Αντιστροφή

Με το χιούμορ, με τον αυτοσαρκασμό σχετικεύουμε τον εαυτό. Γι’ αυτό η γιορτή της αποκριάς δεν είναι μόνο η τροφοδοσία της ελπίδας μέσα από την αρχαία ελληνική «άρση», είναι και το ξαλάφρωμα από την πλησμονή του εαυτού, το πολύ Εγώ, απ’ ό,τι κάνει την καρδιά βασάλτινη και το ναρκισσισμό μας άπειρο. Για να συμβεί αυτό οι φραγμοί, τα συνήθη όρια πρέπει να πέσουν σε μια τελετουργική στιγμή, τη στιγμή της «κάθαρσης», που κυρώνεται από έναν θρησκευτικό –ειδωλολατρικό και χριστιανικό εν ταυτώ- καθαγιασμό. Έτσι, το διαχρονικό religious(ετυμολογικά ανα-τυλισσόμενος) θα σημαίνει την αναδέσμευση στην ισότητα, μα πιο πολύ στην εξισορρόπηση, έστω για μια στιγμή, των κοινωνικών αντιφάσεων και των δαχωρισμών. Τώρα είναι οι κοινωνικές αντιθέσεις που απωθούνται και όχι οι επιθυμίες. Γι’ αυτό ο υπηρέτης τολμά να… «χουφτώσει» την πριγκήπισσα, αναζωογονόντας την ευνουχισμένη στην κανονικότητα επιθυμία του, ενώ το Εγώ της αριστοκράτισσας γίνεται για μια στιγμή, χαρούμενη ωστόσο, σμπαράλια. Ο πρώτος θα αναθερμάνει ομοίως την ελπίδα του ότι ο ελληνικός σωρείτης δεν ψεύδεται, ότι «Θα γυρίσει ο τροχός να γ… κι ο φτωχός»! Τι γίνεται όμως σήμερα; Από την πραγματική ανατροπή των ορίων της καθεστηκυίας τάξης περάσαμε στην εικονική ανατροπή και τη θέασή της. Η «λαϊκή» συμμετοχή στη γιορτή εξαντλείται, πλέον, στο θέαμα κάποιων δυστυχισμένων χορευτριών λατινοαμερικάνικης προέλευσης, που οι Δήμοι στρατολογούν από τα μπαρ τη περιοχής τους για την περίσταση! Το «μ…» δεν είναι πια στην «κερασιά», αλλά στη μπάρα! Κι εκείνο που προσφέρει η γυμνότητα της βραζιλιάνας χορεύτριας είναι μόνο μια ηδονοβλεπτική διασκέδαση μέχρι θανάτου από το χάχανο, όπου κανείς δεν ξέρει γιατί γελά ούτε γιατί έχει πάψει να σκέφτεται.
Τελικά, στην εποχή του Homo festivus, της τεχνητής διαφάνειας, της ομοιογενοποίησης και της εικονικής άρσης των διαχωριστικών γραμμών, η αποκριά όπως κάθε «κάθ-αρση» και αυτοκάθαρση, χάνει το νόημά της. Η γιορτή που σώζει από τη βία της συσσώρευσης των απωθημένων επιθυμιών και καταπιέσεων δεν υπάρχει. Η αντιστροφή δεν επισυμβαίνει κι έτσι δεν υφίσταται η βασική προϋπόθεση του χιούμορ και του λυτρωτικού αυτοσαρκασμού.
Ακόμα και οι μάσκες δεν σημαίνουν πλέον τίποτ’ άλλο ειμή μόνο την υποκρισία, δηλαδή κάτι πέρα και πάνω από το ψέμα. Διότι κάτω από τις πολλαπλές μας μάσκες είμαστε εμείς. Μόνο που εκείνη η τελευταία μάσκα που είναι το προσωπείο μας, δεν είναι το πρόσωπό μας, δεν υπάρχει πρόσωπο αλλά ένα συμπίλημα ευρωαμερικανιάς και ανατολής, το οποίο εκπροσωπεί επαξίως η μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων ταγών, πνευματικών και πολιτικών. Γι’ αυτό η αποκριά, για την ακρίβεια η μασκαράτα (ως χαμαιλεοντισμός των «μασκών ευκαιρίας») κατέστη μιας διαρκής διαδικασία με συνέπεια ως γιορτή, ως εξαίρεση να απωλέσει κάθε σημασία.
Παρ’ όλα αυτά, ας ταξιδέψουμε σε ό,τι έχει απομείνει από την αποχαλίνωση. Ας πάμε εκεί όπου ο χρόνος, αυτός ο απαθής φονιάς, εξακολουθεί να καταργείται μέσα και μέσω της γιορτής, εκεί όπου ακόμα αυτή διατηρεί το στοιχείο της πραγματικής αρχαίας άρσης.

Πόλεμος

Λόγος πύρινος, αισιόδοξος, χειμαρρώδης, ελπιδοφόρος. Ο Ομπάμα μίλησε όπως τον συμβούλευσε την προηγούμενη εβδομάδα ο Μπιλ(Κλίντον). Ο πρώην είπε στον νυν να είναι αισιόδοξος στην ομιλία του ακόμα και αν η οικονομική κατάσταση είναι καταστροφική. Και τα εκατομμύρια των ανέργων (7,6% επίσημα και 14% ανεπίσημα) αναθάρρησαν. Ακόμα κι εκείνοι που έχουν εγκαταλείψει την προσπάθεια για την ανεύρεση μιας δουλειάς ήλπισαν. Η πλειοδοσία στο παζάρι της δήθεν ευαισθησίας και των ανέξοδων υποσχέσεων έφερε ένα ακόμη πρόσκαιρο αποτέλεσμα στα 2/3 των Αμερικανών που είναι βαθιά απογοητευμένα. Αλλά η πραγματικότητα δεν έχει καμία σχέση με την επίπλαστη αισιοδοξία, την ψευδή εικόνα της οικονομίας και την προοπτική, που της προσδίδει η προεδρική ρητορική, αυτό το καλειδοσκόπιο γλωσσικών τεχνασμάτων, που λένε χωρίς να λένε τίποτα. Αλήθεια, που θα βρει τα χρήματα ο Ομπάμα για τα προγράμματα για την υγεία, την κοινωνική ασφάλιση, την πράσινη ανάπτυξη(Washington Post); Η ερώτηση δεν μπορεί να απαντηθεί. Το ίδιο και η πρόβλεψη της χρεοκοπίας πολλών τραπεζών από τον Π. Κρούγκμαν. Το μόνο «όπλο» της αμερικάνικης οικονομίας είναι ο ίδιος ο Ομπάμα, καθώς καθιστά την κατάσταση ανεκτή, συνδέοντάς την με την ελπίδα. Όλοι τώρα σκέφτονται το παραδείσιο μέλλον, την ισχυρή Αμερική του 2013! Συνεπώς, ο αφροαμερικανός πρόεδρος καθιστά δυνατή τη σύλληψη της πραγματικότητας από τους συμπατριώτες του με τη μεσολάβηση ενός «διπλού», μιας άλλης Αμερικής, ενός υπεσχημένου διαφορετικού κόσμου. Τα «αντίγραφα» ήταν πάντα απαραίτητα για να αντέξουμε τον κόσμο και τον εαυτό μας! Γι’ αυτό κατασκευάζουμε την αυταπάτη, έναν ψευδαισθησιακό κόσμο. Άρα, το «διπλό» είναι μέρος της πραγματικότητας και όχι κάτι έξω από αυτή. Για τούτο από την ομιλία του Μπάρακ Ομπάμα το πιο επικίνδυνο όλων είναι η «πανίσχυρη Αμερική». Σ’ αυτό πρέπει να πιστέψουν οι Αμερικανοί, στο όνομα του εθνικισμού τους οφείλουν να κάνουν θυσίες, ακόμα και να πολεμήσουν. Γιατί μόνο στον πόλεμο μπορεί πλέον να βρει η μεγαλύτερη στρατιωτική μηχανή του κόσμου την αντήχηση της ισχύος της. Για να καταλήξουμε τελικά στην «επανάληψη (σ.σ. του πολέμου) ως αέναη απουσία μιας παρούσας αλήθειας»(Ζ. Ντεριντά).

Οι Πάνω και οι Κάτω

Ένας 28χρονος Βούλγαρος, ο Ισα Μεχμέντ, καταδικάστηκε στη Βάρνα σε 4,5 χρόνια φυλάκιση γιατί απέσπασε μέσω του διαδικτύου ένα εκατομμύριο δολάρια από τραπεζικές κάρτες Αμερικανών κυρίως πολιτών. Αλήθεια, ποιος έχει καταδικαστεί από τα διευθυντικά στελέχη και τους μεγαλομετόχους τραπεζών που άφησαν στον «άσσο» κόσμο και κοσμάκι; Κανείς. Αντιθέτως, οι τράπεζες επιχορηγούνται και πάλι από τα χρήματα των πραγματικών ή των εν δυνάμει θυμάτων τους. Άρα, υπάρχει παρανομία και παρανομία. Η «παρανομία» των «πάνω», που νομιμοποιείται και η παρανομία των «κάτω» που διώκεται αυστηρά. Τι απέμεινε από το «παραδικαστικό», το «παραεκκλησιαστικό», το «παραχρηματιστικό», την παραοικονομία, τα εξοπλιστικά, τα καρτέλ, τα βατοπαίδια, τη Ζίμενς; Τίποτα. Όλα είναι όπως πριν. Όλα αποκτούν μια ιδιότυπη νομιμοποίηση μέσω της αποκάλυψης. Ως εάν η αποκάλυψη να είναι ένας τρόπος «ξεπλύματος» της παρανομίας. Εδώ το παράνομο διαπλέκεται με το νόμιμο, συνιστώντας τη «νόμιμη παρανομία» και την αποθέωση της διαλεκτικής και της μικροφυσικής της εξουσίας. Όσο για τους «κάτω», αλίμονο αν παρανομήσουν. Γι’ αυτό, σήμερα, συμβαίνει ό,τι και στο Μεσαίωνα, τότε που οι παρανομούντες τύπου Παλαιοκώστα μετατρέπονταν σε λαϊκοί ήρωες καθώς ρεζίλευαν τους μηχανισμούς της εξουσίας.
Τώρα διώκονται ως συνήθως και πάλι τα «λιμά». Αλλά δεν διώκονται εκείνοι που χρησιμοποιούν κατά κόρον το μεταβατικό ρήμα «χρίω» που σημαίνει «λαδώνω ένα βασιλιά ή σημαντικό κρατικό λειτουργό…» («Αλφαβητάρι του Διαβόλου» του Αμπρόουζ Μπηρς), ούτε αυτοί που επισήμως εκπαιδεύουν την κοινωνία στους κανόνες της διακινδύνευσης μέσω της λοβιτούρας.
Αλλά τι απομένει στον κάθε Παλαιοκώστα και Ριζάι εκτός από την απόδραση; Αυτός είναι πλέον ο σκοπός της ζωής τους. Μέσα-έξω. Αντίθετα, με εκείνον τον 71χρονο Γερμανό, τον H. Niemann, που αρνήθηκε να φύγει από τη φυλακή μετά από πενήντα χρόνια εγκλεισμού, δηλώνοντας ότι θέλει να μείνει εκεί μέχρι το τέλος της ζωής του! «Έξω μόνος θα τρελαθώ» είπε. Γιατί η μοναξιά «έξω» ακυρώνει την ελευθερία.

Περί βίας

Όταν ένας άνθρωπος χάνει τη δουλειά του, αυτό είναι βία. Η βία αυτή νομιμοποιήθηκε μέσω του χομπσιανού νόμου του ισχυρότερου. Και ο ισχυρότερος ήταν και είναι πάντα ο οικονομικά ισχυρός. Κάποιοι επιχειρούν να ανατρέψουν αυτόν τον κανόνα με τη δύναμη των όπλων και του αίματος. Όποιος τάσσεται κατά της πρώτης μορφής βίας δεν μπορεί παρά να τάσσεται και κατά της δεύτερης. Βέβαια, μία μορφή βίας που τείνει να εξισορροπήσει κάπως την αδικία και να διαφυλάξει την προσωπική αξιοπρέπεια είναι νοητή, αλλά χωρίς ποτέ αυτό να σημαίνει την αφαίρεση της ζωής οποιουδήποτε. Ακόμη περισσότερο, δεν μπορεί να σημαίνει την επίθεση εναντίον όσων για ένα κομμάτι ψωμί γίνονται δημοσιογράφοι, δάσκαλοι, αστυνομικοί κ.ά. Παραδόξως, όμως, ο μεγαλύτερος εχθρός των τρομοκρατών δεν είναι το «κεφάλαιο» αλλά όσοι το υπηρετούν, δηλαδή οι «κάτω», όσοι από ανάγκη τίθενται στη δούλεψή του. Ακριβώς, όπως ο μεγαλύτερος εχθρός του ΚΚΕ είναι ο ομογάλακτός του ΣΥΡΙΖΑ! Όπως με παρόμοιο τρόπο ο αμερικάνικος, προτεσταντικός φονταμενταλισμός τίθεται αντιμέτωπος με τον δίδυμό του ισλαμικό φονταμενταλισμό. Γι’ αυτό η ένοπλη τρομοκρατία δεν είναι παρά ένας ναρκισσισμός σε παραλήρημα μεγαλείου. Δεν είναι παρά το παραλήρημα των καλάσνικοφ, που υπό μία άλλη οπτική γωνία νομιμοποιεί τη νεοφιλελεύθερη αντίληψη για τον «βίαιο άνθρωπο» (Homo violens)· ο έμφρων άνθρωπος, ο σεξουαλικός άνθρωπος, ο άνθρωπος δημιουργός, ο πολιτικός άνθρωπος δεν θεωρούνται παρά αστρικές τροχιές που κινούνται γύρω από «τον πυρήνα του βίαιου ανθρώπου», γράφει ο Ρ. Νταντού. Η βία του Χέγκελ, ως ιδρυτική δύναμη της ανθρώπινης ιδιότητας, η βία «ως μαμή της ιστορίας» του Μαρξ, η ακόρεστη libido dominanti του Μακιαβέλι, η παροξυσμική τρομοκρατία όλων εναντίον όλων, ο βίος ίσον βία, όλα είναι εδώ και είναι οι κατεστημένες, κυρίαρχες αρχές. Γι’ αυτό η ένοπλη(αριστερή) τρομοκρατία δεν είναι παρά η άλλη όψη της κοινωνικής και πολιτικής τρομοκρατίας των «πάνω», που κινείται στη λογική του «λειώσε πριν σε λειώσουν», όσον κι αν την αρνείται στον όνομα των «κάτω», τους οποίους, όμως, σκοτώνει!

Κούνεβα

«Να προσέχουν πως χρησιμοποιούν το όνομά μου. Δεν θα είμαι υποψήφια με κανένα κόμμα». Τα λόγια ανήκουν στην Κωνσταντίνα Κούνεβα, το σύμβολο πλέον όσων αντιστέκονται στο σύγχρονο δουλεμπόριο των «εταιριών διαχείρισης ανθρώπινων πόρων», όσων υπερασπίζονται τους αποκλεισμένους και τα θύματα είτε του ευφορικού, μανιακού νεοφιλελευθερισμού είτε της depression, της καταθλιπτικής φάσης της ύφεσης, όπως κατ’ ευφημισμό αποκαλείται η οικονομική κρίση! Πρόκειται για μία δήλωση-απάντηση στην μικροπολιτική, την πελατειακή, την μπακάλικη, τη δημοσιοσχετίστικη προσπάθεια στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ και του ΠΑΣΟΚ να προτείνουν την Κούνεβα ως υποψήφια στα ευρωψηφοδέλτια των κομμάτων τους. Πρόκειται για την αντίσταση σε ό,τι είναι σήμερα τα πολιτικά κόμματα, σε ό,τι είναι οι ηγεσίες των τριτοβάθμιων συνδικαλιστικών οργανώσεων. Η Κούνεβα μένει εκεί, στην πρωτοβάθμια ένωσή της, στο σωματείο καθαριστριών, μαζί με τις συντρόφισσές της, δείχνοντας το δρόμο και τον τρόπο της οργάνωσης της οργής και της προάσπισης της αξιοπρέπειας. «Να προσέχουν πως χρησιμοποιούν το όνομά μου». Η φωνή βγαίνει μέσα από τις καμένες χορδές, από την εντατική του Ευαγγελισμού για να επαναφέρει μια ξεχασμένη αξία, την αξία να ζει κανείς για ένα όνομα, για την αξιοπρέπεια, κι ακόμα για τη και με τη συλλογικότητα, δηλαδή την κοινή προσπάθεια για ένα καλύτερο κόσμο. Ποιος θα τα καταλάβει αυτά σήμερα; Κανείς. Τα κόμματα, αυτοί οι κορυφαίοι υποτίθεται συλλογική φορείς, είναι πλέον συνονθυλεύματα, ποσοτικά αθροίσματα, εφαλτήρια ατομικών συμφερόντων και αναγκών, όπου δεν διδάσκεται η αλληλεγγύη αλλά οι ομαδώσεις φατριών επί τη βάση της μικροφυσικής της εξουσίας ή της ικανοποίησης των προσωπικών φιλοδοξιών. Δέστε τη ΓΣΕΕ, τα στελέχη της θα είναι πρώτα στις εκλογικές λίστες των κομμάτων. Γι’ αυτό η Κούνεβα είναι κάτι παραπάνω από σύμβολο(μάλλον ως σύμβολο αφυδατώνεται, αφοπλίζεται), καθώς δείχνει την ανάγκη χειραφέτησης και εκδημοκρατισμού των συνδικάτων αλλά και των κομμάτων από τις λογής νομενκλατούρες, από τους επαγγελματίες του συνδικαλισμού και της πολιτικής, από αυτούς που υποτάσσονται εκούσια ή ακούσια στα διάφορα οικονομικά συμφέροντα.

Αδιέξοδα όνειρα

Ο Ομπάμα δεν δύναται. Η αρχική ευφορία της εκλογής του αντικαθίστανται πλέον από την απαισιοδοξία. Η ενίσχυση των τραπεζών και η ελπίδα της νέας κυβέρνησης της Ουάσινγκτον ότι η Γουόλ Στριτ, που συνεισέφερε τα μέγιστα στη δημιουργία της παρούσας κρίσης, θα αποτελέσει αντί για μέρος του προβλήματος, μέρος της λύσης του, αποδεικνύεται ένα ακόμη μεγάλο φιάσκο. Οι ιδιώτες και η επίκληση του «πατριωτισμού» τους δεν αρκεί για να βάλουν οι… πατριώτες το χέρι στην τσέπη τους. Αυτή η τόσο ακριβή στις ΗΠΑ έννοια του πατριωτισμού ηττάται κατά κράτος από τη μέριμνα διαφύλαξης του ήδη συσσωρευθέντος τεράστιου πλούτου στα χέρια λίγων. Όλα αυτά σημαίνουν ότι ο Ομπάμα απέτυχε; Όχι βέβαια. Δεν φταίει ο Ομπάμα, αλλά οι άλλοι, αυτοί που τον ψήφισαν. Αυτό μας λένε, με μία άνευ προηγουμένου μετάθεση των ευθυνών στα θύματα, κάποιοι αμερικανοί αναλυτές και δημοσιογράφοι. Δεν υπάρχει ένα λαϊκό κίνημα οργής, λέει ένας εξ αυτών, που θα ωθούσε τον Ομπάμα πέραν της πεπατημένης οδού. Αλήθεια; Ο λαοπρόβλητος, ο δημοκρατικός, ο πρόεδρος της ελπίδας των υποτιμημένων ανθρώπων όλου του κόσμου, ο μαύρος Ομπάμα χρειάζεται πίεση για να σκεφτεί και να πράξει διαφορετικά; Κι όμως δεν χρειάζεται μεγάλη φιλοσοφία για να «σπάσει» κανείς το κύμα της ανεργίας. Το δεύτερο New Deal(1935-1936) με τα μεγάλα δημόσια έργα και την κοινωνική ασφάλεια δείχνουν το δρόμο. Αυτόν τον δρόμο δεν έλεγε ότι θα ακολουθήσει ο αφροαμερικανός πρόεδρος; Τώρα φταίνε τα συνδικάτα; Αλλά ποιος χειραγώγησε την AFL-CIO με συνέπεια τη διάσπασή της (η άλλη συνδικαλιστική οργάνωση είναι η Change to Win); Ας μη γελιόμαστε, η κυβέρνηση Ομπάμα δεν επιδιώκει την ανακούφιση των «κάτω», αλλά την παλινόρθωση τους status quo ante του καπιταλισμού. Κάτι που όμως είναι αρκετά δύσκολο έως ακατόρθωτο. Γι’ αυτό τώρα μιλούν για την αλλαγή των «μανταλιτέ», των συμπεριφορών και του τρόπου ζωής καθώς και την εκπαίδευση στη δύναμη της… φαντασίας(τέχνη και πολιτισμός) και όχι της κατανάλωσης! Όμως η κινητήρια δύναμη του αμερικανικού εμπορίου είναι η κατανάλωση. Η οικονομία των ΗΠΑ εξαρτάται κατά 70% από την κατανάλωση. Στον καταναλωτισμό βασίζεται εξάλλου και το «αμερικανικό όνειρο». Τώρα τι; Θα αλλάξουμε όνειρο, αλλάζοντας πλευρό!

Ο άνθρωπος-εμπόρευμα

Η κρίση δεν είναι μόνο οικονομική, είναι πολιτιστική και ανθρωπολογική συγχρόνως. Ο Μπουρντιέ όταν πριν δέκα χρόνια προέβλεπε τη σημερινή κρίση, μιλούσε για μία «οικονομία της ευτυχίας» ή αλλιώς για μία οικονομία στην ευτυχία. Μόνο που οι κανίβαλοι δεν γνωρίζουν ούτε το μέτρο ούτε το «προσφαΐζω». Πέραν τούτων, κάποιοι με ρωτούν για ποιο λόγο αποκαλώ τον άνθρωπο «καθολικό εμπόρευμα»; Όπως είναι γνωστό ως εμπόρευμα(ανταλλακτική αξία) θεωρούνταν μέχρι σήμερα μόνο ένα μέρος της ανθρώπινης δραστηριότητας, η εργασία, σε διάκριση από τον «ελεύθερο-μη εργάσιμο- χρόνο». Τώρα, όμως, και ο ελεύθερος χρόνος έχει εμπορευματοποιηθεί. Με άλλα λόγια δεν υπάρχουν πια «αξίες χρήσης» καθώς όλες έχουν καταστεί ανταλλακτικές με βάση το γενικό ισοδύναμο, το χρήμα. Ένα παράδειγμα έχουμε με τον αθλητή που πουλάει τη νίκη του. Ενώ παλαιότερα, ο αθλητισμός είχε ως σκοπό την υγεία, τώρα έχει ως σκοπό το κέρδος, το χρήμα. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η περίφημη μέτρηση της τηλεθέαση: Ο τηλεθεατής, ενώ βλέπει το κανάλι του, χωρίς να το καταλάβει, «πακετάρεται» από την AGB σε ένα «τάργκετ γκρουπ» το οποίο πωλείται από το τηλεοπτικό κανάλι στις διαφημιστικές εταιρίες και από εκεί στις μεγάλες βιομηχανίες. Ακολουθεί η στοχοποίηση των τηλεθεατών-πελατών από το μάρκετινγκ των βιομηχανιών. Κοντολογίς, ο τηλεθεατής συμμετέχει στην αγορά ως εμπόρευμα(τόσο στο εργασιακό όσο και στον ελεύθερο χρόνο) και, συγχρόνως, ως καταναλωτής! Η δεύτερη πλευρά είναι ανθρωπολογικά και υπαρξιακά κρίσιμη γιατί έχει σχέση με την «αγορά του εαυτού», ή αλλιώς την εικόνα του εαυτού. Η αμιγώς οικονομική αγορά συνδέεται με την αγορά των βλεμμάτων, αυτών που είναι ο «καθρέφτης» μας και όπου μέσα από μία ολόκληρη διαδικασία συμπίπτει ο εαυτός με την εικόνα μας. Τι θα γίνει τώρα με την κρίση των αγορών; Που θα βρούμε το διπλό μας, την εικόνα και τον ίσκιο μας; Η δημιουργία ενός άλλου, δίδυμου κόσμου είναι η παρηγοριά για όσους πιστεύουν. Για τους άλλους απαιτείται η επανεύρεση του κόσμου του «δώρου» και του «πότλατς». Εκεί όπου οι άνθρωποι εύρισκαν τρόπο να σώζονται από τη βία της συσσώρευσης.

Να τους αφανίσουμε...

«Και άλλα χρήματα για τις τράπεζες» ζήτησε ο επικεφαλής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου Ντομινίκ Στρως-Καν, πρώην υπουργός των σοσιαλιστών στη Γαλλία! Να σώσουμε, λοιπόν, τις τράπεζες, αλλά εμάς ποιος θα μας σώσει από τις τράπεζες; Τα θύματα καλούνται να σώσουν τους θύτες! Αλλά οι τελευταίοι δεν σώζονται με τίποτα. Όλοι κι όλα παραπέμπουν στον πίνακα «Ο κανόνας του παιχνιδιού» του Ρενουάρ. Εκεί, στο αποκορύφωμα του χορού των μεταμφιεσμένων στον πύργο, όπου έχουν διεισδύσει οι σκελετοί, κραδαίνοντας τις λάμπες τους και γιορτάζοντας το θάνατο στο ρυθμό του Μακάβριου Χορού του Σαίν Σανς, διακρίνεται η χοντρή πιανίστρια, με τα χέρια στα γόνατα, βυθισμένη στη μελαγχολία, καθώς κοιτάζει τη σκελετώδη αυτονομία των πλήκτρων, που παίζουν μόνα τους! Όσοι επιχειρούν να ελέγξουν την κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού συστήματος μοιάζουν με τη χοντρή πιανίστρια. Κι αυτοί, όπως κι εκείνη, κοιτάζουν τα «πλήκτρα» της οικονομίας να λειτουργούν αυτόνομα, ανεξάρτητα από κάθε έλεγχο, με μόνο καύσιμο τον παροξυσμό του κέρδους. Υπάρχει άραγε λύση; Ναι, αν τα θύματα πάψουν να είναι «θύματα που συναινούν». Αλλά για να υπάρξει η άρση και η αυτοσυνειδησία χρειάζονται νέες λέξεις-δυναμίτες που θα διαλύσουν τη νομιμοποίηση του πολιτισμού των κανιβάλων. Δεν υπάρχουν, όμως, «ποιητές». Χάθηκε κι εκείνη η αρχαία ανθρωπιά, που ένιωθε τον άλλον, που επιχειρούσε μια άλλη ερμηνεία του κόσμου, δίνοντας στο βλέμμα την οπτική της ελπίδας. Αδέσποτοι και τρελαμένοι τώρα, δρομομανείς στις άδειες λεωφόρους της νύχτας. Μόνοι. Άδειοι. Γυρνώντας και γυρεύοντας τι; Δεν ξέρεις. Μόνο ακούς βουβά, άνεργα κι ασύντακτα ουρλιαχτά, εδώ κι εκεί, από αιματορροούσα ματαίωση. Υπάρχει ελπίδα σωτηρίας; Υπάρχει λέει ο Τόμας Μπέρνχαρντ: «... να τους αφανίσουμε για να σωθούμε». Όπως εκείνοι οι νέοι που χτύπησαν την εταιρία καθαρισμού στον Πειραιά. Γιατί «Η νύμφη κλώθει εκεί που παίρνουν μορφή τα δάκρυα». Γιατί «Φυσάει!…» και «πρέπει να ζήσουμε!».

Συνδικάτα!

Ο κόσμος «καίγεται» στην πυρά της οικονομικής κρίση με πρώτο καύσιμο τους εργαζόμενους και, παραδόξως, τα συνδικάτα δεν αντιδρούν. Ευλόγως τίθεται το ερώτημα: Γιατί; Διότι πλέον «Τα συνδικάτα λειτουργούν με όρους μαφίας» έλεγε ο Νόρμαν Μέηλερ για τις ΗΠΑ. Και παντού θα προσθέσουμε εμείς. Δεν είναι τυχαίο ότι στην Ελλάδα τα σωματεία εργαζομένων που δεν ελέγχονται, αποκλείονται από τις δευτεροβάθμιες και τριτοβάθμιες οργανώσεις. Η ΕΣΗΕΑ, το σωματείο των δημοσιογράφων αποκλείει τους εργαζόμενους στο διαδίκτυο, τους δημοσιογράφους με το «μπλοκάκι»(free lancer) κ.ά., διότι η κατεστημένη πλειοψηφία φοβάται ότι έτσι θα αλλάξει σε βάρος της ο συσχετισμός δυνάμεων. Αυτό το ανέχονται και το υποστηρίζουν και τα πολιτικά κόμματα, που αντιλαμβάνονται τα συνδικάτα σαν «ιμάντες μεταβίβασης» των πολιτικών τους. Το ίδιο ισχύει και με τα μεγάλα εκδοτικά συμφέροντα. Το αυτό αλλά σε μεγαλύτερο πεδίο και ένταση συμβαίνει στη Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδας(ΓΣΕΕ), όπου οι ίδιοι πάντα άνθρωποι συστήνουν και αναπαράγουν μία γραφειοκρατική εξουσία, τη δική τους εξουσία, που ποδηγετεί την έκφραση των εργαζομένων και, συγχρόνως, απολαμβάνει τα οφέλη αυτής της εξουσίας με ταξίδια, διασυνδέσεις, ρουσφέτια, κοινοτικά προγράμματα, πολιτική ανέλιξη(βουλευτικό αξίωμα), ακόμα και σχέσεις με εργολάβους «ευέλικτης» εργασίας. Είναι πασίγνωστο πως οι πρώτες «εταιρίες καθαρισμού» ανήκουν κατά κύριο λόγο σε στελέχη του ΠΑΣΟΚ. Περιέργως, κανείς δεν έμαθε για τα επεισόδια στην ΠΟΕΔΗΝ εναντίον υποστηρικτών της Κωνσταντίνας Κούνεβα! Ακόμη χειρότερα, η πλειοψηφία της ηγεσίας της ΓΣΕΕ, στην προσπάθειά της να ελέγξει τον υπέρ αυτής συσχετισμό δυνάμεων, αποκλείει μία σειρά νέων επαγγελμάτων, κυρίως «γκρίζας» ή «ενοικιαζόμενης εργασίας». Κατ’ αυτόν τον τρόπο μένουν εκτός συνδικαλιστικής προστασίας εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι, κυρίως νέοι. Υπ’ αυτές τις συνθήκες είναι δύσκολο να αντιδράσουν οι εργαζόμενοι καθώς οι ηγεσίες των συνδικάτων αν δεν είναι ξεδιάντροπα «πουλημένες», υπερασπίζονται μόνο τα ιδιαίτερα συμφέροντά τους, ατομικά και κομματικά. Κάποτε οι συνδικαλιστές ήταν αντίθετοι στο ‘’πνεύμα της εποχής’’» που πρότεινε «πλουτίστε σκεπτόμενοι μόνο τον εαυτό σας» (Wealth, forgetting all but Self). Τώρα έχουν προσαρμοστεί πλήρως. Το ίδιο και οι πελατειακοί μηχανισμοί που εξακολουθούν να αποκαλούνται πολιτικά κόμματα.

Depression

Depression, αυτός είναι ο διεθνής όρος για την παγκόσμια οικονομική ύφεση. Depression είναι και η κατάθλιψη, το «κολάπσους», η κατάρρευση. Ο άλλος πόλος, το αντίθετο της depression είναι η mania, ναι, η μανία. Πρώτα, είχαμε τη φάση του μανιακού καπιταλισμού, αυτού που διαχέονταν παντού, που αναπτυσσόταν με τρομακτική ταχύτητα παντού, απορυθμίζοντας αγορές, χώρες, κοινωνίες και ανθρώπους, που ανήγαγε σε πρόοδο οτιδήποτε μπορούσε να «φαγωθεί», να καταναλωθεί, να αποδώσει κέρδος, όσο γινόταν περισσότερο κέρδος. Πρώτα, άρχισαν να στενάζουν οι άνθρωποι, μετά η ίδια η φύση, αφού όλες οι πλουτοπαραγωγικές πηγές λεηλατήθηκαν μαζί με ότι της παρήγαγε, δηλαδή την ίδια τη φύση. Παραδόξως, η μανία νομιμοποιούνταν από τη νεωτερικότητα, την χωρίς όρια περιπέτεια και ηδονή, ακολούθως από τη μετανεωτερικότητα και τη σχετικοποίηση των πάντων. Και περάσαμε στη φάση της «κατάθλιψης», της ύφεσης, στον άλλο πόλο της διπολικής διαταραχής που είναι εγγενής στο καπιταλιστικό σύστημα(«κυκλικές κρίσεις» τις είπαν κάποιοι) και που συνήθως καταλήγει στην αυτοχειρία. Γι’ αυτό ο κίνδυνος είναι μεγάλος, όχι για τους εργαζόμενους, αυτοί είναι χαμένοι έτσι κι αλλιώς αλλά για το ίδιο το σύστημα, για το status quo. Ήδη σύμφωνα με τον διευθυντή των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ, Ντένις Μπλερ, η μεγαλύτερη απειλή για την ασφάλεια σήμερα, είναι η οικονομική κρίση. Αίφνης, η Αλ Κάιντα, η τρομοκρατία, το φονταμενταλιστικό ισλάμ έπαψαν να είναι η πρώτη απειλή για τις ΗΠΑ και τον… κόσμο. Αλλά για τίνος την ασφάλεια μιλάει ο κ. Μπλερ; Μα για την ασφάλεια της Αμερικής. Πιο συγκεκριμένα για τα αμερικανικά συμφέροντα σε ολόκληρο τον κόσμο. Οι φιλικές μας κυβερνήσεις στην Αφρική και τη Λατινική Αμερική κινδυνεύουν, είπε στη Γερουσία ο αρχιπράκτορας των ΗΠΑ. Έτσι, μετριέται ο κίνδυνος. Υπ’ αυτή την οπτική γίνεται αντιληπτή η ασφάλεια. Πάνω απ’ όλα τα συμφέροντα. Πρώτο μέλημα να μη διαταραχθεί η οικονομική και πολιτική τάξη. Μόνο που το εύρος της κρίσης καθιστά δύσκολο τον έλεγχο. Τελικά, όλα θα εξαρτηθούν από την έκβαση της σύγκρουσης με τους «μια ζωή» ηττημένους, τους εργαζόμενους, τους άθλιους όπου Γης.

Η κρίση

Τρεις μεγάλες κρίσεις αντιμετώπισε ο καπιταλισμός. Η πρώτη το 1929-1933, που ήταν μία κρίση υπερπαραγωγής. Οι συνέπειες τότε στις ΗΠΑ ήταν η πτώση κατά 40% της βιομηχανικής παραγωγής, τριάντα εκατομμύρια άνεργοι και η χρεοκοπία 865.000 μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Τότε εφαρμόστηκε το περίφημο New Deal του Ρούσβελτ βασισμένο στην ανάληψη από το κράτος βασικών οικονομικών λειτουργιών(δημόσιες επενδύσεις-Κέυνς) που ανήκαν στο ιδιωτικό κεφάλαιο, αλλά και η εξολόθρευση από τα στρατεύματα του στρατηγού Douglas Mac Arthur του γιγαντιαίου κινήματος των εργατών-ανέργων, που δημιουργήθηκε. Τη λύση βεβαίως έδωσε ουσιαστικά ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Παραδόξως, η δεύτερη κρίση του 1970 οφείλεται στον πόλεμο του Βιετνάμ. Εδώ η προσφυγή στον πόλεμο δεν έσωσε αλλά χειροτέρεψε τα πράγματα λόγω της ήττας των ΗΠΑ και της απώλειας του κύρους τους. Ακολούθησε η πετρελαϊκή κρίση του 1973, που οδήγησε στην απόφαση για το «μυστικό πόλεμο» εναντίον των σοσιαλιστικών χωρών, την επανάκτηση του ελέγχου του τρίτου κόσμου και των βασικών ενεργειακών πηγών. Η προσπάθεια αποδείχθηκε επιτυχής, αφού το σοσιαλιστικό στρατόπεδο κατέρρευσε. Η σημερινή χρηματοπιστωτική κρίση θεωρείται ότι είναι κατά 400 φορές μεγαλύτερη ως προς τις ζημιές σε σχέση με αυτή του 1929. Και για μία ακόμη φορά η σωτηρία του καπιταλισμού επαφίεται στις ΗΠΑ, από εκεί που ξεκινούν και οι κρίσεις. Όσοι πιστεύουν ότι με προσπάθειες σε εθνικό επίπεδο είναι δυνατόν να ξεφύγει κανείς από την κρίση ονειροβατούν. Κάποιοι εναποθέτουν τις ελπίδες τους στον Ομπάμα. Αλλά ο τελευταίος θα φροντίσει πρώτα την Αμερική είτε φουσκώνοντας τις σκασμένες τραπεζικές φούσκες είτε δημιουργώντας θέσεις εργασίας είτε απομυζώντας τις περιφερειακές-μικρές οικονομίες είτε με τη «δημιουργική διπλωματία» που πρότεινε ο Κίσινγκερ, δηλαδή έναν νέο «μυστικό πόλεμο» εναντίον της Κίνας αυτή τη φορά. Και οι εργαζόμενοι. Όπως σημειώνει ο Τσόμσκι, το 1992 όταν ξεσηκώθηκαν οι εργαζόμενοι στο Λος Άντζελες υπήρξαν 2.500 νεκροί και τραυματίες. Ποιος άκουσε γι’ αυτό;

Εξανάσταση

Οι «χαμένοι» της παγκοσμιοποίησης, οι αναλώσιμοι της ευφορικής νεοφιλελεύθερης απορύθμισης, οι περιττοί της «προόδου» και του εκσυγχρονισμού, τα θυσιαστήρια θύματα στη δόξα της Αγίας Αγοράς, οι εργαζόμενοι, αυτοί που πλήρωναν χθες την ευφορία, οι ίδιοι πάλι πληρώνουν σήμερα την κρίση, την από-αγιοποίηση της αγοράς, την αποκαθήλωση του νεοφιλελευθερισμού, τον εκκωφαντικό πάταγο της καπιταλιστικής βεβαιότητας. Και έτσι και αλλιώς χαμένοι. Το επιβεβαιώνουν με τον ίδιο άκρατο κυνισμό οι νεοφιλελεύθεροι της Κομισιόν, οι γιάπηδες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αυτοί που διαψεύστηκαν παταγωδώς και οι οποίοι όχι μόνο παραμένουν στη θέση τους αλλά και με την ίδια ζωώδη απανθρωπιά προτείνουν τώρα την «προσωρινή ανεργία»! Οι εργαζόμενοι ας χαθούν, ας πεθάνουν, αρκεί να ζήσουν οι τράπεζες, αρκεί να διατηρηθεί το σύστημα. Κανείς τους δεν θέτει το ερώτημα «γιατί φτάσαμε ως εδώ;». Το μόνο που διερωτώνται είναι «πως θα αποφύγουμε τις συνέπειες, την κατάρευση;». Το θέμα είναι η διατήρηση τους status quo, ενός κατεστημένου που απαρτίζεται από τις ελίτ –κυβερνήσεις, πολιτικούς και παράγοντες που κατέχουν στρατηγικές θέσεις σε θεσμούς- οι οποίες εξέρχονται από τα ίδια σχολεία, τα ίδια πανεπιστήμια, από τους ίδιους τρόπους σκέψης, τα ίδια λογικά σχήματα. Για τις ελίτ αυτές, που είναι οργανωμένες σε σταθερές σφαίρες επιρροής, είναι προτιμητέο να αποφεύγονται τα προβλήματα παρά να αντιμετωπίζονται. Ο δημόσιος χώρος είναι κυριολεκτικά «κλειδωμένος» από αυτές τις κάστες, που επικαθορίζονται από τους χρηματοδότες τους(επιβολή της οικονομίας επί της πολιτικής). Τα μέλη των ελίτ αυτών δεν ασκούν την πολιτική υπερασπιζόμενοι ιδέες και αρχές, αλλά για να κάνουν καριέρα. Απέναντι σε όλους αυτούς, λοιπόν, είναι οι εργαζόμενοι, οι για μια ακόμη φορά χαμένοι. Μόνο που τώρα δεν έχουν τίποτα να χάσουν, καθώς η συμβολική ισότητα χάθηκε μαζί με το κατασχεμένο αυτοκίνητο ή σπίτι, μαζί με την απώλεια της εργασίας. Γι’ αυτό το 2009 θα είναι η χρονιά της εξανάστασης.

Νέος πολιτισμός

Τελικά, τι είναι ο άνθρωπος; Το μίσος που σκοτώνει ή η αγάπη που εκχωρεί; Η βία που ματαιώνει ή η ειρήνη που αναγνωρίζει; Η αλληλεγγύη που συνενώνει ή η ατομικότητα που διαιρεί; Τι μπορεί να συνδέει τα στελέχη των πολιτικών κομμάτων και δη αυτών της εξουσίας; Τι άραγε συνέχει αυτούς τους ανθρώπους στο ίδιο κόμμα, σήμερα; Τίποτα. Οι συνδετικοί αρμοί που συγκολλούν τις επιμέρους ψηφίδες-ατομικότητες, δεν υφίστανται, καθώς δεν υπάρχει ένα πολιτικό πρόταγμα, μια κοινή ιδεολογία. Υπάρχει μόνο η ιδεολογία της ατομικότητας. Και η έλλειψη σύνθεσης της ατομικότητας με τη συλλογικότητα, επιφέρει το χάος. Γι’ αυτό οι πολιτικοί σχηματισμοί εξέπεσαν σε μία κοινότητα ατομικών συμφερόντων, ό,τι δηλαδή ήταν οι φατρίες. Αλλά και η ατομικότητα με την έννοια της ατομικής υπαρξιακής Αγωνίας που κάποτε οδηγούσε στην πίστη αρχικά της ηθικής, μετά της θρησκείας και ύστερα της αισθητικής, της ελπίδας και της απελπισίας (Κιρκεγκορντ) δεν υπάρχει, αφού δεν υπάρχουν θεσμοί συνάντησης, αφού τίποτα δεν μοιράζεται. Γι’ αυτό η παρούσα κρίση δεν είναι μόνο οικονομική ή πολιτική αλλά και πολιτισμική, δηλαδή υπαρξιακή. Υπ’ αυτή την οπτική, αν το όργιο και ο κανιβαλισμός ήταν το χαρακτηριστικό της ακμής, η αλληλοσφαγή και η καταστροφή θα είναι το χαρακτηριστικό της παρακμής του καπιταλισμού. Η επανάσταση της ατομικότητας έχει καταρρεύσει. Η δυτική Δημοκρατία διέρχεται κρίση. Γι’ αυτό ίσως θα πρέπει να ξαναδούμε τη δημοκρατία όχι ως κάτι δεδομένο, αλλά ως μια συνεχή κατάκτηση (Ταμπούκι). Ίσως πρέπει να πούμε μαζί με τον Πιερ Βιντάλ-Νακέ ότι «πατρίδα μας είναι η δημοκρατία» και πως μια κοινωνία της φιλίας, των ατομικών δικαιωμάτων και της έκφρασης όλων των πολιτιστικών ταυτοτήτων είναι δυνατή. Να δούμε, ακόμα, τη συλλογικότητα ως μία ποιοτική αλλαγή, στο έδαφος της οποίας ανθίζει η Αγάπη, η ενεργητική πραότητα (Μπόμπιο) και η μεγάλη Ατομικότητα. Να ξαναδούμε το Εγώ-Άνθρωπος, που καταφάσκει στο δρόμο και την περιπέτεια, όχι για να την κοπανήσει από τον εαυτό του, αλλά για να τον ξαναβρεί. Και όλα αυτά γιατί η πραγματική διέξοδος στη σημερινή οικονομική κρίση χρειάζεται ένα άλλο οικονομικό μοντέλο, που φορέας του θα είναι ένας νέος άνθρωπος, ένας νέος πολιτισμός.

Εξουσία και διαστροφή

Ο Φρόυντ μίλησε για εκείνο το κρυμμένο μέσα μας «ον» (το ασυνείδητο), που μας χειραγωγεί σαν να είμαστε μαριονέτες. Ο Λακάν είπε για το alter ego, τον «Άλλο», το «υποκείμενο μέσα στο υποκείμενο, που το υπερβαίνει», για το Αυτό που μιλάει (ca parle). Κάποιοι άλλοι αποδίδουν την προέλευση των αγχογόνων παρορμήσεων, των διαστροφικών συμπεριφορών και των παθολογικών αντιδράσεων στις πηγές της ιουδαϊκο-χριστιανικής παράδοσης σύμφωνα με τις οποίες όλες οι παρεκκλίνουσες συμπεριφορές του ανθρώπου αποδίδονται στο «δαίμονα» που βρίσκεται κρυμμένος βαθιά μέσα του! Ο εξορκισμός αυτών των «δαιμόνων» γίνεται δια της σμίκρυνσης. Ο Κάφκα «μικραίνει» ο ίδιος, γίνεται κατσαρίδα για να τους ξεφύγει. Ο διεστραμμένος, αντιθέτως, επιδιώκει την σμίκρυνση των «άλλων» ώστε να τους φέρει στα μέτρα του και να τους λιώσει. Για να το πετύχει αυτό μεταμορφώνεται άλλοτε σε αλεπού, άλλοτε σε αρουραίο και πάντα σε χαμαιλέοντα. Είναι ο άνθρωπος των ρόλων και των περιστάσεων καθώς και των διαστροφικών τροπισμών. Είναι ο αριστοτελικός φασίστας, ο οποίος, αφού έχει φουρνίσει μικρά παιδιά και μεγάλους, επιστρέφει στο σπίτι του και χαϊδεύει με καντιανή τρυφερότητα το κεφάλι των εγγονών του. Ούτε τύψεις ούτε ενοχές. Πιστεύει ότι το καλό είναι το κακό που έχει νικήσει. Κλέψε, συκοφάντησε, ρουφιάνεψε, παραπλάνησε, φθόνησε, μίσησε, μηχανοράφησε, πρόδωσε, γλύψε, σκύψε, υπονόμευσε, διέσυρε, τρομοκράτησε, βασάνισε, δολοφόνησε -συμβολικά ή πραγματικά-, όλα τούτα κι άλλα πολλά του επιτρέπονται υπό τον όρο ότι θα «ξεπλυθούν» δίκην βρώμικου χρήματος στο χρηματιστήριο των αξιών της σύγχρονης χομπσιανής κοινωνίας, στην κολυμπήθρα του Σιλωάμ που αποκαλείται «επιτυχία». Το κακό, ακόμη και η κάθεξη του άλλου, του διπλανού του είναι πάντα μέσα στο παιγνίδι γιατί «έτσι είναι η ζωή»: «Ή αυτός ή εγώ». Σ’ ένα σύστημα που λειτουργεί με το νόμο του ισχυρότερου, του πιο πονηρού, οι «διεστραμμένοι ναρκισσιστές» είναι πανίσχυροι. Σε κοινωνίες όπου η επιτυχία αποτελεί τη μεγαλύτερη αξία και η εντιμότητα θεωρείται αδυναμία, το διεστραμμένο άτομο κυριαρχεί, χαρακτηριζόμενο απλώς επιτήδειο. Έτσι, η διαστροφή γίνεται η βάση της λειτουργίας κάθε λογής μαφιόζικης εξουσίας και όλων των σύγχρονων ολοκληρωτικών καθεστώτων.

Μεσαίωνας

«Σας ικετεύω. Βγάλτε αμέσως τις εργάτριες από τα ψυγεία, γιατί θα πεθάνουν από το κρύο. Οι υπάλληλοι της Επιθεώρησης Εργασίας έφυγαν». Τα λόγια είναι του προέδρου του Εργατοϋπαλληλικού Κέντρου Νάουσας Ημαθίας και απευθύνονται στους ιδιοκτήτες κονσερβοποιίας φρούτων, οι οποίοι έκλεισαν ανασφάλιστες εργάτριες σε ψυγεία-θαλάμους, προκειμένου να αποφύγουν τον έλεγχο της επιθεώρησης εργασίας! Εργασιακός μεσαίωνας. Ναι. Και το συνδικάτο; Ο πρόεδρος, ενώ ήξερε, δεν κατάγγειλε τους εργοδότες, γιατί οι εργάτριες θα απολύονταν πάραυτα! Και η απεργία; Είναι δύσκολοι οι καιροί για επαναστάτες, σκέφτηκε ο πονετικός αρχισυνδικαλιστής. Κι ας βράζει ο τόπος, ας ξεσηκώνεται η Ευρώπη κι όλος ο κόσμος. Και δικαιώνεται εκείνος ο μικρός το δέμας τηλε-κήρυκας, που προαναγγέλλει την «επανάσταση από τα πάνω», αφού οι «κάτω», όπως λέει, δεν δύνανται. Αλλά ποιος τους έκανε να μην δύνανται μικρέ βοναπάρτη; Ποιος κατέστησε το συνδικαλισμό αναξιόπιστο; Ο έλεγχος των «πάνω», η χειραγώγηση από τα κόμματα και κατ’ επέκταση από τα μεγάλα και μικρά συμφέροντα δεν είναι που απαξίωσαν συνδικάτα και θεσμούς της κοινωνίας των πολιτών; Τώρα, οι «πάνω», θα κάνουν μία ακόμη επανάσταση, αλλά για να ανατρέψουν τι; Πρώτα απ’ όλα πρέπει, όχι μόνο να αλλάξουν, αλλά κυριολεκτικά να ανατρέψουν τον εαυτό τους. Άραγε, θα αφήσουν τα συνδικάτα να λειτουργήσουν αυτόνομα; Ποιος θα το κάνει αυτό; Ποιος κατακτά την εξουσία και αυτοχειριάζεται, πέφτοντας από το ύψος του ουρανοξύστη; Κανείς. Εκτός κι αν υπάρχει μια ιδεολογία, μία πίστη, μια «εμπνέουσα αξία», που να έχει συνεπάρει κάποιους από τους «πάνω», δημιουργώντας ένα νέο κινητοποιό «ρίγος». Όμως, κάτι τέτοιο δεν υπάρχει. Γι’ αυτό η… επανάσταση, αντί να αλλάξει αυτούς που πρέπει, θα αλλάξει τους «κάτω», κάνοντας ακόμα πιο μεσαιωνικές τις εργασιακές σχέσεις, ακόμη πιο μαύρη τη ζωή τους στο όνομα της ανάπτυξης (πράσινης, κίτρινες ή εμπριμέ) και ενός ακόμη παραδείσιου μέλλοντος. Αυτού που είναι πάντα αναμενόμενο, σαν νήμα ελπίδας που συγκρατεί τους απελπισμένους. Αλλά κάποτε αυτό το νήμα γίνεται βρόγχος για όλους.

Τα παιδιά

«Δεν έχω τι να κάνω σ’ αυτόν τον κόσμο». Η ρήση δεν είναι κάποιου που εξεμέτρησε τον βίο του, δεν ανήκει στο παραλήρημα ενός απελπισμένου άνεργου ή ενός εστέτ ποιητή, αλλά σ’ ένα παιδί που ζει στις φαβέλες του κόσμου, ενός μικρού παιδιού που πριν να αρθρώσει τη ζωή, πριν καν τη ζήσει, πριν να γνωρίσει την περιπέτεια και το μυστήριο, ό,τι συνιστά την «αγωνία των παιδιών»(Κίρκεργκωρ), κατάλαβε ότι δεν υπάρχει χώρος, δεν υπάρχει χρόνος μήτε ρόλος, δεν υπάρχει μέριμνα και βλέμμα γι’ αυτό. Αυτή είναι η δημοκρατία μας, αυτός είναι ο κόσμος μας, ο δυτικός, η «υποκρισία μιας δημοκρατίας που έχει μεθύσει από ελευθερία και ισότητα, την ίδια στιγμή που αποστρέφει το πρόσωπό της από λαμπρούς μαθητές των οποίων το μόνο σφάλμα είναι ότι ανήκουν στον απλό αγροτικό κόσμο, τη στιγμή που φυλακίζει τους φυγάδες, οι οποίοι διψούν για ελευθερία, και τους στέλνει στα κάτεργα όπου βασανιστές τυραννούν τα παιδιά… με το πρόσχημα ότι θα τους προσφέρει τα φώτα της». Αυτά έλεγε ο Ζενέ στον αιώνα του, αυτά είχε υποστεί ως νόθο παιδί, ακριβώς τα ίδια και χειρότερα ισχύουν τον 21ο αιώνα. Τώρα τα παιδιά παραμένουν εσαεί αόρατα, εξόριστα, ερημωμένα από την αγάπη που έχουν ανάγκη για ν’ ανθίσουν. Αυτός ο κόσμος, η Δύση, αυτή η δημοκρατία μισεί τα παιδιά. Γι’ αυτό «…όταν βρεθείς εκεί ανάμεσα σ’ όλα τα παιδιά του θλιμμένου αμερικάνικου παράδεισου... θα δεις πως όλοι έχουν γίνει παράφρονες - ένα παρανοϊκό σύμπαν»(Κέρουακ). Σήμερα η παράνοια από την Αμερική, το αρχέτυπο της σύγχρονης δημοκρατίας και του δυτικού πολιτισμού, έχει εξαπλωθεί σε ολόκληρο τον κόσμο. Γιατί και για τ’ άλλα, τα ευνοημένα παιδιά τα πράγματα δεν είναι καλύτερα. Ο χρόνος ως ιστορία και η μνήμη χάθηκαν απ’ τη ζωή. Όλα είναι στιγμιαία και ταυτόχρονα. Το πνεύμα έχει καταντήσει οργανωμένη νοημοσύνη, δεξιοτεχνία και ευτελής χρησιμοθηρική εξυπνάδα. Η κουλτούρα ως καλλιέργεια δεν είναι παρά μια επίφαση. Η φαντασία διχοτομείται απόλυτα, χάνει τις αποχρώσεις κι έτσι παύει να είναι φαντασία. Και τα παιδιά μας όταν δεν αυτοκτονούν, δαιμονίζονται. Γιατί ο δαιμονισμός είναι «η μιλιά της βουβαμάρας».

Σιμόν Βέιλ

Στη μία πλευρά, η γκρι αλαζονεία, ο ασάλευτος κόρος, η ύβρις των λίγων του Νταβός, αυτών που κυβερνούν τον καιρό και τον κόσμο. Στην άλλη πλευρά, στη Βραζιλία, το μήνυμα της alter orbis, της άλλης οικουμενικότητας, της νέας ευαισθησίας και του ανθρωπισμού, στην ίδια «γραμμή» καλοσύνης που ξεκίνησε στο Πόρτο Αλέγκρε και εξακολουθεί να θάλλει στα πρόσωπα υπέροχα όμορφων κοριτσιών και νεαρών. Αυτών που πολιορκούν την ύβρι και την απανθρωπιά με όπλα το «Εν Παν» και την ελπίδα για ένα κόσμο λιγότερο οδυνηρό, για μία ζωή που θα είναι πραγματικό δώρο για όλους, χωρίς πολέμους και σφαγές νηπίων, χωρίς φτώχεια και όπου όλοι θα μπορούν να θαυμάζουν την ομορφιά όχι ως αφαίρεση αλλά ως κατοικούσα στα πράγματα και τους ανθρώπους. Εδώ νιώθεις ότι η ελπίδα είναι αληθινή, ότι τα τετριμμένα μηρυκάσματα δεν αρκούν για να σώσουν τους χομπσιανούς, ότι η ελπίδα ανθίζει στις ρωγμές και στις καρδιές. Τους βλέπω και θυμάμαι τη φιλόσοφο Σιμόν Βέιλ, τη φιλόσοφο που πέθανε νωρίς, μόλις τα 33 της χρόνια, το 1943. Αυτή που σταμάτησε την από καθέδρας διδασκαλία της και πήγε δύο χρόνια (1934-35) ως απλή εργάτρια στα μεγάλα εργοστάσια για να γνωρίσει στο πετσί της την κατάσταση της εργατικής τάξης. Για την Βέιλ, ο σεβασμός προς τον άλλον, προς τον άνθρωπο είναι η μόνη υποχρέωση. Κι αυτή πληρούται όταν ο σεβασμός είναι πραγματικός και όχι υπερβατικός. Και ο πραγματικός σεβασμός είναι αυτός που καλύπτει τις γήινες ανάγκες του ανθρώπου, που είναι φυσικές(τροφή, στέγη, ζεστασιά κ.ά.) αλλά κυρίως αυτός που ικανοποιεί τις ανάγκες για τη ζωή της ψυχής. Οι ψυχικές ανάγκες δεν έχουν καμία σχέση με επιθυμίες, βίτσια και καπρίτσια αλλά με αυτό που δίνει νόημα στην ύπαρξη. Η συνονόματή της, η Σιμόν ντε Μπωβουάρ την άκουγε να λέει στους διαδρόμους της Σορβόνης, πως «Ένα μόνο πράγμα αξίζει σήμερα στον κόσμο, η επανάσταση που θα δώσει τροφή σ’ όλο τον κόσμο». Αλλά είπαμε, αυτός ο «σεβασμός», αυτή η επανάσταση δεν είναι ολοκληρωμένη, αν δεν συνοδεύεται από ένα νόημα, που θα τρέφει και την ψυχή.

Λάθος αντίπαλος

Στη Βρετανία τα συνδικάτα ξεσηκώνονται. Όχι εναντίον των τραπεζών, όχι εναντίον αυτών που προκάλεσαν την οικονομική κρίση, ούτε εναντίον της κυβέρνησης του Μπλερ πριν και του Μπράουν σήμερα, αλλά εναντίον των μεταναστών! Το «εσωτερικό προλεταριάτο» επιτίθεται στο «εξωτερικό προλεταριάτο»(Τόυνμπη). Η μετάθεση της σύγκρουσης στην περιφέρεια, ο «εμφύλιος των κάτω», αυτό που οι Αμερικανοί WASP’s ανήγαγαν σε επιστήμη στις ΗΠΑ, μεταφέρεται τώρα στην Ευρώπη. Για όλα φταίνε οι μετανάστες, αυτοί που μας παίρνουν τις… δουλειές. Ο ρατσισμός σε πλήρη ανάπτυξη. Για όλα φταίνε οι ξένοι! Το σύστημα χρειάζεται ένα εξιλαστήριο θύμα, έναν αποδιοπομπαίο τράγο για να κρύψει τη χρεοκοπία του. Χθες ήταν οι Εβραίοι, σήμερα, οι «μετανάστες». Δεν θ’ αργήσει η ώρα που ο φασισμός θα βγει από το κέλυφος του ρατσισμού. Ήδη, στην Ιταλία τρεις νεαροί πυρπόλησαν έναν Ινδό μετανάστη από «ανία»! Στην Ελλάδα οι εμφύλιοι των κάτω και οι κοινωνικοί αυτοματισμοί εμφανίζονται με τη σχετική καθυστέρηση του εγχώριου πολιτικού συστήματος σε σχέση με τη Δύση. Εδώ η πολιτική διαχείριση των «κάτω» δεν έχει αναπτυχθεί σε επιστήμη. Γι’ αυτό η αντιπαράθεση εξακολουθεί να είναι κεντρική και η δομική βία παραδοσιακή. Αλλά τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη έχουμε τη διάχυση της ίδιας σύγχυσης σχετικά με τα αίτια της κρίσης. Κανείς δεν ξέρει από πού προέρχεται και που στοχεύουν τα μέτρα ανάκαμψης. Κανείς δεν μπορεί να καταλάβει πως από την κρίση του πετρελαίου (150 δολάρια) και των τροφίμων, όπου κάποιοι ενθυλάκωσαν εκατοντάδες δις δολάρια, φτάσαμε στο σημερινό κραχ. Για την ακρίβεια, όσοι κερδίζουν κάτι ξέρουν, που οι χαμένοι αγνοούν. Γιατί είναι βέβαιο ότι οι χρηματοπιστωτικές συνταγές ανάκαμψης (ενίσχυση των υπεύθυνων της κρίσης) υλοποιούνται στην ίδια νεοφιλελεύθερη κουζίνα. Η ενισχυόμενη με ρευστό «αυτοκρατορική οικονομία» (πολυεθνικές, τράπεζες) θα επιβιώσει σε βάρος της «μικρής οικονομίας» και οι μεγάλες χώρες σε βάρος των μικρών. Και σ’ αυτό το κανιβαλικό όργιο οι εργαζόμενοι, δυστυχώς, θα «τρώγονται» μεταξύ τους!

Ο άνθρωπος-εμπόρευμα

Η σημερινή οικονομική κρίση θα είναι χειρότερη από την κρίση του 1929. Η διαπίστωση των ειδικών ότι οι «ενέσεις» ρευστότητας παρέχουν μία πρόσκαιρη ανακούφιση μόνο, προκαλεί φρικίαση. Στις ΗΠΑ, οι γιγαντιαίες μιντιακές τελετουργίες του Ομπάμα δεν κατάφεραν να ξορκίσουν το κακό! Οι πόλεις φαντάσματα, τα εκατομμύρια των αστέγων, η ελεύθερη πτώση των μισθών και τα εκατομμύρια των ανέργων εξακολουθούν να κυκλώνουν σαν στρατιές σκιών την εικόνα του πολύφερνου προέδρου. Εν τω μεταξύ, η αισχροκέρδεια στις πρώτες ύλες συνεχίζεται, ο νεοφιλελευθερισμός είναι ακόμη εδώ, μαζί και ο μεγάλος φόβος των ελίτ για τις επικείμενες εξεγέρσεις των πεινασμένων. Γι’ αυτό κάποιοι εξ αυτών προτείνουν τη δημιουργία «κέντρων επειγουσών καταστάσεων» στις στρατιωτικές βάσεις! Απέναντι σ’ αυτή την κρίση της οικονομίας, την κρίση της πολιτικής, της αντιπροσώπευσης, την κρίση της ατομικής και συλλογικής ταυτότητας, την ασφυκτική πολιορκία των αναπτυγμένων χωρών από τους «λαθραίους της ζωής», την επιβολή του οικονομικού επί του οικονομικού, υπάρχουν εκείνοι που την είχαν προβλέψει και οι οποίοι παρά την πληρωμένη σιωπή της επίσημης μιντιακής προπαγάνδας, προτείνουν το πέρασμα από τον πολιτισμό του χρήματος, της συσσώρευσης και του κανιβαλικού ανταγωνισμού, στον πολιτισμό της ανακατανομής, του δίκαιου μοιράσματος του κοινωνικού πλούτου και της συνεργασίας. Όμως, και οι προτάσεις αυτές πάσχουν, αφού χρησιμοποιούν παλιές και όχι νέες έννοιες για να περιγράψουν τη βιωμένη πραγματικότητα. Παραβλέπουν, προπάντων, κάτι θεμελιώδες, ότι ο άνθρωπος δεν είναι πλέον αντικείμενο εκμετάλλευσης μόνο ως προς την εργασία του, αλλά ως ένα καθολικό εμπορεύσιμο προϊόν. Αυτό διαφεύγει από τις αναλύσεις και τις προσπάθειες διάγνωσης της σημερινής κρίσης. Γι’ αυτό κάποιοι επιμένουν στα παλαιά ιστορικά υποκείμενα των αλλαγών, ενώ σήμερα τα υποκείμενα αυτά έχουν διευρυνθεί, συμπεριλαμβάνοντας όλους τους «κάτω», όλους όσους γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης τόσο στον εργάσιμο όσο και στον ελεύθερο χρόνο τους, τόσο στο σώμα όσο και στην ψυχή και το μυαλό τους.