ΓΙΩΡΓΟΣ Χ. ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ

Ένας κόμπος στο λαιμό, ένα σβήσιμο, βλέπεις το τέλος κι ο τρόπος που βλέπεις τον κόσμο αλλάζει. Τότε γίνεσαι πιο μετριοπαθής και αξιολογείς το θαύμα της ζωής στις πραγματικές του, ανεπανάληπτες διαστάσεις. Το παίρνεις απόφαση πως η αθανασία της νιότης έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί κι είσαι ένα μικρότατο, θνητό μέρος της φύσης. Κοιτάζεις την ομορφιά της θάλασσας του Αμβρακικού από το λόφο της Περάνθης, θυμάσαι αίφνης «το βουνό» του Τόμας Μαν, και ο λιγοστός σου πλέον χρόνος μακραίνει. Το ίδιο μακριά είναι και τα δύο συνεχή εικοσιτετράωρα της απλήρωτης εφημερίας του Νίκου, του καρδιολόγου, που εξακολουθεί να σώζει ζωές με την ίδια ζέση και την ίδια πάντα ευγένεια. Το ίδιο και ο Κώστας, το ίδιο και η Ευδοκία που σου εύχεται κάθε φορά για την αίσια έκβαση της κάθε σου «μάχης»(εξέτασης). Ένα επαρχιακό νοσοκομείο με ελλείψεις σε αναλώσιμα αλλά με περίσσια καλοσύνης και επιστημονικής αρτιότητας. Γι’ αυτό δεν είναι όλοι οι γιατροί το ίδιο, όπως ισχυρίζεται ο «κοινωνικός αυτοματισμός» του κ. Λοβέρ...

Ταυτισμένο το «σώμα» του ελληνικού λαού με τα πάθη του Χριστού, ταυτισμένο και με την ελπίδα της Ανάστασης. Από τους χαλεπούς καιρούς της σκλαβιάς μέχρι και σήμερα η ίδια πίστη, η ίδια ριζική εμπειρία, το ίδιο άνοιγμα στη ριζική Ετερότητα που επιτρέπει στον ελληνισμό να υιοθετήσει μια συγκεκριμένη ηθική στάση, να βιώσει μια συγκλονιστική μορφή απόλαυσης ακόμη και με το θάνατο στα βουνά της Αλβανίας ή της αντίστασης. Έτσι, ο θάνατος ηττάται, «πατιέται» στο όνομα της θεωμένης Αγάπης για μιαν ελεύθερη ζωή. «Αναστάσεως ημέρα, και λαμπρυνθώμεν τη πανηγύρει, και αλλήλους περιπτυξώμεθα. Είπωμεν αδελφοί, και τοι μισούσιν ημάς…». Η Ανάσταση αδιάρρηκτα συνυφασμένη με την Αγάπη. Πως έγινε, όμως, και η θρησκεία της Αγάπης έγινε θρησκεία της δύναμης και της εξουσίας; Πως χάθηκαν εκείνοι οι φοβεροί ύμνοι για την Αγάπη της προς Κορινθίους επιστολής του Παύλου; Ποιος και τι νίκησαν αυτή την τρομερή δύναμη των φράσεων, όπως «Και εάν έχω πάσαν πίστιν, ώστε όρη μεθιστάνειν, αγάπην δε μη έχω, ουδέν ειμί....

Ένας απελπισμένος άνθρωπος απαγχονίστηκε στην Κοζάνη. Δεν άντεξε το Γολγοθά του καθώς τον είχαν «πνίξει» τα χρέη. Δίπλα κοιμόταν η γυναίκα και το παιδί του. Στη Μανωλάδα οι μπράβοι των δουλοκτητών της φράουλας επιτέθηκαν σ’ έναν δημοσιογράφο κι έναν φωτορεπόρτερ. Δεν είναι, συνεπώς, όλοι οι δημοσιογράφοι «αλήτες». Όπως δεν είναι κι όλοι οι συνδικαλιστές εξωνημένοι. Κάθε φορά πρέπει να αντιμετωπίζουμε συγκεκριμένα τόσο τα γεγονότα όσο και τα πρόσωπα, αλλιώς υπάρχει ο κίνδυνος της γενίκευσης και του φανατισμού κατά το ανάλογο εκείνων των φασιστοειδών που έκαψαν σπάνια βιβλία στην εβραϊκή συναγωγή της Κέρκυρας. Τα λέμε αυτά εμείς που έχουμε καταδικάσει κατ’ επανάληψη τις ναζιστικές βαρβαρότητες των Ισραηλινών εναντίον των Παλαιστινίων, εμείς που έχουμε γράψει ότι ένιοι συνδικαλιστές πλούτισαν, εξωνίστηκαν, έγιναν επιχειρηματίες και εργολάβοι μισθωτής εργασίας, δουλέμποροι, όπως εκείνοι που επιχείρησαν να κάψουν την Κούνεβα, εκείνοι που απέκτησαν συμβολικό και χρηματικό κεφάλαιο, που έγινα...

Γιατί στην Ελλάδα της ανεργίας, της φτώχειας και του Μνημονίου δεν κουνιέται φύλλο; Γιατί η απελπισία συσσωρεύεται χωρίς να εκφράζεται πολιτικά ειμή μόνο σποραδικά κι αποσπασματικά, όπως στο κίνημα «Δεν πληρώνω»; Μήπως πρόκειται για τον «θάνατο της οργής», όπως λέει ο Πωλ Κρούγκμαν, ότι δηλαδή οι εργαζόμενοι έχουν πάθει μία συναισθηματική ακαμψία και δεν αισθάνονται απολύτως τίποτα, όπως συμβαίνει με τα ισχυρά ηλεκτροσόκ; Το ερώτημα επανέρχεται μαζί με τα νέα βάρβαρα μέτρα λιτότητας και την απουσία αντιδράσεων εκ μέρους των πληττόμενων. Μία απάντηση μπορεί να είναι το γεγονός ότι η οικονομική ανισότητα μπορεί να γίνει ανεκτή, έχοντας ως όριο την «συμβολική ισότητα»(εικόνα). Δεν είναι τυχαίο ότι οι ΗΠΑ κατά τη δεκαετία του ‘70 ήταν η χώρα με τις μεγαλύτερες καταναλωτικές δαπάνες σε προϊόντα «εικόνας». Το ίδιο συνέβη και στην Ελλάδα τις δύο προηγούμενες –ίσως και τρεις- δεκαετίες. Άρα, υπάρχει ένα απόθεμα όχι μόνο οικονομικό αλλά και προϊόντων εικόνας, δηλαδή συμβόλων, όπως το αποκτηθέν ...

Πρέπει να αλλάξουμε κουλτούρα, δήλωσε ο πρόεδρος της Δημοκρατίας Κ. Παπούλιας. Από την ακραία ατομικότητα, που δοξολογούσε το Εγώ, πρέπει να επανέλθουμε στη συλλογικότητα και στον «πολιτισμό της συμπάθειας», επισημαίνει στο νέο βιβλίο του ο Τζέρεμι Ρίφκιν. Σύμφωνα με τον τελευταίο η τρίτη βιομηχανική και ενεργειακή επανάσταση άρχισε, αμφισβητώντας τα προηγούμενα μοντέλα οικονομικής ανάπτυξης και την εγωιστική σύλληψη του ατόμου. Η επανάσταση αυτή βασίζεται «στο συλλογικό συναίσθημα, σε μια νέα έννοια της οικολογικής υπευθυνότητας και στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας»-πολιτική βιόσφαιρα(Le Monde). Αλλά ποιες ήταν οι δύο προηγούμενες βιομηχανικές επαναστάσεις; Η πρώτη, περνώντας από το στάδιο της παραγωγής σ’ αυτό της κατανάλωσης, οικειοποιήθηκε την απόλαυση και χρησιμοποίησε για πρώτη φορά τις ανθρώπινες επιθυμίες ως κινητήρες ανάπτυξης της οικονομίας. Η δεύτερη βιομηχανική επανάσταση συστάθηκε με τη «χειραφέτηση του δυτικού κόσμου από τα δεσμά της συλλογικότητας»(Μπρυκνέρ). Τώρα προτεί...

«Το κατεστημένο καλλιεργεί την καταστροφή», η φράση δεν ανήκει σε κάποιον αντιεξουσιαστή, αλλά στον ίδιο τον πρωθυπουργό της χώρας Γιώργο Παπανδρέου. Αλλά ποιο είναι αυτό το κατεστημένο που επιδιώκει την καταστροφή; Όχι ασφαλώς τα μεγάλα συμφέροντα αλλά κάποιοι «γραφικοί» που τολμούν να διαμαρτύρονται για την πρωτοφανή ανεργία, για την καταβύθιση στην αναξιοπρέπεια και στο «ζωντανό» θάνατο, όπως συμβαίνει με τους ανθρώπους χωρίς δουλειά, αυτούς που καταλήγουν να είναι άχρηστοι! Ίσως κατεστημένο να είναι η Κερατέα ή το κίνημα "Δεν πληρώνω"! Χειρότερο, όμως, κι απ’ αυτό, χειρότερο από τις αδιαφανείς λεκτικές πιρουέτες του κ. Παπανδρέου, χειρότερο απ’ ό,τι λέγεται, είναι εκείνο το οποίο δεν λέγεται, αλλά καθορίζει με την εσκεμμένη επιρροή ή τον καταναγκασμό του τις επιθυμίες μας, τα γούστα μας, τη βούλησή μας, τη συνείδησή μας, εντέλει την ίδια μας τη ζωή. Εδώ έχουμε τη λειτουργία της εξουσίας μέσω των «μη αποφάσεων» (αδιαφάνεια) μιας «αόρατης εξουσίας». Περί τίνος, άραγε, πρόκε...

Στις 10 το πρωί, σήμερα, συνεδριάζει το Υπουργικό Συμβούλιο, το μεσημέρι η Κοινοβουλευτική Ομάδα και το απόγευμα το Πολιτικό Συμβούλιο του ΠΑΣΟΚ. Ολόκληρη η ημέρα, συνεπώς, είναι αφιερωμένη στην τηλεοπτική τελετουργία των «μέτρων» στην οποία προεξάρχει ο πρωθυπουργός. Βλέπω ήδη τον πρωταγωνιστή(acteur) να εξέρχεται από το μέγαρο Μαξίμου, ακολουθούμενος από το χορό των υπουργών του, και να οδεύει, ακολουθούμενος κατά πόδας από την τηλεοπτική κάμερα, προς το κέντρο της σκηνής, το Κοινοβούλιο. Εδώ δεν θα επισυμβεί η μεγάλη εκείνη δραματοποίηση, όπως επί του πατρός Παπανδρέου, ο οποίος μπορούσε να ψεύδεται ακόμα και λέγοντας την αλήθεια. Απλώς θα έχουμε έναν κοινότοπο φενακισμό της αλήθειας μέσω των «ιερών αγελάδων»(αγορών) και των κακών «άλλων»(οίκοι αξιολόγησης, αντιπολίτευση κ.ά.). Eν προκειμένω «το μέσο είναι το μήνυμα» σύμφωνα με τη διάσημη ρήση του Μακλούαν. Αλλά σε τι αποσκοπεί η χρήση του θεσμικού και του τηλεοπτικού άμβωνα, δηλαδή το όλο σημερινό τελετουργικό; Στην αφύπνιση των σ...

Οι πολιτικές ελίτ του τόπου αλλά και οι αντίστοιχες διεθνείς αντιπαρατίθενται για το αν χρειάζεται αναδιάρθρωση ή όχι του ελληνικού δημόσιου χρέους. Την ίδια στιγμή νέα μέτρα έρχονται να τσακίσουν οριζοντίως και καθέτως τους μισθωτούς και τους συνταξιούχους με σκοπό να εξευμενιστούν τα τοτέμ που αποκαλούνται «αγορές». Κι όμως αυτό που ζούμε δεν είναι τίποτ’ άλλο παρά η μετακύλυση της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης στην περιφέρεια, ήτοι στις πιο αδύναμες χώρες και στις πιο αδύνατες οικονομικά τάξεις. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός για να δει το εξόφθαλμο. Αρκεί να μην έχει τυφλωθεί, εντελώς, από την καθεστωτική προπαγάνδα σύμφωνα με την οποία «δεν υπάρχει άλλος δρόμος». Το επιβεβαίωσε και ο Γερμανός ιστορικός και κοινωνικός ερευνητής Καρλ Χάιντς Ροτ, που μίλησε σε εκδήλωση του Ινστιτούτου Γκαίτε Θεσσαλονίκης. «Οι άρχουσες ελίτ, είπε, σκοπεύουν να αποζημιώσουν τους διεθνείς επενδυτές, τους δανειστές (...), με το να κάνουν τις φτωχότερες τάξεις να πληρώσουν τα χρέη». Η αντίσταση...

Σε καμία περίπτωση δεν ευθυνόμαστε όλοι το ίδιο για το σημερινό χάλι της Ελλάδας. Δεν κυβερνήσαμε όλοι, δεν επιχειρήσαμε όλοι, δεν βρέξαμε το βαμβάκι όλοι, δεν καρπωθήκαμε όλοι τα κοινοτικά κονδύλια, τις προμήθειες και τα αντισταθμιστικά ωφελήματα των εξοπλισμών, τις συνεχείς ανατιμήσεις των δημοσίων έργων, τα χρήματα της Ζίμενς, τα Ολυμπιακά έργα κ.ά. Κι, όμως, κάποτε κάποιοι που αυτοπροσδιορίστηκαν ως «εκσυγχρονιστές» επέβαλλαν και οι πολλοί αποδέχτηκαν ασμένως το λειτουργείν «εξύπνως». Σ’ αυτό τον «έξυπνο» οικονομικό πολιτισμό δεν τιμωρούνταν η κλοπή αλλά η αναποτελεσματικότητα, δηλαδή η σύλληψη του κλέπτη. Μήπως, αλήθεια, θυμάται ο σημερινός κήνσορας και πρώην θεράπων των «άσπρων και των μαύρων γατών» τι έλεγε τότε; Μήπως θυμάται ο κοντός ψευτοπροφήτης ότι η περίφημη Αντιγόνη της Goldman Sachs ήταν η ηρωίδα του βιβλίου του; Αλλά κι αν ολόκληρη η Ελλάδα είναι πλέον μία κακοφορμισμένη, χαίνουσα πληγή δεν θα πρέπει να καταβυθιστούμε σ’ αυτή, δοξολογώντας την αδράνεια. Αντιθέτως, «θ...

Η «αναδιάρθρωση» αποκαλείται, πλέον, «οικονομική διευκόλυνση». Το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας, το είπαν «αξιοποίηση», την κατάργηση σχολείων «συγχώνευση», τη μείωση των μισθών και τον εκφυλισμό του συνδικαλίζεσθαι(σ.σ. λογοκρισία Ρωμανιά από τη ΓΣΕΕ) την αποκαλούν «ανταγωνιστικότητα». Πίσω από τις λέξεις, τις φράσεις και τους νεολογισμούς αποκρύπτουν τις αλυσίδες. Παντού ψέματα αναμεμιγμένα με τρομοκρατικό φόβο, το φόβο της χρεοκοπίας, την ανασφάλεια και τη διαλυτική λειτουργία του κοινωνικού αυτοματισμού. Ο τρόμος της χρεοκοπίας, η επιβολή της αντίληψης ότι είμαστε φτωχοί, διεφθαρμένοι κι ανίκανοι να διαχειριστούμε την κρίση είναι από τις βασικές λειτουργίες του ιδεολογικού μηχανισμού του νεοφιλελευθερισμού σύμφωνα με τον Αργεντινό οικονομολόγο Κλαούντιο Κατς. «Το μυστικό στην πολιτική διαμάχη είναι να ξέρεις ποιες είναι οι δυνάμεις σου» λέει ο μελετητής σαν απόσταγμα της εμπειρίας του από την ανάλογη κατάσταση της χώρας του, της Αργεντινής. Άρα, δεν θα πρέπει να επαναλαμβάνουμε...

Η πρώην υπουργός και βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Βάσω Παπανδρέου ασκεί δριμύτατη κριτική στην οικονομική πολιτική της κυβέρνησής της, η οποία, όπως λέει, οδηγεί στη «συλλογική κατάθλιψη». Κι άλλοι έχουν διατυπώσει την άποψη περί συλλογικής κατάθλιψης, αλλά κάνουν λάθος, καθώς η συλλογικότητα θα καθιστούσε εύκολη την πολιτικοποίηση της κατάθλιψης. Έτσι, ο επιχειρηματίας της Αράχωβας θα έβρισκε πιο πολιτικούς τρόπους αντίδρασης από την αυτοχειρία. Συνεπώς, η κατάθλιψη, όπως και η αγωνία είναι ατομικές και όχι συλλογικές. Ο ατομικισμός, η ιδεολογία που νίκησε κατά κράτος τη συλλογικότητα, πεθαίνει, σήμερα, από ακραία διάταση-συσσώρευση και υπερβολική χυδαιότητα, από αυτανάφλεξη, αλλά χρειάστηκε για να συμβεί αυτό η οικονομική κρίση και η κρίση της ιδεολογίας της ατομικότητας, που συνιστούσε κίνητρο για την άνοδο των μεσαίων τάξεων. Οι τελευταίες, τώρα, εξαφανίζονται και μαζί η κομματική βάση της πάλαι ποτέ σοσιαλδημοκρατίας. Αλλά και οι υπόλοιποι κομματικοί σχηματισμοί αντιμετώπισαν προβλήματα ...

Από τα τοξικά ομόλογα των τραπεζών που «δηλητηρίασαν» μεταφορικά το 2008 την παγκόσμια οικονομία, στη θανάσιμη δηλητηρίαση της φύσης από τη ραδιενέργεια των πυρηνικών εργοστασίων της Φουκουσίμα. Τις δύο περιπτώσεις συνδέει ο ίδιος στόχος: Η μεγιστοποίηση του κέρδους. Στο βωμό του κέρδους θυσίασαν οι Ιάπωνες την ασφάλειά τους, κατασκευάζοντας πυρηνικό εργοστάσιο στην άκρως σεισμογενή περιοχή τους, το οποίο διαχειρίζονταν η ιδιωτική εταιρεία Tepco, αυτή που ρίχνει, σήμερα, ραδιενεργό νερό στη θάλασσα, αποκρύπτοντας πολλά σοβαρά ατυχήματα στο παρελθόν. Στην ίδια λογική υπακούοντας και οι Τούρκοι, ετοιμάζονται να κατασκευάσουν πυρηνικό εργοστάσιο σε μία επίσης σεισμογενή περιοχή. Για να αντιληφθούμε την κοινή αιτία των φαινομενικά διαφορετικών προβλημάτων θα πρέπει να ανατρέξουμε σ’ εκείνους που τα είχαν προβλέψει, όπως ο Ουίλιαμ Γκρέιντερ, ο οποίος στο βιβλίο του «Κανιβαλικός καπιταλισμός» σημείωνε πως το κεντρικό οικονομικό πρόβλημα στην εποχή μας, η οποία δεν είναι και τόσο διαφορετικής...

Όποιος δεν υπακούει είναι φασίστας. Σ’ αυτό το συμπέρασμα οδηγεί η ταύτιση από τον Λεωνίδα Κύρκο του κινήματος της ανυπακοής με το Μουσολίνι! Φασιστική, συνεπώς, η ανυπακοή της Αντιγόνης, φασιστικό το κίνημα «Δεν πληρώνω», φασίστας κι εκείνος ο «πελιδνά άμεμπτος, θλιβερά σεβαστός, αθεράπευτα μόνος» Μπάρτλεμπυ με την ιδιότυπη παθητική αντίσταση, που γινόταν με τέτοιο νηφάλιο αλλά και παράλογο τρόπο ώστε κλόνιζε τις βασικές πεποιθήσεις του εργοδότη του. Παραδόξως, ενώ η ανυπακοή θεωρείται φασιστική είναι και απολιτική σύμφωνα με τον Κύρκο. Αλλά ο φασισμός είναι απολύτως πολιτικός. Εν προκειμένω, μάλιστα, φασισμός είναι η κατασυκοφάντηση και η μηδενική ανοχή απέναντι σ’ ένα κίνημα. Κι αυτό γιατί δεν υπάρχει καμία ανοχή στη διαφωνία. Ο Γ. Χάμπερμας επισημαίνει ότι «η παντελής αποδόμηση της έννοιας της ανεκτικότητας οδηγεί σε παγίδα». Γιατί σε μία δημοκρατία «κανείς δεν έχει το προνόμιο να χαράζει τα όρια της ανεκτικότητας μόνο από την οπτική γωνία των εκάστοτε δικών του αξιολογικών τοποθ...

«Μη πάρεις τα μάτια σου από μένα και χαθώ μες στο σκοτάδι» έλεγε η Μαρία Πολυδούρη στον αγαπημένο της Κώστα Καρυωτάκη. «Σπάσε το ρυθμό και πίστεψέ με, ένωσε τα πνευμόνια μου, γέμισε τα φράγματα με χώμα και λουλούδια, μη με πουλάς για το φεγγάρι…» έγραφε ο Φουέντες. Μη με πουλάς για το φεγγάρι! Το ίδιο λέγαμε κι εμείς στην «Ωραία της Ημέρας», στο φωτεινό αντικείμενο της εφηβείας μας, η οποία χθες μας είπε με όλη την αλαζονεία της αρχαίας ομορφιάς της πως «Η Ελλάδα είναι σαν τον ουρανό με τ’ άστρα». Σήμερα, όμως, δεν θα μιλήσουμε ούτε για την ομορφιά ούτε για το μέτρο των αρχαίων Ελλήνων, θα μιλήσουμε για την ιστορία μας και το νεοελληνικό πολιτισμό, την ερμηνεία των οποίων θέλουν να οικειοποιηθούν μονοπωλιακά κάποια μεγάλα εκδοτικά συγκροτήματα. Σύμφωνα με τον Σβορώνο ο χαρακτήρας μιας κοινωνίας εμφαίνεται στο «είδος της ιστορίας που γράφει». Τι ιστορία γράψαμε οι νεοέλληνες; Ο ίδιος ο Σβορώνος αναφέρεται στις περιπέτειες της «ιδότυπης» ελληνικής κοινωνίας «χωρίς να αγνοήσει» τις προσ...

Καταργούν σχολεία, καταργούν πανεπιστήμια, εξαλείφουν τους μικρομεσαίους επιχειρηματίες, παντού υπερσυγκέντρωση και ολιγοπώλια. Η ολιγαρχία είναι έτοιμη να επιβληθεί και με το νόμο. Δεκαεπτά βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος πήραν το «σήμα» από μεγάλη εφημερίδα και ξεκίνησαν την επίθεση κατάργησης των μικρών εφημερίδων. Όχι, το θέμα δεν είναι οικονομικό, είναι αμιγώς πολιτικό. Οι «μικροί» χαλάνε την πιάτσα και τον πλήρη έλεγχο του πολιτικού και οικονομικού παιγνίου από τους «μεγάλους». Για την ακρίβεια οι «μικροί» δεν χωράνε στη σύγχρονη «βιομηχανία της συνείδησης», η οποία δεν περιορίζεται απλώς στην ενημέρωση, αλλά επιδιώκει να καθορίζει και το πλαίσιό της. Γιατί η βιομηχανία αυτή έχει στόχο την πλήρη χειραγώγηση των πολιτών, οδηγώντας την πολιτική εξουσία στην εξάρτηση και την απαξίωση. Γιατί οι πολίτες και κάποιοι πολιτικοί, «αυτοί οι πεισματάρηδες οπαδοί της λαϊκότητας»(Ρ. Ντεμπρέ), που προσπαθούν να διακρίνουν μεταξύ ορθολογισμού και πίστης και να δώσουν στην εκκοσμικευμένη εξου...