Γουόλιν εναντίον Ζίζεκ

Ε, όχι να παρουσιάζεται ως "προοδευτικός" ο Ρίτσαρντ Γουόλιν! Τον Γουόλιν τον γνωρίσαμε από το βιβλίο του «Η γοητεία του ανορθολογισμού» (εκδόσεις Πόλις). Είναι αυτός, που έκανε τη σύνδεση των Ευρωπαίων και κυρίως των Γάλλων φιλοσόφων και διανοουμένων με τις πνευματικές καταβολές των φιλοσόφων του φασισμού και του ναζισμού καθώς και του νεοφασισμού. Σύμφωνα με τον Γουόλιν ο ευρωπαϊκός αντιαμερικανισμός της εποχής του Μπους έχει ως αφετηρία του το φασισμό και το ναζισμό στη βάση της άρνησης του Διαφωτισμού. Έτσι, διανοούμενοι όπως ο Μποντριγιάρ, ο Φουκώ, ο Ντεριντά, ο Λυοτάρ κατηγορούνται εμμέσως ή αμέσως ως κρυπτοφασίστες, ή ανοιχτά ως φασίστες. Θα παραβλέψουμε το γεγονός ότι η επιχειρηματολογία του Γουόλιν εστιάζει την ανάπτυξη των ιδεών ως εάν όλα τα πολιτικά και κοινωνικά φαινόμενα να προέκυψαν από αυτές και θα περιοριστούμε στο «δια ταύτα», δηλαδή στο «Συμπέρασμα» που έχει ως υπότιτλο «’’Τόπος καταστροφής’’: Η εικόνα της Αμερικής στη σύγχρονη σκέψη». Ενώ δηλαδή η πρόθεση του Γουόλιν είναι η απάρνηση του Ορθού Λόγου και του Διαφωτισμού από την ευρωπαϊκή μετανεωτερική σκέψη, στο τέλος μας «σκάει το παραμύθι», αφού αναδεικνύεται ως στόχος του η υπεράσπιση της εικόνας της Αμερικής, δηλαδή των ΗΠΑ, από τους Ευρωπαίους διανοούμενους. «Η Αμερική έχει στοιχειώσει την ευρωπαϊκή σκέψη από παλιά. Στη σκέψη των Ευρωπαίων έπαιρνε συχνά τη μορφή ενός εφιαλτικού οράματος, μιας απεικόνισης της μελλοντικής παρακμής της Ευρώπης. Αυτές οι εικόνες, ωστόσο, αποκαλύπτουν περισσότερα για την κατάσταση της ευρωπαϊκής σκέψης παρά για την ίδια την Αμερική. Προδίδουν τις αγωνίες και τις εμμονές των Ευρωπαίων λογίων και διανοουμένων σε σχέση με τη νεωτερικότητα, την ‘’πρόοδο’’ και το απειλητικό φάσμα του εκδημοκρατισμού» σημειώνει ο Γουόλιν και συνεχίζει «οι εκπρόσωποι της ευρωπαϊκής αντίδρασης (σ.σ. οι αντι-Διαφωτιστές) πίστευαν ότι συκοφαντώντας τη νεότευκτη δημοκρατία θα ενίσχυαν τη θέση του Κόμματος της Τάξης στο εσωτερικό της χώρας τους». Ο αντι-αμερικανισμός των Ευρωπαίων αντιδραστικών εκδηλώθηκε επίσης με την είσοδο της Αμερικής στον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο υπό «τη σημαία του διεθνισμού του Γουίλσον», μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο και, κυρίως, τη δεκαετία του 1960, όταν «αναδύθηκε μια νέα γενιά σφοδρών πολέμιων της δημοκρατίας, κυρίως στη Γαλλία». Ποιοι ήταν αυτοί οι αντι-αμερικανοί, αντι-δημοκράτες, αντι-Διαφωτιστές και αντι-ορθολογιστές σύμφωνα με τον Γουόλιν; Ήταν ο Φουκώ, ο Ντερριντά, ο Λυοτάρ και ο Μποντριγιάρ! «Οι αντιλήψεις του αντι-Διαφωτισμού, που περιορίζονταν μέχρι τότε στην παράταξη της ευρωπαϊκής δεξιάς, εμπότισαν το λόγο της μεταμοντέρνας αριστεράς» που από την εστίαση της σε συγκεκριμένη κριτική, όπως η κοινωνική ανισότητα, υιοθέτησε μια «ολιστική κριτική» με στόχους τον ορθό λόγο, τον ανθρωπισμό και τη νεωτερικότητα. Ο Γουόλιν προσπαθεί να στηρίξει την άποψή του για τις «ποικίλες παρανοήσεις για την Αμερική που εκφράζουν την ευρωπαϊκή αγωνία και παράνοια» (sic) κάνοντας διάφορα άλματα από το 1770 στο 1990! Έτσι, αναφέρεται ένας κάποιος Jean Cau, του οποίου η συμβολή στην ευρωπαϊκή σκέψη ήταν η υπαλληλική του σχέση ως γραμματέας του Ζαν Πωλ Σαρτρ και ο οποίος χαρακτήρισε τη Ντίσνεϋλαντ ως «πολιτιστικό Τσερνομπίλ…», ενώ για τον Γουόλιν είναι «ένα σχετικά αθώο πάρκο ψυχαγωγίας»! Αλλά το μπρος-πίσω συνεχίζεται. Ο συγγραφέας διακρίνει τους Ευρωπαίους προοδευτικούς όπως ο Βολταίρος, ενώ παραδόξως ο Χέγκελ στον οποίο καταφεύγει ο Ρίτσαρντ Ρόρτυ αγνοείται. Αυτοί δηλαδή που «σαγηνεύτηκαν από τις αμερικανικές επαγγελίες περί ίσων ευκαιριών και δημοκρατικής συμμετοχής» καθώς και της αυτοδιαχείρισης (ιδού και ο σοσιαλισμός) σε αντίθεση με «ηγετικές μορφές της αντίδρασης –Ζοζέφ ντε Μαιστρ, Λουί Μπονάλ, Αρτύρ ντε Γκομπινώ, Όσβαλντ Σπένγκλερ και Μάρτιν Χάιντεγκερ- (που) είδαν την Αμερικανική Επανάσταση ως έναν πολιτικό αδελφό της Γαλλικής, και κατά συνέπεια ως μία ακραία έκφραση της πολιτικής νεωτερικότητας –του ατομικισμού, των δικαιωμάτων του ανθρώπου, του φιλελευθερισμού- που έπρεπε να συντριβεί με τις καθαρτήριες μεθόδους της αντεπαναστατικής βίας». Οι σημερινοί «αντιδραστικοί» και αντι-αμερικανοί, σύμφωνα με τον Γουόλιν, προβάλλουν την «πολιτική της διαφοράς» και κατά παράδοξο τρόπο «οι αναπαραστάσεις της Αμερικής που προέβαλε κάποτε ο ευρωπαϊκός αντι-Διαφωτισμός σήμερα προβάλλονται και ανακυκλώνονται από την πολυπολιτισμική αριστερά». Ο συγγραφέας δεν έχει άδικο όταν κατηγορεί αυτούς που ασκούν κριτική στις ΗΠΑ όχι γι’ αυτό που κάνουν αλλά γι’ αυτό που είναι. Αλλά σ’ αυτόν τον τυφλό (φονταμενταλιστικό) αντι-αμερικανισμό συγκαταλέγει τους πάντες, ακόμη και όσους ασκούν κριτική στις ΗΠΑ όχι γι’ αυτό που είναι αλλά γι’ αυτό που κάνουν. Ο Γουόλιν δεν εξετάζει αν άλλαξε ρότα η Αμερική, αν έχει κάποια σχέση ο Μπους με τον Ουάσινγκτον ή τον Φρ. Ρούζβελτ, αν η συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία είναι διαφορετική, αν οι ΗΠΑ της πολιτιστικής και πολιτικής γοητείας είναι πλέον μια χώρα των ακραίων ανισοτήτων, μια χώρα που επιβάλλει τη… δημοκρατία, βομβαρδίζοντας τα κεφάλια των ανυπάκουων, μια χώρα που απαγορεύει το δικαίωμα στη διαφορά αφού «όποιος δεν είναι μαζί μας είναι εναντίον μας». Σύμφωνα με την άποψή του η «κακή εικόνα της Αμερικής» σε ολόκληρο τον κόσμο οφείλεται στους Ευρωπαίους διανοούμενους που παλαιόθεν «μισούν» ή φθονούν τις ΗΠΑ ισχυρίζεται ο Γουόλιν και πολλοί άλλοι! Έτσι από τον αντιδραστικό για την εποχή του Μαιστρ πηγαίνουμε στον αντι-αμερικανό Μποντριγιάρ, τους οποίους ο Γουόλιν επιχειρεί να συνδέσει. Μόνο που δεν ήταν μόνο ο κόμης Γκομπινώ που χαρακτήριζε τους οικονομικούς μετανάστες που πήγαιναν στις ΗΠΑ «μη Άριους» και «αποβράσματα της Ευρώπης» αλλά και οι πρώτοι αμερικανοί έποικοι-αριστοκράτες, οι περίφημοι Wasp’s, οι νατιβιστές, οι αμερικανοποιοί και οι επίσημες πολιτικές αποκλεισμών, όσοι με ποικίλους τρόπους καταδίωκαν ή εκμεταλλεύονταν τους οικονομικούς μετανάστες, προσπαθώντας να τους ενσωματώσουν με τις μεγάλες εκστρατείες προσηλυτισμού, τις «μεγάλες αφυπνίσεις» αλλά και να τους καταδιώξουν τόσο με την Κου Κλουξ Κλαν όσο και τη Μαφία. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Μπους ζήτησε μια νέα μεγάλη αφύπνιση, ενώ σηκώνει τείχη στα σύνορα με το Μεξικό καθώς η συνοχή της αμερικανικής κοινωνίας εκτιμάται ότι απειλείται σήμερα από τους ισπανόφωνους μετανάστες. Ο Γκομπινώ «ήταν ένας αριστοκράτης ρατσιστής», λέει ο Γουόλιν. Τότε ο Μπους τι είναι; Οι νεκροί του Ιράκ και οι πνιγμένοι της Νέας Ορλεάνης «κραυγάζουν» την απάντηση. Ποια σχέση έχει η σημερινή Αμερική με τις διακηρύξεις των δικαιωμάτων του ανθρώπου, των ατομικών δικαιωμάτων των ίδιων των Αμερικανών; Ποια σχέση έχει η σημερινή Ατομικότητα στις ΗΠΑ σε σχέση με την αρχική απελευθερωτική ατομικότητα; Αλλά για να καταλάβουμε για ποιον Ορθολογισμό μιλάει ο συγγραφέας αρκεί να πούμε ότι αναφέρει τον Αύγουστο Κοντ, τον «ιδρυτή της θετικιστικής θρησκείας της ανθρωπότητας», με ιερατεία-διανοουμένων και άλλα, ως τον υπερασπιστή του Ορθού Λόγου! Από την άλλη πλευρά ο Νίτσε θεωρείται ο πατέρας του φασισμού και του αντι-αμερικανισμού. Αλλά ο Νίτσε αποτελεί και την πηγή της κατ’ εξοχήν αμερικανικής φιλοσοφίας που είναι ο Πραγματισμός και στον οποίο καταφεύγουν οι αμερικανοί προοδευτικοί όπως ο Ρόρτυ, επιζητώντας την ανεύρεση μιας νέας εμπνέουσας αξίας που θα συνεγείρει από το κώμα τις ΗΠΑ! Όμως, ο στόχος του Γουόλιν είναι συγκεκριμένος, είναι να πλήξει τον αντι-αμερικανισμό, ο οποίος κατά τη γνώμη ταυτίστηκε στο φαντασιακό των Ευρωπαίων με τον αντικαπιταλισμό, τον αντιορθολογισμό, τον φασισμό και τον αντισημιτισμό για να αποτελέσει έτσι το «σοσιαλισμό των ηλιθίων» (αυτό το ακούσαμε και στην Ελλάδα ως επιχείρημα των υποστηρικτών των ΗΠΑ στον πόλεμο του Ιράκ). Για να καταλήξει η όλη πραγματεία στον Μποντριγιάρ και στο βιβλίο του «Η Αμερική». Εδώ υπάρχει μια επιδερμική (η βαρύτητα και η επιτάχυνση γίνονται αντιληπτές ως ειρωνεία για τους… παχύσαρκους Αμερικανούς) και εντελώς στρεβλή αντιμετώπιση του Μποντριγιάρ. Ακόμη και εκεί που ο Γάλλος διανοούμενος θαυμάζει την Αμερική, το κάνει «δήθεν», σύμφωνα με τον Γουόλιν. Η «αδράνεια» που προτείνει ο Μποντριγιάρ αλλά και Αμερικανοί ως αντίδραση στη συνεχιζόμενη επιτάχυνση (όπου ο άκρατος καταναλωτισμός κάνει τα πάντα μιας χρήσης, αλλά κυρίως χάνεται η δυνατότητα της συνειδητοποίησης) καθώς και ότι η επανάσταση δεν μπορεί να έλθει από πουθενά, εκτός από ένα τυχαίο γεγονός και την καταστροφή, είναι νιχιλισμός και αντιδραστική ματαιότητα, διατείνεται ο Γουόλιν. Αλλά το ίδιο δεν λένε ο Σουμπέτερ, ή ο Λέστερ Θόροου με τη «δημιουργική καταστροφή», το ίδιο δεν λέει και ο Ντελίλο στο μυθιστόρημα «Κοσμόπολις»; Ο τελευταίος «αντιδραστικός» για τον Γουόλιν είναι ο Σλάβοϊ Ζίζεκ, αφού τόλμησε να πει ότι με τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου «η Αμερική πήρε αυτό που φαντασιωνόταν», ότι η αμερικανική εξωτερική πολιτική έγινε μπούμερανγκ. Το ίδιο όμως δεν έλεγαν και οι εξεγερμένοι νέοι της Αμερικής που ξεσηκώθηκαν σύμφωνα με τη Χάνα Άρεντ γιατί άκουγαν το «τικ τακ» της ατομικής βόμβας, το ίδιο δεν έλεγε ο Γκίνσμπεργκ αλλά και σημερινοί διανοούμενοι του αμερικανικού κατεστημένου; Αλλά και αυτοί σύμφωνα με τον Γουόλιν είναι αντι-αμερικανοί του εσωτερικού, που είναι ακόμη χειρότερη διότι συνιστά και προδοσία, αφού είναι «αντι-πατριωτικός»! Σημείωση: το απόσπασμα είναι από το βιβλίο Homo Americanus, που εκδόθηκε το 2008