Ο άνθρωπος-εμπόρευμα

Η κρίση δεν είναι μόνο οικονομική, είναι πολιτιστική και ανθρωπολογική συγχρόνως. Ο Μπουρντιέ όταν πριν δέκα χρόνια προέβλεπε τη σημερινή κρίση, μιλούσε για μία «οικονομία της ευτυχίας» ή αλλιώς για μία οικονομία στην ευτυχία. Μόνο που οι κανίβαλοι δεν γνωρίζουν ούτε το μέτρο ούτε το «προσφαΐζω». Πέραν τούτων, κάποιοι με ρωτούν για ποιο λόγο αποκαλώ τον άνθρωπο «καθολικό εμπόρευμα»; Όπως είναι γνωστό ως εμπόρευμα(ανταλλακτική αξία) θεωρούνταν μέχρι σήμερα μόνο ένα μέρος της ανθρώπινης δραστηριότητας, η εργασία, σε διάκριση από τον «ελεύθερο-μη εργάσιμο- χρόνο». Τώρα, όμως, και ο ελεύθερος χρόνος έχει εμπορευματοποιηθεί. Με άλλα λόγια δεν υπάρχουν πια «αξίες χρήσης» καθώς όλες έχουν καταστεί ανταλλακτικές με βάση το γενικό ισοδύναμο, το χρήμα. Ένα παράδειγμα έχουμε με τον αθλητή που πουλάει τη νίκη του. Ενώ παλαιότερα, ο αθλητισμός είχε ως σκοπό την υγεία, τώρα έχει ως σκοπό το κέρδος, το χρήμα. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η περίφημη μέτρηση της τηλεθέαση: Ο τηλεθεατής, ενώ βλέπει το κανάλι του, χωρίς να το καταλάβει, «πακετάρεται» από την AGB σε ένα «τάργκετ γκρουπ» το οποίο πωλείται από το τηλεοπτικό κανάλι στις διαφημιστικές εταιρίες και από εκεί στις μεγάλες βιομηχανίες. Ακολουθεί η στοχοποίηση των τηλεθεατών-πελατών από το μάρκετινγκ των βιομηχανιών. Κοντολογίς, ο τηλεθεατής συμμετέχει στην αγορά ως εμπόρευμα(τόσο στο εργασιακό όσο και στον ελεύθερο χρόνο) και, συγχρόνως, ως καταναλωτής! Η δεύτερη πλευρά είναι ανθρωπολογικά και υπαρξιακά κρίσιμη γιατί έχει σχέση με την «αγορά του εαυτού», ή αλλιώς την εικόνα του εαυτού. Η αμιγώς οικονομική αγορά συνδέεται με την αγορά των βλεμμάτων, αυτών που είναι ο «καθρέφτης» μας και όπου μέσα από μία ολόκληρη διαδικασία συμπίπτει ο εαυτός με την εικόνα μας. Τι θα γίνει τώρα με την κρίση των αγορών; Που θα βρούμε το διπλό μας, την εικόνα και τον ίσκιο μας; Η δημιουργία ενός άλλου, δίδυμου κόσμου είναι η παρηγοριά για όσους πιστεύουν. Για τους άλλους απαιτείται η επανεύρεση του κόσμου του «δώρου» και του «πότλατς». Εκεί όπου οι άνθρωποι εύρισκαν τρόπο να σώζονται από τη βία της συσσώρευσης.