Απολογισμός 2021... Don't Look Up

 Don't Look Up ("Μην Κοιτάτε Πάνω"): Ο καθηγητής φωνάζει, ο κομήτης πλησιάζει, η καταστροφή είναι ορατή, εκείνοι μιλούν για τα σπάνια ορυκτά του κομήτη, για τις δουλειές που θα ανοίξουν, για την ανάπτυξη, για τα 140 τρισεκατομμύρια δολάρια που θα αποφέρει. «Λένε ψέματα», κραυγάζει ο επιστήμονας, «ο πλανήτης θα καταστραφεί». Τον συλλαμβάνουν, τον φιμώνουν… το fiction.

Και η πραγματικότητα: Ο Τζούλιαν Ασάνζ σαπίζει σε μία φυλακή του Λονδίνου, απομονωμένος σε μία μαύρη τρύπα σιωπής. Εκτελείται δια της “σιωπής”. Και στην Ελλάδα μία δημοσιογράφος, η Γιάννα Παπαδάκου διώκεται για τις αποκαλύψεις της! Don't Look Up

«Μην κοιτάτε ψηλά», αλλά «Ρίξτε μια ματιά γύρω σας. 1 στα 4 άτομα δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά το κόστος των συνταγών τους. Εν τω μεταξύ, οι δισεκατομμυριούχοι αύξησαν τον πλούτο τους κατά περισσότερα από 2 τρισεκατομμύρια δολάρια από την έναρξη της πανδημίας…», γράφει ο γερουσιαστής Μπέρνι Σάντερς στο τουίτερ.

Όλα για το κέρδος. «Τα φράγκα! Τα χοντρά φράγκα! Χρήμα ίσον δύναμη. Δύναμη ίσον να τη σκαπουλάρεις με το φόνο. Φόνος ίσον ζωή. Όθεν, μη γαμάς τα μυαλά σου»!, λέει από το 1940 ο Χένρι Μίλερ. 

Don't Look Up: Ποιος μας οδηγεί στην καταστροφή; Ποιος μας κυβερνά; Είναι η πρόεδρος της πλανητικής υπερδύναμης; Είναι ο υπερπλούσιος ιδιοκτήτης της πολυεθνικής νέων τεχνολογιών, ή ο Αλγόριθμος; Όλα, η ζωή και ο θάνατος, ορίζονται από έναν αλγόριθμο. Το σύστημα έχει αποκτήσει τη σχετική αυτονομία του, τη νέα θρησκεία του.

Ο ορθός λόγος, αυτή η κινητήρια δύναμη της επιστήμης, αντικαταστάθηκε από τη νέα «μαγεία». Η ίδια η ζωή έγινε ένας αλγόριθμος. Ο κόσμος έχει φτάσει στις έσχατες συνέπειες του τεχνολατρικού πολιτισμού. Ο ίδιος ο πολιτισμός ελέγχεται από αλγόριθμους. Αν στις 25 Μαρτίου του 1955 οι αρχές των ΗΠΑ απαγόρευσαν το ποίημα «Ουρλιαχτό» του Γκίνσμπεργκ ως άσεμνο, το 2021, η αφίσα της νέας ταινίας του Ισπανού σκηνοθέτη Πέδρο Αλμοδόβαρ λογοκρίθηκε από το Instagram.

Don't Look Up: Ο αλγόριθμος προβλέπει ακόμα και τον τρόπο που θα πεθάνουμε! Προβλέπει το θάνατο της προέδρου, αλλά κάνει λάθος στην πρόβλεψη για το «μοναχικό θάνατο» του επιστήμονα! Οι δρώντες, οι επαναστάτες δεν πεθαίνουν ποτέ μόνοι. Όμως η νέα μαγεία, η νέα αλχημεία κυριαρχεί. Ο τεχνοκρατικός ορθολογισμός και ο νεοφιλελευθερισμός έχουν αποχωριστεί πλήρως από εκείνη τη μορφή κριτικής σκέψης που έχει ως βασικό κριτήριο την καρδιά και την ανθρωπιά και έχουν προσλάβει φονικά χαρακτηριστικά. Κι ας προειδοποιούσε η Χάνα Άρεντ: «Αν αποδεικνυόταν αλήθεια πώς η γνώση και η σκέψη έχουν χωρίσει οριστικά, τότε θα γινόμαστε πράγματι ανίσχυροι δούλοι... αστόχαστα πλάσματα στο έλεος της κάθε συσκευής που είναι τεχνικά δυνατή, αδιάφορο πόσο είναι φονική…». Όλοι/ες κι όλα είμαστε πλέον data, πληροφορίες και αριθμοί, στοιχεία της νέας θρησκείας. Ο κόσμος είναι ένα συνονθύλευμα από τεχνικά γεγονότα, από ασήμαντα τεχνικά, εμπορεύσιμα στοιχεία. Η κουλτούρα της αγοράς είναι ολοκληρωτική. Όλα για το κέρδος. Όλα για την κονόμα. Κι ας καεί η Γη. «Θρησκεία τους η απληστία», γράφει πάλι ο Σάντερς.

Ο καπιταλισμός έχει χάσει τα φρένα του, έχει ξεχάσει να σταματά και οδηγεί κατευθείαν στο χάος. Αυτό δεν το διαπιστώνουν οι επικριτές του μόνο, αλλά και οι ίδιοι οι καπιταλιστές και οι θεωρητικοί τους (Modern Capitalism Needs a Revolution to Undo the Damage It Has Caused), γράφει ο Ronald Cohen στο περιοδικό Time.

Οι πανδημίες

Το 31% των επιδημιών, όπως οι ιοί Ebola, Zika και Nipah, συνδέονται με την αποψίλωση των δασών και την υπερθέρμανση του πλανήτη. Ο Covid-19 είναι μια ζωονόσος, μια ασθένεια που προέρχεται από τον κόσμο των ζώων. Η εξάπλωσή της έγινε εφικτή από την επέκταση του ανθρωπίνου οικοτόπου, την αποψίλωση των δασών, από τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ του ανθρώπινου είδους και του άγριου κόσμου. Οι κλιματικές αλλαγές, που συνδέονται άμεσα με τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από την ανθρώπινη δραστηριότητα, αποτελούν τον πραγματικό πολλαπλασιαστή των απειλών. Αλλά οι «πάνω» βλέπουν τις απειλές και την καταστροφή σαν μια ακόμα ευκαιρία για κέρδη. Μιλούν για τον «πράσινο καπιταλισμό»!

Don't Look Up: «Λένε ψέματα», επιμένει ο επιστήμονας, «η καταστροφή είναι 100% βέβαιη». Ναι, ο πρωθυπουργός Κυρ. Μητσοτάκης είπε ψέματα για την πανδημία γιατί «πουλάει το προϊόν» τουρισμός, θα ομολογήσει ο υπουργός Ανάπτυξης, Άδωνις Γεωργιάδης. Η ίδια πάντα λογική. Όλα καθορίζονται από την οικονομία της αγοράς, με όρους οφέλους, κονόμας, τα φράγκα!

Αυτή η λογική γεννάει ξανά και ξανά το φασισμό.  

Ο φασισμός

Η Barbara F. Walter, καθηγήτρια πανεπιστημίου, μέλος επιτροπής της CIA που ονομάζεται «Πολιτική Αστάθεια Task Force», γράφει σε βιβλίο της που θα κυκλοφορήσει τον Γενάρη του 2022, ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες σήμερα είναι μια «anocratie» - «κάπου ανάμεσα στη δημοκρατία και το αυταρχικό κράτος» (Washington Post). 

«Σκέπτομαι» έγραφε για τις ΗΠΑ ο Νόρμαν Μέιλερ(Μάγισσα τέχνη) ότι «αυτή την πλούσια και ισχυρή χώρα… αυτή την εταιρική γη δίχως ενστικτώδη αντίδραση στην αισθητική που τώρα διέδιδε σε ολόκληρο τον κόσμο, τη χειρότερη εφαρμοσμένη αισθητική στην ιστορία του κόσμου… αυτή τη λαίμαργη δημοκρατία που κατέψυξε το φαΐ της προτού το κάψει... αυτή τη σαδιστικά επαναστατημένη Δημοκρατία που τις άρεσαν τα πέτσινα, τα σαδομαζοχιστικά... ναι, αυτή η Αμερική, η τρομοκρατημένη, κάλλιστα χρειαζόταν την τηλεόραση - είμαι εδώ για να σε νεκρώσω, το χρειάζεσαι!»

Θα υπάρξει η αφύπνιση, θα γίνει η ανατροπή αυτής της πολυεπίπεδης κρίσης, της καπιταλιστικής λογικής, θα γίνει η επανάσταση*, που θα καταλύσει τον καπιταλισμό, ή θα πούμε μαζί με τον Ρεμπώ:

«Εμπρός! Στον ζυγό. Υποταγή, ερημιά, πλήξη και θυμός. Ακούω, τίνος να γίνω μισθοφόρος; Ποιο κτήνος να λατρέψω; Πείτε μου, ποιο εικόνισμα να καταστρέψω; Τίνος να ραγίσω την καρδιά; Από ποιο ψέμα να πιαστώ; Πάνω σε ποιο αίμα να πατήσω;»

*Η φωτογραφία από τον ξεσηκωμό πριν δύο χρόνια στη Χιλή 

Don't Look Up

 Don't Look Up ("Μην Κοιτάτε Πάνω"): Δύο επιστήμονες ανακαλύπτουν έναν κομήτη σε τροχιά πρόσκρουσης προς τη Γη. Η πρόσκρουση και ο αφανισμός του πλανήτη είναι βέβαιος. Όμως οι προειδοποιήσεις τους πέφτουν στο κενό. Οι πολιτικοί (Λευκός Οίκος) τους αγνοούν επειδή ασχολούνται με τις επικείμενες εκλογές. Το τηλεοπτικό κοινό τους ακούει, αλλά θεωρεί ότι είναι ένα ακόμα ανώδυνο θέμα της πρωινής ζώνης. Και ο κομήτης, η καταστροφή πλησιάζει!

Don't Look Up- Μη κοιτάτε πάνω! Κανείς δεν κοιτάει πάνω, αλλά ούτε έξω μήτε μέσα. Κανείς δεν μπορεί να κοιτάξει πουθενά γιατί η πνευματική τύφλωση είναι ολοκληρωτική.

Η απειλή (στην ταινία) έρχεται απ' έξω, αλλά είναι ήδη εντός των πυλών, είναι η σκόπιμη καταστροφή των τροπικών δασών, είναι η υπερθέρμανση, είναι οι πάγοι που λιώνουν, είναι τα χιλιάδες είδη ζωντανών οργανισμών που χάνονται και μαζί ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι που λιμοκτονούν, είναι οι άνθρωποι που πεθαίνουν γιατί τα εμβόλια είναι ακριβά, είναι οι μεταλλάξεις που θα συνεχίσουν να αναπτύσσονται στην φτωχή κι ανεμβολίαστη Αφρική, είναι οι νέες πανδημίες που έρχονται!

Κανείς δεν μπορεί να δει την απειλή είτε προέρχεται απ' έξω είτε εκ των έσω, κανείς δεν αντιλαμβάνεται τον κίνδυνο της χωρίς όρια εκμετάλλευσης της φύσης, τον κίνδυνο από ένα σύστημα που έχει χάσει τα φρένα του, κυριολεκτικά και μεταφορικά, αποδεικνύοντας ότι το πιο επικίνδυνο και παράλογο ον αυτού του πλανήτη είναι ο άνθρωπος της απληστίας και της ταπείνωσης της φύσης, της απροσδιοριστίας του υποκειμένου και του χάους, της εξουδετέρωσης όλων των αξιών και του θανάτου του πολιτισμού, του τέλους του πλανήτη.

Πλέον πρέπει να σκεφτόμαστε από κοινού πολέμους και συγκρούσεις, και να συμπεριλάβουμε σε αυτές, με την έννοια της δομικής βίας, και τη βία που εμφιλοχωρεί στην ανισότητα και στη φτώχεια, στην περιβαλλοντική καταστροφή και στην πείνα, στην έλλειψη εμβολίων στις φτωχές χώρες, αλλά και στη συστηματική παραπλάνηση μέσω των "πετσωμένων" μίντια.

Χρειάζεται να αποκαλύπτουμε κάθε φορά τα ψέματα που είναι κρυμμένα στις γενικεύσεις και στις συνδηλώσεις των λέξεων, όπου το ρήμαγμα των ανθρώπινων ζωών παρουσιάζεται σαν σωτηρία. Πρέπει να αποκαλύπτεται πως πίσω από τον μετα-νεοφιλελευθερισμό, πίσω από την τυφλή ψευτο-ορθολογική αυτό-αναθέσμιση με την άνευ ορίων χρήση ψευτο-ορθολογικών μέσων («μεταρρυθμίσεις»!), κρύβεται η επίτευξη ενός μόνο σκοπού, η συνεχής αύξηση του πλούτου με όλο και λιγότερο κόστος, σε βάρος της κοινωνίας, της φύσης, του πολιτισμού, της ζωής

. Γι’ αυτό ο καπιταλισμός σε οποιαδήποτε μορφή του δεν συνιστά λύση ούτε για τον άνθρωπο ούτε για την κοινωνία ούτε για τη φύση και τη ζωή. Γιατί η λύση ή θα είναι συνολική και θα αφορά τη δημιουργία μιας νέας ορθολογικότητας και ευαισθησίας, μιας νέας, ισότιμης σχέσης μεταξύ των ανθρώπων και του ανθρώπου με τη φύση ή η καταστροφή θα είναι ολική.

Επικρίνουν τον καπιταλισμό, αλλά δείχνουν λάθος φταίχτη

 Η Νότια Κορέα αναπτύσσεται θεαματικά, αλλά ο κόσμος ζει άθλια, οι ανισότητες είναι τεράστιες. Κάποιοι πλουτίζουν όλο και περισσότερο, ενώ η πλειονότητα ζει δύσκολα και το 20% περίπου ζει σε συνθήκες εξαθλίωσης.

Η παραγκούπολη, που είναι το σύμβολο της εξαθλίωσης, βρίσκεται στο κέντρο της Σεούλ. Η ιαπωνική εφημερίδα Asahi Shimbun έστειλε τον ανταποκριτή της εκεί, όπου «Είναι σαν να έχει σταματήσει ο χρόνος εδώ».

Οι ανισότητες και η φτώχεια στην κορεατική κοινωνία απεικονίζονται στην ταινία "Parasite" και στη σειρά "Squid Game". Η ταινία Parasite, έργο του σκηνοθέτη Bong Joon-ho, κέρδισε το Όσκαρ καλύτερης ταινίας το 2020. Όσο για τη σειρά  Squid Game, που δημιουργήθηκε από τον Hwang Dong-hyeok, το  Forbes την θεωρεί ως «την πιο δημοφιλή σειρά στην ιστορία του Netflix».

Αυτά τα δύο έργα αναφέρονται σ’ ένα από τα κύρια θέματα της νοτιοκορεατικής κοινωνίας αλλά και όλων των κοινωνιών του κόσμου: τις κοινωνικές ανισότητες. Παρά τη θεαματική οικονομική ανάπτυξη τις τελευταίες δεκαετίες, το ποσοστό φτώχειας της Νότιας Κορέας ανέρχεται στο 17%. Ακόμη πιο σοβαρό είναι αυτό των ατόμων άνω των 65 ετών, όπου η εξαθλίωση φθάνει στο 43%.

Τα δάνεια και τα χρέη είναι οι νέες αλυσίδες που «φοράνε» στους ανθρώπους. «Ήθελα να γράψω μια ιστορία που θα ήταν η αλληγορία ενός σημείου χωρίς επιστροφή για όσους δανείστηκαν μεγάλα ποσά σε μία καπιταλιστική κοινωνία χωρίς έλεος και η κατάληξη που μπορεί να έχει κάποιος που έχει βουτηχτεί στα χρέη μοιάζει πολύ με τη συμμετοχή στο παιχνίδι. Η ελεύθερη βούληση είναι παραπλανητική, όταν η κατάληξη είναι προδιαγεγραμμένα η καταστροφή.», λέει ο Hwang Dong-hyuk δημιουργός της σειράς Squid Game.

Οι «από κάτω», καταχρεωμένοι, εξαθλιωμένοι και απελπισμένοι, έχουν την ελπίδα να επιβιώσουν μόνο αν εξοντώσουν όλους τους ομοίους τους. Εδώ ισχύει κυριολεκτικά το «ο θάνατός σου η ζωή μου». Στο Squid Game («Παιγνίδι του καλαμαριού») οι «από πάνω» παρουσιάζονται διαστροφικοί, ενώ οι «από κάτω» είναι πλήρως κατευθυνόμενοι, χωρίς καμία απολύτως ελευθερία βούλησης...

Ο καπιταλισμός κατ' αυτόν τον τρόπο είναι ικανός να πουλήσει ακόμα και την εξαθλίωση στους ίδιους τους εξαθλιωμένους! Πουλάει τη μυρουδιά της μούχλας στο The Dickens Inn του Λονδίνου, της σήψης στο Parasite, τη μπόχα στην Ομόνοια. Ο καπιταλισμός «είναι ικανός να επικρίνει τον εαυτό τoυ για να κατασκευάσει ψυχαγωγία. Αυτή η εμπορική επιτυχία που φέρνει εκατομμύρια στο Netflix και τους μετόχους του περιέχει ένα αντικαπιταλιστικό μήνυμα, καταγγέλλοντας επιδέξια τις εισοδηματικές ανισότητες που υπονομεύουν τη Νότια Κορέα και, στην πραγματικότητα, ολόκληρο τον πλανήτη», γράφει το γαλλικό περιοδικό Marianne. 

Ο άγριος καπιταλισμός, ο ακραίος ανταγωνισμός, η διαστροφή των «από πάνω», όλα είναι «ανθρώπινη φύση», λέει ο δημιουργός του Squid Game. Δεν φταίει, λοιπόν, ο καπιταλισμός, αλλά η ανθρώπινη φύση! Δεν φταίμε εμείς λένε οι "από πάνω", αλλά ο διπλανός σου, ο όμοιός σου. Ή αυτός ή εσύ. Αυτή είναι η επιλογή σου. Η φυσική επιλογή! Κι όμως δεν είναι θέμα της "φύσης", αλλά του καπιταλισμού. 

Όπως λέει ακόμη και ο Άνταμ Σμιθ, ο θεωρητικός της ελεύθερης αγοράς: «οι πλούσιοι επιτυγχάνουν καλύτερα όχι γιατί έχουν, γενικώς, περισσότερο ταλέντο από τους άλλους, αλλά γιατί είχαν την τύχη να δεχθούν μία καλύτερη εκπαίδευση και επειδή ο τρόπος της ζωής τους τούς επέτρεπε να έχουν ελεύθερο χρόνο και τη δυνατότητα να καλλιεργηθούν»!

Ιδού λοιπόν που οφείλονται οι ανισότητες. Δεν είναι θέμα της ανθρώπινης φύσης, αλλά των κοινωνικών αδικιών και των ανισοτήτων, που επιβάλλει το οικονομικό σύστημα που λέγεται καπιταλισμός. Οι ταινίες που επικρίνουν τις ανισότητες, αποπροσανατολίζουν, δείχνουν λάθος φταίχτη, δείχνουν τον διπλανό σου και όχι τους "επάνω"...

http://artinews.gr/%CE%B5%CF%80%CE%B9%CE%BA%CF%81%CE%AF%CE%BD%CE%BF%CF%85%CE%BD-%CF%84%CE%BF%CE%BD-%CE%BA%CE%B1%CF%80%CE%B9%CF%84%CE%B1%CE%BB%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C-%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%AC-%CE%B4%CE%B5%CE%AF%CF%87%CE%BD%CE%BF%CF%85%CE%BD-%CE%BB%CE%AC%CE%B8%CE%BF%CF%82-%CF%86%CF%84%CE%B1%CE%AF%CF%87%CF%84%CE%B7.html

Για μια πραγματικά αριστερή πολιτική

 Η κλασική πολιτική, που εκφράζει τους υπερπλούσιους και τα συμφέροντά τους, χρειάζεται την ρητορική τέχνη, τη σοφιστική, τη στρεψοδικία, τη θεατρική παράσταση, τη μυθοπλασία και τα μίντια προκειμένου να χειραγωγήσει τις λαϊκές μάζες στη λογική του δήθεν «γενικού συμφέροντος».

Μια διαφορετική πολιτική μπορεί να υπάρξει μόνο ως η συνειδητή έκφραση των προσδοκιών και των συμφερόντων της μεγάλης πλειονότητας των ανθρώπων, όταν η πάλη της υπό εκμετάλλευση τάξης δεν θα είναι η υπεράσπιση μόνο των δικών της συμφερόντων αλλά και η κατάργηση κάθε μορφής εκμετάλλευσης.

Ποια είναι σήμερα η υπό εκμετάλλευση τάξη που θα θέσει ως προμετωπίδα των πολιτικών της διεκδικήσεων την κατάργηση της εκμετάλλευσης και της κοινωνικής ανισότητας; Το «πρεκαριάτο». Που είναι μία νέα κοινωνική τάξη μη προνομιούχων πολιτών.

Τα κεντρικά προσδιοριστικά στοιχεία του “πρεκαριάτου” είναι η ηλικία και η εργασιακή επισφάλεια. Επιγραμματικά, το «πρεκαριάτο» συγκροτείται από νέους και νέες ηλικίας 19 έως 34 ετών, συχνά με επαρκή τυπικά προσόντα, οι οποίοι/ες στα πρώτα βήματα του εργασιακού/κοινωνικού τους βίου βρίσκονται αντιμέτωποι με ένα μεσαιωνικό εργασιακό status quo, μία εχθρική αγορά εργασίας, όπου κυριαρχούν οι χαμηλές αμοιβές, η υπερεργασία, η πολυαπασχόληση, η προσωρινότητα, η ανομία και η "ευελιξία". Το «πρεκαριάτο» είναι οι εργαζόμενοι στην efood, στη Wolton, οι ντελιβεράδες, οι εργαζόμενοι με εργόσημο ή τις μηνιαίες συμβάσεις, οι εργαζόμενοι/ες στα Jumbo κ.ά..

Είναι οι νέοι και οι νέες που ξεσηκώθηκαν στη Χιλή. Εκεί όπου ξεδιπλώνεται η νέα μορφή πολιτικής αντιπαράθεσης μεταξύ της ακροδεξιάς (του πλούτου και των χρηματιστηρίων) και της αριστεράς, που είναι η πολιτική έκφραση του «πρεκαριάτου».

Αυτό είπε με τον τρόπο του ο Patricio Navia, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης: «αν (στη Χιλή) κερδίσει ο Καστ(ακροδεξιά) είναι σίγουρο ότι θα δούμε (λαϊκές) διαμαρτυρίες», αλλά «αν κερδίσει ο Μπόριτς πιθανότατα θα υπάρξει κάποια αναταραχή στο χρηματιστήριο (η αντίδραση των υπερπλούσιων)». 

Ας ελπίσουμε ότι στη Χιλή θα νικήσει η αριστερά, όπως συμβαίνει και στις περισσότερες χώρες της Λατινικής Αμερικής. Γιατί εκεί η αριστερά δεν αποσκοπεί στην υλοποίηση μιας πολιτικής "καλύτερης διαχείρισης", όπως συμβαίνει με την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία, αλλά εκφράζει τα συμφέροντα της πλειονότητας, στοχεύοντας, συγχρόνως, στην κατάργηση κάθε εκμετάλλευσης... 

Ιρίνα Καραμάνος: Να επανεξετάσουμε τη σχέση μας με την εξουσία

 Την είπαν «πρώτη κυρία», κι εκείνη απάντησε ότι ο θεσμός αυτός είναι παρωχημένος, ότι πρέπει «Να επανεξετάσουμε την εξουσία και τη σχέση μας μ’ αυτή». Είναι η Ιρίνα Καραμάνος, η σύντροφος του νέου προέδρου της Χιλής Γκαμπριέλ Μπόριτς, που μιλάει. Θυμήθηκα τη συζήτηση για το «Πως αλλοιώνει η εξουσία τον χαρακτήρα του ανθρώπου», ακόμη και των επαναστατών, με τον φίλο μου τον Γεράσιμο και αντιλαμβάνομαι την αλλαγή που συντελείται στην Λατινική Αμερική. Το παράδειγμα του Χοσέ Μουχίκα, του προέδρου της Ουρουγουάης, που δεν έπεσε στην παγίδα της εξουσίας και των συμβόλων της, που έμεινε με το ταπεινό φολκς βάγκεν του, σ’ ένα φτωχόσπιτο, είναι εδώ κι είναι δυνατό.

Τα σημεία και τα σύμβολα της εξουσίας –αυτοκίνητα, σωφέρ, σωματοφύλακες, φρουροί, κλάκες οπαδών και σφογγοκωλάριων, υποδοχές, εμβλήματα κ.ά.-, όλα αυτά «ευνουχίζουν» καθώς παγιδεύουν τον πολιτικό στην τάξη της εξουσίας των συμβόλων. Ο εξουσιαστής δεν αναγνωρίζεται χωρίς τα σύμβολά του. Γι’ αυτό χρειάζεται μια κοινωνία που θα μπορεί να επικοινωνεί με τους κυβερνήτες της χωρίς τα σύμβολα της εξουσίας. Αν δεν συμβεί αυτό οι χθεσινοί επαναστάτες θα αφομοιωθούν από το σύστημα εξουσίας και η διαφθορά της γραφειοκρατίας καθώς και όλες οι προηγούμενες παθογένειες αργά ή γρήγορα θα ενσκήψουν πιο δυνατές. Οι νέοι κυβερνήτες της Χιλής γαλβανίστηκαν σ' αυτή τη νέα κουλτούρα, τα νέα ήθη, μέσα στους πρόσφατους μεγαλειώδεις αγώνες των νέων της Χιλής. 

 Ο Λινέρα από τη Βολιβία έλεγε ότι η πολιτική ανατροπή επισυμβαίνει όχι μόνο όταν αλλάζει η εκτελεστική εξουσία, αλλά και όταν διαφοροποιείται η κοινωνική προέλευση και το κοινωνικό περιεχόμενό της. Το θέμα δηλαδή δεν είναι αν έχεις την κυβέρνηση και όχι την  εξουσία, αλλά να ξέρεις τι να κάνεις την εξουσία. «Έχουμε επανάσταση, όταν μεταβάλλεται η ταξική σύσταση των Κοινοβουλίων, όταν τροποποιείται ο δημοκρατικός τρόπος λήψης αποφάσεων... Έχουμε επανάσταση όταν η πειθαρχία, η συμβολική τάξη, η διδασκαλία στα εκπαιδευτικά κέντρα τροποποιούνται και μετασχηματίζονται». Δεν έχουμε αλλαγή όταν έχουμε και πάλι τις ελίτ στην εξουσία. Δεν έχουμε, προπάντων αλλαγή, όταν δεν αλλάζει η συμβολική τάξη, δηλαδή ο πρακτικός, καθημερινός πολιτισμός που διέπει τις σχέσεις, τη συμπεριφορά μας, τη ζωή μας, τον τρόπο που ενσωματώνουμε τους περιορισμούς και τους επιβεβλημένους κανόνες. Δεν έχουμε αλλαγή όταν δεν αλλάζει ο τρόπος σκέψης μας, όταν δεν επαναξιώνονται οι αρχές και οι χαρές της συλλογικότητας, του κοινοτισμού, της αυτοδιαχείρισης. Για να συμβεί, λοιπόν, η αλλαγή απαιτούνται λαϊκά κινήματα, που δεν θα λειτουργούν σαν αποστειρωμένες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, όπως συμβαίνει στην Ευρώπη, αλλά θα αναπτύσσουν την «ποίησή» τους μέσα στην πολιτική Πράξη, με τη δημιουργία νέων σχέσεων και τρόπων, με την αλλαγή ολόκληρου του τρόπου ζωής, την αλλαγή του συσχετισμού των αξιών και την επιστροφή στο Εμείς και την συν-πάθεια αλλά και την απομείωση των ναρκισσισμών και της Εγω-πάθειας. Αυτά σημαίνουν τη δημιουργία μιας νέας κουλτούρας, στην οποία θα εντάσσεται η πολιτική και αντιστρόφως, ένα σύστημα νέων ηθών που ήδη φέρουν και βιώνουν τα μέλη του μεταρρυθμιστικού πολιτικού πυρήνα και που έρχεται να απαντήσει στη σήψη της κυρίαρχης κουλτούρας, συνιστώντας ένα εναλλακτικό και συνάμα γοητευτικό –με την έννοια της εκτροπής- σύστημα νέων αξιών και κανόνων, το μπόλι δηλαδή που θα ενοφθαλμιστεί στην κοινωνία.

Ο αλγόριθμος, ο Ανδρουλάκης και ο Αμάρτυα Σεν

 Το θέμα δεν είναι τι διαβάζουμε, αλλά πως το διαβάζουμε. Το σύνηθες είναι να διαβάζουμε μόνο ότι συμφωνεί με τις απόψεις μας, ενισχύοντας κατ’ αυτό τον τρόπο τις ήδη εδραιωμένες πεποιθήσεις μας. Αυτό ενισχύεται με τους περίφημους αλγόριθμους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που δημιουργούν έναν «κόσμο-φούσκα», που περιλαμβάνει μόνο όσους συμφωνούν μαζί μας. Σ’ αυτό το περιβάλλον αναπτύσσονται «οι ναρκισσισμοί των μικρών διαφορών» και οι πολυδιασπάσεις. Η ελάχιστη διαφοροποίηση μεγεθύνεται και γίνεται θέμα αρχής και «κόκκινη γραμμή»! Έτσι, όμως, δεν αναπτύσσουμε ούτε την κριτική σκέψη μας ούτε τον αναστοχασμό πάνω στις πεποιθήσεις μας.

Αντέχει φερ’ ειπείν ένας αριστερός να διαβάσει με προσοχή και ενδιαφέρον μια δεξιά εφημερίδα και το αντίστροφο; Σπάνια. Κι όμως εκεί μπορεί να βρει το υλικό και την πιο καίρια κριτική για το σύστημα. Γράφει φερ’ ειπείν στην εφημερίδα «ΕΣΤΙΑ»(21.12.2021), ο διευθυντής της Μανώλης Κοττάκης:  

«…επιχειρηματικές δυνάμεις επένδυσαν κατ’ αρχάς στην υποψηφιότητα του Ανδρέα Λοβέρδου, τον οποίο πριμοδότησαν και με δημοσκοπικό άνεμο πρωτιάς. Το σχέδιο απέτυχε, ο εκλεκτός κατετάγη τρίτος. Μετά την αποτυχία, οι ίδιες δυνάμεις με τις ίδιες εφημερίδες, τα ίδια πρωτοσέλιδα και τους ίδιους διθυράμβους επενδύουν στον «παίκτη» όπως τον αποκαλούν και στην «αλλαγή σκηνικού». Του δίνουν από 13,5% έως 15%, τον εμφανίζουν να διεκδικεί την τρίτη θέση από τον ΣΥΡΙΖΑ και εκείνος τους αποζημιώνει. Όταν ερωτάται στις συνεντεύξεις του ποιο είναι το νέο πρόβλημα της χώρας απαντά μάλλον δασκαλεμένος… το Ταμείο Ανακάμψεως!». Υπάρχει καλλίτερη κριτική για τη λειτουργία του οικονομικού, του μιντιακού και του πολιτικού συστήματος στην Ελλάδα σήμερα;

Ο οικονομολόγος Αμάρτυα Σεν αφηγείται (Le Monde 15/9/2009) πως οι αριστεροί κύκλοι είχαν διαμορφώσει την άποψη πως στο βαθμό που ο Άνταμ Σμιθ δεν είχε ενδιαφερθεί ιδιαίτερα για την ανισότητα και τη φτώχεια, εναπόκειτο στον Μαρξ να μετασχηματίσει τις θεωρίες του Σμιθ σε μία ριζική κριτική του καπιταλισμού. «Αυτή η αντίληψη δεν ήταν απολύτως εσφαλμένη(…), αλλά δεν ήταν και εντελώς σωστή. Αυτή παραβλέπει ότι ο ίδιος ο Σμιθ ήταν ιδιαίτατα κριτικός στις οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες καθώς και στις ασυμμετρίες της ταξικής δομής που χώριζε με σταθερό τρόπο τους εργαζόμενους από τις προνομιούχες κατηγορίες», λέει ο Σεν. Με το διάβασμα του βιβλίου «ο Πλούτος των εθνών», «ανακάλυψα ότι ο Σμιθ ήταν πάρα πολύ σκεπτικός –και κριτικός- για το θέμα των φτωχών, ακόμα και στο πλαίσιο των κοινωνιών που ευημερούσαν». «Ήμουν ιδιαίτερα συγκινημένος, λέει ο Σεν, από τη δυνατή ανάλυση του Σμιθ σύμφωνα με την οποία οι πλούσιοι επιτυγχάνουν καλύτερα όχι γιατί έχουν, γενικώς, περισσότερο ταλέντο από τους άλλους, αλλά γιατί είχαν την τύχη να δεχθούν μία καλύτερη εκπαίδευση και επειδή ο τρόπος της ζωής τους τούς επέτρεπε να έχουν ελεύθερο χρόνο και τη δυνατότητα να καλλιεργηθούν»! Υπάρχει καλλίτερη περιγραφή των κοινωνικών αδκιών και των ανισοτήτων, που ενισχύουν το οπλοστάσιο όσων αγωνίζονται για την άρση τους;

Η λαϊκή εξέγερση στη Χιλή νίκησε!

 Η λαϊκή εξέγερση στη Χιλή νίκησε. Οι Χιλιάνοι και οι Χιλιάνες πέταξαν στα σκουπίδια τη σχολή του Σικάγου, την «ουμπεροποίηση» της κοινωνίας και πάνω από 30 χρόνια νεοφιλελεύθερης πολιτικής, που ρήμαξαν το λαό και ιδιαίτερα τους νέους και τις νέες. Το πρωτοφανές κίνημα διαμαρτυρίας που εκδηλώθηκε πριν την πανδημία έφερε πολιτικά αποτελέσματα. Ο Γκάμπριελ Μπόριτς, ο 35χρονος υποψήφιος του συνασπισμού της Αριστεράς, κέρδισε τις προεδρικές εκλογές στη Χιλή την Κυριακή 19 Δεκεμβρίου, με 56%, έναντι 44% του ακροδεξιού υποψηφίου Χοσέ Αντόνιο Καστ.

Χιλιάδες άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους, στη συντριπτική τους πλειοψηφία νέοι, για να γιορτάσουν τη νίκη. 

«Ο Γκάμπριελ Μπόριτς ανοίγει τις πόρτες (του προεδρικού μεγάρου) της La Moneda σε μια πολύ νέα γενιά, που σφυρηλατήθηκε από τις κοινωνικές εξεγέρσεις του 2011 και του 2019», γράφει η αμερικανική έκδοση της El País. «Είναι ένα νεύμα στην ιστορία: τον Μάρτιο, ο Sebastián Piñera θα παραχωρήσει την εξουσία σε όσους κινητοποιήθηκαν εναντίον του κατά την πρώτη και τη δεύτερη θητεία του».

Οι δημοσκοπήσεις διαψεύστηκαν παταγωδώς καθώς προέβλεπαν μία μικρή διαφορά.

Κατά τη διάρκεια της πρώτης ομιλίας του εκλεγμένου Προέδρου μπροστά σε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους, ο Μπόριτς υπογράμμισε το μέγεθος του έργου που έχει μπροστά του. «Θα είναι δύσκολο, δεν υπάρχει αμφιβολία για αυτό, αλλά θα προχωρήσουμε, με μικρά αλλά σταθερά βήματα, μαθαίνοντας από τη δική μας ιστορία», είπε. «Μόνο με την κοινωνική συνοχή και με το να συναντηθούμε, μοιραζόμενοι έναν κοινό στόχο, θα μπορέσουμε να προχωρήσουμε προς μια αληθινή και βιώσιμη ανάπτυξη, για όλες τις οικογένειες της Χιλής», σημείωσε.

Ο ηγέτης του αριστερού συνασπισμού, ο οποίος περιλαμβάνει από κομμουνιστές μέχρι κεντρο-αριστερούς, τόνισε ότι η ανισότητα υπονόμευσε την οικονομική ανάπτυξη. 

Για την εφημερίδα El Mostrador, «το κλειδί για του θριάμβου» του Μπόριτς βρίσκεται στις επαρχίες της Χιλής.

Ο νικητής των εκλογών, ο πιο αριστερός μετά τον Σαλβαδόρ Αλιέντε, «επιβλήθηκε του υποψηφίου της νεοφιλελεύθερης τάξης», με ένα πρόγραμμα «που υπόσχεται να προωθήσει το κράτος πρόνοιας», συνοψίζει η εφημερίδα Semana.

* ΓΧΠ: Πρώτα η χαρά. Η Αριστερά, οι νέες και οι νέοι της λαϊκής εξέγερσης, που τυφλώθηκαν, που βιάστηκαν, που βασανίστηκαν, που δολοφονήθηκαν από τα ρόμποκοπ του Πινιέρα, νίκησαν. Ο λαός της χώρας συμβόλου της σχολής του Σικάγου και της νεοφιλελεύθερης πολιτικής,  ο λαός της Χιλής νίκησε, δείχνοντας σε όλο τον κόσμο ότι η ακροδεξιά είναι η πολιτική έκφραση του νεοφιλελευθερισμού, ότι ο νεοφιλελευθερισμός είναι συνώνυμος με την εργασιακή ανασφάλεια, με την κοινωνία της UBER και του «πρεκαριάτου», με την κατάργηση του κοινωνικού κράτους, την ιδιωτικοποίηση του συστήματος Υγείας και της Παιδείας, την ιδιωτικοποίηση του συνταξιοδοτικού, με τα μεγαλύτερα κέρδη των υπερπλούσιων, με μία γενικά αναβάσταχτη κατάσταση για την κοινωνία και κυρίως τις νέες και τους νέους.   

Ύστερα έρχεται η ανησυχία. Θα ανταποκριθεί ο νέος πρόεδρος, ο Γκαμπριέλ Μπόριτς, στις προσδοκίες; Κάποιοι προβλέπουν και λένε όχι. Άλλοι θεωρούν πως ναι! Αλλά ας δούμε τι έχει να αντιμετωπίσει ο νέος πρόεδρος, που αναλαμβάνει στις 11 Μαρτίου. Ας θυμηθούμε αυτό που είπε ο Patricio Navia, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης: «αν (στη Χιλή) κερδίσει ο Καστ(ακροδεξιά) είναι σίγουρο ότι θα δούμε (λαϊκές) διαμαρτυρίες», αλλά «αν κερδίσει ο Μπόριτς πιθανότατα θα υπάρξει κάποια αναταραχή στο χρηματιστήριο». Η ελίτ των δισεκατομμυριούχων της Χιλής και οι ΗΠΑ είναι βέβαιο ότι θα αντιδράσουν. Θα αντέξει την πίεση ο Γκάμπριελ Μπόριτς; Κάποιοι προσπαθούν να αποκωδικοποιήσουν τη στάση του από τους πρώτους λόγους του, από το γεγονός ότι είπε «θα είμαι πρόεδρος όλων των Χιλιάνων». Ας μη βιαζόμαστε.

Εκείνο που θα πρέπει να κρατήσουμε ως παρακαταθήκη είναι ότι η Αριστερά στην Λατινική Αμερική, στην αυλή των ΗΠΑ, αντιστέκεται, πέφτει, ανανεώνεται, νικάει. Το παράδειγμα της Βολιβίας κάτι σημαίνει. Το γεγονός ότι η Αριστερά βασίζεται στις περιφέρειες κάτι σημαίνει.  Κατά τα άλλα, θα παραθέσω ό,τι γράφει η Χριστίνα Μαυροπούλου:

«…έχω δυο τρία που βλέπω στη Χιλή αλλά κι αλλού σποραδικά να τα καταθέσω: α) πήγαν ανάποδα. Δλδ. Η εξέγερση είχε συλλογική διεκδίκηση. Το Σύνταγμα. Αυτή τη μάχη έδωσαν σε πρωτόλειο επίπεδο. Δεν περίμεναν κυβερνήσεις ούτε μπήκαν καν σ αυτή τη διαδικασία κλπ. Γι αυτό δεν ψηφισαν στον πρώτο γύρο. Β) η εξέγερση δεν μπόρεσε, όπως πουθενά αλλού στον κόσμο, να υλοποιήσει ΜΟΝΗ της, έστω τα απειροελάχιστα, σε επίπεδο κοινωνίας. Γ) έχουν γίνει τόσα, όχι μόνο αυτά τα δύο χρόνια, που ούτε οι ίδιοι/ες μπορούν να συνειδητοποιήσουν τα πεπραγμένα ή πολύ περισσότερο τις εξελίξεις στις οποίες συμμετέχουν ή εκεί που δεν συμμετέχουν. Δ) κατάλαβαν πως αν χαθεί αυτή η μάχη θα χαθούν όλα. Αυτό έκανε τη διαφορά και σάρωσε στο δεύτερο γύρο. Ο Μπόριτς, είναι στριμωγμένος… και από τους πινοτσετικούς, και από την εξέγερση. Το ξέρει και παρά τη φουλ μεταμοντέρνα αυτονομία του, είναι ευφυής και έχει και 20 χρόνια στο δρόμο και δουλεύοντας από κάτω. Το πρόγραμμα του έχει ενδιαφέρον….».

 Στρες, αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη, κρίσεις πανικού είναι μερικές μόνο από τις συνέπειες στην ψυχολογία των πολιτών λόγω της πανδημίας. Σύμφωνα με τα στοιχεία έρευνας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής φαίνεται ότι «μερικοί άνθρωποι εκμεταλλεύθηκαν τις ευκαιρίες που δημιουργήθηκαν από την τηλεργασία, την τηλεκπαίδευση, τα lockdown και άλλες απαγορεύσεις και διέθεσαν περισσότερο χρόνο στα αγαπημένα τους άτομα, άλλοι όμως υπέστησαν και υφίστανται ισχυρές ψυχολογικές πιέσεις». Δεν εμβαθύνει η έρευνα, απλά κάνει έναν ισοσκελισμό ζημιών και κερδών, παρενεργειών και ωφελειών!  

Ούτε γίνεται αναφορά στις «νέες αρρώστιες της ψυχής», που είχαν ήδη αρχίσει να εμφανίζονται πριν την πανδημία. Η μοναξιά δεν είναι τωρινό φαινόμενο, ούτε η έλλειψη ουσιαστικής επαφής και επικοινωνίας. Απλά τώρα οξύνθηκαν. Και πριν είχαμε δυσάρεστα συναισθήματα που προέκυπταν από τον περιορισμό στο σώμα μας*, από τον περιορισμό σ’ ένα σπίτι-φυλακή ή σ’ ένα δωμάτιο-κελί, ζώντας διαμεσολαβημένα, μέσα από την τηλοψία, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τις ταινίες, τις σειρές, ... Ένα ολόκληρο χωροχρονικό φαντασιακό πεδίο κατασκευάστηκε για να ανταποκριθεί στον περιορισμό, για να ξεπεραστεί η ακινητοποίηση του σώματος, για να μετατοπιστεί η σκέψη, να "πετάξει" μακριά και να κατευνάσει το σοκ από την ψυχική αδράνεια, από την έλλειψη επαφής.

Και πριν ζούσαμε μέσα στην μεγάλη ψευδαίσθηση, με διαμεσολαβημένες εικόνες, ανίκανοι να αισθανθούμε, όπως «ο θεατρίνος του Ντιντερό, ο Ντιντιέ, που μιμείται εκπληκτικά τις αισθήσεις, αλλά δεν αισθάνεται..."**. Αυτός που καταναλώνει μόνο εικόνες, μη ζώντας πραγματικά για να μπορέσει να τις αισθανθεί, να τις σκεφθεί, να τις φαντασιωθεί, θα ακρωτηριαστεί συναισθηματικά. Αυτή η νέα αρρώστια της ψυχής, λέγεται «φαντασιωσική αναστολή».

Κλεισμένος στον εαυτό του αλλά και έγκλειστος στο σπίτι του ο άνθρωπος γίνεται ένας παθολογικός ναρκισσιστής, επικίνδυνος για τους κοντινούς του(έξαρση ενδοοικογενιακής βίας), δυστυχισμένος και παραπονούμενος μόνο και μόνο για να ικανοποιηθεί καλύτερα μέσα στο ίδιο του το παράπονο. Κάτοικος ενός αποσπασματικού χωροχρόνου δεν αναγνωρίζει στον εαυτό του μια φυσιογνωμία, και συρρικνωμένος καθώς είναι μόνο σ’ ένα κομμάτι του, πορεύεται μ’ έναν «ψευδή εαυτό»(faux-self), ανάμεσα στην νεύρωση και την ψύχωση(border-line). Ο θεατρίνος Ντιντιέ καταναλώνει την εικόνα του όπως ο κανίβαλος τα σωθικά του. Κι αυτό γιατί ο περίκλειστος ψυχικός χώρος αδυνατεί να μετουσιωθεί σε μια «πράξη σκέψης», σε μια «γλωσσική πράξη» και να μεταβιβαστεί στον άλλον, στο επίπεδο της ουσιαστικής επικοινωνίας και των πραγματικών σχέσεων.***

 Οι ψυχικές διαθέσεις πνίγονται μέσα στην τηλεπικοινωνιακή παλίρροια… «Η ψυχική ζωή… ταλαντεύεται πλέον ανάμεσα στα σωματικά συμπτώματα(σ.σ. η αρρώστια ή ο φόβος της) και στην εικονοποίηση των επιθυμιών(ονειροπόληση μπροστά στην τηλεόραση). Βυθισμένος (ο άνθρωπος) σε αυτή την κατάσταση, μπλοκάρει, αναστέλλεται, πεθαίνει…»****.

Οι νέοι/ες

Άνθρωποι μεγάλης ηλικίας που έζησαν, που έχουν βιωμένες εικόνες και ιστορίες να αφηγηθούν, που έχουν μία vita activa να τροφοδοτεί την vita contemplativa, βυθίζονται στον μηρυκασμό εικόνων και βιοστοριών, συστήνοντας την μυθιστορία τους, το «μυθιστορηματικό χρονικό» τους, που έχει μία αληθινή βάση, τα res factae, τα πραγματικά δηλαδή γεγονότα, και την «προοπτική» που δίνει στα πραγματικά γεγονότα η φαντασία του καθενός και της καθεμιάς (τα res fictae, τα φανταστικά γεγονότα). Με αυτά τα υλικά «γράφουμε» το ιστορικό μυθιστόρημα του εαυτού μας, από εδώ προκύπτει ο «μύθος» μας, λιγότερο ή περισσότερο αληθινός, ο ψευδής ή πραγματικός μας εαυτός.

Αλλά αν αυτοί/ες που έχουν ζήσει, οι άνθρωποι μεγάλης ηλικίας μπορούν να «γεμίσουν» τον εγκλεισμό ή τον περιορισμό της επαφής με φαντασιακά υποκατάστατα, τι γίνεται με τους νέους/ες που δεν έχουν ζήσει, που δεν έχουν μία «ενεργή ζωή» που να τροφοδοτεί την φαντασιακή ζωή και τα συναισθήματά τους; Δεν έχει γίνει μία έρευνα ειδικά για τους νέους/ες. Πάντως, οι νέοι αντιδρούν. Συναντώνται στις πλατείες, στα σπίτια, παντού όπου μπορούν, όχι μόνο γιατί δεν θέλουν μια ζωή χωρίς νόημα, μια ζωή χωρίς άγγιγμα, χωρίς επαφή, αλλά γιατί αλλιώς θα τρελαθούν.

 Οι μηχανικοί ψυχών

Για να στηρίξει την ακρωτηριασμένη υποκειμενικότητα το σύστημα θα προσφέρει τα "δεκανίκια της ψυχής", τους "μηχανικούς ψυχών", τους παπάδες, τους ψυχολόγους και μακροπρόθεσμα το σχολείο, καθώς και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης-φυλακές! Στα τελευταία εγκλείονται οι anormaux(Φουκώ), οι "απροσάρμοστοι", οι «αλήτες», οι διαφορετικοί, οι ανοίκειοι. Στους ανοίκειους, στους «ξένους» προστίθενται οι «ξένοι των ξένων», οι πρόσφυγες, οι άνθρωποι των αλλεπάλληλων αποκλεισμών, οι υποψήφιοι για όλες τις τιμωρίες, οι "homo sacer", οι μαντρωμένοι στις φυλακές και στα στρατόπεδα, καθώς και στα γκέτο, όπως οι Ρομά.

Στον καιρό του Μεγάλου Φόβου, καθένας περιορίζεται στον φοβισμένο του εαυτό. Ο αρμός της κοινωνικής σύγκλισης είναι ο φόβος και η κοινωνία αποτελεί ένα σύνολο από άτομα, που φοβάται το ένα το άλλο. Ο Κάφκα αυτο-εγκλείεται και «κρύβεται», συρρικνούμενος σε κατσαρίδα. Αλλά το άτομο δεν φοβάται μόνο τους άλλους, φοβάται και τον ίδιο του τον εαυτό:  «Σαν άνθρωπος είμαι ένας, όμως ο φόβος μ’ έχει κόψει σ’ εκατό κομμάτια. Κι όσο μεγαλύτερος είναι ο φόβος τόσο μαζεύομαι σ’ ένα μόνο κομμάτι. Κι ο φόβος δεν αφήνει όλα αυτά τα κομμάτια να συγκεντρωθούν, να γίνουν ένα», λέει κάποιος στον ψυχαναλυτή του*****. 

Και το ερώτημα που τίθεται είναι: Θα δεχθούμε αυτό που εξορίζει τον άνθρωπο από την αλήθεια του κόσμου; Θα υποταχθούμε, τελικά, σ’ αυτή τη δυστοπία χωρίς έναν σπασμό, χωρίς μία αντίδραση;

 

*https://www.lesinrocks.com/2020/04/06/actualite/actualite/journal-du-confinement-jour-15/

**Τζούλια Κρίστεβα, Οι νέες αρρώστιες της ψυχής, 1996, σελ. 32

*** στο ίδιο, σελ. 62

*****Νίκος Σιδέρης, Ψιχία ψυχής

Ο Πλωτίνος Ροδοκανάκης, ένας Έλληνας αναρχικός στο Μεξικό

 

 …Ο Πλωτίνος Ροδοκανάκης γεννήθηκε στην Αθήνα τον Οκτώβριο του 1828. Το όνομά του το οφείλει στην επιρροή που ασκούσαν στον πατέρα του Κωνσταντίνο οι νεοπλατωνικοί φιλόσοφοι Πλωτίνος, Πρόκλος και Υπατία. Ο Κωνσταντίνος Ροδοκανάκης πέθανε το 1844 και τότε ο Πλωτίνος και η μητέρα του αποφάσισαν να μετακομίσουν στη Βιέννη. Γράφεται στην ιατρική σχολή. Το πανεπιστήμιο της Βιέννης ήταν ο χώρος ζύμωσης των νέων πολιτικών ιδεών και η χύτρα της επανάστασης του 1848. Συμμετείχε ενεργά στις μεγάλες διαδηλώσεις, που είχαν ως κεντρικό σύνθημα την ελευθερία του Τύπου, καθώς και της Ουγγαρίας.

Όταν η επανάσταση καταπνίγηκε από τους Αυστριακούς, ο Πλωτίνος και η μητέρα του μετακομίζουν στο Βερολίνο. Εκεί θα βρει φίλους και συμμαθητές του από την Αθήνα, με τους οποίους συχνάζει στην ταβέρνα του Χίππελ που ήταν το στέκι των «νέων Εγελιανών». Εδώ διαμορφώνονται οι ιδέες του, όπως ότι η «δουλειά μόνο αν γινόταν ελκυστική θα την αγαπούσε ο άνθρωπος». Να σημειώσουμε ότι τη διάκριση της εργασίας ως μόχθου και ως δημιουργίας την έκανε η Χάνα Άρεντ έναν αιώνα αργότερα. Τελικά, ο Ροδακανάκης θα μετακομίσει στο Παρίσι για να σπουδάσει πολιτική φιλοσοφία. Εκεί θα επισκεφθεί τον Προυντόν στη φυλακή και θα του πει πως ήταν «απόλυτα πεισμένος για την αναγκαιότητα μιας αναρχικής κοινωνίας χωρίς κεντρική κυβέρνηση».

Από το Παρίσι ο Πλωτίνος θα μετακομίσει στο Μεξικό. Ο Τέος Ρόμβος αποδίδει τους λόγους της μετακόμισης των ευρωπαίων διανοουμένων προς το Νέο Κόσμο στον ρομαντισμό (ταξίδι στην ουτοπία) και στον κοσμοπολιτισμό της εποχής: «ήταν ουσιαστικά μια ρήξη με το παρελθόν, ένα όραμα που ταυτιζόταν με το νέο, περιείχε την αίσθηση της φυγής και μαζί της απελευθέρωσης, την επιθυμία για ζωή χωρίς περιορισμούς και συμβιβασμούς…»[5].   Περιδιαβαίνοντας το Μεξικό ο Πλωτίνος θα διαπιστώσει τον κοινοτικό τρόπο ζωής των μεξικάνων αγροτών (καλπούλι) που παρέπεμπε στις βασικές ιδέες των Φουριέ και Προυντόν. Εκεί ο Ροδοκανάκης θα συγγράψει το «Κοινωνιστικό Σύγγραμμα», μια εκλαΐκευση των ιδεών του Φουριέ.

Ο Ροδοκανάκης θα δημοσιεύσει στην εφημερίδα «El Hijo de Trabajo» ένα άρθρο με τίτλο «Αυτό που θέλουμε», όπου αναφερόταν στην εξαφάνιση του φεουδαρχισμού με την ψήφιση αγροτικού νόμου που θα διέλυε τα τσιφλίκια, αυτούς τους πυρήνες σκλαβιάς και αμάθειας, και θα προχωρούσε στον αναδασμό της γης. Ο «κοινωνισμός» γι’ αυτόν είναι αντιεξουσιαστικός, γι’ αυτό αρνείται τη «δικτατορία των προλεταρίων», γιατί έτσι «αναβαθμίζεται και αναπαράγεται το αυταρχικό πρόσωπο της εξουσίας», ενώ «Η αναρχική κοινωνία είναι κοινωνία της Αμοιβαιότητας» και της αλληλοβοήθειας[6].

Ο Ζαλακόστας, ο μαθητής του Πλωτίνου με καταγωγή από την Ήπειρο, ήταν περισσότερο προυντονικός και πιο κοντά στην ψυχοσύνθεση του αγρότη. Γι’ αυτό ήταν υπέρ της μικρής ιδιοκτησίας, αλλά υποστήριζε ότι «μόνο ο λαός είχε δικαίωμα να μεταβάλει την ιδιοκτησία και να τη ρυθμίσει σύμφωνα με τις ανάγκες του»[7]. Επίσης, «Έβλεπε την ένοπλη επανάσταση όχι μόνο ως λύση, αλλά και ως δικαίωμα του λαού…»[8]. Θεωρούσε δε ως μοναδική εξουσία και μορφή διακυβέρνησης την «ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ Συνέλευση»[9]. Ο Ζαλακόστας καταγόταν από το Συρράκο και τους Καλαρρύτες. Γεννήθηκε στην πόλη Ντουράνγκο το 1844 και ο πατέρας ήταν αξιωματικός του μεξικανικού στρατού. Στην ιατρική σχολή γνώρισε την «ομάδα των κοινωνιστών φοιτητών» και τον Πλωτίνο Ροδοκανάκη. Τότε ο Ροδοκανάκης ήταν 35 χρονών και ο Ζαλακόστας 20. Ο Φρ. Ζαλακόστας συνελήφθη το 1881 στο Κερέταρο, όπου και εκτελέστηκε από τις κυβερνητικές δυνάμεις. Αλλού αναφέρεται ότι έμεινε πολλά χρόνια στη φυλακή, όπου χάνονται τα ίχνη του. Ο Ζαλακόστας ήταν το πιο μαχητικό μέλος της La Social. Κοινή αναφορά όλων ο Μπαμπέφ[10], ο Φουριέ[11], ο Προυντόν και άλλοι κοινωνιστές. Ο Αμερικανός Θορώ που έγραψε «το δάσος» γύρω στο 1840, δεν ήταν ακόμα γνωστός, αν και ο Ροδοκανάκης φέρεται να έχει επαφές με Αμερικανούς, ακόμα και με Ευαγγελιστές ή Μορμόνους!

Ο Ροδοκανάκης επηρεάστηκε από τη βασική ιδέα του Φουριέ, που είναι η «Αρμονία». Σύμφωνα μ’ αυτή, στη φύση επικρατεί η καθολική αρμονία και ο νόμος της έλξης. Γι’ αυτό ο μεγάλος στόχος είναι να επιτευχθεί η αρμονία και στην κοινωνία. Αυτό θα γίνει με τη ίδρυση της «Παγκόσμιας Δημοκρατίας της Αρμονίας» και με όλο τον κόσμο να δουλεύει «για να απολαμβάνει τα πάντα με το τίποτα». Στο Μεξικό, όπως διαπίστωσε ο Ροδοκανάκης, οι ιθαγενείς Ινδιάνοι ζούσαν και δούλευαν σύμφωνα με τις ιδέες του Φουριέ και του Προυντόν, διατηρώντας παραδόσεις και μνήμες κοινοτισμού καθώς και πρακτικές κοινοτικής αντίληψης και ημιαυτονομίας, όπως σ’ ένα «κοινωνιστικό σύστημα αγροτικών κοινοτήτων».

Ο Πλωτίνος Ροδοκανάκης στο πόνημά του «Κοινωνιστικό Σύγγραμμα…» αναφέρει ότι η «Αρμονία» είναι συνυφασμένη με την καλοσύνη που είναι η αληθινή φύση του ανθρώπου, την Αγάπη, την αμοιβαιότητα και την αλληλεγγύη. Η «Αρμονία», σημειώνει, βρισκόταν στις «…κατακόμβες της Ρώμης, εκεί όπου ενταφιάστηκε ο Χριστιανισμός, για να αναστηθεί ισχυρός και δυνατός και να θεμελιώσει την ελευθερία… μέχρι που εισήλθαν στους κόλπους του πραγματικοί Φαρισαίοι και μετέτρεψαν τη μεγαλειώδη θεωρία σ’ ένα σάπιο δόγμα, που διακηρύσσουν τώρα από τους άμβωνες όλοι οι υποκριτές και οι πληρωμένοι φονιάδες δια των διαφόρων θρησκευτικών αιρέσεων. Σήμερα, όλη η ανθρωπότητα δονείται από τις αναγεννημένες ιδέες του κοινωνισμού… Η ουτοπία επαληθεύεται. Η ιδέα της αρμονικής κοινωνίας ριζώνει… θα υψωθεί ένα καινούργιο και τέλειο κοινωνικό σύστημα, η «Αρμονία», όπου θα ευτυχήσουν όλοι οι άνθρωποι. Αλλά για να γίνει αυτό, χρειάζεται να φωτιστούν με τον πυρσό της κοινωνικής επιστήμης τα σκοτεινά άντρα της εμπειρικής άγνοιας…»[12].

Η τέλεια αρμονία θα επιτευχθεί όταν η τάξη θα ταυτισθεί με την ελευθερία, ενώ στην αρχή απαιτείται η θυσία των ατομικών παθών και ελευθεριών και η αναγνώριση της ανάγκης της καταπίεσης μέσα σε όρια. Ο Ροδοκανάκης, στη λογική της δια βίου εκπαίδευσης που βασίζεται στη συνεργασία και όχι στον ανταγωνισμό, θα ιδρύσει στο σπίτι του την «Ελεύθερη και Μοντέρνα Σχολή» (Το ίδιο θα κάνει και ο Μαρίνος Αντύπας στην Κεφαλονιά). Ομοίως, το χριστιανικό σύνθημα «Ο μισείς ετέρω μη ποιήσεις» είναι κοινό στον Αντύπα και στον Ροδοκανάκη. Στους στόχους του δεύτερου είναι η οικουμενική αδελφοσύνη και η εξάλειψη της διχόνοιας και του μίσους που γεννούν τα διάφορα οικονομικά, ταξικά, κομματικά και εθνικά συμφέροντα, αλλά και η απαλοιφή της κακίας, της φτώχιας και της μιζέριας που προκαλούν οι ατέλειες των κοινωνικών θεσμών[13]. Τόσο ο Ροδοκανάκης όσο και ο Αντύπας πιστεύουν ότι η συμπεριφορά του ανθρώπου είναι προϊόν της κοινωνίας που ζει. Γι’ αυτό χρειάζεται μια νέα μορφή κοινωνικής οργάνωσης, όπου το κοινό καλό θα είναι ταυτόσημο με το ατομικό συμφέρον. Οι κοινωνιστές είναι «απόστολοι της κοινωνίας» ικανοί να θυσιαστούν σαν τον Χριστό(Αντύπας) για τα δίκαια του λαού και έχουν ως σύνθημα την αγάπη, τη δικαιοσύνη και την πρόοδο. Στον «μεγάλο Κύκλο» που δημιούργησε ο Ροδοκανάκης συμμετέχουν οργανώσεις και απλοί εργάτες, που δεν ανήκαν σε πολιτικά κόμματα, αλλά και εργοδότες.

Ο Πλωτίνος Ροδακανάκης είναι σχεδόν άγνωστος στην Ελλάδα, αλλά είναι πολύ γνωστός στο Μεξικό (άγαλμά του βρίσκεται σε κεντρική πλατεία της Πόλης του Μεξικού) όπου προσπάθησε να διαδώσει (και να εφαρμόσει) από το 1861 ένα μίγμα σοσιαλιστικών και αναρχικών ιδεών (Σαιν Σιμόν, Προυντόν, Φουριέ, Μπακούνιν) προσαρμοσμένων στην μεξικάνικη πραγματικότητα. Λέγεται δε ότι στην προσπάθειά του «να βρει ένα ηθικό στήριγμα, ενώθηκε με τις ευαγγελικές κοινότητες της περιοχής, ώστε να μπορέσει να πολεμήσει τους ιερείς της καθολικής εκκλησίας, που είχαν συμμαχήσει με την αριστοκρατία και, αντί για ποιμένες, είχαν γίνει δήμιοι του λαού»[14]. Ο Πλωτίνος ουσιαστικά αποδέχτηκε την άποψη των ευαγγελικών στην ίδια τη θεωρητική και ιδεολογική του σκευή και ερμήνευε την εξέλιξη της κοινωνίας και των εθνών ως «θέλημα θεού». Μάλιστα, αποκαλούσε το όραμά του «Χριστιανικό Οικουμενισμό». Για όσους έχουν εντρυφήσει στοιχειωδώς στην ιστορία της Αμερικανικής ηπείρου και στο ρόλο των Ευαγγελικών θα καταλάβει ότι η θεωρία του Ροδακανάκη ήταν σημαντικά επηρεασμένη απ’ αυτούς. Η θεία «Πρόνοια» και η δημοκρατικότητα στο αρχικό προτεσταντικό τελετουργικό ήταν κυρίαρχη. Ας μη ξεχνάμε ότι οι Ευαγγελικοί ήταν προτεστάντες και η συντριπτική θρησκευτική πλειοψηφία στις ΗΠΑ. Συνεπώς, ήταν οι κατ’ εξοχήν αντίπαλοι των καθολικών αποίκων που καταδυνάστευαν τους γηγενείς στο Μεξικό (βέβαια, οι Αμερικανοί προτεστάντες δεν ήταν πιο δημοκρατικοί). Επίσης οφείλουμε να διευκρινίσουμε ότι η θρησκεία στην Αμερική των αποίκων ήταν το μόνο συνεκτικό πολιτιστικό στοιχείο μιας χαοτικής νέας κοινωνίας μεταναστών και οι ευαγγελικοί εκείνης της εποχής σε συνδυασμό με τον περίφημο πολιτικό «πραγματισμό», που διαπιστώνουμε και στον Ροδακανάκη, έπαιξαν αρχικά προοδευτικό και ακολούθως συντηρητικό ρόλο. Στο «μάθημα 5ο» του Ροδακανάκη (Τέος Ρόμβος, 2005, σελ. 101) διακρίνει κανείς με απόλυτη σαφήνεια τον «Πραγματισμό» του. Αυτόν που αργότερα ανέπτυξαν οι Αμερικανοί, καθιστώντας τον στοιχείο του αμερικανισμού. Πάντως, ο Πλωτίνος εμπνέει και οργανώνει κινητοποιήσεις και εξεγέρσεις. Οι σύντροφοί του σκοτώνονται, ενώ ο ίδιος εξαφανίζεται…

*Γιώργος Χ. Παπασωτηρίου: "Το ματωμένο θέρος του 1882" 

---

[4] Τέος Ρόμβος: Πλωτίνος Ροδοκανάκης «Ένας Έλληνας αναρχικός», Εκδόσεις Ηλέκτρα, Αθήνα 2005.   

[5] Στο ίδιο

[6] Στο ίδιο 

[7] Στο ίδιο

[8] Στο ίδιο

[9] Το 1840 ο Ετιέν Καμπέ έγραψε το βιβλίο «Ταξίδι στην Ικαρία» όπου αναφερόταν στην οργάνωση των πολιτών σε λαϊκές συνελεύσεις. 

[10] Ο Φρανσουά Μπαμπέφ που αποκεφαλίστηκε το 1797, έγραφε ενάντια «Στο φεουδαρχικό δικαίωμα, που απλώνεται παντού, ακόμα και πάνω στα στοιχεία της φύσης, σε ό,τι κι αν φυτρώνει από τη γη, ό,τι κινείται κι ό,τι αναπνέει, στα νερά των ποταμών όπου αφθονούν τα ψάρια, στη φωτιά που καίει το φούρνο και ψήνει το φτωχικό κριθαρένιο ψωμί, στον άνεμο που γυρίζει τη φτερωτή του μύλου, στον μούστο που τρέχει στο πατητήρι, παντού… Η κοινή ευτυχία μπορεί να επιτευχθεί μόνο σε μια κοινωνία που θα έχει εξαφανίσει οποιαδήποτε αιτία ανισότητας». Τεος Ρόμβος: Πλωτίνος Ροδοκανάκης «Ένας Έλληνας αναρχικός», Εκδόσεις Ηλέκτρα, Αθήνα ,2005,σελ.70

[11] Τα «Φαλανστήρια» του Φουριέ ήταν μικρές παραγωγικές και καταναλωτικές κοινότητες.

[12] Τεος Ρόμβος, 2005, σελ. 92

[13] Στο ίδιο, σελ. 104: «Η ανάγκη ύπαρξης των διαφορετικών ή αντιφατικών θεσμών(αμετάβλητοι και μεταβλητοί νόμοι), ηθών και πειθαρχικών κανόνων που διέπουν τις ανθρώπινες σχέσεις δεν μπορούν να στηριχθούν χωρίς τη βοήθεια της Εκκλησίας και του νομικού καταναγκασμού. Κι αυτό ακριβώς δείχνει την ατέλειά τους». 

[14]  Τέος Ρόμβος: Πλωτίνος Ροδοκανάκης, σελ. 147

Υπουργός Υγείας Βρετανίας: Υπάρχει συστημικός ρατσισμός στη βιομηχανία ιατρικού εξοπλισμού

 Ο Sajid Javid, υπουργός Υγείας και Πρόνοιας [Ηνωμένο Βασίλειο], ανακοίνωσε την έναρξη έρευνας για τον συστημικό ρατσισμό στη βιομηχανία ιατρικού εξοπλισμού. «Είναι εύκολο να υποθέσουμε ότι οι μηχανές αντιμετωπίζουν όλους το ίδιο, αλλά οι τεχνολογίες δημιουργούνται και αναπτύσσονται από ανθρώπους, γι' αυτό και εδώ μπορεί να προκύψουν προκαταλήψεις, όσο ακούσιες κι αν είναι», γράφει ο Sajid Javid στους Sunday Times.

Οξύμετρα

Το οξύμετρο μετρά τον όγκο του οξυγόνου στο αίμα. Είναι ένα ουσιαστικό εργαλείο για τον προσδιορισμό του ποιοι ασθενείς με Covid-19 πρέπει να νοσηλευθούν. Ωστόσο, αυτή η συσκευή μπορεί να μην λειτουργεί το ίδιο καλά για άτομα με σκούρο δέρμα. Σύμφωνα με τη Δημόσια Υπηρεσία Υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου [NHS] και τη Ρυθμιστική Υπηρεσία Φαρμάκων και Προϊόντων Υγείας, τα παλμικά οξύμετρα μπορεί να υπερεκτιμούν την ποσότητα οξυγόνου στο αίμα αυτών των έγχρωμων ασθενών. Αυτές οι συσκευές έχουν σχεδιαστεί για λευκούς, δήλωσε ο Sajid Javid στον Guardian τον περασμένο μήνα, με συνέπεια τα αποτελέσματα σε όσους έχουν μαύρο ή σκούρο δέρμα να είναι λάθος.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, αυτή η ανακρίβεια μπορεί να είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους το ποσοστό θνησιμότητας είναι υψηλότερο στις μειονότητες…

 Οι μάσκες

Οι ειδικές ιατρικές μάσκες είναι ζωτικής σημασίας για τους εργαζόμενους στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, επειδή προσφέρουν προστασία στον χρήστη τόσο από μεγάλα όσο και από μικρά σωματίδια που εκπνέουν άλλοι.

Προκειμένου να προσφέρουν τη μεγαλύτερη προστασία, ωστόσο, οι μάσκες(FFP) πρέπει να εφαρμόζουν σωστά και η έρευνα έχει δείξει ότι δεν ταιριάζουν τόσο καλά σε κάποια άτομα- όπως είναι οι γυναίκες και οι ασιάτες.

Σπιρόμετρα

Τα σπιρόμετρα μετρούν την ικανότητα των πνευμόνων, αλλά οι ειδικοί έχουν εκφράσει ανησυχίες ότι υπάρχουν φυλετικές προκαταλήψεις στην ερμηνεία των δεδομένων που συλλέγονται από τέτοιες συσκευές.

Γράφοντας στο περιοδικό Science, ο Δρ Achuta Kadambi, ηλεκτρολόγος μηχανικός και επιστήμονας υπολογιστών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, στο Λος Άντζελες, σημειώνει ότι οι μαύροι ή οι Ασιάτες θεωρείται ότι έχουν χαμηλότερη πνευμονική ικανότητα από τους λευκούς – μια πεποίθηση που μπορεί να βασίζεται σε ανακρίβειες προηγούμενων μελετών. Ως αποτέλεσμα, εφαρμόζονται παράγοντες «διόρθωσης» στην ερμηνεία των δεδομένων του σπιρομέτρου - μια κατάσταση που μπορεί να επηρεάσει τη σειρά με την οποία οι ασθενείς λαμβάνουν θεραπεία.

«Για παράδειγμα, πριν από τη «διόρθωση» η χωρητικότητα των πνευμόνων ενός μαύρου μπορεί να μετρηθεί ότι είναι χαμηλότερη από την ικανότητα των πνευμόνων ενός λευκού», γράφει ο Kadambi.

Συστήματα τεχνητής νοημοσύνης

Η τεχνητή νοημοσύνη αναπτύσσεται όλο και περισσότερο για εφαρμογές στην υγειονομική περίθαλψη, συμπεριλαμβανομένης της βοήθειας των επαγγελματιών στη διάγνωση παθήσεων. Ωστόσο, υπάρχουν ανησυχίες ότι οι μεροληψίες στα δεδομένα που χρησιμοποιούνται για την ανάπτυξη τέτοιων συστημάτων σημαίνει ότι κινδυνεύουν να είναι λιγότερο ακριβή για τους έγχρωμους.

Τέτοιες ανησυχίες διατυπώθηκαν πρόσφατα σε σχέση με συστήματα τεχνητής νοημοσύνης για τη διάγνωση καρκίνων του δέρματος. Οι ερευνητές αποκάλυψαν ότι λίγες ελεύθερα διαθέσιμες βάσεις δεδομένων εικόνων που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την ανάπτυξη τέτοιου είδους τεχνητής νοημοσύνης φέρουν ετικέτα με εθνικότητα ή τύπο δέρματος. Από αυτούς που είχαν καταγεγραμμένες τέτοιες πληροφορίες, μόνο μια χούφτα ήταν άτομα που καταγράφηκαν με σκούρο καφέ ή μαύρο δέρμα.

Είναι ένα ζήτημα που ο Javid έχει αναγνωρίσει, ανακοινώνοντας νέα χρηματοδότηση τον περασμένο μήνα για έργα τεχνητής νοημοσύνης για την αντιμετώπιση των φυλετικών ανισοτήτων στην υγειονομική περίθαλψη, όπως η ανίχνευση της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας...". «Αν δημιουργήσουμε την τεχνητή νοημοσύνη μας χρησιμοποιώντας κυρίως δεδομένα από λευκούς ασθενείς, αυτό δεν μπορεί να βοηθήσει τον πληθυσμό μας ως σύνολο. Πρέπει να βεβαιωθούμε ότι τα δεδομένα που συλλέγουμε είναι αντιπροσωπευτικά του έθνους μας», κατέληξε.

Πληροφορίες από https://www.theguardian.com/society/2021/nov/21/from-oximeters-to-ai-where-bias-in-medical-devices-may-lurk