Η πίστη

Βδομάδες τώρα ολόκληρη η Γαλλία είναι συγκλονισμένη από την εικόνα της Παναγίας που «κλαίει», χύνοντας δάκρυα από ελαιόλαδο. Πλήθος πιστών προσέρχονται για να δουν το θέαμα και να προσκυνήσουν παρά το γεγονός ότι η εικόνα παραπέμπει στην Ορθόδοξη και όχι στην καθολική Εκκλησία. Πως εξηγείται το φαινόμενο; Οι θρησκευτικές πίστεις επανέρχονται για να καλύψουν οντολογικά αλλά και πολιτικά κενά, διατείνεται ο Ρεζίς Ντεμπρέ. Η προσφυγή στην πίστη είναι μια «υποκειμενική τρέλα», ένας τρόπος αποφυγής της τρέλας με τη δημιουργία μιας ελεγχόμενης «τρέλας», όπως όταν δημιουργούμε την «αντιπυρά» για να σταματήσουμε τη φωτιά, λέει ο Κίρκεγκορ. Επιπλέον, η πίστη μπορεί να είναι και το μελισόκερο, αυτό που βάζουν στα αυτιά τους οι άντρες του Οδυσσέα του Έζρα Πάουντ, ως άμυνα μπροστά στο ολοκληρωτικό κενό, που δεν αντέχεται. Αντί, συνεπώς, για την κατάρρευση και το τίποτα που οδηγούν στον ριζικό ψυχωτικό αυτισμό «επιλέγουμε κάτι». Αυτό το κάτι τι, που μπορεί να είναι μία θρησκευτική ή μία πολιτική πίστη, είναι εμποτισμένο με την (υπερ)απόλαυση των βεβαιοτήτων, που καταστρέφει αλλά και σώζει, αφού είναι το μόνο που παρέχει νόημα. Δεν θα άντεχα ούτε το χριστιανισμό ούτε τη ζωή χωρίς την «επί του Όρους Ομιλία» έλεγε ο Βόνεγκατ.
Αλλά πως η θρησκεία μπορεί να καλύπτει και τον ιεροεξεταστή και τον μάρτυρα, και την πορφύρα και το τζάκετ, και τον «πάνω», συντηρητικό κλήρο και τον επαναστάτη «κάτω» κλήρο; Αυτή η πολυσημία της θρησκείας αντιστοιχεί στην «πολύσημη κοινωνία» μας, απαντά ο Ρεζίς Ντεμπρέ, ο οποίος θεωρεί ότι μια κοινωνία χρειάζεται μια καταγωγή, ένα ιδεώδες, ένα τοτέμ, μια υπέρτατη αρχή, μια συνέχεια, μια αφήγηση, μια γενεαλογία, περισσότερο ή λιγότερο φανταστικές και τέλος μια εσωτερική ιεραρχία (το ιερό, το άβατο). Με άλλα λόγια η πίστη συμβάλει στη φαντασιακή κατασκευή του Εμείς, που μπορεί να είναι μια κοινότητα ή ένα έθνος. Όμως χρειάζονται αποστάσεις τόσο από τους φονταμενταλιστές όσο και από τους «αθεϊστές», όντας υπέρ μιας «έντιμης μεσότητας».
Τέλος, απέναντι στην ενοποιό κοινή θρησκευτική πίστη παρατίθεται η πίστη στην ανθρώπινη ιδιότητα, ή αλλιώς στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια συνδυασμένη με την εθνική ιδιοπροσωπία. Για τον Ντυρκέμ η «ιερότητα των προσώπων», τα ατομικά δικαιώματα και οι υποχρεώσεις έχουν γίνει σήμερα η σύγχρονη θρησκεία όπου «ο άνθρωπος είναι ταυτοχρόνως και πιστός και θεός». Αυτό είναι το αποκορύφωμα της ακραίας προτεσταντικής ατομικότητας που γεννήθηκε στα «γερμανικά δάση» και έχει εξαφανίσει ολοσχερώς το Εμείς, κάθε μορφή συλλογικότητας.