάτων. Ποιο είναι το σημερινό δίλημμα; «Σγουρός ή εκλογές»! Στην περίπτωση που αποδοκιμαστεί ο υποψήφιος του ΠΑΣΟΚ, τότε ο κ. Παπανδρέου θα ζητήσει εθνικές εκλογές. Αντ’ αυτού θα μπορούσε να αλλάξει πολιτική, διαφοροποιώντας το μίγμα έτσι ώστε να βοηθήσει την ανάπτυξη. Όμως, ο πρωθυπουργός εμμένει στη συνταγή της τρόικας, η οποία οδηγεί με μαθηματική βεβαιότητα στη χρεοκοπία. Γι’ αυτό το δίλημμά του είναι «Μνημόνιο-χρεοκοπία ή εκλογές». Ε, λοιπόν, εκλογές. Ας γίνουν εκλογές και ας αναλάβουν οι αντιμνημονιακές δυνάμεις τις ευθύνες τους, θέτοντας σε εφαρμογή το δικό τους σχέδιο ανάπτυξης και εξόδου από το τούνελ. Όσο για τους πράσινους εκβιασμούς, χειρότεροι κι απ’ αυτούς ήταν οι «πολλαπλασιαστές ισχύος» του μηνύματος. Γιατί το μήνυμα μπορεί να το έδωσε «διακαναλικά» ο πρωθυπουργός, μπορεί να μην έπεισε, αλλά τη σκυτάλη την πήραν χθες οι εφημερίδες και πρωτίστως τα τηλεοπτικά κανάλια, πολλαπλασιάζοντας την ισχύ του μηνύματος. Στο Μέγκα ο Χυτήρης, στον Αντένα ο Πάγκαλος, στο Σκάι η Διαμαντοπούλου. Παντού τα «παπαγαλάκια» κρώζουν, καταγγέλλοντας δημοσιογράφους που λειτουργούν ως εκπρόσωποι του λαού! Τίνος εκπρόσωποι έπρεπε να είναι κύριε συνάδελφε; Των επιχειρηματιών; Ή μήπως κανενός; Το «κανενός» δεν ισχύει. Ο «κανένας» είναι ένα μη όνομα, ένα πρόσχημα-μάσκα για να μπορεί κανείς να είναι με τους ισχυρούς και δη τους τοκογλύφους χωρίς να φαίνεται. Και να οι αγορές(δανειστές), οι οποίες με άκρα ευαισθησία ανεβάζουν τα spread, ενισχύοντας την διλημματική απειλή του πρωθυπουργού. Τελικά, αυτό δεν είναι πόλωση, δεν είναι προσπάθεια συσπείρωσης των οπαδών και των μελών του ΠΑΣΟΚ αλλά βραχυκύκλωμα κενότητας, έκρηξη φυγής από την πραγματική πολιτική, από τις θέσεις για τα πραγματικά προβλήματα. Γι’ αυτό η διαφορετικότητα επιχειρείται να συσταθεί με πομπώδεις βερμπαλισμούς, κλισέ και ατάκες, ό,τι δηλαδή είναι ο λαϊκισμός. Έτσι, ο καθένας γίνεται ενσαρκωτής του απόλυτου καλού, ενώ ο άλλος μεταβάλλεται στο απόλυτο κακό(μανιχαϊσμός). Μέσω αυτής της τακτικής ο καθένας προσπαθεί να τρομάξει τους ψηφοφόρους του επισείοντας τα –πραγματικά ή επινοημένα- χαρακτηριστικά του άλλου δίκην φόβητρου. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, όμως, η πολιτική γίνεται μία μεταπολιτική, που δεν έχει καμία σχέση με την πολιτική, καθώς αποσκοπεί σε μια φοβισμένη σύμπραξη τρομαγμένων ανθρώπων. Αυτή η πολιτική απενεργοποιεί τους πολίτες και ακυρώνει τη συμμετοχή τους στην τοπική αυτοδιοίκηση. Και απομένει ο φόβος. Φόβος για τα ΚΑΠΗ, τα οποία σύμφωνα με τον Προβόπουλο είναι εστίες διαφθοράς! Φόβος για τα έξοδα από τη μεταφορά μαθητών απομακρυσμένων περιοχών. Φόβος για όλους και για όλα. Ο φόβος είναι η κινητήρια αρχή αυτής της μεταπολιτικής: φόβος των βαρβάρων-μεταναστών, φόβος της εγκληματικότητας, φόβος της ανεργίας, φόβος του λουκέτου, φόβος ακόμη και της άρνησης του πολιτικώς ορθού. Η ιδιότυπη αυτή τρομοκρατία στο όνομα της «κομματικής συσπείρωσης» υπηρετείται το ίδιο καλά τόσο από τις αυθεντίες του κυνισμού (της απόλυτης σχετικοποίησης και της απροσδιοριστίας) όσο και από τις αυθεντίες της μανιχαϊκής ηθικής, που δημηγορούν από τον τηλεοπτικό άμβωνα ή δραματοποιούν-σκηνοθετούν το «καλό και το κακό», διαμορφώνοντας την κοινή γνώμη, δίκην θυμάτων που συναινούν στο βιασμό τους.

Εκδραμάτηση

Οι δημοτικές εκλογές είναι κατ’ επίφαση εκλογές για την επιλογή των τοπικών αρχών. Στην πραγματικότητα είναι ένα «εθνικό δημοψήφισμα». Αν αυτό δεν συνιστά αλλοίωση και παραβίαση του Συντάγματος, τότε τι συνιστά; Ακόμη χειρότερα, το δημοψήφισμα αυτό γίνεται όχι με την κατάθεση των προγραμμάτων και των θέσεων των συνδυασμών αλλά μέσω των εκβιαστικών διλημμάτων. «Σωτηρία (σ.σ. με το Μνημόνιο και το ΠΑΣΟΚ) ή χρεοκοπία» είναι το εκβιαστικό δίλημμα του πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου. Αλλά το ίδιο το Μνημόνιο οδηγεί στο φαύλο κύκλο της ύφεσης και στη χρεοκοπία.
Ο εκβιασμός αυτός είναι κάτι φοβερό και παραπέμπει στο «Μαύρο Χέρι» (La Mano Nera) που ήταν μια μέθοδος εκβιασμών της αμερικάνικης μαφίας. Για την ακρίβεια επρόκειτο για τη γνωστοποίηση της θανατικής απειλής με τη διαβίβαση συνήθως ενός σημειώματος(μηνύματος) του «Μαύρου Χεριού» στον εκβιαζόμενο. Το ίδιο μήνυμα μας έστειλε, χθες, ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου, που μας απείλησε πως αν δεν ψηφίσουμε τους υποψήφιους του ΠΑΣΟΚ, αν δεν υπερψηφίσουμε το Μνημόνιο, τότε μας περιμένει η χρεοκοπία, δηλαδή ο «θάνατος»! Η ίδια δραματοποίηση, οι ίδιοι εκβιασμοί, τα ίδια ψεύδη όπως στις εκλογές του 2009, όπως πάντα.
Τώρα το βάρος έχει πέσει στον εκφοβισμό, στην τρομοκρατία της χρεοκοπίας. Αυτό είναι το δεύτερο στάδιο της παραπλάνησης. Είχαν προηγηθεί τα ψίχουλα στους συνταξιούχους και οι υποσχέσεις στους επιτυχόντες του ΑΣΕΠ. Τώρα είχε σειρά η δραματοποίηση της οικονομικής κατάστασης. Άρα, οι μακιαβελισμοί και η βία της εξουσίας εκδιπλώθηκαν σε όλο το εύρος της τηλεοπτικής σκηνής για να καλύψουν ολόκληρη την κοινωνία.
Όμως, η σημερινή βία είναι διαφορετική από τη βία εκείνου του μακιαβελικού φλωρεντινού ηγεμόνα που κρέμασε τον Σαβοναρόλα τον 15ο αιώνα. Τώρα η βία ασκείται όχι μόνο πάνω στη ζωή των ανθρώπων(ανεργία, ημιαπασχόληση, περικοπή μισθών), αλλά και στα μυαλά των ανθρώπων μέσω της λεκτικής βίας του λεγόμενου «ποπουλισμού», που αποκλείει κάθε διάλογο και εισάγει μια νέα ψυχική οικονομία, όπου η στρέβλωση λογίζεται ως κοινωνική νόρμα, η απαξία ως αξία, και η παθογένεια ως υγεία. Ο χθεσινός λόγος του πρωθυπουργού και συνακόλουθα της κυβέρνησης και του κόμματος του ΠΑΣΟΚ εμπεριέχει τη βία του λαϊκισμού, τη βία του εκβιασμού και τον αυταρχισμό, που ενυπάρχει σε κάθε πολιτικό λόγο που απευθύνεται σε υπηκόους και όχι σε πολίτες. Οι τελευταίοι για μία εισέτι φορά δεν αντιμετωπίζονται ως σκεπτόμενα άτομα, αλλά ως άσκεπτοι πελάτες, των οποίων η ψήφος είναι το αποτέλεσμα αγοραίας συναλλαγής.

Οι συνταξιούχοι και ο Κρούγκμαν

Πόσο κοστίζει η ψήφος στις εκλογές του Νοεμβρίου; 100 έως 300 ευρώ. Τόσο κοστολόγισε την πολιτική επιλογή των χαμηλοσυνταξιούχων ο... αντιεξουσιαστής και σφοδρός πολέμιος του παλαιοκομματικού πελατειακού συστήματος Γ. Παπανδρέου. Υποκρισία και ψεύδος απύθμενα.

Πάντως, ο νομπελίστας οικονομολόγος Πωλ Κρούγκμαν είναι γνωστός στην Ελλάδα τόσο από τα βιβλία του όσο και από τις επισκέψεις του. Μαζί με τον Στίγκλιτς είναι αυτοί που υποτίθεται ότι επηρεάζουν τον πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου. Με περισσή, μάλιστα, αβρότητα ανταποδίδουν την φιλοξενία τους στα ελληνικά νησιά από την ελληνική κυβέρνηση ή το ΠΑΣΟΚ με καλά λόγια για τον κ. Παπανδρέου και την οικονομική του πολιτική. Εκτός Ελλάδας και χωρίς καμία πλέον υποχρέωση αλλάζουν ρότα. Έτσι, ο Πoλ Κρούγκμαν, σε ομιλία του στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου είπε, χθες, πως η κρίση χρέους στην ευρωζώνη δεν έχει τελειώσει και ότι «Αν και φαίνεται να έχουν ηρεμήσει κάπως οι αγορές, εξακολουθώ να μη βλέπω πώς θα λειτουργήσει αυτό που γίνεται στην Ελλάδα». Ο Κρούγκμαν δεν «βλέπει πως θα λειτουργήσει αυτό που γίνεται στην Ελλάδα», του διαφεύγει η τελετουργία των μαζικών ανθρωποθυσιών, όντας πέρα από τις δυνατότητες της οικονομικής επιστήμης, καθώς ανήκει στη σφαίρα της μεταφυσικής. Μόνο ο Γιώργος Παπανδρέου και ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου οδεύουν πλησίστιοι και με περισσό ενθουσιασμό προς την έξοδο του τούνελ, όπου όμως εκείνο που ακολουθεί είναι ο γκρεμός, το χάος, ο Καιάδας. Ενδεχομένως, η λύση να είναι αυτή, να γεμίσουν τον Καιάδα με τα πτώματα των εργαζόμενων, των ανέργων και των συνταξιούχων και να κτίσουν τη νέα Ελλάδα, όπως ο Τσάρος Πέτρος έκτισε στους βάλτους την πόλη του, την Αγία Πετρούπολη.
Και όλα τούτα όταν η τρίτη δόση του δανείου των 110 δις ευρώ είναι σύμφωνα με έγκυρους κύκλους(Γουόλ Στριτ Τζέρναλ) στον αέρα, ενώ ο παγκόσμιος εμπορικός πόλεμος έχει ήδη κηρυχθεί. Δεν αποκλείεται η υπόθεση με την επένδυση του Κατάρ στον Αστακό να είναι συνέπεια αυτού του πολέμου. Στην ομιλία του στο Βερολίνο, ο κ. Κρούγκμαν προέβλεψε ότι η Κίνα οδηγείται σε εμπορικό πόλεμο με τις ΗΠΑ και άλλες δυτικές χώρες. Αυτό το γράψαμε εδώ και καιρό. Αλλά στον πόλεμο αυτό μαζί με την Κίνα και την Ινδία απέναντι στις ΗΠΑ, αντιθέτως απ’ ό,τι πιστεύει ο Κρούγκμαν, είναι και η Γερμανία. Οι τρεις αυτές χώρες και σχεδόν όλες του G20 αρνήθηκαν την πρόταση της Ουάσινγκτον να μην προβούν σε υποτιμήσεις των νομισμάτων τους και να μειώσουν τις ανισορροπίες στα εμπορικά τους ισοζύγια. Με άλλα λόγια ζητούν από την Κίνα, την Ινδία, τη Γερμανία και άλλες αναδυόμενες αγορές να μειώσουν τα εμπορικά τους πλεονάσματα. Και ευλόγως αυτές δεν θέλουν να κάνουν τη χάρη στις Ηνωμένες Πολιτείες. Παραδόξως, όμως, αυτό το κάνει ήδη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καθώς η ισοτιμία του ευρώ ανεβαίνει έναντι του δολαρίου, μειώνοντας τον ευρωπαϊκό ανταγωνισμό έναντι των ΗΠΑ. Και όσον αφορά στην Ελλάδα προξενεί πλήγμα στις εξαγωγές και πολύ περισσότερο στον τουρισμό. Αλλά αυτά δεν… υπάρχουν, «οι θυσίες πιάνουν τόπο» σύμφωνα με την ελληνική κυβέρνηση!

Τι ζητούν οι νέοι η Γαλλία;

Για ενδοτισμό κατηγορεί τον Σαρκοζί η Μέρκελ, αφού επιτρέπει στα λυκειόπαιδα, τους μαθητές των γαλλικών πόλεων-γκέτο σύμφωνα με τη Le Figaro, να σπάσουν και να κάψουν. Τι, όμως, υπερασπίζονται οι νέοι αυτοί; Υπερασπίζονται τη σύνταξη στα 60 χρόνια και το κράτος πρόνοιας που κατέκτησαν οι γονείς και οι παππούδες τους; Όχι, λένε οι οπαδοί της καθεστηκυίας τάξης, οι μαθητές μέσα από την ιδιότυπη «ιντιφάντα» τους αρνούνται «τη Δημοκρατία, την κουλτούρα της και τα σύμβολά της» που είναι «η αστυνομία και το σχολείο»(οι μαθητές έκαψαν ήδη ένα σχολείο). Οι αναλυτές αυτοί, όμως, παραβλέπουν την προέλευση των μαθητών, λησμονούν ότι και η προηγούμενη εξέγερση προέρχονταν από τα προάστια, από τις «πόλεις-γκέτο». Ότι πρόκειται για παιδιά άνεργων και φτωχών μεταναστών που δεν έχουν άλλο μέλλον πέρα απ’ αυτό των συμμοριών της διακίνησης ναρκωτικών κ.ά. Γι’ αυτό και τότε και τώρα τίθεται επί τάπητος το ζήτημα της ένταξης των μεταναστών στην κοινωνία υποδοχής. Η ενσωμάτωση, όμως, απέτυχε, όπως και η πολυπολιτισμική κοινωνία σύμφωνα με την Άγκελα Μέρκελ. Αλλά το πρόβλημα της αδυναμίας ενσωμάτωσης υφίσταται μόνο στις περιόδους οικονομικής κρίσης. Τότε η χώρα υποδοχής αντιμετωπίζει τους μετανάστες σαν παρείσακτους, σαν εχθρούς που πρέπει να ξεφορτωθεί. Οι μετανάστες με τη σειρά τους μισούν την αφιλόξενη χώρα και νοερά προστρέχουν στο απάγκιο των πολιτιστικών αναφορών της γενέθλιας χώρας. Είναι πλέον εντελώς ξένοι, είναι ένας εσωτερικός «εχθρός λαός», που είναι και εχθρός της δημοκρατίας σύμφωνα με την αντίληψη της αμυντικής δημοκρατίας. Στην αμυντική δημοκρατία οι δημοκρατικές ελευθερίες του πολίτη περιορίζονται από την πρακτική των εχθρών της δημοκρατίας. Γι’ αυτό λένε, όπως η Μέρκελ, καμία ελευθερία και καμία υποχώρηση προς τους εχθρούς της ελευθερίας. Αλλά σε μία δημοκρατία «κανείς δεν έχει το προνόμιο να χαράζει τα όρια της ανεκτικότητας μόνο από την οπτική γωνία των εκάστοτε δικών του αξιολογικών τοποθετήσεων». Σε κάθε περίπτωση, τα όρια αυτά καθορίζονται με βάση τους κοινούς αξιολογικούς προσανατολισμούς που βρίσκουν την έκφρασή τους στο Σύνταγμα. Αλλά τι σημαίνει κοινοί προσανατολισμοί, αν όχι προσανατολισμοί της πλειοψηφίας; Γενικά, η ανοχή στις μειονότητες έχει όρια που καθορίζονται από τις αυθεντίες που φέρουν τη νομιμοποίηση της πλειοψηφίας. Άρα, οι σημερινοί νέοι που εξεγείρονται, το κάνουν εναντίον μας δημοκρατίας και μια κυρίαρχης πλειοψηφίας που τους αρνείται τα ισότιμα πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα. Γιατί ουσιαστικά δεν απέτυχε η πολυπολιτισμική κοινωνία αλλά η δυνατότητα ανοχής του δυτικού δημοκρατικού μοντέλου, όπως διαμορφώθηκε στο χρόνο από την εποχή των Ουγενότων και του Βολταίρου. Τι μπορούμε να αντιπροτείνουμε σήμερα; Την ανοιχτή κοινότητα. Η «ανοιχτή κοινότητα» δεν υπόσχεται λέει ο Γερμανός φιλόσοφος Γ. Χάμπερμας μόνο «αλληλεγγύη και μη διακριτική συμπερίληψη, σημαίνει συγχρόνως το ίδιο δικαίωμα του καθενός για ατομικότητα και διαφορετικότητα». Αυτό είναι ζητούμενο για όλους τους νέους. Γι’ αυτό οι νέοι των πόλεων-γκέτο ενώνονται με αυτούς των ευγενών προαστίων και δημιουργούν ένα εκρηκτικό μίγμα, όπως στην Αθήνα το Δεκέμβρη του 2008.

Αλλαγή παραδείγματος

Δεν χρειάζεται να είναι κανείς οικονομολόγος για να αντιληφθεί πως δημιουργείται ο φαύλος κύκλος της ύφεσης. Περικόπτεις τους μισθούς και τις συντάξεις, μειώνεις δηλαδή την αγοραστική δύναμη αυτών που κατά κύριο λόγο καταναλώνουν και τότε η αγορά παγώνει, τα λουκέτα είναι παντού, και το κράτος δεν έχει από πού να εισπράξει. Έτσι, τα έσοδα μειώνονται και αναγκάζεται η κυβέρνηση να προχωρήσει σε νέα μέτρα, σε νέες περικοπές, σε νέο σφίξιμο της θηλιάς στο λαιμό των εργαζομένων και της αγοράς, βαθαίνοντας ακόμα πιο πολύ την ύφεση. Αν δεν δει κανείς ολόκληρο τον φαύλο κύκλο, μένοντας μόνο σ’ ένα στάδιό του, τότε τα συμπεράσματά του θα είναι λανθασμένα. Ακριβώς, όπως εκείνοι που σήμερα διατείνονται πως δεν φταίνε τα μειωμένα έσοδα, αλλά οι υπέρογκες κρατικές δαπάνες, το μεγάλο δηλαδή κράτος. Η σμίκρυνση του μεγάλου κράτους είναι ένα από τα προτάγματα των νεοφιλελεύθερων που επανέρχονται. Όμως, το μεγάλο κράτος δημιουργεί τις ζημιογόνες ΔΕΚΟ; Το μεγάλο κράτος ευθύνεται για τους απηνιδωτές που αγοράζει, όχι κάποιο νοσοκομείο, αλλά το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης; Το μεγάλο κράτος φταίει για τις προμήθειες των εξοπλισμών; Ασφαλώς όχι. Συνεπώς, πρέπει να αλλάξουμε τρόπο σκέψης για να μπορέσουμε να εξηγήσουμε την κρίση και πολύ περισσότερο για να προτείνουμε τη διέξοδο απ’ αυτή. Πρέπει να αναστοχαζόμαστε διαρκώς, όπως έλεγε ο Ε. Ζιν, γιατί οι εμπειρίες μας διδάσκουν ότι «οι παλιές κατεστημένες αντιλήψεις, οι παραδοσιακές πεποιθήσεις, με άλλα λόγια ο συστηματοποιημένος σωρός των ιδεολογιών –καπιταλισμός, σοσιαλισμός, δημοκρατία- πρέπει να αποδιαρθρωθεί, έτσι ώστε να μπορέσουμε να πειραματιστούμε με τα υλικά ραφής, να προσθέσουμε καινούργια στοιχεία και να δημιουργήσουμε νέους συνδυασμούς με χαλαρότερους δεσμούς». Χρειαζόμαστε, λοιπόν, νέα εργαλεία ανάλυσης, νέες, ευρηματικές προσεγγίσεις στα προβλήματα του καιρού μας. Αλλά αυτό μπορεί να συμβεί εκεί που η δημοκρατία ξαναγεννιέται, εκεί όπου οι πολίτες αμφισβητούν τους οργανικούς διανοούμενους και τους ειδικούς του κατεστημένου, χειραφετημένοι από την κυρίαρχη προπαγάνδα και επεξεργαζόμενοι οι ίδιοι τα μεγάλα ζητήματα του σημερινού κόσμου, δίνοντας νέες λύσεις. Για να συμβεί αυτό, εκτός από τα παρωχημένα, ιδεολογικά εργαλεία ανάλυσης, θα πρέπει να αποδοκιμαστεί και η κυρίαρχη ιδεολογία της εποχής, ο πολιτικός τυφλοσούρτης που αποκαλείται «ρεαλισμός» (ή μακιαβελισμός). Γιατί τίποτα δεν είναι απόλυτο, καμία πραγματικότητα και καμία αλήθεια δεν είναι αντικειμενική, γιατί κανείς δεν έχει τα ίδια συμφέροντα με τον άλλο. Με άλλα λόγια πρέπει να καταφανεί ότι ο Μακιαβέλι ήταν ειλικρινής και δεν αναφερόταν, όπως οι σύγχρονοι φαρισαίοι και μακιαβελίσκοι οπαδοί του, σε γενικά, κοινά συμφέροντα αλλά σ’ αυτό που «συμφέρει έναν πρίγκιπα». Συνεπώς, ο ρεαλισμός οφείλει να εκκινεί από τα διαφορετικά συμφέροντα, που συγκρούονται εντός της κοινωνίας. Και τότε το βλέμμα θα είναι πιο καθαρό…

Ναντέρ και Μέγκα

Αίφνης, το ντροπαλό κορίτσι με τα τετράγωνα γυαλιά σηκώνεται κι ακολουθεί τους διαδηλωτές. Το μάθημα που θα μάθει, σήμερα, είναι ότι μπορεί να αντισταθεί, όπως κάποιοι άλλοι νέοι, τότε στον καιρό των κερασιών, το Μάη του 1968. Μα, να, την ώρα που η νέα διαφεύγει από τη μοιρολατρία και δημιουργεί ιστορία, τη δική της ιστορία, ο σχολιαστής στο «Μέγκα» μιλάει για το ανώφελο των αντιδράσεων, αφού τα μέτρα, όπως διατείνεται, θα ληφθούν ούτως ή άλλως. Παραδόξως, ο συνάδελφός του εξ Αμερικής τον διαψεύδει. Όχι, το ΔΝΤ επηρεάζεται από τις αντιδράσεις. Ο εξ Ελλάδος επιμένει ότι κάθε διαμαρτυρία είναι μάταιη και ότι κανείς δεν πεινάει! Δεν γνωρίζει από Περιστέρι, από Λιόσια και Πέραμα. Αγνοεί τα συσσίτια της ντροπής, ότι ένας στους έντεκα Έλληνες περνάει από εκεί. Δεν ξέρει τίποτα για το 33% των νέων που είναι άνεργοι, για εκείνους που πάσχουν από ασιτία ονείρων. Δεν βλέπει, γιατί η θέαση του κόσμου αλλάζει από πολιτισμό σε πολιτισμό, από έθνος σε έθνος, από φυλή σε φυλή, από κοινωνική ομάδα σε κοινωνική ομάδα, από γειτονιά σε γειτονιά. Το λάθος του δημοσιογράφου, το «ιδιοτελές σφάλμα» του, όπως θα έλεγε ο Ελβέτιος, είναι ότι περικλείει τα πάντα στο όνομα της δικής του περιοχής, των δικών του γειτόνων, των δικών του εύτακτων-προκρούστειων σχημάτων και γενικεύσεων. Σ’ αυτό τον κόσμο τίποτα δεν αντιδρά γιατί δεν έχει ανάγκη να αντιδράσει.
Παρ’ όλα αυτά, ακόμα κι εκεί, υπάρχει πάντα η υπόρρητη αντίδραση, υπάρχουν τα αδήλωτα, ασυνείδητα αιτήματα, τα οποία οι συστημικοί διανοούμενοι και σχολιαστές δεν μπορούν να δουν από το βάθρο των καθολικών αληθειών και της αυθεντίας τους. Αυτό έδειξε ο Δεκέμβρης του 2008. Γιατί, πάντα υπάρχει η σύγκρουση των κόσμων, έστω κι όταν κάποιος κυριαρχεί. Πάντα ένα ανώτερο ηθικό και πνευματικό βάθος, μια ευγενική και ανιδιοτελής αγάπη για την αλήθεια θα αντιπαρατίθεται στους ηδονιστές χωρίς καρδιά, στους κοσμικούς, και τους ρηχά ηθικούς, προπάντων στους «χρυσο-συσσωρευτές» και στους κανίβαλους.
Η νεαρή παριζιάνα βρίσκεται τώρα στη Ναντέρ, βιώνοντας την εισβολή του συγκλονιστικού μυστηρίου της μάζας και νιώθοντας μια σωματική έλξη γι’ αυτούς που διαδηλώνουν. Κατεβαίνει από το πεζοδρόμιο και αναμειγνύεται με τους συνομηλίκους της. Δεν υπάρχουν εδώ σταθμίσεις και ορθολογισμοί. Όλα λειτουργούν με την έλξη της βαρύτητας, όπως στη φυσική. Και, κατά ένα περίεργο τρόπο, μέσα στη μάζα υφίσταται μια απόλυτη αλλαγή συνείδησης, μια αλλαγή συναισθημάτων, μια αλλαγή της θέασης του κόσμου. Τώρα βλέπει ότι υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που πεινούν, ότι η δουλειά είναι και άχθος αλλά και δημιουργία, ότι ο κόσμος είναι άνισος και άδικος. Ότι πρέπει να αλλάξει…

Με ποιον είσαι;

Το θέμα είναι τι θέση παίρνεις, με ποιον είσαι σήμερα: Με τα ελλείμματα και τους αριθμούς ή με τους ανθρώπους που δυστυχούν(ένας στους πέντε); Με την Ακρόπολη ως κενοτάφιο της μνήμης ενός μεγάλου πολιτισμού και της υψηλής αισθητικής του ή με τους σύγχρονους εργαζόμενους που κλείστηκαν εκεί, δίκην αρχαίων δούλων σ’ έναν ιδιότυπο Κούγκι, διεκδικώντας ψωμί κι αξιοπρέπεια; Ε, λοιπόν, δεν μπορεί κανείς να μιλάει από το ύψος της βόλεψής του και από την ασφάλεια των πολλών δουλειών του, ψέγοντας εργαζόμενους που διεκδικούν τα χρήματα της δούλεψής τους. Γι’ αυτό, αγαπητέ αρθρογράφε, πάρε τη θέση του άνεργου, λάβε τη θέση του συμβασιούχου, που έχει να πληρωθεί 22 μήνες. Και να έχεις το ρεύμα, το νερό και το νοίκι να τρέχουν και τα παιδιά να ζητούν τα αναγκαία για την ανύπαρκτη δωρεάν παιδεία. Έλα, κύριε κήνσορα, που αγανακτείς και ωρύεσαι για την προσβολή της ιερότητας του χώρου, έλα να αλλάξουμε ρόλους. Έτσι, όπως συνέβαινε παλαιότερα, τότε που ο διαφωτισμός διέδιδε ένα τρόπο σκέψης που βασιζόταν στη «συν-πάθεια», στο συμπάσχειν και κατ’ επέκταση στην αλληλεγγύη. Μέσα από αυτή τη διαδικασία δημιουργήθηκαν τα κοινά συμφέροντα των κοινωνικών ομάδων και των τάξεων. Όμως, σήμερα, οι κυνικοί όχι της ατομικότητας αλλά του φιλοτομαρισμού, τα λευκά κολάρα και οι υψηλόμισθοι χαρτογιακάδες της δημοσιογραφίας, της πολιτικής και του συνδικαλισμού(μετά από 2 μήνες απεργεί η ΓΣΕΕ!) αντιλαμβάνονται τον κόσμο να προχωράει σε «μονόδρομο» μέσα από τα ποτάμια του αίματος των αδυνάτων. Ώσπου να έρθει και η δική τους σειρά. Γιατί αυτό το οικονομικό και πολιτισμικό μοντέλο είναι αυτοχειριαστικό και αυτοκανιβαλιστικό, και αφού κατασπαράξει πρώτα τα πιο αδύνατα μέλη του, θα φθάσει και στους παραπάνω. Γιατί ο «Μανιακός καπιταλισμός»(Γουίλλιαμ Γκρέιντερ), οι «άπληστες αγορές» όπως λέει, σήμερα, ο Πορτογάλος πρωθυπουργός δεν τρώει μόνο τους εργαζόμενους, αλλά τρώει σαν τον Κρόνο και τα παιδιά του. Γι’ αυτό το πρότυπο αυτό δεν έχει καμιά σχέση με τον πολιτισμό, που συμβολίζει η Ακρόπολη. Αντιθέτως, είναι ίδιο των απαρχών του ανθρώπινου είδους και δη των ανθρωπειδών. Κι εκεί οδηγεί, στο νόμο της ζούγκλας και στην κοινωνία της ζούγκλας, αδυνατώντας να λύσει αντιφάσεις, όπως αυτές της κ. Μέρκελ που δεν θέλει πια τους μετανάστες εργαζόμενους, αλλά μόνο μετανάστες που είναι εξειδικευμένοι εργαζόμενοι. Οι άλλοι στον Καιάδα. Όσο για την παγκοσμιοποίηση και την πολυπολιτισμική κοινωνία, αυτές είναι παρελθόν. Ζήτω, ξανά, το έθνος! Αλλά να, ξυπνά και πάλι ο Παλαμάς με τα «γιούχα» του. Και δεν ξέρεις που να πας. Τελικά, διαλέγεις τον άνθρωπο, τον αδύνατο, τον αναγκεμένο.

Σε ποιον ανήκει η Ακρόπολη;

«Η Ακρόπολη δεν ανήκει σε κανέναν», γι’ αυτό «κανένας δεν μπορεί να την ιδιοποιηθεί». Αυτό ήταν το πρώτο επιχείρημα της κυβέρνησης για τα γεγονότα της Ακρόπολης. Στη συνέχεια είχαμε την αλλαγή σύμφωνα με την οποία «Η Ακρόπολη ανήκει σε όλους». Αλλά «όχι στους εργαζόμενους» δηλώνει ο δημοσιογράφος. Γιατί κύριε συνάδελφε δεν ανήκει στους εργαζόμενους; Το ερώτημα θα μείνει αναπάντητο, αφού οι εργαζόμενοι δεν αξίζουν την τιμή να μετέχουν της αρχετυπικής πατρίδας της δημοκρατίας και του πολιτισμού της. Σ’ αυτή μετέχουν μόνο οι λίγοι, οι «πάνω», οι έχοντες και κατέχοντες. Συνεπώς, το περιεχόμενο του συμβολισμού της Ακρόπολης σύμφωνα με τους κυβερνώντες είναι τα μνημεία χωρίς μνήμη, τα μάρμαρα χωρίς ψυχή, αυτά που αιχμαλωτίζουν οι εργαζόμενοι, αλλάζοντας λουκέτα, είναι η Ακρόπολη δίκην τουριστικού περιπτέρου, στο οποίο καταθέτουν το συνάλλαγμά τους οι τουρίστες. Η Ακρόπολη είναι χρήμα γι’ αυτό οι «πάνω» μπορούν να την πωλήσουν δίκην οικοπέδου, αφού έχει τεθεί και ως εγγύηση στο Μνημόνιο για το δάνειο των 110 δις ευρώ. Πίσω, όμως, από τα αιχμάλωτα αγάλματα υπάρχουν ανθρώπινες ψυχές, είναι οι όμηροι του πολιτικού συστήματος, οι συμβασιούχοι, αυτοί που αναγκάζονται από την εποχή της απελευθέρωσης τους ελληνικού έθνους να πωλούν την πολιτική ελευθερία και την ψήφο τους έναντι πινακίου φακής, έναντι μιας θέσης εργασίας, για να εξασφαλίσουν το ιερό δικαίωμα στη δουλειά. Για το «ιερό δικαίωμα στη διαμαρτυρία αλλά όχι στην αυθαιρεσία» μίλησε και ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου στη Βουλή. Ποια όμως είναι τα όρια που καθιστούν το «ιερό δικαίωμα» αυθαιρεσία; Το ιερό δικαίωμα κύριε Παπανδρέου δεν έχει όρια, είναι ιερό και απαραβίαστο. Γι’ αυτό η υπεράσπισή του με κάθε τρόπο δεν είναι αυθαιρεσία, αλλά υποχρέωση, ηθική ευθύνη, απέναντι στα παιδιά που περιμένουν την τροφή τους, υλική και πνευματική. Αυθαιρεσία είναι η αφαίρεση της εργασίας από επιπλέον 130.328 ανθρώπους μέσα σ’ ένα χρόνο. Και χρειάστηκε η έντονη διαμαρτυρία στην Ακρόπολη για να ακουστεί η είδηση, όπου αυτή δεν λογοκρίθηκε, ότι το κράτος και η κυβέρνηση έχουν απλήρωτους επί 22 μήνες τους συμβασιούχους φύλακες της Ακρόπολης. Ύστερα, αυτοί που τρομοκρατούν τους εργαζόμενους με τη θατσερική «πολιτική του χειρότερου»(της πτώχευσης εν προκειμένω) θα καταδικάσουν τη διαμαρτυρία των εργαζόμενων ως ακραία και αυθαίρετη! Αλλά, όπως λένε και οι μαθητές στη Γαλλία, «Δεν μας ακούνε, γι’ αυτό κραυγάζουμε».
Η ακραία αντίδραση των εργαζομένων και των ανέργων (το ποσοστό της ανεργίας των νέων ανήλθε στο 33%) απαντά ad hominem στην κυρίαρχη, στη νόμιμη βία του κράτους και της κυβέρνησης. Η βία από την ήπια ως την ακραία αρνείται μια ζωή που η προοπτική της είναι ο ζωντανός θάνατος της ανεργίας. Οι νέοι αρνούνται μια πολιτική δημοκρατία, που τους αγνοεί, και μια απούσα κοινωνική δημοκρατία που υφίσταται μόνο για τους κομματικούς πελάτες. Αρνούνται μια ολοκληρωτική κυρίαρχη ιδεολογία, το περίφημο πνεύμα της εποχής, που ως μόνη αξία της αλήθειας της προβάλλει το όφελος και τον κυνισμό. Τελικά, όταν «ο βασιλιάς είναι γυμνός» και δεν μπορεί να επιβάλλει τη γύμνια του ως νέα ενδυματολογική αμφίεση (χειραγώγηση), τότε οι αρμοί της κοινωνικής συνοχής τρίζουν.

Η ύβρις

Η χθεσινή επίθεση της αστυνομίας εναντίον συμβασιούχων-εργαζομένων που παρακώλυαν τη λειτουργία του «ιερού χώρου» της Ακρόπολης -σύμφωνα με τον εντόπιο έφορο- αλλά και εναντίον ελλήνων και ξένων δημοσιογράφων ήταν με μία λέξη: μία φασιστική ενέργεια. Κι αυτό δεν αφορά μόνο τα ΜΑΤ που εκτελούσαν, αλλά και την ίδια την πολιτική ηγεσία, την ίδια την κυβέρνηση που έδωσε την εντολή. Τι θα έπρεπε, άραγε, να κάνουν οι εργαζόμενοι και το 33% των νέων που είναι άνεργοι; Να υπομείνουν την εξαφάνισή τους χωρίς καμία διαμαρτυρία, χωρίς έστω ένα σπασμό; Ποια είναι η ηθική της ευθύνης ενός εργαζόμενου πατέρα απέναντι στα παιδιά του; Προπάντων, σε τι συνίσταται η «ιερότητα του χώρου» και η ύβρις; Όχι κύριοι, ο χώρος της Ακρόπολης δεν είναι μνήμα ούτε τουριστικό περίπτερο, είναι μνήμη, είναι περιοχή μνείας και μάθησης, είναι λόγος, είναι ένας κοινός τόπος αναφοράς, είναι η αρχετυπική πατρίδα της δημοκρατίας, του διαλόγου και της πειθούς. Η Ακρόπολη δεν συμβολίζει τη βία και την καταστολή, αλλά την καταλαγή και τον διάλογο. Γι’ αυτό η χθεσινή πολιτική και αστυνομική ενέργεια ήταν αμιγώς φασιστική, ανταποκρινόμενη στην περίοδο των τυράννων και όχι της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, αντιστοιχούσα σε νέο-ολοκληρωτισμούς όπου οι εργαζόμενοι –συμβασιούχοι και μη- είναι περιττοί, εξόριστοι –εκτός των ορίων της χώρας-, άνεργοι –εκτός έργου- και τελικά εκτός οποιουδήποτε νοήματος ζωής. Εκτός κι αν η κυβέρνηση ήθελε να διαλύσει το μύθο της δημοκρατίας της Αθήνας, δείχνοντας ότι αυτή στηριζόταν σε χιλιάδες δούλους. Όσο για εκείνους που αντιδρούν στην εικόνα του αποκλεισμένου από τους εργαζόμενους «ιερού χώρου», θα τους θυμίσουμε τον Γ. Σεφέρη που έλεγε πως ο ιερός τόπος της συλλογικής μας μυθολογίας εμπορευματοποιήθηκε, έγινε ξενοδοχείο. Κι ένα «ξενοδοχείο», μια τουριστική ατραξιόν δε έχει άλλη ιερότητα ειμή μόνο του εμπορεύματος. Γι’ αυτό ο Παρθενώνας είναι σαν το εμπορευματοποιημένο σώμα που έχασε την ψυχή του. Ακριβώς, όπως ο Ελπήνορας στην Κίχλη.
Σε κάθε περίπτωση, οι εργαζόμενοι-συμβασιούχοι, αυτοί που μένουν απλήρωτοι από το κράτος-μπαταχτσή, επειδή δεν είναι τράπεζες και τοκογλύφοι, αυτοί λοιπόν έχουν την ηθική της ευθύνης απέναντι τους ίδιους τους εαυτούς τους και τις μελλοντικές γενιές, έχουν, συγχρόνως, την ηθική της πεποίθησης της Αντιγόνης να αντισταθούν, επαληθεύοντας με μια συμβολική πράξη τις αξίες που μας έχουν ποδοπατήσει. Οι αμφισβητίες, όσοι αντιστέκονται από πίστη ή απελπισία θέτουν την αξία μιας ιδεώδους αρχής ως πηγή του νοήματος της ζωής τους, αντιπαραθέτοντάς την στις πλειοψηφικές πρακτικές της ξεφτίλας. Ας πάψει, επιτέλους, η αλαζονεία, ο κόρος και η αληθινή ύβρις των λίγων που κυβερνούν τον καιρό και τον κόσμο. Κι ας ακουστεί το μήνυμα της alter orbis, της άλλης οικουμενικότητας, του νέου ανθρωπισμού, της πραγματικής δημοκρατίας.

Μεξικό και Ατακάμα

Παλίμψηστος ο κόσμος. Τριάντα τρεις ανθρακωρύχοι ανασύρονται από τα έγκατα της γης στην έρημο Ατακάμα της Χιλής. Παγκόσμια η συγκίνηση. Κι από τα μεγάλα βάθη του χώρου στα μεγάλα βάθη του χρόνου. Μία φωτογραφία εν έτει 1968, τότε που η Ευρώπη και η Αμερική φλέγονταν από τις εξεγέρσεις των νέων. Τότε που οι Μαύροι Πάνθηρες, το πιο δυναμικό κομμάτι της μαύρης αμερικάνικης νεολαίας, πάλευαν κατά των διακρίσεων σε βάρος των αφροαμερικανών. Ο νικητής των 200 μέτρων στους Ολυμπιακούς Αγώνες στο Μεξικό, ο Τόμι Σμιθ μαζί με τον επίσης μαύρο συναθλητή του, τον «χάλκινο» Τζον Κάρλος, σκύβουν το κεφάλι και σηκώνουν ψηλά τη γαντοφορεμένη γροθιά τους, το σύμβολο των Μαύρων Πανθήρων. Οι δύο αθλητές αποπέμφθηκαν από το Ολυμπιακό Χωριό και η ζωή τους απειλήθηκε πολλές φορές στη χώρα τους. Τα πράγματα, όμως, είναι διαφορετικά για τους ανθρακωρύχους της Χιλής. Αυτοί δεν αμφισβητούν, απλώς παρέχουν θέαμα και αβλαβή συγκίνηση. Ο ανθρακωρύχος που ζητά καλύτερες συνθήκες εργασίας δεν θα ακουστεί. Αντιθέτως, θα «γαργαλίσει» η περιπέτεια του «άστατου», που τον περιμένει η σύζυγος και η ερωμένη. Ήδη η διάσωση, η συγκίνηση, τα δάκρυα, το σασπένς με τις δύο γυναίκες, όλα έχουν καταστεί τηλεοπτικό θέαμα, ένα «ριάλιτι» που διαπλέκεται με την «πραγματική πραγματικότητα», έτσι που η σύνθεση αυτή να κάνει την εικόνα πιο δυνατή και το θέαμα πιο ευπώλητο.
Την ίδια ώρα, ο 66χρονος Αμερικανός Ολυμπιονίκης, ο μαύρος Τόμι Σμιθ, σήμερα που ένας αφροαμερικανός έγινε πρόεδρος των ΗΠΑ, θα βγάλει στο σφυρί το χρυσό του μετάλλιο και τα αθλητικά παπούτσια που φορούσε εκείνη τη μέρα. Θα έβγαζε και το μαύρο γάντι του αλλά το έχασε. Ο ίδιος δεν λέει τίποτα. Όμως, «αμερικανικού κύκλοι» διατείνονται ότι ο Σμιθ δεν το κάνει για τα χρήματα. Τότε γιατί το κάνει, διάβολε; Γιατί πουλάει ότι πιο πολύτιμο έχει σ’ αυτή τη ζωή; Να λοιπόν τι ενώνει τους χιλιανούς ανθρακωρύχους με τον Σμιθ, όλοι πωλούν την περιπέτειά τους. Μόνο που οι δύο περιπέτειες διαφέρουν ως προς την τάξη της ηθικής τους αξιολόγησης. Η μία ήταν τυχαία, η άλλη συνειδητή και υπέρ της συλλογικότητας. Όμως η «πώληση» δείχνει, πως στο καιρό της εξαθλίωσης, όλα πωλούνται κι όλα έχουν ως μέτρο τους τον παγκόσμιο ανταλλάκτη, που λέγεται χρήμα.

Και πάλι η διαφθορά

Η Ελλάδα είναι μία «χώρα διεφθαρμένη». Η διαπίστωση είναι γνωστή από παλιά λέει ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, αυτός ο οποίος όταν μιλάει παραπέμπει στον Αλμπέρ Καμύ που έλεγε πως «Κάθε φορά που ακούω έναν πολιτικό λόγο ή διαβάζω για τους ιθύνοντες, με κυριεύει, εδώ και χρόνια, φρίκη, γιατί δεν ακούω τίποτα που να βγάζει ανθρώπινο ήχο. Οι ίδιες πάντα λέξεις που λένε τα ίδια ψέματα...». Το καινοφανές εν προκειμένω είναι ότι αυτοί οι άνθρωποι πλέον δεν διστάζουν να προβάλλουν τα ψεύδη τους με έναν φοβερό κυνισμό. Τους ακούμε τώρα, επί παραδείγματι, να λένε ότι η συζήτηση για την επιμήκυνση της αποπληρωμής του χρέους είναι «θεωρητική» και διερωτώμεθα, ποιον εμπαίζουν; Αλλά ευθυνόμαστε κι εμείς γι’ αυτό. «Δεν φταίει ο Μπερλουσκόνι αλλά οι Ιταλοί που τον ψηφίζουν» επισημαίνει ο Ουμπέρτο Έκο, απομυθοποιώντας την έννοια λαός και την δήθεν αείποτε δημοκρατική κρίση της συλλογικότητας αυτής, προειδοποιώντας, συγχρόνως, για τον κίνδυνο ενός νέου φασιστικού φαινόμενου, που είναι ήδη ορατός στην Ευρώπη. Άραγε, υφίσταται, σήμερα, η συλλογικότητα που αποκαλείται λαός, έχοντας ως έννοια δημοκρατικά χαρακτηριστικά; Ή μήπως έχουμε εκατομμύρια ασύμπτωτες ατομικές τροχιές; Φοβόμαστε ότι ισχύει το δεύτερο. Δεν πάει πολύς καιρός (λίγο πριν την κρίση) που οι νεοφιλελεύθεροι θριαμβευτές μυκτήριζαν κάθε κοινωνικό μύθο που απέπνεε συλλογικότητα, ενώ, αντιθέτως, δόξαζαν τον τροπαιούχο πυρήνα της αγοράς και της αγοραίας κοινωνίας που είναι η ατομική συνείδηση.
Άραγε, για να επανέλθουμε, είναι διεφθαρμένη όλη η χώρα, ολόκληρος δηλαδή ο ελληνικός λαός; Θα ξαναθυμήσουμε την πολιτική διαθήκη(1896) του Χαρίλαου Τρικούπη που άρχιζε με τη μεγάλη παθογένεια του ελληνικού πολιτικού συστήματος, ότι «Είναι απολύτως πλέον αδύνατον να διοικηθώμεν υπό το κράτος του ρουσφετιού». Στις αρχές του 21ο αιώνα η Ελλάδα όχι μόνο εξακολουθεί να διοικείται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, αλλά το πελατειακό σύστημα και η διαφθορά νομιμοποιήθηκαν μέσω της «κοινωνίας του ρίσκου», άλλως πως από το νεοφιλελευθερισμό που παραδόξως δεν εισήχθη στην Ελλάδα από τη ΝΔ αλλά από τους «σοσιαλιστές-εκσυγχρονιστές». Όλα τότε –και η διαφθορά- νομιμοποιήθηκαν μέσω του απόλυτου σχετικισμού της μετανεωτερικότητας. Υπ’ αυτή την οπτική το ηθικό –με την εργαλειακή του διάσταση- ταυτίστηκε με το νόμιμο. Έτσι η ηθική έπαψε να θέτει «ένα ως εδώ», ένα μέτρο στην υπερβολή και στο ασίγαστη απληστία για την μεγιστοποίηση με κάθε τρόπο του κέρδους. Πρώτοι οι εκσυγχρονιστές του ΠΑΣΟΚ απονομιμοποίησαν την πολιτική λειτουργία της ηθικής, αποδίδοντάς της το στίγμα του συντηρητισμού.
Γι’ αυτό σήμερα πρέπει να ξαναεφεύρουμε μια πολιτική ηθική που θα ενεργοποιεί την ανάγκη του δημοκρατικού διαλόγου, θα ανασυστήνει το δημόσιο χώρο και θα αναδεικνύει την ανυπέρβλητη ανάγκη του συν-ανήκειν. Προπάντων, οφείλουμε να «μαυρίσουμε» όσους μας εμπαίζουν.

Νόμπελ και ανεργία

Ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι κοιμούνται κάθε βράδυ χωρίς να έχουν φάει. Ένα εκατομμύριο Έλληνες θα είναι άνεργοι το 2011. Ένα εκατομμύριο ευρώ είναι το χρηματικό ποσό του βραβείου Νόμπελ οικονομίας. Τόσα θα λάβουν οι δύο Αμερικανοί Ντάιμοντ και Μόρτενσεν καθώς και ο Βρετανο-Κύπριος Χριστόφορος Πισσαρίδης για τη μελέτη τους σχετικά με την αγορά εργασίας και το φοβερό συμπέρασμα ότι όσο μεγαλύτερα είναι τα επιδόματα εργασίας, τόσο μεγαλώνει η ανεργία και επιμηκύνεται η διάρκεια αναζήτησης εργασίας. Αυτή είναι απάντησή τους στο ερώτημα «γιατί υπάρχουν τόσοι άνθρωποι χωρίς εργασία, ενώ την ίδια στιγμή υπάρχουν πολυάριθμες προσφορές εργασίας;». Οι τρεις νομπελίστες φαίνεται ότι ζουν σ’ έναν φανταστικό κόσμο, όπου η προσφορά εργασίας είναι μεγάλη, αλλά η ανεργία οφείλεται στο γεγονός ότι είναι μεγάλα τα επιδόματα κι έτσι οι κακομαθημένοι εργαζόμενοι προτιμούν να είναι άνεργοι παρά να εργάζονται. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να μειωθεί η ανεργία με τη δραστική μείωση των σχετικών επιδομάτων! Αυτό άκουσε η ελληνική κυβέρνηση και προχώρησε τάχιστα στον περιορισμό του αριθμού όσων δικαιούνται επίδομα ανεργίας! Για να αποδειχθεί ότι το κεφάλαιο έχει ακόμα περιθώρια συσσώρευσης κέρδους, όχι από τη φύση(πλουτοπαραγωγικές πηγές) αλλά από τους εργαζόμενους(ανθρώπινοι πόροι). Διαψεύδεται συνεπώς η άποψη ότι δεν μπορεί μία επιχείρηση να συσσωρεύει κέρδη χωρίς όρια και παράλληλα οι κοινωνικοοικονομικές ανισότητες -η ανεργία και η φτώχεια- να έχουν καταστεί εκρηκτικές. Ήδη, σήμερα, οι ανισότητες αυξάνονται αλλά καμία κοινωνική έκρηξη δεν συμβαίνει. Επιβεβαιώνεται έτσι πολιτικά η νέο-φιλελεύθερη συνταγή σύμφωνα με την οποία οι κανόνες και τα όρια του κέρδους δεν υφίστανται. Αλλά ποια είναι αυτά τα όρια; Είναι το δημόσιο συμφέρον και η κοινωνική συνοχή. Η οικονομική κρίση και η ανεργία, που υποτίθεται ότι πλήττουν τον κοινωνικό ιστό, αντί να προκαλέσουν άνοδο της πολιτικής συνειδητότητας, αποπολιτικοποιούν τους εργαζόμενους, οι οποίοι απογοητευμένοι από τους συλλογικούς τους φορείς, οι οποίοι είναι εξωνημένοι, προσπαθούν να σωθούν με ατομικό τρόπο, κανιβαλίζοντας ο ένας τον άλλο. Σ’ αυτή την κατεύθυνση κινείται η πρόκληση των «εμφυλίων των κάτω» και οι αντιπαραθέσεις σε ζητήματα που δεν έχουν σχέση με την οικονομία αλλά με τη διαφθορά ή αν ο Καραμανλής ή ο Παπανδρέου είπαν στον Γιούνκερ «κυβερνώ μια διεφθαρμένη χώρα». Αποκρύπτοντας ότι η διαφθορά είναι εγγενής στο παρών οικονομικό σύστημα. Αλλά για πόσο θα ισχύει ο αποπροσανατολισμός των εργαζόμενων; Για πόσο θα εξακολουθεί η πολιτική χειραγώγηση των εργαζομένων; Η ζωή θα δείξει.

Μάριο Βάργκας Γιόσα

«Όταν ακούω τον Άσκροφτ να μιλά, έχω την εντύπωση ότι ακούω έναν ιμάμη από τη Βαγδάτη». Ο Τζον Άσκροφτ ήταν ο υπουργός των ΗΠΑ επί Μπους και σ’ αυτόν αναφερόταν πριν χρόνια ο λατινοαμερικάνος συγγραφέας Μάριο Βάργκας Γιόσα, το φετινό νόμπελ λογοτεχνίας. Ο Γιόσα δεν είναι αντι-αμερικανός, είναι όπως ο ίδιος αυτοπροσδιορίζεται «ριζοσπάστης φιλελεύθερος», που παρ’ ολίγο να γίνει πρόεδρος του Περού. Το νόμπελ λογοτεχνίας του ξέφυγε μέσα από τα χέρια του πολλές φορές. Ακόμα και όταν είχε ταχθεί υπέρ των νεοφιλελεύθερων και της αμερικάνικου τύπου παγκοσμιοποίησης. Κάτι που δεν μπορούσε να καταλάβει ποτέ ο Ιγκνάσιο Ραμονέ. Ένα απόσπασμα, όμως, από το μυθιστόρημά του Γιόσα «πότε πήραμε την κάτω βόλτα;» είναι κατατοπιστικό για την εξέλιξή του: «Η επανάσταση, η φιλία, η ζήλια, ο φθόνος, όλα ένας αχταρμάς, όλα μια μάζα, Σαβαλίτα, απ’ την ίδια βρόμικη λάσπη είναι φτιαγμένος κι ο Χακόμπο, Σαβαλίτα». Δεν υπάρχουν άγιοι. Αυτό είναι το συμπέρασμα του ερωτευμένου επαναστάτη. Όλα αρμόβουρκος. Αλλά τότε η πίστη πάει περίπατο. «Μήπως ήταν τότε, στο δεύτερο έτος, Σαβαλίτα; Μήπως πήρες τότε την κάτω βόλτα; ... Ίσως να τα ’κανες μούσκεμα από έλλειψη πίστης, Σαβαλίτα... Το χειρότερο πράγμα είναι οι αμφιβολίες... Αντίθετα, είναι υπέροχο να μπορείς να κλείνεις τα μάτια σου και να λες ο Θεός υπάρχει, ή ο Θεός δεν υπάρχει, και να το πιστεύεις... Να σφίξεις τις γροθιές, να σφίξεις τα δόντια, να πεις η ΑΠΡΑ είναι η λύση, η θρησκεία είναι η λύση, ο κομμουνισμός είναι η λύση, και να το πιστέψεις... Αυτό που με σακάτευε, Αϊντα, ήταν οι αμφιβολίες, η αβεβαιότητα...». Η έλλειψη πίστης, οι αμφιβολίες θα επισύρουν τότε την φοβερή κατηγορία των συντρόφων: «Μικροαστικός αγνωστικισμός»! Πριν την τελεσίδικη καταδίκη, θα φύγει από την επαναστατική οργάνωση και θα γίνει… λογοτέχνης.
«Ο μόνος τρόπος για να υποφέρεις την ύπαρξη είναι να τη χάνεις μες στη λογοτεχνία όπως μέσα σ’ ένα συνεχές όργιο». Αυτή τη ρήση του Φλωμπέρ χρησιμοποιεί ο Μάριο Βάργκας Γιόσα για να αποδώσει την υπαρξιακή σχέση του με τη λογοτεχνία. Αυτή η σχέση δημιουργεί την λατινοαμερικάνικη λογοτεχνία και κείμενα σαν του Γιόσα, του Μαρκές(έμεινε στην ιστορία το περίφημο χαστούκι του στον Γιόσα), του Φουέντες: «…σταμάτησε το χρόνο, δώσε μου ένα μέλλον δώσε μου ένα δάκρυ, Τσιμπομπό, πιάσε το χάμογελό μου, κυνήγησε το πνεύμα μου... Σπάσε το ρυθμό και πίστεψέ με, ένωσε τα πνευμόνια μου, γέμισε τα φράγματα με χώμα και λουλούδια, μη με πουλάς για το φεγγάρι…». Λέξεις, εικόνες, ρυθμός, η λατινοαμερικάνική λογοτεχνία-καταλύτης της ψυχής που κάνει τα κύτταρα να χορεύουν ερωτευμένα και τη ζωή να συν-κινείται, εκλύοντας αγάπη και συμπάθεια.

Η έξωση μιας καρκινοπαθούς

Malesuada fames (η πείνα είναι κακός σύμβουλος) έλεγαν οι αρχαίοι Ρωμαίοι. Γι’ αυτό όταν ακούς έναν υπουργό του ΠΑΣΟΚ(Παμπούκης στο Μέγκα) να δηλώνει ότι η Cosco ήταν μία καλή σύμβαση, τότε αγριεύεις. Θυμώνεις, γιατί θυμάσαι ότι ο Γιώργος Παπανδρέου, όταν ήταν στην αντιπολίτευση, έλεγε ότι η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ θα αναθεωρήσει τη σύμβαση. Πόσο αλήθεια κόστισαν οι αποκλεισμοί και οι διαμαρτυρίες στο λιμάνι του Πειραιά για την Cosco; Ποιος θα πληρώσει γι’ αυτά; Αλλά και η δήλωση του κ. Παμπούκη ότι «Το Μνημόνιο έγινε για να αποδείξουμε ποιοι είμαστε» προκαλεί. Ποιοι τάχα θέλαμε να αποδείξουμε, τι και σε ποιους; Αυτό δεν διευκρινίζεται. Πάντως οι μόνοι που υφίστανται tα πάνδεινα και οι οποίοι δεν έχουν να αποδείξουν τίποτα και σε κανέναν είναι οι εργαζόμενοι και οι συνταξιούχοι. Είναι όσοι πληρώνουν χωρίς να ευθύνονται ούτε για το έλλειμμα ούτε για το χρέος. Είναι η νέα γενιά, η μοναδική μέχρι τώρα που πορεύεται χωρίς όνειρα, χωρίς μέλλον. Μήπως θέλουν οι κύριοι της κυβέρνησης να αλλάξουν θέση μ’ έναν άνεργο νέο; Ή καλύτερα μ’ έναν άνεργο πατέρα που δεν έχει να πάει γάλα στα παιδιά του; Ή μήπως με την άνεργη μάνα στη Λεωφόρο Αθηνών στο Χαϊδάρι(τα στοιχεία της είναι στη διάθεση της εφημερίδας), που είναι καρκινοπαθής αυτή και τα δύο παιδιά της και κινδυνεύουν με έξωση; Ποιο χαμόγελο να σκάσει στα χείλη αυτών των ανθρώπων; Εάν οι κυβερνώντες είναι πραγματικά ευαίσθητοι, ας σκύψουν πάνω σ’ αυτούς τους ανθρώπους με συμπάθεια. Και τότε ναι, δικαιούνται να μιλούν στον πληθυντικό ότι «το Μνημόνιο έγινε για να αποδείξουμε ποιοι είμαστε». Δυστυχώς, για τους Her Omnes, τους κυνικούς Κυρίους Όλος ο Κόσμος του Κάφκα, αυτά φαίνονται γραφικά, συναισθηματικά, ντιλετάντικα. Κατά τη νιτσεϊκή άποψή τους, ο κόσμος προχωράει με βία και αίμα. Όχι το δικό τους, αλλά των άλλων, των «κάτω», των αδυνάτων και των φτωχών. Κι όμως η ελπίδα χρειάζεται. Οι Γάλλοι, έγραφε ο Μπαλζάκ, έκαναν τις επαναστάσεις τους γιατί από τους φεγγίτες στις σοφίτες τους έβλεπαν ουρανό. Γιατί μια αχτίδα που σπάει την απελπισία στα δυο, ένα χαμόγελο που φωτίζει το σκοτάδι, μια νίκη είναι ικανά να εμφυσήσουν ξανά τη ζωή στην απονεκρωμένη αξιοπρέπεια και να ξαναστήσουν τον άνθρωπο όρθιο, χωρίς την ενοχή και το φόβο της «όρθιας στάσης». Διότι χωρίς το όνειρο, χωρίς την ελπίδα η ζωή θα ήταν μία και μόνη ανάσα, ένα «υπάρχειν προς θάνατον» και όλα θα ήταν βυθισμένα στην οδύνη του Τίποτα. Μόνο με στιγμές χαράς, με μικρές καθημερινές νίκες τα χέρια βρίσκουν τη δύναμη να σηκωθούν και να γράψουν στους τοίχους: «πέρασα κι εγώ από εδώ».

Πτώχευση 1893, πτώχευση 2013

Ο οίκος Moody’s αφού έριξε την Ελλάδα στα «σκουπίδια» ως προς την πιστοληπτική ικανότητά της, τώρα ενδέχεται να την αναβαθμίσει υπό τον όρο να συνεχιστούν οι μεταρρυθμίσεις! Το θέμα, συνεπώς, είναι να στραγγιστούν και από την τελευταία ρανίδα του αίματός τους οι εργαζόμενοι και οι συνταξιούχοι, όπως δείχνει ο Προϋπολογισμός του 2011. Τους ίδιους επαίνους προς την Ελλάδα απευθύνει και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι Financial Times όμως και ο εγχώριος ΙΟΒΕ εξακολουθούν να βλέπουν ζοφερή την προοπτική της οικονομίας. Κατά τα άλλα, ο πρωθυπουργός επιμένει ότι για την οικονομική κρίση ευθύνεται μόνο η ΝΔ και σκέφτεται να συστήσει εξεταστική προς τούτο επιτροπή της Βουλής.
Ακριβώς το ίδιο συνέβη και στα τέλη του 19ου αιώνα όταν ο Τρικούπης απέδωσε στον Θ. Δηλιγιάννη την πρόκληση της οικονομικής κρίσης(χωρίς εξεταστική όμως). Και ο Τρικούπης, όπως οι Παπανδρέου-Παπακωνσταντίνου, θεώρησε ότι το πρωταρχικό ήταν ο ισοζυγισμένος προϋπολογισμός(το έλλειμμα τότε ήταν 17 εκατομμύρια) που σήμαινε οικονομίες και νέους φόρους. Οι νέοι φόροι έπληξαν τις μεσαίες και τις φτωχές αγροτικές κοινωνικές κατηγορίες που καλούνταν για μία ακόμη φορά(και τότε) να πληρώσουν το μάρμαρο. Ο Τρικούπης, προτάσσοντας τα έσοδα από τους φόρους, ζήτησε δάνειο από Άγγλους χρηματιστές, που έστειλαν τον Εδουάρδο Λω να εξετάσει τα οικονομικά της Ελλάδας. Οι Γάλλοι αντιτέθηκαν σ’ αυτή την κίνηση(ως γνωστόν ο Τρικούπης ήταν αγγλόφιλος) και έστειλαν δικό τους εκπρόσωπο, ενώ διέδιδαν ότι η Ελλάδα είναι στα πρόθυρα της χρεοκοπίας καθώς και ότι ο Τρικούπης είχε αποκρύψει την πραγματική κατάσταση των οικονομικών(σ.σ. το ίδιο λέει ο Παπανδρέου για τη ΝΔ).
Ο Κ. Καραπάνος έδωσε «την πρώτη μαχαιριά» στην οικονομική πολιτική του Τρικούπη καθώς παρουσίασε την Ελλάδα σε συνέδριο επιχειρηματιών στο Παρίσι ως χρεοκοπημένη χώρα. Είπε ακριβώς ότι ο Παπακωνσταντίνου που γυρνούσε στα διεθνή μέσα ενημέρωσης και μιλούσε για Τιτανικό, διογκώνοντας σκόπιμα το έλλειμμα. Τελικά, τα κρατικά ταμεία παρέμεναν άδεια καθώς τα έσοδα από τους φόρους δεν ήταν τα αναμενόμενα(ό,τι συμβαίνει και σήμερα). Η κατάσταση επιδεινώθηκε από την κρίση της σταφίδας, ενώ η τιμή της δραχμής έπεφτε συνεχώς και ο πληθωρισμός ανέβαινε. Στο χρηματιστήριο Αθηνών δημιουργήθηκε πανικός. Τότε ο Τρικούπης κατάφερε να λάβει από τους Άγγλους ένα πολύ μικρότερο δάνειο από το αρχικό, αλλά χρειαζόταν βασιλικό διάταγμα για να κυρωθεί. Ο Γεώργιος αρνιόταν την κύρωση και κωλυσιεργούσε. Και τούτο γιατί ήθελε οι Άγγλοι χρηματιστές να πουλήσουν τα δικά του χρεόγραφα. Το γεγονός διέρρευσε και όλοι άρχισαν να πωλούν με συνέπεια το κατρακύλισμα των τιμών. Ο Τρικούπης παραιτήθηκε και ο Γεώργιος ανέθεσε το σχηματισμό κυβέρνησης στο Σωτηρόπουλο. Ο τελευταίος προέβη σε προσωρινή αναστολή πληρωμών και συνήψε δάνειο με αγγλικό τραπεζικό οίκο προκειμένου να καλύψει πρόσκαιρα τη χρεοκοπία. Όμως τα η κατρακύλα συνεχίστηκε και όσοι είχαν μετοχές έχασαν τα λεφτά τους. Το αντιβασιλικό μένος ήταν μεγάλο, γι’ αυτό ο βασιλιάς κάλεσε τον Τρικούπη και του ανάθεσε και πάλι τον σχηματισμό κυβέρνησης. Έτσι, ο Τρικούπης ήταν αυτός που θα έλεγε στις 10/12/1893 το «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν». Στο εξωτερικό όλοι στράφηκαν εναντίον της Ελλάδας. Ένα σατυρικό περιοδικό του Βερολίνου(τα περισσότερα ομόλογα ήταν σε χέρια Γερμανών) δημοσίευε γελοιογραφία με το βασιλιά ντυμένο αρματωλό, με φουστανέλα και φέσι και τη λεζάντα «Ο μικρός κλέφτης», Der Kleine Klephte.
Η τότε τρόικα ήταν το συμβούλιο της εταιρίας των Μονοπωλίων στο οποίο συμμετείχαν, προκειμένου να ελέγχουν, και οι ξένοι δανειστές με αντιπροσώπους τους. Ο συμβιβασμός όμως δεν προχώρησε γιατί ο Τρικούπης διαφώνησε με τους δανειστές για το ύψος του τόκου(το spread, όπως θα λέγαμε σήμερα). Οι αναλογίες είναι απίστευτες, ως εάν το σύστημα να λειτουργεί ακόμα με τον ίδιο τρόπο.

Κούφιεςελπίδες

Να ελπίσουμε ναι, αλλά σε τι; Να αντισταθούμε στον τρόμο αλλά πως; Να αισιοδοξούμε ναι, αλλά γιατί; Μήπως υπάρχει κάποια εναλλακτική οδός, κάποια διέξοδος που μας προτείνεται; Γιατί να χαρούμε όταν η ανεργία από 11,6% θα εκτιναχθεί επισήμως στο 14,5%, ενώ οι μισθοί και οι συντάξεις θα περικοπούν ακόμη περισσότερο; Τι θα πεις στο δεκάχρονο παιδί με το ντροπαλό βλέμμα και το τρύπιο χαμόγελο, αυτό που καθάριζε τα τζάμια των αυτοκινήτων στη Λένορμαν; Τι θα πεις στον άνεργο και στους εξόριστους της χαράς; Ναι, να ελπίσουμε, αλλά για να συμβεί αυτό χρειαζόμαστε κάτι απτό, κάτι συγκεκριμένο. Αλλιώς τα λόγια παραμυθίας παραπέμπουν στη ρήση «παρηγοριά στον άρρωστο λίγο πριν βγει η ψυχή του». Γιατί η ψυχογραφική οπτική που διακρίνει τους ανθρώπους σε αισιόδοξους και απαισιόδοξους, σ’ αυτούς «που τα βλέπουν όλα μαύρα» και σε όσους σκέφτονται θετικά, παραβλέπει τις κοινωνικές ανισότητες και αντιμετωπίζει την πραγματικότητα μέσω ποσοτικών δεικτών που τροφοδοτούν μια ορισμένη και προ πολλού απομυθοποιημένη ιδέα της Προόδου, όπου το μέλλον φαντασιώνεται πάντα ευοίωνο. Εν προκειμένω είναι εδραιωμένη η πεποίθηση ότι δεν υπάρχει ανεργία αλλά… απαισιοδοξία, ότι η υπόθεση της κατασκευής του «πύργου της ευτυχίας» του καθενός εξαρτάται από τη βούλησή του(Σπινόζα). Εάν επί παραδείγματι δεν μπορείς να γίνεις ποιητής, όπως ο Ρεμπώ, δεν υπάρχει πρόβλημα, μπορείς να γίνεις κάτι άλλο, όπως έμπορος όπλων(θέση των σημερινών νεοφιλελεύθερων αλλά και ενίων σοσιαλδημοκρατών)! Γι’ αυτό η ρητορεία των ευχολογίων και των γενικεύσεων νομιμοποιεί κυριολεκτικά τον ενταφιασμό των αποκλεισμένων καθώς και όλων εκείνων που η παραγωγική διαδικασία πετάει στον καιάδα δίκην καταραμένου αποθέματος. Ακόμη χειρότερα, μια ορισμένη θεώρηση της πραγματικότητας που πέραν των αριθμητικών στρογγυλοποιήσεων και ωραιοποιήσεων, αναδεικνύει τη «βρώμα» κάτω από το χαλί χαρακτηρίζεται ως καταθλιπτική! Πάσχουμε, λοιπόν, από «εθνική κατάθλιψη», ως εάν η κατάθλιψη να είναι κάτι κακό. Αλλά είναι κακό μόνο στο βαθμό που δεν γίνεται οργή και ενέργεια. Γιατί το κακό δεν είναι η κατάθλιψη καθ’ εαυτή, αλλά η κατάθλιψη που αντί να γίνει αγανάκτηση και ενέργεια, τελματώνει, γίνεται θρόμβος και γάγγραινα. Το θέμα συνεπώς δεν είναι μία ηλίθια αντίδραση του τύπου «χαμογελάστε είναι μεταδοτικό», αλλά μία οργανωμένη πολιτική πρωτοβουλία που θα ανοίγει δρόμους, που θα δημιουργεί μορφές αυτοοργάνωσης, οι οποίες θα επιχειρούν να κινήσουν την κοινωνία από τα «κάτω»-σε επίπεδο τοπικής ανάπτυξης, συλλόγων, γειτονιάς- επιχειρώντας την οικονομική και κοινωνική ανανέωση μέσω της αλληλεγγύης. Έτσι θα κερδίσουμε το χαμένο καιρό, έτσι θα ζεστάνουμε ξανά τον κόσμο και θα καταφέρουμε να ζήσουμε μαζί με τους ανθρώπους σαν άνθρωποι, να γίνουμε ελεύθεροι, να οικοδομήσουμε ένα καινούργιο κόσμο ελευθερίας και ομορφιάς, έναν κόσμο που θα αναδυθεί μέσα από τη σήψη.

Προς πράσινους κανίβαλους

Δείχνουν πρώτα το «κοινωνικό τιμολόγιο» της ΔΕΗ, που ουσιαστικά θα λάβουν ελάχιστοι, χωρίς να δείχνουν την επερχόμενη τεράστια αύξηση των τιμολογίων του ηλεκτρικού ρεύματος. Δείχνουν τη δήλωση του υπουργού Οικονομικών ότι τον επόμενο χρόνο θα βοηθήσει τους χαμηλοσυνταξιούχους, υποβαθμίζοντας το νέο ψαλίδι στα επιδόματα και, συγχρόνως, αποκρύπτοντας το ύψος της ανεργίας καθώς και το νέο εργασιακό μεσαίωνα. Τον επικοινωνιακό αυτό εμπαιγμό τον κατασκευάζει η κυβέρνηση, για την ακρίβεια οι επικοινωνιολόγοι της, και τον σερβίρουν τα φιλικά προς το ΠΑΣΟΚ μίντια και ασφαλώς οι δημοσιογράφοι. Οι τελευταίοι, τηλεοπτικοί και… έντυποι, λειτουργούν δίκην «πεταλωτήδων», προκαλώντας κυριολεκτικά το δημόσιο αίσθημα. Το μάτι τους στάζει αίμα καθώς απευθύνονται στον έμφοβο μισθωτό και συνταξιούχο τηλεθεατή. Η αγωνία τους είναι να κρατούν τρομοκρατημένο και μαρμαρωμένο σαν τη νάγια την ορχούμενη το πλήθος. Γιατί αλίμονο αν διαφύγει από τον έλεγχο της «έγχρωμης τηλεοπτικής μαγείας» τους η οργή του λαού. Αυτό φοβούνται. Κι αυτό είναι εμφανές στο βλέμμα τους. Περιμένουν το Δεκέμβρη. Τρομοκρατούν τον κόσμο με πρόφαση το Δεκέμβρη. Ακριβώς, όπως έκαναν στις αρχές του Μάη με τους νεκρούς της Marfin. Γι’ αυτό απαιτείται να αντισταθούμε στο φόβο και τον τρόμο που ενσπείρουν αφειδώς. Η κρατική τρομοκρατία δεν πρέπει να παγώσει τα κύτταρα των εργαζομένων, ακυρώνοντας αξίες-πληροφορίες όπως η αξιοπρέπεια και η ελευθερία. Δεν μπορεί να μας τσακίζουν και να μην κουνιέται φύλλο. Δεν μπορεί να μας επιβάλλουν τη σκλαβιά ως δήθεν ελευθερία και ως τάχα δημοκρατία το νέο ολοκληρωτισμό στον οποίο οι εργαζόμενοι δεν είναι απλώς άχρηστοι αλλά περιττοί, και κανείς να μην αντιδρά. Το οφείλουμε στον εαυτό μας, είναι χρέος απέναντι στα παιδιά μας να αρνηθούμε αποτελεσματικά τους καιάδες της ανεργίας και της ημι-ανεργίας(κατ’ ευφημισμό «ημι-απασχόλησης»), συνώνυμα και τα δύο της εξαθλίωσης, της απώλειας του προσώπου, του νοήματος της ζωής. Γιατί, πρέπει να το ξαναπούμε, η εργασία δεν είναι μόνο μόχθος και ανάγκη για τη βιοτή είναι και δημιουργία, είναι η προσωπική μας ιστορία, ο ίδιος μας ο βίος. Να, όμως, στη Γαλλία εκατομμύρια εργαζόμενοι βγαίνουν στους δρόμους, το ίδιο και στην Ισπανία. Οι εν υπνώσει έννοιες της αντίδρασης, του αυτοσεβασμού και της ανθρωπιάς ξυπνούν και οι δρόμοι ξεχειλίζουν από τη συσσωρευμένη οργή. Κι εδώ, στην Ελλάδα, ο «δρόμος» θα καταλύσει τα επικοινωνιακά παιγνίδια χειραγώγησης και τις δοκησισοφίες σου επηρμένε, πράσινε κανίβαλε.

Πράσσειν άλογα

«Πράσινη οικονομία», «πράσινη ανάπτυξη», γενικώς το πράσινο παρουσιάστηκε από τους ηγήτορες του κόσμου εν οις και του κ. Παπανδρέου ως το χρωματιστό πνεύμα της εποχής! Φαίνεται ότι εφευρέθηκε ο νέος όρος που θα ονοματίσει το νέο στάδιο του καπιταλισμού, σημειώναμε πριν ένα χρόνο. Τώρα η «πράσινη ανάπτυξη» σε ιδεολογικό επίπεδο εξαερώθηκε δίκην φούσκας στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης. Στο πεδίο όμως των άυλων και υλικών αξιών του ίδιου χρηματιστηρίου η αγροτική οικονομία –κακάο, σιτάρι, ρύζι, σόγια- και οι πρώτες ύλες γίνονται το νέο παίγνιο των κερδοσκοπικών κεφαλαίων. Γι’ αυτό όταν η τιμή στο αλεύρι εκτοξευθεί αυτό θα οφείλεται στην κερδοσκοπική βουλιμία των χρηματιστών, αυτών που δεν είδαν ποτέ στη ζωή τους ένα κόκκο σιτάρι. Την ίδια στιγμή ο πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας R. B. Zoellick δηλώνει ότι «Για πρώτη φορά στην ιστορία, περισσότερο από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι θα κοιμούνται κάθε βράδυ με άδειο στομάχι». Ο ίδιος θα πει πως οι στόχοι για την ανάπτυξη δεν θα επιτευχθούν. Επίσης, εντός του 2010, επιπλέον 64 εκατομμύρια άνθρωποι θα καταλήξουν στην έσχατη εξαθλίωση και ακόμα 35 εκατομμύρια άνεργοι θα συμπληρώσουν την τεράστια στρατιά των ανέργων(Διεθνές Γραφείο Εργασίας). Γι’ αυτό οι διαδηλώσεις των πεινασμένων, όπως στη Μοζαμβίκη στις αρχές Σεπτέμβρη, θα είναι μία από τις εικόνες του μέλλοντος. Την ίδια στιγμή ο ΟΗΕ και οι πολιτικοί ηγέτες του κόσμου θα εξακολουθούν να μιλούν με ευφημισμούς, για «τη διατροφική ανασφάλεια» και την «κρίση ανθρώπινων πόρων»! Υπενθυμίζουμε ότι ο Τζών Κ. Γκαλμπρέηθ (στο βιβλίο του «τα αθώα ψέματα») έχει μιλήσει για τις έρευνες τη δεκαετία της «μεγάλης ύφεσης», του 1930, ώστε να βρεθεί ένα νέο όνομα για τον καπιταλισμό, που είχε αποκτήσει έντονα αρνητικό περιεχόμενο. Κι αυτό ήταν η «Αγορά». Αλλά πρώτος για την 3η βιομηχανική επανάσταση, που θα είναι «πράσινη» και θα στηρίζεται στις εναλλακτικές μορφές ενέργειας μίλησε ο Τζέρεμι Ρίφκιν. Θα πάψει, όμως, να υπάρχει ο κανιβαλισμός στο όνομα του κέρδους, ο θάνατος μικρών παιδιών από πείνα και δίψα; Ή μήπως η πείνα απλώς θα γίνει κι αυτή πράσινη; Αυτές ήταν πριν ένα χρόνο οι διερωτήσεις μας και πράγματι η πράσινη ανάπτυξη δεν είναι παρά μία χλεμπονιάρικη, άγρια πείνα, σαν τη βόρεια θάλασσα του Τζόυς.

Οι κλέφτες

«Πήραμε το μήνυμα» δήλωσε ο Γιούνκερ, αναφερόμενος στις διαδηλώσεις των εργαζομένων της Ευρώπης στις Βρυξέλλες, την ώρα που τα κοράκια των οίκων αξιολόγησης υποβάθμιζαν την πιστοληπτική ικανότητα της Ισπανίας, ανοίγοντας το δρόμο στους τοκογλύφους των ομολόγων. Κι ενώ οι αστρονόμοι έδιναν ελπίδες διεξόδου στη συμπαντική μας μοναξιά, ανακαλύπτοντας έναν «εξωπλανήτη» με γήινα χαρακτηριστικά, η αντιπαράθεση στην Ελλάδα μεταξύ κυβέρνησης και αυτοκινητιστών έχει απολέσει κάθε όριο, οδηγώντας κατευθείαν στο χάος. Την ίδια στιγμή ένας νομπελίστας φυσικός έγινε αστρόσκονη, ενώ η αστυνομία του Ηρακλείου αδυνατεί να εξηγήσει τη συμπεριφορά μιας σπείρας κλεφτών που χτυπά αδιαλείπτως σπίτια και επιχειρήσεις, αφήνοντας πάνω στα σαλόνια και τα γραφεία τα προϊόντα της αφόδευσής τους!
Στην αστυνομία είναι φανερό πως δεν έχουν ιδιαίτερα καταρτισμένους ανθρώπους, οι οποίοι να γνωρίζουν ότι το ίδιο έκαναν στις αρχές του 20ου αιώνα και οι κλέφτες της Βιέννης, για τους οποίους ο Φρόυντ έλεγε ότι θεωρούσαν πως στο κλεμμένο αντικείμενο ενυπάρχει κάτι από την ψυχή του ιδιοκτήτη τους και για να απαλλαγούν απ’ αυτή έπρεπε να αφήσουν στο χώρο της κλοπής κάτι ως «αντίδωρο»! Συνεπώς, οι κρητικοί διαρρήκτες εκλαμβάνουν την ενέργειά τους ως μία ανταλλαγή… δώρων. Σύμφωνα, μάσλιστα, με τον Μαρσέλ Μος το ουσιώδες εν προκειμένω δεν είναι η μεγιστοποίηση του υλικού οφέλους αλλά η πραγματοποίηση της κοινωνικής ισορροπίας και συνοχής μέσω της συνεχούς διασταύρωσης δώρων και αντίδωρων. Με άλλα λόγια, οι νέοι δεν κλέβουν επειδή δεν έχουν, αλλά γιατί έτσι εκτονώνουν την οργή τους. Απέναντι συνεπώς στη βία που εισπράττουν αντιτείνουν τη δική του αντιβία και αηδία.
Σύμφωνα με την ιστορική ανασύσταση του Μος, χρειάστηκε μια ελληνορωμαϊκή «μεγάλη επανάσταση» για να περάσει η δυτική κουλτούρα από μια «αντιοικονομική οικονομία» με πολλαπλούς καθορισμούς η οποία συνιστά την άρνηση της ακόρεστης δίψας του κέρδους, του συμφέροντος και της παραγωγικής συσσώρευσης, στην «οικονομική οικονομία» που γνωρίζουμε σήμερα, δηλαδή μια αυτονομημένη οικονομία. Για τον Μαρσέλ Μος η αγορά είναι ανθρώπινο δημιούργημα και όχι μια ενστικτώδης, «φυσικής τάξεως», οικονομική ανάγκη(Άνταμ Σμιθ), εξαρχής προσανατολισμένη στην επιδίωξη του ατομικού οφέλους.
Στο πλαίσιο μιας σύγχρονης, γενικής κριτικής προοπτικής, η παραπάνω ερμηνεία τονίζει τη διαμόρφωση μιας ειδικής έννοιας του συμφέροντος και μια άλλη αντίληψη της κοινωνίας, που να βασίζεται στη λογική του δώρου. Μας καλεί δε να επιστρέψουμε στην αρχαϊκή συνθετική ενότητα του συμφέροντος και της ανιδιοτέλειας, της γενναιοδωρίας και της εξοικονόμησης, της πολυτέλειας και της χρησιμότητας. Και γιατί όχι της κένωσης του Εγώ μέσα στο Εμείς.