Αυτοί που αντιστέκονται

Ένας κόμπος στο λαιμό, ένα σβήσιμο, βλέπεις το τέλος κι ο τρόπος που βλέπεις τον κόσμο αλλάζει. Τότε γίνεσαι πιο μετριοπαθής και αξιολογείς το θαύμα της ζωής στις πραγματικές του, ανεπανάληπτες διαστάσεις. Το παίρνεις απόφαση πως η αθανασία της νιότης έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί κι είσαι ένα μικρότατο, θνητό μέρος της φύσης. Κοιτάζεις την ομορφιά της θάλασσας του Αμβρακικού από το λόφο της Περάνθης, θυμάσαι αίφνης «το βουνό» του Τόμας Μαν, και ο λιγοστός σου πλέον χρόνος μακραίνει. Το ίδιο μακριά είναι και τα δύο συνεχή εικοσιτετράωρα της απλήρωτης εφημερίας του Νίκου, του καρδιολόγου, που εξακολουθεί να σώζει ζωές με την ίδια ζέση και την ίδια πάντα ευγένεια. Το ίδιο και ο Κώστας, το ίδιο και η Ευδοκία που σου εύχεται κάθε φορά για την αίσια έκβαση της κάθε σου «μάχης»(εξέτασης). Ένα επαρχιακό νοσοκομείο με ελλείψεις σε αναλώσιμα αλλά με περίσσια καλοσύνης και επιστημονικής αρτιότητας. Γι’ αυτό δεν είναι όλοι οι γιατροί το ίδιο, όπως ισχυρίζεται ο «κοινωνικός αυτοματισμός» του κ. Λοβέρδου. Δεν είναι όλα τα νοσοκομεία το ίδιο. Πάντα ένα ανώτερο ηθικό και πνευματικό βάθος, μια ευγενική και ανιδιοτελής αγάπη για τον άνθρωπο θα αντιπαρατίθεται στους ηδονιστές χωρίς καρδιά, στους κοσμικούς, και τους ρηχά ηθικούς. Γι’ αυτό οφείλω να μεταφέρω τη φωνή αυτών των ανθρώπων, τη διαμαρτυρία τους για τη γενικευμένη, τουτέστιν την άδικη αντιμετώπιση από την κυβέρνηση. Όλα αυτά δεν είναι μια γενική θεωρητική συζήτηση αλλά κάτι που γνώρισα στην πράξη. Ναι, δεν υπάρχουν γάζες, αλλά και το βαμβάκι ενίοτε κάνει τη δουλειά του.
Συνήθως, οι άνθρωποι αφήνονται στο ρεύμα των κατεστημένων απόψεων και των στάσεων ζωής. Μέχρι χθες το κυρίαρχο κριτήριο της επαγγελματικής αξιολόγησης ενός γιατρού ή ενός ελεύθερου επαγγελματία ήταν τα χρήματα που κέρδιζε, ανεξάρτητα πως αυτό γίνονταν. Αυτή η λογική χρεοκόπησε μαζί με τη χώρα. Τώρα χρειάζεται η μαγιά της ανιδιοτέλειας και της προσφοράς. Χρειάζεται να μπουν μπροστά εκείνοι που σαν την πέστροφα πήγαν κόντρα στο ρεύμα των κατεστημένων απόψεων και πίστεων, κόντρα στο πνεύμα της εποχής των λαμογιών. Η κοινωνία οφείλει να τους καλέσει από την εξορία τους «γραφικού» που τους είχε καταδικάσει και να τους ζητήσει να γονιμοποιήσουν εκ νέου τη ζωή με τα ξεχασμένα νοήματα της συλλογικότητας και της προσφοράς. Γιατροί, δικηγόροι, δημοσιογράφοι, συγγραφείς, όλοι οι αντινομικοί διανοητές που η σκέψη τους αγνοήθηκε ή παρερμηνεύτηκε, επειδή τόλμησαν να εναντιωθούν στην καθεστηκυία πνευματική ορθοδοξία της εποχής που μόλις χρεοκόπησε, απαιτείται να επιστρέψουν από την υπερορία τους για να μας σώσουν.

Πάθη

Ταυτισμένο το «σώμα» του ελληνικού λαού με τα πάθη του Χριστού, ταυτισμένο και με την ελπίδα της Ανάστασης. Από τους χαλεπούς καιρούς της σκλαβιάς μέχρι και σήμερα η ίδια πίστη, η ίδια ριζική εμπειρία, το ίδιο άνοιγμα στη ριζική Ετερότητα που επιτρέπει στον ελληνισμό να υιοθετήσει μια συγκεκριμένη ηθική στάση, να βιώσει μια συγκλονιστική μορφή απόλαυσης ακόμη και με το θάνατο στα βουνά της Αλβανίας ή της αντίστασης. Έτσι, ο θάνατος ηττάται, «πατιέται» στο όνομα της θεωμένης Αγάπης για μιαν ελεύθερη ζωή.
«Αναστάσεως ημέρα, και λαμπρυνθώμεν τη πανηγύρει, και αλλήλους περιπτυξώμεθα. Είπωμεν αδελφοί, και τοι μισούσιν ημάς…». Η Ανάσταση αδιάρρηκτα συνυφασμένη με την Αγάπη. Πως έγινε, όμως, και η θρησκεία της Αγάπης έγινε θρησκεία της δύναμης και της εξουσίας; Πως χάθηκαν εκείνοι οι φοβεροί ύμνοι για την Αγάπη της προς Κορινθίους επιστολής του Παύλου; Ποιος και τι νίκησαν αυτή την τρομερή δύναμη των φράσεων, όπως «Και εάν έχω πάσαν πίστιν, ώστε όρη μεθιστάνειν, αγάπην δε μη έχω, ουδέν ειμί... Η αγάπη μακροθυμεί, χρηστεύεται, η αγάπη ου ζηλοί, η αγάπη ου περπερεύεται, ου φυσιούται, ουκ ασχημονεί, ου ζητεί τα εαυτής, ου παροξύνεται... πάντα στέγει, πάντα ελπίζει, πάντα υπομένει. Η αγάπη ουδέποτε εκπίπτει...»; Σήμερα η αγάπη εγκαταβοιεί στην παρανομία, διωγμένη ως ύβρις και γραφικότητα. Ακόμα κι ο Χέγκελ έχει ξεχαστεί, αυτός που μιλούσε για τις τρεις βαθμίδες: την Αγάπη, τη Συμφιλίωση (των αντιθέτων) και τη Γνώση (επιστήμη). Ποιος θυμάται τους ποιητές; Ειδικά τον Ου. Ουίτμαν που έλεγε: «…Και ξέρω πως το πνεύμα του Θεού είναι αδερφός του δικού μου,/ Και πως όλοι οι άντρες που γεννήθηκαν ποτέ, είναι αδερφοί μου, και οι γυναίκες/ αδερφές και ερωμένες μου,/ Και πως εσωτρόπιο της δημιουργίας είναι η αγάπη». Ποιος θυμάται τον Χένρι Μίλερ να λέει «Αγαπάς βαθειά σαν Έλληνας που είσαι»; Κανείς. Ξεχάσαμε το βασικό χαρακτηριστικό που μας διέκρινε. Ακόμη κι οι εργαζόμενοι λησμόνησαν τη βασική διαφορά από τους καταπιεστές τους και ταυτίζονται μαζί τους. Αν, λοιπόν, «…οι εργάτες δεν ήταν το ίδιο καταπιεστές… ζούσαν αδελφικά… θυμούνταν και βοηθούσαν τους άλλους, κανείς δεν θα μπορούσε να τους σκλαβώσει…» σημείωνε ο Τολστόι.
Αλλά που πρέπει να επιστρέψουμε σήμερα οι Έλληνες; Σε ποια παράδοση, σε ποιον πολιτισμό; Ο Σεφέρης δήλωνε πως βίωσε την «κατάσταση της ανυπαρξίας, την κατάργηση του εγώ, που νιώθει κανείς μπροστά στη μεγαλοπρέπεια ορισμένων τοπίων», φανερώνοντάς μας πως γεννιέται το Εμείς στην Ελλάδα μέσα από τη συγχώνευση πολιτισμού και φύσης, πως ο εκχριστιανισμένος Ελληνισμός ανασταίνεται στο ελληνικό τοπίο μέσω της αναφοράς στη μυστικιστική εμπειρία της Αποκάλυψης.
Το Πάσχα, συνεπώς, ως ριζική εμπειρία λειτουργεί έτσι ώστε η ήττα με τη μορφή της σημερινής οικτρής κατάστασής μας να μη δημιουργήσει μία «καθήλωση» που θα οδηγούσε στον μαρασμό και το «θάνατο». Συγχρόνως, παραπέμπει στην ανάγκη μιας νέας σύνθεσης, μιας νέας ελληνικότητας, σύμβολο μιας νέας συλλογικότητας κι ενός νέου ανθρωπισμού.

Η επίθεση στα συνδικάτα

Ένας απελπισμένος άνθρωπος απαγχονίστηκε στην Κοζάνη. Δεν άντεξε το Γολγοθά του καθώς τον είχαν «πνίξει» τα χρέη. Δίπλα κοιμόταν η γυναίκα και το παιδί του. Στη Μανωλάδα οι μπράβοι των δουλοκτητών της φράουλας επιτέθηκαν σ’ έναν δημοσιογράφο κι έναν φωτορεπόρτερ. Δεν είναι, συνεπώς, όλοι οι δημοσιογράφοι «αλήτες». Όπως δεν είναι κι όλοι οι συνδικαλιστές εξωνημένοι. Κάθε φορά πρέπει να αντιμετωπίζουμε συγκεκριμένα τόσο τα γεγονότα όσο και τα πρόσωπα, αλλιώς υπάρχει ο κίνδυνος της γενίκευσης και του φανατισμού κατά το ανάλογο εκείνων των φασιστοειδών που έκαψαν σπάνια βιβλία στην εβραϊκή συναγωγή της Κέρκυρας. Τα λέμε αυτά εμείς που έχουμε καταδικάσει κατ’ επανάληψη τις ναζιστικές βαρβαρότητες των Ισραηλινών εναντίον των Παλαιστινίων, εμείς που έχουμε γράψει ότι ένιοι συνδικαλιστές πλούτισαν, εξωνίστηκαν, έγιναν επιχειρηματίες και εργολάβοι μισθωτής εργασίας, δουλέμποροι, όπως εκείνοι που επιχείρησαν να κάψουν την Κούνεβα, εκείνοι που απέκτησαν συμβολικό και χρηματικό κεφάλαιο, που έγιναν πολιτικοί και τώρα κυκλοφορούν με σωματοφύλακες, καθώς φοβούνται αυτούς που υποτίθεται ότι εκπροσωπούν. Κι αυτό γιατί όταν η επίσημη εξουσία επιτίθεται εναντίον των συνδικαλιστών, όπως συμβαίνει, σήμερα, με τους όχι και τόσο συμπαθείς συνδικαλιστές των ΔΕΚΟ, σε μία προσπάθεια αποδυνάμωσής τους ενόψει των μελλοντικών αντεργατικών επιθέσεων, τότε εμείς είμαστε με τους συνδικαλιστές και τους εργαζόμενους.
Είναι πλέον πασίδηλο ότι το μόνο που απέμεινε στην κυβέρνηση είναι η προπαγάνδα και ο κοινωνικός αυτοματισμός, όπως τον δίδαξαν οι Αμερικανοί στις αρχές του 20ου αιώνα. Ως γνωστόν η «κατασκευή συναίνεσης» είναι όρος του Ουόλτερ Λίπμαν, ο οποίος από το 1920 επέστησε την προσοχή στη σημασία των προπαγανδιστικών τεχνικών για τον έλεγχο των μαζών. Σ’ αυτή την κατεύθυνση κινήθηκε και ο Έντουαρντ Μπερνέις (από τους ιδρυτές της βιομηχανίας δημοσίων σχέσεων) που μαζί με τον Λίπμαν ανήκαν στην επίσημη ομάδα προπαγάνδας του Αμερικανού προέδρου Γούντροου Ουίλσον. Η περίφημη αυτή Επιτροπή για τη Δημόσια Ενημέρωση του Ουίλσον πέτυχε να μετατρέψει τους ειρηνόφιλους Αμερικανούς που ήταν αντίθετοι στον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο «σε μια ορδή φανατικών κατά της Γερμανίας». Η ίδια προπαγάνδα, μάλιστα, αντικατέστησε τη βία εναντίον του αμερικανικού εργατικού κινήματος (με τους περισσότερους νεκρούς από κάθε βιομηχανική χώρα) και ο περίφημος «κοινωνικός αυτοματισμός» εφαρμόστηκε σε μια απεργία του 1936 στο Μοχόκ της Πενσιλβάνια, όταν έστρεψαν την κοινή γνώμη εναντίον των απεργών. Στην ίδια λογική ήταν και η επίθεση εναντίον των συνδικάτων μέσω κινηματογραφικών ταινιών όπως η On the Waterfront (1954) του Ελίας Καζάν που δείχνει τον Μάρλο Μπράντο να τα βάζει με το διεφθαρμένο συνδικάτο των λιμενεργατών. Οι ίδιες προπαγανδιστικές τεχνικές θα επιβάλλουν στους πολίτες μια «φιλοσοφία ματαιότητας»(δες και την περίφημη «εθνική κατάθλιψη»). Γι’ αυτό σήμερα όταν η κυβέρνηση επιτίθεται στους συνδικαλιστές εμείς πρέπει να το εκλαμβάνουμε ως επίθεση στο θεσμό του συνδικαλίζεσθαι, ως επίθεση δηλαδή εναντίον της δημοκρατίας.

Συμβολική ισότητα

Γιατί στην Ελλάδα της ανεργίας, της φτώχειας και του Μνημονίου δεν κουνιέται φύλλο; Γιατί η απελπισία συσσωρεύεται χωρίς να εκφράζεται πολιτικά ειμή μόνο σποραδικά κι αποσπασματικά, όπως στο κίνημα «Δεν πληρώνω»; Μήπως πρόκειται για τον «θάνατο της οργής», όπως λέει ο Πωλ Κρούγκμαν, ότι δηλαδή οι εργαζόμενοι έχουν πάθει μία συναισθηματική ακαμψία και δεν αισθάνονται απολύτως τίποτα, όπως συμβαίνει με τα ισχυρά ηλεκτροσόκ; Το ερώτημα επανέρχεται μαζί με τα νέα βάρβαρα μέτρα λιτότητας και την απουσία αντιδράσεων εκ μέρους των πληττόμενων. Μία απάντηση μπορεί να είναι το γεγονός ότι η οικονομική ανισότητα μπορεί να γίνει ανεκτή, έχοντας ως όριο την «συμβολική ισότητα»(εικόνα). Δεν είναι τυχαίο ότι οι ΗΠΑ κατά τη δεκαετία του ‘70 ήταν η χώρα με τις μεγαλύτερες καταναλωτικές δαπάνες σε προϊόντα «εικόνας». Το ίδιο συνέβη και στην Ελλάδα τις δύο προηγούμενες –ίσως και τρεις- δεκαετίες. Άρα, υπάρχει ένα απόθεμα όχι μόνο οικονομικό αλλά και προϊόντων εικόνας, δηλαδή συμβόλων, όπως το αποκτηθέν «τζιπ» ή το εξοχικό, αλλά και τα ενδύματα, που αποτελούν ανάχωμα στο αίσθημα δυσανεξίας και κατ’ επέκταση οργής. Με άλλα λόγια, το «όριο της οργής» δεν βρίσκεται εκεί που υπάρχει η οικονομική ισότητα αλλά εκεί που τείνει να χαθεί η συμβολική ισότητα. Όταν η εικόνα των «κάτω» και πολύ περισσότερο των «μεσαίων τάξεων» δεν είναι δυνατόν να αγορασθεί, τότε δεν αποκρύπτονται οι «ταξικές διαφορές», οξύνοντας το αίσθημα της διαφοράς και της δυσανεξίας. Τι γίνεται σ’ αυτή την περίπτωση; Ή μία έκρηξη της οργής, ή μία διοχέτευσή της σε νέα κοινά πεδία για πλούσιους και φτωχούς, όπως είναι ο πατριωτισμός. Στις ΗΠΑ ενεργοποιούνταν αναλόγως των περιστάσεων άλλοτε η Πίστη κι άλλοτε η Πίστωση. Όταν η πίστωση χώλαινε επιστρατεύονταν η πίστη είτε στη θρησκεία είτε στην πατρίδα(πόλεμοι) είτε ακόμη και στην ποδοσφαιρική ομάδα(σ.σ. σύμφωνα με τον Ρεζίς Ντεμπρέ η πίστη έχει διασπαστεί σε πολλές επί μέρους «θρησκείες»). Ο κοινός εχθρός, εν προκειμένω οι φανατικοί μουσουλμάνοι για τη Δύση, ή ο αντίπαλος –ο Ολυμπιακός ή ο Παναθηναϊκός- για την Ελλάδα θα ενισχύσουν τη συνοχή και ο πόλεμος –κυριολεκτικά ή μεταφορικά- θα αναδείξει με άλλον τρόπο τα Εγώ.
Υπό αυτή την οπτική, αρχικά ο «πόλεμος» είτε με τον εθνικό εχθρό είτε με τον ποδοσφαιρικό αντίπαλο – κι εδώ έχουμε νεκρούς- θα συστήσει το sinthome, το λακανικό «σύμπτωμα», που θα είναι ένας τρόπος αποφυγής της διαλυτικής κοινωνικής ανισορροπίας και της προσπάθειας αναδημιουργίας της απολεσθείσας συνοχής, δηλαδή της συμβολικής επικοινωνίας των «πάνω» και των «κάτω», που έχει διακοπεί. Όμως, κάποτε το σύστημα εναλλαγής της πίστης και της πίστωσης παθαίνει βραχυκύκλωμα και τότε όλα είναι πιθανά…

Η επιστροφή στη συλλογικότητα

Πρέπει να αλλάξουμε κουλτούρα, δήλωσε ο πρόεδρος της Δημοκρατίας Κ. Παπούλιας. Από την ακραία ατομικότητα, που δοξολογούσε το Εγώ, πρέπει να επανέλθουμε στη συλλογικότητα και στον «πολιτισμό της συμπάθειας», επισημαίνει στο νέο βιβλίο του ο Τζέρεμι Ρίφκιν. Σύμφωνα με τον τελευταίο η τρίτη βιομηχανική και ενεργειακή επανάσταση άρχισε, αμφισβητώντας τα προηγούμενα μοντέλα οικονομικής ανάπτυξης και την εγωιστική σύλληψη του ατόμου. Η επανάσταση αυτή βασίζεται «στο συλλογικό συναίσθημα, σε μια νέα έννοια της οικολογικής υπευθυνότητας και στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας»-πολιτική βιόσφαιρα(Le Monde). Αλλά ποιες ήταν οι δύο προηγούμενες βιομηχανικές επαναστάσεις; Η πρώτη, περνώντας από το στάδιο της παραγωγής σ’ αυτό της κατανάλωσης, οικειοποιήθηκε την απόλαυση και χρησιμοποίησε για πρώτη φορά τις ανθρώπινες επιθυμίες ως κινητήρες ανάπτυξης της οικονομίας. Η δεύτερη βιομηχανική επανάσταση συστάθηκε με τη «χειραφέτηση του δυτικού κόσμου από τα δεσμά της συλλογικότητας»(Μπρυκνέρ). Τώρα προτείνεται η χειραφέτηση από την ατομικότητα και η επάνοδος στη συλλογικότητα, ωσάν το εκκρεμές να κινείται από τον ένα πόλο στον άλλο. Πως θα επιστρέψουμε, όμως, από τον πολιτισμό της ατομικότητας σ’ αυτόν της συλλογικότητας; Ποιο θα είναι το περιεχόμενο της «συμπάθειας»; Θα πρόκειται για τον… αλτρουισμό των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων ή για μία ειλικρινή ταύτιση με τον πόνο και το πάθος του άλλου;
Ο κοινωνιολόγος Μαρσέλ Μως αντιλαμβάνεται τη λατρεία του Εγώ ως εκτροπή. Ο Γάλλος διανοούμενος εκκινεί από τις ανθρωπολογικές του μελέτες και τους αρχαίους Έλληνες (πρόσωπον) καθώς και την επανάσταση των πληβείων στη Ρώμη που θεωρεί αποφασιστικής σημασίας για την επικράτηση του «πολιτικού προσώπου». Το δικαίωμα επί του προσώπου γίνεται πλέον από τότε καθολικό, πλην των δούλων. Αλλά και οι δούλοι αν και δεν ορίζουν το σώμα τους έχουν πλέον ελεύθερη ψυχή, αυτή που τους προσέδωσε ο χριστιανισμός. Ο Μως υποστηρίζει ότι η βουλησιαρχική και ηθική σκέψη των Στωικών επέδρασε στην εξέλιξη της ηθικής σκέψης των λατίνων, που ανήγαγαν το πρόσωπο σε ατομική προσωπικότητα, σε ένα ενσυνείδητο άτομο, ανεξάρτητο, αυτόνομο, ελεύθερο και υπεύθυνο (η συνείδηση-από το στωικό συνειδός). Από την έννοια του προσώπου όμως λείπει ακόμη το μεταφυσικό της θεμέλιο που θα το λάβει από τον χριστιανισμό.
Στους Έλληνες Πατέρες το πρωταρχικό είναι η συλλογική μοίρα της ανθρώπινης φύσης. Αυτή η προτεραιότητα οδήγησε τον χριστιανισμό από τον 4ο αιώνα να στραφεί εναντίον της δουλείας και μιας συγκεκριμένης κοινωνικής στάσης. Έτσι, ο χριστιανισμός της Ανατολής ήταν κάτι άλλο σε σχέση με τον χριστιανισμό της Δύσης και δη τον προτεσταντισμό της Αμερικής, που δικαίωσε τη δουλεία μέσω μιας συγκεκριμένης ερμηνείας της Βίβλου. Όλοι συμφωνούν, πάντως, ότι η εμφάνιση στην ιστορία του Εγώ γίνεται με τις «Εξομολογήσεις» του Αγίου Αυγουστίνου. Στον Αυγουστίνο ο άνθρωπος αποσπάται (για την ακρίβεια αποστασιοποιείται, η υπόσταση γίνεται απόσταση) από τον κόσμο, ταυτιζόμενος με την ψυχή του και αποκτώντας στη θέση του «Αυτός» ένα «Εγώ».
Αργότερα, στην Ευρώπη της πρώτης βιομηχανικής επανάστασης το Εγώ συνοψίζει τα κοινωνικά γεγονότα και τους ασκεί κριτική. Η ατομικότητα εκφράζει την ψυχο-κοινωνική ολότητα, το Εμείς, όπως αποτυπώθηκε λογοτεχνικά από τον Μπαλζάκ. Ο Φλωμπέρ, αντίθετα, θα γίνει ο μάρτυρας του αστισμού και της ευρωπαϊκής παρακμής. Γι’ αυτό εδώ το Εγώ ασκεί κριτική σε μία κοινωνική ομάδα και προτάσσει την αισθητική, μία μεταγλώσσα ως την ασπίδα, ως την άμυνα του Ατόμου κατά της αστικής μάζας. Γενικά, η εκβιομηχάνιση, ο αστισμός και η μαζοποίηση θα προκαλέσουν την αντίδραση του ατόμου που αντιστέκεται, που πιστεύει στον εαυτό του. Γι’ αυτό το Εγώ του Μπαλζάκ είναι ένα άτομο προς ενσωμάτωση σ’ ένα Εμείς, ενώ το Εγώ του Φλωμπέρ και του Σταντάλ είναι ένα άτομο που θέλει να ξεφύγει από τη μάζα. Γι’ αυτό στις αρχές του 20ου αιώνα θα γεννηθεί στην Ευρώπη το «μυθιστόρημα του προσώπου», της επιστροφής δηλαδή στον εαυτό χωρίς πια αυταπάτες. Αυτή η επιστροφή ηττήθηκε από τη δεύτερη βιομηχανική επανάσταση, η οποία πολιτιστικά ήταν αμερικανική.
Ο «επιθετικός ατομικισμός» θα είναι μία αντίδραση στην παραζάλη και τη διάλυση στην κρεατομηχανή της μάζας. Η αντίδραση εδώ δεν είναι αισθητική ούτε ενδοσκοπική, αλλά μια «θέληση εν τη πράξει», είναι ο Πραγματισμός που κρίνει με βάση την πράξη-δράση-σύγκρουση και το όφελος. Με λίγα λόγια, στις ΗΠΑ το Εμείς λείπει εγγενώς. Οι συλλογικές δυνάμεις (όπως εμφανίζονται σήμερα στις κοσμοπόλεις), σύμφωνα με τον Μωρίς Λε Μπρετόν συνθλίβουν το ατομικό Εγώ (Τζον Ντος Πάσος). Το Εγώ γίνεται έρμαιο του μη-Εγώ. Το άτομο δεν υπάρχει παρά ως ένα μόριο-τίποτα ενός συλλογικού όντος εντελώς ξένου προς το άτομο! Ή μάλλον το άτομο είναι ξένο στην ίδια του τη χώρα(βλέπε και Βόνεγκατ: «ένας άνθρωπος χωρίς πατρίδα»). Το αντάλλαγμα αυτής της διάλυσης είναι μερικές ψευδο-επιτυχίες, η λεγόμενη υλική επιτυχία (αμερικανικό όνειρο-καταναλωτική κοινωνία). Έτσι, η απάνθρωπη Πολιτεία του μέλλοντος οικοδομείται σαν κοραλλιογενής νήσος πάνω σ’ ένα σωρό από τα πτώματα των κενωμένων από την ουσία τους Εγώ. Όλος αυτός ο πολιτισμός, σήμερα, κατέρρευσε. Με ποια συλλογικότητα όμως θα αντικατασταθεί; Η συλλογικότητα μπορεί να νοηθεί μόνο ως η άρση του ανθρώπου από τη ζωική στην ανθρώπινη κατάσταση. Συνεπώς, πάνω απ’ όλα πρέπει να σκεφτούμε την ανεργία και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Αλλιώς ο πολιτισμός των… φωτοβολταϊκών θα είναι μία ακόμη φούσκα!

Ο μηχανισμός της παραπλάνησης

«Το κατεστημένο καλλιεργεί την καταστροφή», η φράση δεν ανήκει σε κάποιον αντιεξουσιαστή, αλλά στον ίδιο τον πρωθυπουργό της χώρας Γιώργο Παπανδρέου. Αλλά ποιο είναι αυτό το κατεστημένο που επιδιώκει την καταστροφή; Όχι ασφαλώς τα μεγάλα συμφέροντα αλλά κάποιοι «γραφικοί» που τολμούν να διαμαρτύρονται για την πρωτοφανή ανεργία, για την καταβύθιση στην αναξιοπρέπεια και στο «ζωντανό» θάνατο, όπως συμβαίνει με τους ανθρώπους χωρίς δουλειά, αυτούς που καταλήγουν να είναι άχρηστοι! Ίσως κατεστημένο να είναι η Κερατέα ή το κίνημα "Δεν πληρώνω"! Χειρότερο, όμως, κι απ’ αυτό, χειρότερο από τις αδιαφανείς λεκτικές πιρουέτες του κ. Παπανδρέου, χειρότερο απ’ ό,τι λέγεται, είναι εκείνο το οποίο δεν λέγεται, αλλά καθορίζει με την εσκεμμένη επιρροή ή τον καταναγκασμό του τις επιθυμίες μας, τα γούστα μας, τη βούλησή μας, τη συνείδησή μας, εντέλει την ίδια μας τη ζωή.
Εδώ έχουμε τη λειτουργία της εξουσίας μέσω των «μη αποφάσεων» (αδιαφάνεια) μιας «αόρατης εξουσίας». Περί τίνος, άραγε, πρόκειται; Ως «μη απόφαση» ορίζεται εκείνη η απόφαση, η οποία κατατείνει στο να καταπνίξει ή να ματαιώσει μια λανθάνουσα ή έκδηλη αμφισβήτηση. Αυτό επιχειρεί η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, ελέγχοντας τα συνδικάτα και ασκώντας την εξουσία της στους μηχανισμούς επικοινωνίας ώστε να μπορεί να αποσιωπά τα αιτήματα των εργαζομένων ή να τα διαστρεβλώνει και εντέλει να τα καταπνίγει εν τη γενέσει τους. Πρόκειται, εν άλλοις λόγοις με μία μορφή βίας, όπως η χθεσινή κατά κόρον και χωρίς αντίλογο χρήση των ΜΜΕ από τον πρωθυπουργό για να επιβάλλει το νέο «Μνημόνιο-Γολγοθά». Εδώ εμφιλοχωρούν και οι «κρυφές ατζέντες», τα παρασκήνια κ. ά., όπως στην περίπτωση της άμεσης(σχεδόν σε απευθείας σύνδεση) τηλεοπτικής δραματοποίησης των γεγονότων στους Αγίους Αναργύρους.
Εν προκειμένω έχουμε τις λεγόμενες αντιδημοκρατικές σχέσεις «αθέμιτης κυριαρχίας», που καλλιεργεί η πολιτική εξουσία σε αγαστή συνέργια με το πραγματικό οικονομικό κατεστημένο(που αρνείται ο κ. Παπανδρέου) το οποίο ελέγχει τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Πρόκειται για την ορατή «παραγωγή της άγνοιας» και του «παραπλανάν» εκ μέρους της εξουσίας μέσω της αναπαραγωγής της αυθεντίας της εξουσίας (εν προκειμένω του πρωθυπουργού) στο μυαλό και το «σώμα» των «κάτω». Έτσι κατασκευάζεται η εκούσια συμμόρφωση στην αθέμιτη κυριαρχία των ισχυρών. Η άσκηση αυτής της αθέμιτης κυριαρχίας παρατηρείται κυρίως στο συμβολικό πεδίο της επικοινωνίας, των ιδεών, των πεποιθήσεων και της κατήχησης (βιομηχανία της συνείδησης).
Κι ενώ η παραδοσιακή αριστερά αναλύει την «αθέμιτη κυριαρχία» στη βάση της ψευδούς συνείδησης, δηλαδή στο γεγονός ότι οι άνθρωποι αγνοούν τα πραγματικά τους συμφέροντα, ο Μπουρντιέ και άλλοι προσθέτουν την habitus (έξις). Έτσι, έχουμε τις «προσαρμοσμένες προτιμήσεις» των «κάτω», δηλαδή τον ακρωτηριασμό των επιθυμιών τους στον Καλλικράτη-Προκρούστη των συμφερόντων της εξουσίας. Εν προκειμένω, μέσω του ελέγχου της πληροφόρησης, των μέσων μαζικής επικοινωνίας και της κοινωνικοποίησης, ελέγχονται οι σκέψεις και οι επιθυμίες και, έτσι, επιβάλλονται σε «κάποιους» οι επιθυμίες, που η εξουσία θέλει να έχουν. Η «αυτοεγκατάλειψη», η «αδράνεια» και η αποπολιτικοποίηση μπορεί να είναι αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας. Υπ’ αυτή την οπτική έχουμε μία εκούσια συμμόρφωση και ενδεχομένως και μία συνέργια καταπιεστών και καταπιεζόμενων. Και όπως λέει ο Αμάρτυα Σεν, ο φίλος του πρωθυπουργού, «οι πιο κραυγαλέες μορφές ανισοτήτων κι εκμετάλλευσης διαιωνίζονται στον κόσμο χάρη σε συμμαχίες (της εξουσίας) με στερημένους κι εκμεταλλευόμενους». Και τούτο γιατί «Η δυσφορία αντικαθίσταται από την αποδοχή, η απελπισμένη εξέγερση από την κομφορμιστική ηρεμία… και τα βάσανα κι ο θυμός από την εύθυμη καρτερία».
Όχι μιζέρια, ευθυμήστε φωνάζει η κυβέρνηση, συνδυάζοντας μία δέσμη εκμαυλισμών και εκβιασμών των πολιτών και οδηγώντας σ’ ένα χάχανο όπου κανείς δεν ξέρει γιατί γελά ούτε γιατί έχει πάψει να σκέφτεται(Ν. Πόστμαν: ο πολιτισμός της διασκέδασης μέχρι θανάτου)). Η εξουσία που βρίσκεται πίσω απ’ όλα αυτά (αναπαράγοντάς τα εκούσια ή ακούσια) είναι «αόρατη». Σύμφωνα με τον Μπουρντιέ από ένα σημείο και μετά η νομιμοποίηση του κοινωνικού καθεστώτος δεν προκαλείται πάντα «από μια εμπρόθετη και σκόπιμη δραστηριότητα προπαγάνδας ή συμβολικής επιβολής», αλλά μπορεί να υπακούει και σε «ασύνειδες» στρατηγικές (σχετική αυτονομία) της εξουσίας. Αυτό ακριβώς το σημείο έχει τονισθεί ιδιαίτερα από τον Ζίζεκ. Αντίθετα, ο Lukes επαναφέρει την έννοια της «ψευδούς συνείδησης» με την έννοια της άσκησης του «παραπλανάν» εκ μέρους της εξουσίας, που κυμαίνεται από «την καθαρή λογοκρισία και την παραπληροφόρηση μέχρι τους ποικίλους και ιδιαίτερους τρόπους «απομώρανσης» της κρίσης και την προαγωγή και συντήρηση κάθε είδους παραλογισμού και απατηλής σκέψης, μεταξύ των οποίων είναι και η ‘’φυσικοποίηση’’», που ουσιαστικά δεν είναι παρά «η συσκότιση των πηγών της επιθυμίας και της πεποίθησης». Εδώ έχουμε τα θύματα του Ντε Σαντ που συναινούν στο βιασμό τους. Σ’ αυτόν ακριβώς το βιασμό κάλεσe ο κ. Γ. Α. Παπανδρέου τον ελληνικό λαό να συναινέσει.

Η ανάδυση νέων δυνάμεων

Στις 10 το πρωί, σήμερα, συνεδριάζει το Υπουργικό Συμβούλιο, το μεσημέρι η Κοινοβουλευτική Ομάδα και το απόγευμα το Πολιτικό Συμβούλιο του ΠΑΣΟΚ. Ολόκληρη η ημέρα, συνεπώς, είναι αφιερωμένη στην τηλεοπτική τελετουργία των «μέτρων» στην οποία προεξάρχει ο πρωθυπουργός. Βλέπω ήδη τον πρωταγωνιστή(acteur) να εξέρχεται από το μέγαρο Μαξίμου, ακολουθούμενος από το χορό των υπουργών του, και να οδεύει, ακολουθούμενος κατά πόδας από την τηλεοπτική κάμερα, προς το κέντρο της σκηνής, το Κοινοβούλιο. Εδώ δεν θα επισυμβεί η μεγάλη εκείνη δραματοποίηση, όπως επί του πατρός Παπανδρέου, ο οποίος μπορούσε να ψεύδεται ακόμα και λέγοντας την αλήθεια. Απλώς θα έχουμε έναν κοινότοπο φενακισμό της αλήθειας μέσω των «ιερών αγελάδων»(αγορών) και των κακών «άλλων»(οίκοι αξιολόγησης, αντιπολίτευση κ.ά.). Eν προκειμένω «το μέσο είναι το μήνυμα» σύμφωνα με τη διάσημη ρήση του Μακλούαν.
Αλλά σε τι αποσκοπεί η χρήση του θεσμικού και του τηλεοπτικού άμβωνα, δηλαδή το όλο σημερινό τελετουργικό; Στην αφύπνιση των στελεχών, των μελών και των οπαδών του κυβερνώντος κόμματος με τη βοήθεια της πίστης στην παράδοση της πάλαι ποτέ σοσιαλδημοκρατικής ιδεολογίας του και της παρωχημένης, αντιδεξιάς ρητορικής του. Έτσι, όλα γίνονται αντί του ορθού λόγου, συναίσθημα και τα γεγονότα, όπως η τρομακτική ανεργία, η αποτυχία του Μνημονίου και τα νέα βάρβαρα μέτρα εξαφανίζονται ως δια μαγείας. Έτσι ακόμη και όταν ο «βασιλιάς είναι γυμνός», οι πιστοί του υπήκοοι θα εκλάβουν τη γύμνια του ως μια νέα ενδυματολογική αμφίεση, ως μια νέα μόδα, καθώς αυτός «ως αυθεντία ξέρει»! Η εξουσία –πιο συγκεκριμένα τα σύμβολα και οι συμβολισμοί της- «μετ-αλλάζει», μεταμορφώνει το μήνυμα, καθιστώντας την αλήθεια ψεύδος και το ψεύδος αλήθεια. Γι’ αυτό οι πολιτικοί θεσμοί, το πολιτικό σύστημα και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, κυρίως η τηλεόραση, είναι άρρηκτα συνδεδεμένα. Μόνο που κάποτε το όλο σύστημα αμφισβητείται. Και επειδή η αμφισβήτηση μέχρι τώρα ενσωματώνονταν εύκολα σαν η άλλη όψη του ίδιου νομίσματος, έχουμε τη γέννηση πρωτόγνωρων κινημάτων: Στην Κερατέα –δίκην γαλατικού χωριού- έχουμε ένα κίνημα πέρα από κόμματα, καθώς συναντώνται σ’ αυτό από συνταξιούχοι αστυνομικοί μέχρι αντι-εξουσιαστές. Το ίδιο σε λίγο θα συμβεί και στα Άνω Λιόσια. Ομοίως, το κίνημα «Δεν πληρώνω» αλλά και η «Σπίθα» του Μίκη Θεοδωράκη καθώς και το κίνημα των αντιμνημονιακών πανεπιστημιακών(Μπέης) υπερβαίνουν τα κόμματα και εκφράζουν πολίτες σε μία πατριωτική βάση, που αμφισβητεί το υπάρχον πολιτικό σύστημα. Αυτή η αυθόρμητη τάση της κοινωνίας να αντιδράσει φανερώνει ότι το πολιτικό σύστημα της μεταπολίτευσης με τους θεσμούς και τα πρόσωπά του έχει πλέον εκπνεύσει. Συγχρόνως, είναι σαφές ότι έχουμε κινήματα εθνικο-απελευθερωτικά, τα οποία καλούνται όμως να συναντηθούν με ανάλογα κινήματα άλλων χωρών(ευρωπαϊκή περιφέρεια) καθώς το πρόβλημα είναι διεθνές. Αυτή είναι η σημερινή ιδιαιτερότητα. Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμα και οι ΗΠΑ βρίσκονται στο έλεος των τραπεζών και των οίκων αξιολόγησης. Για να ξαναπάρει, συνεπώς, η πολιτική την πρωτοβουλία έναντι της οικονομίας χρειάζεται να αλλάξει το περιεχόμενό της και να σηκώσει «κεφάλι».
Αντ’ αυτού το ΠΑΣΟΚ θεωρεί ότι η αμφισβήτηση της αποδεδειγμένα αποτυχημένης πολιτικής του είναι «αντι-πατριωτική» καθώς σημαίνει την καταβαράθρωση της ήδη καταβαραθρωμένης Ελλάδας. Αυτό είναι μία αντίδραση με βάση το νόμο της αδράνειας σε ό,τι διαταράσσει τους κατεστημένους πολιτικούς θεσμούς, οδηγώντας σε κοινωνικούς αυτοματισμούς(ιδιότυπος εμφύλιος) και στην κρατική βία.

Η "φωτιά" που σώζει

Οι πολιτικές ελίτ του τόπου αλλά και οι αντίστοιχες διεθνείς αντιπαρατίθενται για το αν χρειάζεται αναδιάρθρωση ή όχι του ελληνικού δημόσιου χρέους. Την ίδια στιγμή νέα μέτρα έρχονται να τσακίσουν οριζοντίως και καθέτως τους μισθωτούς και τους συνταξιούχους με σκοπό να εξευμενιστούν τα τοτέμ που αποκαλούνται «αγορές». Κι όμως αυτό που ζούμε δεν είναι τίποτ’ άλλο παρά η μετακύλυση της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης στην περιφέρεια, ήτοι στις πιο αδύναμες χώρες και στις πιο αδύνατες οικονομικά τάξεις. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός για να δει το εξόφθαλμο. Αρκεί να μην έχει τυφλωθεί, εντελώς, από την καθεστωτική προπαγάνδα σύμφωνα με την οποία «δεν υπάρχει άλλος δρόμος».
Το επιβεβαίωσε και ο Γερμανός ιστορικός και κοινωνικός ερευνητής Καρλ Χάιντς Ροτ, που μίλησε σε εκδήλωση του Ινστιτούτου Γκαίτε Θεσσαλονίκης. «Οι άρχουσες ελίτ, είπε, σκοπεύουν να αποζημιώσουν τους διεθνείς επενδυτές, τους δανειστές (...), με το να κάνουν τις φτωχότερες τάξεις να πληρώσουν τα χρέη». Η αντίσταση των «κάτω» έχει μικρή δυναμική γιατί έχει περιοριστεί στα εθνικά σύνορα, ενώ το πρόβλημα είναι διεθνές. Αν συνεχιστεί αυτό, οι εργαζόμενοι θα περάσουν «άλλες δύο δεκαετίες δακρύων». Όσο για την Ελλάδα ο Ροτ θεωρεί ότι «Σε συνέχεια της εξέγερσης του Δεκεμβρίου 2008, οι διεθνείς επενδυτές άρχισαν να κερδοσκοπούν εις βάρος των ελληνικών ομολόγων». Σήμερα, προσθέτει, ο συνδυασμός λιτότητας και επιθετικών εξαγωγών από το γερμανικό κεφάλαιο και την κυβέρνηση, πνίγουν την ευρωπαϊκή περιφέρεια».
Τούτων δοθέντων, υπάρχει άλλος δρόμος; Η συντονισμένη αντίδραση της ευρωπαϊκής περιφέρειας, λέει ο Γερμανός διανοούμενος. Για να συμβεί αυτό απαιτούνται πρωτοβουλίες και διαμόρφωση κοινού μετώπου με χώρες όπως η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, το Βέλγιο, η Ισπανία και η Ιταλία. Για την ώρα έχουμε μόνο μεμονωμένες και σποραδικές αντιδράσεις χωρίς αποτέλεσμα. Ακόμη χειρότερα , κάποιοι επιρρίπτουν τις ευθύνες στο «λαό», παραγνωρίζοντας τη χειραγώγηση των συνειδήσεων μέσω της κυρίαρχης προπαγάνδας, που μπορεί να ξεσηκώσει τους ανθρώπους «να βάλλουν φωτιά (ακόμη και) στα δικά τους σπίτια»(Ε. Κανέτι).
Δυστυχώς, στην Ελλάδα η συνοχή των αντιδρώντων είναι εμμέσως πολιτική. Έτσι, στην Κερατέα εκείνο που συνέχει το πλήθος περισσότερο κι από την αδικία είναι η βία των Ματ. Το ίδιο ισχύει και για τους «συμβασιούχους». Γι’ αυτό είναι εύκολο να δημιουργηθεί το φαινόμενο της «διπλής (αντιτιθέμενης) μάζας», όπως στο ποδόσφαιρο. Δεν είναι τυχαία η σχέση των αντιδρώντων με τα γήπεδα αλλά και η αξιοποίησή τους στον περίφημο «κοινωνικό αυτοματισμό», όπου η μία κοινωνική ομάδα στρέφεται εναντίον της άλλης.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο οι «κάτω» παραμένουν έρμαια των διαθέσεων των «πάνω». Μόνο που πάντα υπάρχει ένα τυχαίο γεγονός, ένα μικρό κομμάτι γυαλί, που βάζει φωτιά και λαμπαδιάζει ο τόπος.

Υπάρχει ελπίδα

Σε καμία περίπτωση δεν ευθυνόμαστε όλοι το ίδιο για το σημερινό χάλι της Ελλάδας. Δεν κυβερνήσαμε όλοι, δεν επιχειρήσαμε όλοι, δεν βρέξαμε το βαμβάκι όλοι, δεν καρπωθήκαμε όλοι τα κοινοτικά κονδύλια, τις προμήθειες και τα αντισταθμιστικά ωφελήματα των εξοπλισμών, τις συνεχείς ανατιμήσεις των δημοσίων έργων, τα χρήματα της Ζίμενς, τα Ολυμπιακά έργα κ.ά. Κι, όμως, κάποτε κάποιοι που αυτοπροσδιορίστηκαν ως «εκσυγχρονιστές» επέβαλλαν και οι πολλοί αποδέχτηκαν ασμένως το λειτουργείν «εξύπνως». Σ’ αυτό τον «έξυπνο» οικονομικό πολιτισμό δεν τιμωρούνταν η κλοπή αλλά η αναποτελεσματικότητα, δηλαδή η σύλληψη του κλέπτη. Μήπως, αλήθεια, θυμάται ο σημερινός κήνσορας και πρώην θεράπων των «άσπρων και των μαύρων γατών» τι έλεγε τότε; Μήπως θυμάται ο κοντός ψευτοπροφήτης ότι η περίφημη Αντιγόνη της Goldman Sachs ήταν η ηρωίδα του βιβλίου του;
Αλλά κι αν ολόκληρη η Ελλάδα είναι πλέον μία κακοφορμισμένη, χαίνουσα πληγή δεν θα πρέπει να καταβυθιστούμε σ’ αυτή, δοξολογώντας την αδράνεια. Αντιθέτως, «θα πρέπει να αντλήσουμε κι απ’ αυτήν έστω κι αν δεν παράγει τίποτα παρά μονάχα βατράχια, και νυχτερίδες, και ανθρωπάρια», όπως έλεγε για τη χώρα του σε ανάλογες συνθήκες ο Χ. Μίλερ. Για να συμβεί αυτό πρέπει να αντλήσουμε από τα συνδικάτα ακόμη κι αν είναι εξωνημένα. Να δεχθούμε ότι δεν είναι όλοι οι πολιτικοί το ίδιο και να αναζωογονήσουμε τους κοινωνικούς θεσμούς. Να αναπτύξουμε νέα κινήματα πατριωτισμού και αλληλεγγύης. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να αποδεχθούμε και τον κανιβαλικό νεοφιλελευθερισμό των μνημονιακών.
Πρέπει, αντιθέτως, να ξαναδημιουργήσουμε την πολιτική και κοινωνική συλλογικότητα όπου δεν θα έχουν θέσει τα επιτυχημένα μικροεγώ που ζέχνουν μίσος και πύον αλλά τα μεγάλα και επικά Εγώ της ανιδιοτέλειας, της προσφοράς και της γενναιοδωρίας. Να ιδρύσουμε ένα νέο ελληνικό πολιτισμό, επιστρέφοντας στην παράδοση και αντλώντας ότι χρειαζόμαστε από εκεί, λέγοντας όχι στα έρημα νησιά, στις φυγές και στις πολιτισμένες ερήμους. Στην Ελλάδα του 2011 επαναλαμβάνεται η «Μαύρη Άνοιξη» του 1936 στις ΗΠΑ, αλλά με τρόπο ευρωπαϊκό. Γιατί η Ευρώπη είναι σύμφωνα πάντα με τον Χ. Μίλερ μια πουτάνα που έχει χαραγμένο στο πρόσωπό της όλη την «πάλη του πολιτισμού. Οι μεταναστεύσεις, τα μίση και οι διωγμοί, οι πόλεμοι…» συνέβησαν εδώ. Εδώ τα πρόσωπα «είναι συντεθειμένα… με όρους φυλής, χαρακτήρα, ιστορίας», με τους όρους της ακόπαστης σύγκρουσης «ανάμεσα στον άνθρωπο και την πραγματικότητα».
Στην Ελλάδα το πραγματικό δεν έχει σβήσει εντελώς από τη θεατρικοποίησή του. Το ελληνικό πρόσωπο δεν πρόλαβε ν’ ανοίξει εντελώς από το μπότοξ, ούτε η ελληνική ψυχή να δηλητηριαστεί ανεπανόρθωτα από το προζάκ της δυτικής ατομικότητας. Τον πλήρη ελληνικό εκφυλισμό πρόλαβε η παρακμή του δυτικού πολιτισμού και η προϊούσα πτώση της αμερικανικής αυτοκρατορίας. Γι’ αυτό υπάρχει ακόμα ελπίδα.

Εισαγόμενη διαφθορά και Αργεντινή

Η «αναδιάρθρωση» αποκαλείται, πλέον, «οικονομική διευκόλυνση». Το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας, το είπαν «αξιοποίηση», την κατάργηση σχολείων «συγχώνευση», τη μείωση των μισθών και τον εκφυλισμό του συνδικαλίζεσθαι(σ.σ. λογοκρισία Ρωμανιά από τη ΓΣΕΕ) την αποκαλούν «ανταγωνιστικότητα». Πίσω από τις λέξεις, τις φράσεις και τους νεολογισμούς αποκρύπτουν τις αλυσίδες. Παντού ψέματα αναμεμιγμένα με τρομοκρατικό φόβο, το φόβο της χρεοκοπίας, την ανασφάλεια και τη διαλυτική λειτουργία του κοινωνικού αυτοματισμού. Ο τρόμος της χρεοκοπίας, η επιβολή της αντίληψης ότι είμαστε φτωχοί, διεφθαρμένοι κι ανίκανοι να διαχειριστούμε την κρίση είναι από τις βασικές λειτουργίες του ιδεολογικού μηχανισμού του νεοφιλελευθερισμού σύμφωνα με τον Αργεντινό οικονομολόγο Κλαούντιο Κατς. «Το μυστικό στην πολιτική διαμάχη είναι να ξέρεις ποιες είναι οι δυνάμεις σου» λέει ο μελετητής σαν απόσταγμα της εμπειρίας του από την ανάλογη κατάσταση της χώρας του, της Αργεντινής. Άρα, δεν θα πρέπει να επαναλαμβάνουμε τις νεοφιλελεύθερες συνταγές, που ήδη έχουν χρεοκοπήσει, όπως σημειώνει πλέον ακόμα και ο Economist. Θα πρέπει να ξεχωρίζουμε αν έχει δίκαιο ο υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας, που μιλάει για αναδιάρθρωση, ή ο τεχνοκράτης Όλι Ρεν, που ισχυρίζεται το αντίθετο. Σ’ αυτή την κατεύθυνση είναι απολύτως σαφές ότι τα νέα μέτρα λιτότητας που αναμένονται μέχρι τις 15 Απριλίου όχι μόνο δεν συνιστούν λύση, αλλά θα βυθίσουν τη χώρα ακόμη περισσότερο στην ύφεση, παρά τις περί του αντιθέτου προβλέψεις του ΔΝΤ! Ποια είναι η διαφορετική συνταγή; Το συντεταγμένο «κούρεμα» του χρέους με τη σύγχρονη μείωση των επιτοκίων. Αυτό θα δώσει ώθηση στην ανάπτυξη. Αλλά πως θα γίνει το «κούρεμα»; Πρώτα πρέπει να αφαιρεθεί το «βρώμικο» χρέος. Αυτό είναι το χρέος που προέκυψε από τη διαφθορά, που προήλθε από το εξωτερικό. Ζίμενς, υποβρύχια, αεροπλάνα, φαρμακευτικό υλικό κ.ά. εντάσσονται σ’ αυτή την κατηγορία. Δεν είναι τυχαία η περίπτωση φαρμακευτικών εταιριών, όπως αυτή η οποία, χθες, έκανε εξωδικαστικό συμβιβασμό με την κυβέρνησης Ομπάμα και αναγκάστηκε να πληρώσει 70 εκατομμύρια δολάρια για να αποφύγει τη δίωξη εξαιτίας δωροδοκιών αξιωματούχων ξένων χωρών. Μία από τις χώρες αυτές είναι και η Ελλάδα. Εδώ η εταιρία δρούσε μέσω θυγατρικής της, η οποία φέρεται να δωροδοκούσε γιατρούς μεγάλων νοσοκομείων ώστε να προτιμούν τα προϊόντα της σε πολλαπλάσια τιμή! Άρα εκτός από την εγχώρια διαφθορά, υπάρχει και η εισαγόμενη. Συνεπώς, τόσο το δημοσιονομικό έλλειμμα όσο και το δημόσιο χρέος αυξάνονται με ευθύνη εταιρειών που ελαύνουν από τις ΗΠΑ, τη Γερμανία και άλλες αναπτυγμένες χώρες. Γι’ αυτό το «κούρεμα» του χρέους έχει νομιμοποιητική βάση. Μόνο που χρειάζεται σθένος από τους κυβερνώντες για να το απαιτήσουν.
Τελικά, όπως λέει ο Κλαούντιο Κατς, η Αργεντινή είδε άσπρη μέρα «μόνον όταν σταμάτησε να κάνει ό,τι τις ζητούσαν οι πιστωτές». Το ίδιο πρέπει να κάνει και η Ελλάδα.

Είναι δυνατόν, γιατί δεν γίνεται αλλιώς

Η πρώην υπουργός και βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Βάσω Παπανδρέου ασκεί δριμύτατη κριτική στην οικονομική πολιτική της κυβέρνησής της, η οποία, όπως λέει, οδηγεί στη «συλλογική κατάθλιψη». Κι άλλοι έχουν διατυπώσει την άποψη περί συλλογικής κατάθλιψης, αλλά κάνουν λάθος, καθώς η συλλογικότητα θα καθιστούσε εύκολη την πολιτικοποίηση της κατάθλιψης. Έτσι, ο επιχειρηματίας της Αράχωβας θα έβρισκε πιο πολιτικούς τρόπους αντίδρασης από την αυτοχειρία. Συνεπώς, η κατάθλιψη, όπως και η αγωνία είναι ατομικές και όχι συλλογικές.
Ο ατομικισμός, η ιδεολογία που νίκησε κατά κράτος τη συλλογικότητα, πεθαίνει, σήμερα, από ακραία διάταση-συσσώρευση και υπερβολική χυδαιότητα, από αυτανάφλεξη, αλλά χρειάστηκε για να συμβεί αυτό η οικονομική κρίση και η κρίση της ιδεολογίας της ατομικότητας, που συνιστούσε κίνητρο για την άνοδο των μεσαίων τάξεων. Οι τελευταίες, τώρα, εξαφανίζονται και μαζί η κομματική βάση της πάλαι ποτέ σοσιαλδημοκρατίας. Αλλά και οι υπόλοιποι κομματικοί σχηματισμοί αντιμετώπισαν προβλήματα από την επικράτηση της ατομικότητας. Τι συμβαίνει, άραγε, σήμερα; Μπορούν οι εθισμένοι στην ατομικιστική ιδεολογία να επανέλθουν σε ό,τι είχαν απορρίψει, δηλαδή τη συλλογικότητα; Πάρα πολύ δύσκολα καθώς οι θεσμοί της παλιάς συλλογικότητας έχουν χαθεί μαζί με την Πόλη και το Χωριό. Η διέξοδος απαιτεί την επανεφεύρεση των συλλογικών θεσμών προσαρμοσμένων στη σύγχρονη πραγματικότητα και μία νέα Γλώσσα. Αλλά για να έχουμε μια νέα ποίηση και μια νέα γλώσσα απαιτείται να γίνεται σαφής η οπτική μας γωνία, η θέση απ’ όπου βλέπουμε τον κόσμο(από το μέρος των «κάτω» ή των «πάνω»). Γιατί ούτε ο κόσμος μπορεί να γίνει κατανοητός, ούτε να εμπνευσθεί, ούτε μία αλλαγή να διαρκέσει αν δεν έχει τη δική της Ποίηση, το δικό της περιεχόμενο. Αλλά ποιος θα «τραγουδήσει» σήμερα τον πολιτισμό της φτώχειας και το προσφάϊσμα της ζωής, ποιος ποιητής, ποιος Δάντης θα μιλήσει γι’ αυτό το «χάνι του πόνου»; Ποιοι θα είναι οι ρινηλάτες του νέου κόσμου; Αν ο Αυγουστίνος είπε «Είμαι, με γνωρίζω, με αγαπώ», εισάγοντας την ατομικότητα, ποιος νέος Απολλινάριος θα πει ότι «στον άνθρωπο η αρχή της ενέργειας είναι το εμείς, το ύψιστο κομμάτι του είναι, το υπέρ την ψυχή και το σώμα»; Πως θα συναρτηθεί το Εμείς με την ελευθερία της ατομικής «εντοπιότητας»; Είναι αυτό δυνατό στον κόσμο που ζούμε, στον κόσμο όχι του Είναι αλλά του κατέχειν; Είναι δυνατό, γιατί δεν γίνεται αλλιώς.

Τοξικά ομόλογα και Φουκουσίμα

Από τα τοξικά ομόλογα των τραπεζών που «δηλητηρίασαν» μεταφορικά το 2008 την παγκόσμια οικονομία, στη θανάσιμη δηλητηρίαση της φύσης από τη ραδιενέργεια των πυρηνικών εργοστασίων της Φουκουσίμα. Τις δύο περιπτώσεις συνδέει ο ίδιος στόχος: Η μεγιστοποίηση του κέρδους. Στο βωμό του κέρδους θυσίασαν οι Ιάπωνες την ασφάλειά τους, κατασκευάζοντας πυρηνικό εργοστάσιο στην άκρως σεισμογενή περιοχή τους, το οποίο διαχειρίζονταν η ιδιωτική εταιρεία Tepco, αυτή που ρίχνει, σήμερα, ραδιενεργό νερό στη θάλασσα, αποκρύπτοντας πολλά σοβαρά ατυχήματα στο παρελθόν. Στην ίδια λογική υπακούοντας και οι Τούρκοι, ετοιμάζονται να κατασκευάσουν πυρηνικό εργοστάσιο σε μία επίσης σεισμογενή περιοχή. Για να αντιληφθούμε την κοινή αιτία των φαινομενικά διαφορετικών προβλημάτων θα πρέπει να ανατρέξουμε σ’ εκείνους που τα είχαν προβλέψει, όπως ο Ουίλιαμ Γκρέιντερ, ο οποίος στο βιβλίο του «Κανιβαλικός καπιταλισμός» σημείωνε πως το κεντρικό οικονομικό πρόβλημα στην εποχή μας, η οποία δεν είναι και τόσο διαφορετικής φύσεως από την προηγούμενη βιομηχανική επανάσταση, είναι η υπερβολική προσφορά, «η συσσώρευση πλεοναζόντων εργοστασίων, καθώς χτίζονται συγχρόνως και νέα στις αναδυόμενες αγορές, η μαζική ανεργία και οι φθίνοντες μισθοί, οι αρρύθμιστοι εμπορικοί αγώνες για είσοδο στην αγορά και τα μερίδια στη βιομηχανική βάση, ο κορεσμός της αγοράς που ρίχνει τιμές και κέρδη, οι ανελέητοι ανταγωνισμοί που οδηγούν στη δημιουργία καρτέλ...». Η υπερβολική, λοιπόν, προσφορά δεν μπορεί να απορροφηθεί ούτε από τον άνεργο καταναλωτή ούτε από το συνεχώς μειούμενο μισθό του εργαζόμενου. Η υπερσυσσώρευση, συνεπώς, λειτουργεί σαν ένα «πανωσήκωμα» που απειλεί να γκρεμίσει όλο το οικοδόμημα. Και είναι ψευδαίσθηση ότι το σύστημα μπορεί να αυτορυθμιστεί επιτυγχάνοντας μία ισορροπία μεταξύ προσφοράς-ζήτησης και χαλιναγωγώντας την τάση του κεφαλαίου για γρήγορη και υψηλότερη απόδοση.
Η ισορροπία μεταξύ οικονομίας και κοινωνίας με τη διαμόρφωση «ορίων συσσώρευσης» είναι μία πλάνη, όπως έχουν σήμερα τα πράγματα, καθώς η προσπάθεια διαμόρφωσης κάτι τέτοιου σε εθνικό επίπεδο είναι σαν να προσπαθεί κανείς να ξεφύγει μόνος του από την παγκόσμια μαφία. Συνεπώς, ή θα υπάρξει ένα παγκόσμιο κίνημα που δεν θα αμύνεται απλώς αλλά και θα προτείνει, αντιπαραθέτοντας ένα νέο είδος ανθρώπου στο σημερινό εγωτικό κανίβαλο, ένα είδος που θα βρίσκει τον εαυτό του και την πλήρωσή του στο Εμείς, στη συλλογικότητα, που θα επανεφεύρει την Αγάπη ως αρμό των διυποκειμενικών σχέσεων σε βάρος της δύναμης και της απληστίας, που θα προτείνει μία προοπτική της εργασίας που δεν θα είναι άχθος αλλά δημιουργία, ή η σημερινή κίνηση με ιλιγγιώδη ταχύτητα του κανιβαλικού καπιταλισμού, που ήδη έχει στρατιωτικοποιήσει τις οικονομικές σχέσεις και σαρώνει το κράτος πρόνοιας, προς την άβυσσο θα συνεχιστεί αδιατάρακτα. Με άλλα λόγια, χρειάζεται ένα παγκόσμιο κίνημα της διευρυμένης πολιτικής και κοινωνικής «οικολογίας», που θα περιλαμβάνει τη σχέση μας με τη φύση (που σημαίνει επίσης ένα οικονομικό όριο στη συσσώρευση αλλά και να ξαναγίνουμε «φυσικοί») αλλά και τις σχέσεις μεταξύ των κατοίκων του «οίκου» που λέγεται Γη, των ανθρώπων ως μερών της φύσης. Αυτό σημαίνει επανένταξη του ανθρώπου και του πνεύματός του στη φύση και τη φύση του. Σημαίνει μια νέα φιλοσοφία και στάση ζωής, σύμφωνα με την οποία ο άνθρωπος δεν είναι εκτός αλλά εντός της φύσης.
Γι’ αυτό η πραγματική αλλαγή απαιτεί τη διαμόρφωση μιας νέας πρότασης, μιας νέας διευρυμένης οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής οικολογίας που θα λαμβάνει υπόψη της τόσο το χρόνο και τα όρια εκμετάλλευσης της φύσης όσο και τη βελτιστοποίηση της ποιότητας των συνθηκών ζωής του ανθρώπου.

Η ανυπακοή και ο Κύρκος

Όποιος δεν υπακούει είναι φασίστας. Σ’ αυτό το συμπέρασμα οδηγεί η ταύτιση από τον Λεωνίδα Κύρκο του κινήματος της ανυπακοής με το Μουσολίνι! Φασιστική, συνεπώς, η ανυπακοή της Αντιγόνης, φασιστικό το κίνημα «Δεν πληρώνω», φασίστας κι εκείνος ο «πελιδνά άμεμπτος, θλιβερά σεβαστός, αθεράπευτα μόνος» Μπάρτλεμπυ με την ιδιότυπη παθητική αντίσταση, που γινόταν με τέτοιο νηφάλιο αλλά και παράλογο τρόπο ώστε κλόνιζε τις βασικές πεποιθήσεις του εργοδότη του. Παραδόξως, ενώ η ανυπακοή θεωρείται φασιστική είναι και απολιτική σύμφωνα με τον Κύρκο. Αλλά ο φασισμός είναι απολύτως πολιτικός. Εν προκειμένω, μάλιστα, φασισμός είναι η κατασυκοφάντηση και η μηδενική ανοχή απέναντι σ’ ένα κίνημα. Κι αυτό γιατί δεν υπάρχει καμία ανοχή στη διαφωνία.
Ο Γ. Χάμπερμας επισημαίνει ότι «η παντελής αποδόμηση της έννοιας της ανεκτικότητας οδηγεί σε παγίδα». Γιατί σε μία δημοκρατία «κανείς δεν έχει το προνόμιο να χαράζει τα όρια της ανεκτικότητας μόνο από την οπτική γωνία των εκάστοτε δικών του αξιολογικών τοποθετήσεων». Στη δημοκρατία τα όρια αυτά καθορίζονται με βάση τους κοινούς αξιολογικούς προσανατολισμούς που βρίσκουν την έκφρασή τους στο Σύνταγμα. Συνεπώς, τα όρια ακόμη και η υπέρβασή τους -«ειρηνική ανυπακοή»- καθορίζονται από το Σύνταγμα με ό,τι αυτό σημαίνει (δηλαδή την αποτύπωση ενός συγκεκριμένου συσχετισμού δυνάμεων). Σ’ αυτή την κατεύθυνση το Σύνταγμα ανέχεται ακόμη και τους αντιπάλους της δημοκρατίας, όπως τους «βλέπει» η πλειοψηφία, οι οποίοι αύριο θα μπορούσαν να αποδειχθούν οι πραγματικοί φίλοι της. Η «ανοιχτή κοινότητα» δεν υπόσχεται λέει ο Γερμανός φιλόσοφος μόνο «αλληλεγγύη και μη διακριτική συμπερίληψη, σημαίνει συγχρόνως το ίδιο δικαίωμα του καθενός για ατομικότητα και διαφορετικότητα». Αλλά αυτό είναι ένα θεωρητικό σχήμα. Το Σύνταγμα, έτσι όπως είναι όλα τα συντάγματα σήμερα, αλλά και οι δυτικές κοινότητες έχουν παύσει να είναι «ανοιχτά», δηλαδή ανεκτικά. Άρα, έχουμε ένα πρόβλημα δημοκρατίας. Γενικά, μπορεί κάποιος να στρέφεται ακόμα και εναντίον του νόμου; Ναι, έλεγε ο Χάουαρντ Ζιν, αρκεί η πράξη του να συνάδει με την ευρύτερη έννοια της δικαιοσύνης. Συνεπώς, όταν ο νόμος υπηρετεί την αδικία μπορεί να τον παραβαίνει κανείς. Με άλλα λόγια ότι είναι νόμιμο δεν είναι και ηθικό. Αλλά γιατί αυτή η επίθεση στα νέα κινήματα; Γιατί, όντας de facto πολιτικά υπερβαίνουν τα υφιστάμενα κομματικά σχήματα που είναι απαξιωμένα από την πλειοψηφία της κοινής γνώμης.
Δεν είναι, εντέλει, σ’ αυτό το πλαίσιο τυχαία η επίθεση στα αυθόρμητα κινήματα, στις μικρές εφημερίδες αλλά και στα blogs του διαδικτύου.

Παραγωγή ευγένειας

«Μη πάρεις τα μάτια σου από μένα και χαθώ μες στο σκοτάδι» έλεγε η Μαρία Πολυδούρη στον αγαπημένο της Κώστα Καρυωτάκη. «Σπάσε το ρυθμό και πίστεψέ με, ένωσε τα πνευμόνια μου, γέμισε τα φράγματα με χώμα και λουλούδια, μη με πουλάς για το φεγγάρι…» έγραφε ο Φουέντες. Μη με πουλάς για το φεγγάρι! Το ίδιο λέγαμε κι εμείς στην «Ωραία της Ημέρας», στο φωτεινό αντικείμενο της εφηβείας μας, η οποία χθες μας είπε με όλη την αλαζονεία της αρχαίας ομορφιάς της πως «Η Ελλάδα είναι σαν τον ουρανό με τ’ άστρα». Σήμερα, όμως, δεν θα μιλήσουμε ούτε για την ομορφιά ούτε για το μέτρο των αρχαίων Ελλήνων, θα μιλήσουμε για την ιστορία μας και το νεοελληνικό πολιτισμό, την ερμηνεία των οποίων θέλουν να οικειοποιηθούν μονοπωλιακά κάποια μεγάλα εκδοτικά συγκροτήματα.
Σύμφωνα με τον Σβορώνο ο χαρακτήρας μιας κοινωνίας εμφαίνεται στο «είδος της ιστορίας που γράφει». Τι ιστορία γράψαμε οι νεοέλληνες; Ο ίδιος ο Σβορώνος αναφέρεται στις περιπέτειες της «ιδότυπης» ελληνικής κοινωνίας «χωρίς να αγνοήσει» τις προσπάθειες της «διανόησής της για την αποσαφήνιση και την απομυθοποίηση των στοιχείων που συνιστούν τον πραγματικό νεοελληνικό πολιτισμό, τοποθετημένο στο σύνολο του ευρωπαϊκού πνεύματος όπου και ανήκει»(1976). Άρα έχουμε «μύθους», που είναι αναγκαίοι στην προσπάθεια διαμόρφωσης εθνικής συνείδησης(σύμφωνα με την «υποκειμενική» προσέγγιση-συγκρητισμός- η επιλεκτική αμνησία, η λήθη και περισσότερο το «ιστορικό σφάλμα» συνιστούν ουσιώδεις παράγοντες στη δημιουργία ενός έθνους, γι’ αυτό η πρόοδος των ιστορικών μελετών συνεπάγεται κινδύνους για τη nationalite, Νούτσος). Επίσης, ανήκουμε στο ευρωπαϊκό πνεύμα. Ποιος όμως έχει το μονοπώλιο αυτής ή της άλλης ερμηνείας; Κανείς. Εξάλλου η διαμόρφωση της εθνικής ταυτότητας απαιτεί τη «συνέργια πολλών παραγόντων»(Ν. Πουλαντζάς). Επίσης, «δεν μπορεί να υπάρξει μέθοδος ικανή να προβλέψει όλες τις συγκεκριμένες περιπτώσεις και συνάμα να συνδέσει ρητά τη διερεύνησή τους με τον εκάστοτε κανόνα»(Π. Κονδύλης). Με άλλα λόγια το συγκεκριμένο δεν μπορεί να υπαχθεί σε κανόνες καθώς είναι η «σύνοψη πολλών καθορισμών». Σε κάθε περίπτωση, η διαμόρφωση μιας νέας εθνικής ταυτότητας έχει ανάγκη την επιστροφή στις ρίζες, δηλαδή στην παράδοση, όπως συνέβη και στην Ελλάδα στο τέλος του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα. Αυτή η «επιστροφή» δεν γίνεται χωρίς όρους. Επιστρέφοντας στην παράδοση, συγχρόνως την επινοούμε, την αλλάζουμε καθώς δεν την «βλέπουμε» μόνο υπό μία διαχρονική οπτική αλλά και με βάση τις συγχρονικές μας ανάγκες. Άρα, υπάρχει ένας «αναστοχασμός», καθώς οι ανάγκες ποικίλλουν, και επιπλέον δεν είναι ενιαίες στους «πάνω» και στους «κάτω». Το ίδιο και οι παραδόσεις, καθώς στην Ελλάδα έχουμε μία «λόγια» και μία «λαϊκή» παράδοση. Η «λόγια» είναι έντονα επηρεασμένη από τον ευρωπαϊκό διαφωτισμό και ίσως τις γεωπολιτικές των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων, ενώ η «λαϊκή» είναι επηρεασμένη από την Ανατολή. Η επιρροή αυτή της «λαϊκής» παράδοσης από την Ανατολή χαρακτηρίζεται από τους λόγιους «διαφθορά ηθών και χαρακτήρος» που τους πρέπει «επανόρθωσις»(Ανώνυμος). Το ίδιο έλεγε και ο Κοραής όταν μιλούσε για οικονομική και πνευματική αφύπνιση λόγω της διαφθοράς των ηθών από την κατάκτηση. Παρόλα αυτά ο Κοραής μιλούσε για μία καταφατική αντιμετώπιση και όχι άρνηση της Ανατολής. Όμως, η Ανατολή απωθήθηκε συνολικά ως «διαφθορά». Γι’ αυτό ο Ελύτης μίλησε για τους «τολμητίες» που ενδιαφέρθηκαν για τις παραμελημένες «αξίες της Ανατολής»(γενιά του ’30), αλλά και για το κριτήριο σημασίας λαών που είναι «πόση ευγένεια παράγουν ακόμη και κάτω από τις πιο δυσμενείς και βάναυσες συνθήκες». Πόση ευγένεια παράγουμε σήμερα στην Ελλάδα; Μηδέν. Κι όμως, ευγένεια, τουλάχιστον, θα μπορούσαμε να παράγουμε.

Οι ολιγάρχες και οι ισολογισμοί

Καταργούν σχολεία, καταργούν πανεπιστήμια, εξαλείφουν τους μικρομεσαίους επιχειρηματίες, παντού υπερσυγκέντρωση και ολιγοπώλια. Η ολιγαρχία είναι έτοιμη να επιβληθεί και με το νόμο. Δεκαεπτά βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος πήραν το «σήμα» από μεγάλη εφημερίδα και ξεκίνησαν την επίθεση κατάργησης των μικρών εφημερίδων. Όχι, το θέμα δεν είναι οικονομικό, είναι αμιγώς πολιτικό. Οι «μικροί» χαλάνε την πιάτσα και τον πλήρη έλεγχο του πολιτικού και οικονομικού παιγνίου από τους «μεγάλους». Για την ακρίβεια οι «μικροί» δεν χωράνε στη σύγχρονη «βιομηχανία της συνείδησης», η οποία δεν περιορίζεται απλώς στην ενημέρωση, αλλά επιδιώκει να καθορίζει και το πλαίσιό της. Γιατί η βιομηχανία αυτή έχει στόχο την πλήρη χειραγώγηση των πολιτών, οδηγώντας την πολιτική εξουσία στην εξάρτηση και την απαξίωση. Γιατί οι πολίτες και κάποιοι πολιτικοί, «αυτοί οι πεισματάρηδες οπαδοί της λαϊκότητας»(Ρ. Ντεμπρέ), που προσπαθούν να διακρίνουν μεταξύ ορθολογισμού και πίστης και να δώσουν στην εκκοσμικευμένη εξουσία τον αναγκαίο χώρο, χωρίς να κάνουν μεταφυσικές παραχωρήσεις, αυτού του είδους τα… «παράσιτα» πρέπει να εξοντωθούν. Γιατί η χειραγώγηση της συνείδησης των πολιτών και της πολιτικής είναι απολύτως αναγκαία στα εξωθεσμικά οικονομικά συμφέροντα που χθες υποστήριζαν το σχέδιο Ανάν και σήμερα το Μνημόνιο, επιχειρώντας να επιβάλλουν «συγκυβερνήσεις» και το νεοφιλελεύθερο ολοκληρωτισμό, όπου οι εργαζόμενοι θα είναι περιττοί, εντελώς απονεκρωμένοι με όπλο τη γλώσσα μιας αγοραίας κουλτούρας-πολτού. Γιατί και οι λέξεις έχουν αφεντικά. Γιατί αυτοί που κατέχουν τις λέξεις, την πνευματική εξουσία, οι «ιδιοκτήτες» της γλώσσας επιβάλλουν και τον χαρακτήρα των κοινωνικών σχέσεων, μας υποβάλλουν τον τρόπο που αγαπάμε, που μισούμε, που σκεφτόμαστε και ονειρευόμαστε. Γιατί αυτός που κατέχει την εξουσία των λέξεων κατέχει και την πολιτική ηγεμονία.
Βρισκόμαστε, συνεπώς, μπροστά σ’ ένα ολοκληρωτικό παιγνίδι όπου οι μόνοι που θα σωθούν θα είναι οι «μεγάλοι», οι μεγαλο-επιχειρηματίες, οι μεγαλογιατροί, οι μεγαλοδικηγόροι, οι μεγαλοδημοσιογράφοι κ.ά. Αυτή η ταξική κατηγοριοποίηση υφίσταται στο εσωτερικό κάθε κοινωνικής κατηγορίας και ομάδας, η οποία δομείται με ιεραρχική, πυραμιδική μορφή. Οι «μεγάλοι» (οι πάνω) όλων των κατηγοριών είναι αυτοί που διαπλέκονται μεταξύ τους, επιδιώκοντας, σήμερα, την απόρριψη στον Καιάδα –ή στην Κερατέα- των «μικρών» δίκην σκουπιδιών. Ο Λέστερ Θόροου (σύμβουλος του Κλίντον) το έλεγε κυνικά: «σήμερα ψηφίζουν μόνο οι πλούσιοι» με τις ψήφους που αγοράζουν! Αλλά αυτό δεν είναι δημοκρατία, είναι ολιγαρχία. Και οι πολιτικοί δεν είναι παρά πλασιέ των μεγάλων συμφερόντων. Αλλά τι κάνει η μεγάλη πλειονότητα των δημοσιογράφων που είναι άνεργοι ή αντιμετωπίζουν το φάσμα της ανεργίας; Είναι, δυστυχώς, εγκλωβισμένοι στην αδυναμία της συνδικαλιστικής του ηγεσίας. Γι’ αυτό τώρα ένας μόνο είναι ο τρόπος αντίδρασης, να επιβληθεί και να κηρυχθεί απεργία διαρκείας.