Και οι λέξεις έχουν αφεντικά

Οι λέξεις απαρτίζονται από μία ύλη, η οποία μπορεί να προκαλέσει σπινθήρες και να κινητοποιήσει τα αδρανή πνεύματα και τις απαθείς ψυχές. Η ποιητική γλώσσα πολύ περισσότερο μπορεί να λειτουργήσει ως αντιεντροπική δύναμη, που θα ανατρέψει την ισχύουσα συμβολική τάξη και θα επαναφέρει την αρμονία, δημιουργώντας μια νέα κοινωνικότητα, μία νέα συλλογικότητα, αυτές που θάλλουν στις οπωροφόρες λέξεις και στην ποιητικότητα των δρόμων, όπου κατοικούν εξόριστοι οι νέοι και ο νέος λόγος. Τα γράφω αυτά γιατί ναι, χρειαζόμαστε «κουράγιο», χρειαζόμαστε ελπίδα, αλλά «η ποίηση δεν είναι μόνο για χορτάτους», όπως δήλωσε η γνωστή ποιήτρια στο Μέγαρο Μουσικής. Αντιθέτως, την έχουν περισσότερο ανάγκη οι δυσανεκτούντες, αυτοί που έχουν χρεία του λόγου για να χορτάσουν, κατά το «ο λόγος σου με χόρτασε». Γιατί η λογοτεχνία είναι ένας τρόπος να ουρλιάζει κανείς βουβά, χωρίς δηλαδή να ξεπερνά τα σύνορα που χωρίζουν το ανθρώπινο από το ζωώδες. Γιατί η τέχνη, γενικά, δεν είναι μόνο για τους χορτάτους, είναι και για τους πεινασμένους και τους ανήμπορους, τους αδικημένους, τους μετανάστες, τους κολασμένους. Εξαρτάται για ποιους γράφει και ποιους εκφράζει κάποιος. «Το ερώτημα που πρέπει να θέσουμε, έλεγε ο μακαρίτης Έντουαρντ Σαΐντ είναι γιατί τόσο λίγοι ‘’μεγάλοι’’ καλλιτέχνες αντιμετωπίζουν ευθέως τα μεγαλύτερα κοινωνικά και οικονομικά εξωτερικά γεγονότα της ύπαρξής τους», όπως είναι η αποικιοκρατία και η κοινωνική αδικία. Δεν πρέπει να ξεχνάμε, επίσης, ότι «κάποιος μπορεί να διαβάζει υψηλή λογοτεχνία και ταυτόχρονα να σκοτώνει και να ακρωτηριάζει, επειδή ο πολιτιστικός κόσμος χρησιμεύει γι’ αυτό το είδος μεταμφίεσης…». Έχει σημασία, λοιπόν, για ποιον και γιατί γράφουμε. Εξάλλου και «οι λέξεις έχουν αφεντικά». Αυτοί που κατέχουν τις λέξεις, την πνευματική εξουσία, δηλαδή οι «ιδιοκτήτες» της γλώσσας επιβάλλουν και τον χαρακτήρα των κοινωνικών σχέσεων, μας υποβάλλουν τον τρόπο να αγαπάμε, να μισούμε, να σκεφτόμαστε και να ονειρευόμαστε. Αυτός που κατέχει την εξουσία των λέξεων κατέχει όχι μόνο την πολιτική ηγεμονία αλλά και την ηγεμονία των αισθημάτων. Γι’ αυτό η σημερινή λογοτεχνία δεν περνάει ούτε από τη σκέψη ούτε από τη μνήμη ούτε από την καρδιά, είναι απλώς μια λογοτεχνία του εφησυχασμού, της διατήρησης του status quo. Η λογο-τεχνία στις μέρες μας, όπως και πάντοτε, είναι μια τεχνο-λογία, μία από τις τεχνολογίες της εξουσίας. Στην καλύτερη και πιο απαιτητική περίπτωση περιορίζεται σε μια στείρα λογοτεχνικότητα που τσιμπολογάει οκνηρά από Εγώ σε Εγώ, από μικρόκοσμο σε μικρόκοσμο, χάνοντας τον κόσμο και τον άνθρωπο, δηλαδή την ανθρωπιά. Και για να το θέσουμε διαφορετικά, στη νεωτερική Ευρώπη το Εγώ αντιστοιχεί στην «ποίηση» και το Εμείς στο «έλεος»: «Ποίηση και Έλεος. Ποίηση: απόλαυση προσωπική, σπάνια, μυστική. Έλεος: εγκατάλειψη του εγώ σε όλους τους άλλους υποφέροντες...». Αυτά τα δύο σε κανέναν μεγάλο ποιητή δεν πάνε χώρια επισημαίνει ο Σ. Μπωντλαίρ.

Ο αποπροσανατολισμός του θυμού

«Η Γαλλία είναι πλήρως χρεοκοπημένη» δηλώνει δίκην αυτοεκπληρούμενης προφητείας ο γάλλος υπουργός Εργασίας, λειτουργώντας κατά το ανάλογο των δικών μας... λαγών του «Τιτανικού» και των «διεφθαρμένων Ελλήνων», που μας οδήγησαν στο ΔΝΤ! Αλλά πλην της αρνητικής διαφθοράς μαθαίνουμε ότι υπάρχει και η «θετική»(Ζήμενς, υποβρύχια, λεωφορεία κ.ά.), όταν αυτή προέρχεται από την πλευρά των ισχυρών(Γερμανία). Για τους άλλους, τους ανθρώπους του υπό κρίση ευρωπαϊκού νότου ισχύουν οι χαρακτηρισμοί «χαμένη γενιά»(όπως αποκάλεσε ο ΟΟΣΑ τους άνεργους νέους ηλικίας 14-25 χρονών). Ισχύει, επίσης, ο καιάδας για τους καταδικασμένους σε θάνατο ανασφάλιστους καρκινοπαθείς, που δεν έχουν να πληρώσουν το δημόσιο νοσοκομείο σύμφωνα με την Ένωση Νοσοκομειακών Γιατρών Πάτρας. Το ίδιο και για τους ηλικιωμένους που γίνονται παρανάλωμα της απελπισίας τους για να μη γίνονται βάρος στα παιδιά τους. Τελικά, η κόλαση του Δάντη στη μια πλευρά, ενώ στην άλλη, τα κέρδη και η αυξανόμενη συγκέντρωση πλούτου στα χρηματοκιβώτια των πλανητικών τραπεζών. Το χειρότερο όλων, όμως, είναι ότι η κατάσταση αυτή αντιμετωπίζεται ακόμη και από τα θύματά της ως φυσική μέσα από ένα συνδυασμό φόβου και συμβολικής τάξης, όπου όλα νομίζονται φυσικά και νομοτελειακά. Δεν είναι τυχαίο ότι στην εποχή των μεγάλων κοινωνικών ανισοτήτων, όπως είναι η εποχή μας, ανασύρεται η αναλυτική φιλοσοφία και η αποδόμηση των φιλοσοφικών κειμένων, διαφόρων διανοουμένων όπως ο Γ. Χάμπερμας, ο οποίος τον προσεχή Αύγουστο θα έρθει στην Αθήνα για να λάβει μέρος σε παγκόσμιο συνέδριο φιλοσοφίας. Τον θυμηθήκαμε τόσο για την πρόσφατη βράβευσή του όσο και τη διαπίστωσή του πως η κριτική στην πολιτική οικονομία και η ηθική αγανάκτηση για τις διαρθρωτικά παγιωμένες κοινωνικές ανισότητες αντικαθίστανται σήμερα από μία «οξυμένη ευαισθησία ως προς τις γλωσσικές εκφάνσεις των αρνητικών διακρίσεων». Με άλλα λόγια όταν βρίζεις κάποιον «ρε, ξεφτιλισμένε κανίβαλε», εκείνος διαμαρτύρεται, όχι για το «κανίβαλε» ούτε για το «ξεφτιλισμένε», αλλά για το «ρε»! Από εδώ προέκυψε μία πολιτισμική συνθήκη, που εξέθρεψε μια «σχολή της μνησικακίας» όπου ο πολίτης ξεμαθαίνει να οργίζεται για την κοινωνική αδικία και, συγχρόνως, απαξιώνει την πολιτική δράση. Τι μας κομίζει ο Χάμπερμας; Τον πολιτικό πραγματισμό του Ντιούι. Για τον Ντιούι το έθνος είναι η διαρκής διαβούλευση της κοινωνίας των πολιτών- είναι μια αέναη κατασκευή και όχι ένα δώρο της φύσης. Οι εθνικές ταυτότητες σχηματίζονται μόνον μέσα στη ροή των δημόσιων διαλόγων. Αυτό πρέπει να το προσέξουν όσοι στην Ελλάδα προκρίνουν έναν συγκρουσιακό «μη διάλογο» ως πολιτική πρακτική, όπως παρατηρούμε τον τελευταίο καιρό, καθώς διακόπτει τη συνεχή αναπαραγωγή της έννοιας της εθνικής ενότητας στο μυαλό και στην ψυχή των Ελλήνων. Εξάλλου, όπως τονίζει ο Χάμπερμας σε μία δημοκρατία «κανείς δεν έχει το προνόμιο να χαράζει τα όρια της ανεκτικότητας μόνο από την οπτική γωνία των εκάστοτε δικών του αξιολογικών τοποθετήσεων». Εξάλλου, αυτό οδηγεί στην απαξίωση της πολιτικής συλλήβδην. Γιατί ο «νέος νιτσεϊσμός», σύμφωνα με τον Χάμπερμας, τείνει να αποδομήσει όλα τα κριτήρια και να δείξει ότι η πολιτική «αναλώνεται αποκλειστικά με βρώμικες υποθέσεις». Αυτό επαυξάνεται από το γεγονός της οικονομικής κυρίως εξάρτησης των πολιτικών από το επιχειρείν. Το «μαύρο πολιτικό χρήμα» αλλά και η έλλειψη συνείδησης εκ μέρους των πολιτικών για το άδικο του πράγματος είναι το μέγα σκάνδαλο της σύγχρονης αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Το σκάνδαλο αυτό σε συνδυασμό με την κανονιστική αναισθησία των πολιτικών συντείνει στην όξυνση της δυσαρέσκειας των πολιτών που κορυφώνεται από τις ωδύνες της οικονομικής κρίσης.

Ψέματα και προπαγάνδα

Στη Βόρεια Κορέα τρώνε τα παιδιά τους λόγω της ανέχειας! Η είδηση είναι τρομακτική και το σοκ μεγάλο. Αλλά όπως μαθαίνουμε στη συνέχεια η είδηση δεν έχει διασταυρωθεί! Όμως, ήδη είχε κάνει το γύρο του κόσμου, καθιστάμενη αποδεκτή ως γεγονός. Και διερωτάται κανείς, πως, άραγε, μεταδίδεται μία είδηση, χωρίς τη βασική προϋπόθεση της αλήθειας της που είναι η επιβεβαίωσή της; Πως διασφαλίζεται το ενδεχόμενο να πρόκειται για ωμή προπαγάνδα; Αυτό το λέμε εμείς οι Έλληνες που έχουμε υποστεί ανάλογες μορφές επικοινωνιακών επιθέσεων, παρουσιαζόμενοι ως «κηφήνες», «τεμπέληδες» και άλλους χαρακτηρισμούς, που μας απαξιώνουν. Από πού εκκινεί, τάχα, αυτή η ισοπεδωτική προπαγάνδα; Για όσους σπεύσουν να μιλήσουν για συνομωσιολογική προσέγγιση του θέματος εκ μέρους μας τους παραπέμπουμε στην ομολογία Έλληνα διαμορφωτή της κοινής γνώμης που δήλωσε «μας ζητούσαν να μη πούμε ότι το χρέος δεν είναι βιώσιμο». Και το έκαναν!Επίσης, ανακαλούμε στη μνήμη ό,τι συνέβη στην περίοδο του σχεδίου Ανάν, όταν οι ΗΠΑ είχαν χρηματοδοτήσει διάφορα ελληνικά μίντια, αναλυτές και δημοσιογράφους προκειμένου να επηρεάσουν την κοινή γνώμη υπέρ του σχεδίου. Το ίδιο γίνεται ακόμα και σήμερα τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη με στόχο την επιβολή των νεοφιλελεύθερων λογικών του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου. Δεν είναι τυχαίες οι επιθέσεις στη Γαλλία εναντίον του ηθοποιού Ζ. Ντεπαρντιέ, που αποκλήθηκε «προδότης» επειδή άλλαξε υπηκοότητα προκειμένου να μην υποστεί τη βαριά φορολογία στην πατρίδα του. Όμως, χθες, έγινε γνωστό ότι μεγάλες γαλλικές επιχειρήσεις μεταφέρουν την έδρα τους στην Ολλανδία για να αποφύγουν τη φορολογία. Αυτό δεν το κάνουν μόνο οι ιδιωτικές επιχειρήσεις αλλά κι αυτές στις οποίες συμμετέχει το γαλλικό… δημόσιο, όπως η εταιρεία ηλεκτρικής ενέργειας EDF, όπου η συμμετοχή του δημοσίου είναι 84%! Το ίδιο κάνουν και τα μεγαλο-στελέχη της Goldman Sachs, τα οποία προσπαθούν να αποφύγουν με διάφορους τρόπους τη φορολόγηση των παχυλών bonus των. Για την ακρίβεια, η πλανητική τράπεζα μοίρασε φέτος 100 εκατομμύρια δολάρια στα στελέχη της, εξ ων τα 13 στο Γενικό Διευθυντή M. Blankfein. Μιλάμε για τις τράπεζες από τις οποίες προήλθε η σημερινή κρίση και τις οποίες εμείς οι εργαζόμενοι πληρώνουμε διπλά, τη δεύτερη για να ανακεφαλοποιηθούν. Εάν ισχύουν τα παραπάνω, ποιος καθοδηγεί και διαμορφώνει το οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο το οποίο βιώνουν οι άνθρωποι σ’ όλο τον κόσμο; Σύμφωνα με τον βρετανό ιστορικό Π. Άντερσον(σ.σ. όπως έχουμε ξαναγράψει) σήμερα έχουμε μια νέα «Ιερή Συμμαχία», που λειτουργεί με τον τρόπο εκείνης η οποία προέκυψε από το συνέδριο της Βιέννης το 1815(με τις πέντε μεγάλες δυνάμεις εκείνης της εποχής). Η σημερινή «πενταρχία» αποτελείται από τις ΗΠΑ, την ΕΕ(σ.σ. Γερμανία), τη Ρωσία, την Κίνα και την Ινδία. Τούτων δοθέντων είναι δυνατόν να ακολουθήσει μία μικρή χώρα, όπως η Ελλάδα, ανεξάρτητη, εθνική πολιτική; Ένας αμερικανο-ινδός οικονομολόγος στο ερώτημα απάντησε πως είναι δυνατόν ακριβώς όσο είναι δυνατόν «κάποιος να ξεφύγει από τη μαφία»! Ναι, ζούμε στον αστερισμό μιας πλανητικής οικονομικής μαφίας και χρειάζεται ένας διαφορετικός συσχετισμός δυνάμεων σε παγκόσμιο επίπεδο για να υπάρξει ξανά ελπίδα.

Το σημερινό ολοκαύτωμα

Στις Ηνωμένες Πολιτείες έλαβε χώρα το πείραμα της δημιουργίας της σύγχρονης δημοκρατίας αναφέρεται στην εισαγωγή του κινηματογραφικού έργου του Σπήλμπεργκ: «Λίνκολν». «Η Ελλάδα είναι ένα ζωντανό εργαστήριο» δηλώνει ένας καθηγητής του πανεπιστήμιου Κολούμπια. Στην πρώτη περίπτωση, το πείραμα κατέληξε στην περίφημη «αμερικανική σαλάτα», που ήταν η δημιουργία ενός έθνους μεταναστών απ’ όλο τον κόσμο με πρώτους τους «Λευκούς Αμερικανούς Προτεστάντες». Η σως που έδενε κάθε φορά την αμερικανική εθνική σαλάτα ήταν πάντα μία επινόηση είτε επρόκειτο για τη λευκή φάλαινα του Μέλβιλ(Μόμπι Ντικ) είτε για τον «Λίνκολν» του Σπήλμπεργκ. Ποια είναι η μεγάλη ανακρίβεια του δεύτερου έργου; Η ιδεολογική προσέγγιση της κατάργησης της δουλείας, ενώ στην πραγματικότητα επρόκειτο για την άμεση ανάγκη, που είχε ο υπό ταχεία εκβιομηχάνιση αμερικανικός βορράς, για τα δυνατά και φθηνά εργατικά χέρια των μαύρων δούλων του αγροτικού αμερικανικού νότου. Αλλά αν αυτός ήταν ο στόχος των ποταμών αίματος του αμερικανικού εμφυλίου, ποιος είναι αυτός που επιδιώκεται με το πείραμα, το οποίο λαμβάνει χώρα στο δεύτερο εργαστήριο, αυτό της σημερινής Ελλάδας; Της νεοφιλελεύθερης δημοκρατίας, της δουλείας, της νεοαποικιοκρατίας, της κοινωνίας που τι συνέχει ο φόβος, τι; Η απάντηση στα ως άνω ερωτήματα εξαρτάται από την οπτική γωνία του καθενός. Για τους «έξω», όπως ο Ν. Ρουμπινί, η Ελλάδα ήταν ο αδύνατος κρίκος, που θα απέδιδε χρήματα σε όσους «κερδοσκόπους-πελάτες» του ποντάριζαν στην έξοδο της χώρας από το ευρώ. Η σωτηρία της Ελλάδας αποδίδεται στο Ντράγκι, νυν επικεφαλή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, αλλά και στη συνειδητοποίηση της Γερμανίας ότι η κρίση στην Ιταλία και στην Ισπανία καθώς και η επέκταση της ελληνικής κρίσης στην Κύπρο δεν μπορούσε να επιτρέψει την έξοδο της χώρας μας από την ευρωζώνη. Αυτή η διαπίστωση είναι σίγουρα λανθασμένη κατά το δεύτερο σκέλος της, καθώς ο υπουργός της Γερμανίας Β. Σόιμπλε και στην περίπτωση της Κύπρου επιμένει ότι η άτακτη χρεοκοπία της δεν θα θέσει σε κίνδυνο την ευρωζώνη. Αυτό έχει ως συνέπεια την επίθεση του Μάριο Ντράγκι εναντίον του Β. Σόιμπλε. Άραγε, ο δεύτερος παραγνωρίζει τις συνέπειες; Ασφαλώς, όχι. Όπως έχουμε επισημάνει και παλαιότερα, η γερμανική πολιτική βασίζεται στη διαιώνιση της κρίσης έτσι ώστε η Γερμανία να επιβάλλει την πλήρη επιτροπεία της, αίροντας την εθνική ανεξαρτησία και κυριαρχία των χωρών του ευρωπαϊκού νότου. Ούτως εχόντων των πραγμάτων, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής επιχειρούν να ενοποιήσουν για μία ακόμη φορά με πολιτιστικό τρόπο τα νέα ρεύματα μεταναστών που εισρέουν σ’ αυτές, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης βασίζονται, σήμερα, στην οικονομική και πολιτική επικυριαρχία των Γερμανών επί των άλλων ευρωπαϊκών λαών. Υπ’ αυτή την οπτική, η Γερμανική Ευρώπη παραπέμπει περισσότερο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία με τα διάφορα «μιλέτ» της, παρά σε μία περιοχική ένωση ισότιμων εταίρων. Γι’ αυτό η ρήση της Α. Μέρκελ ότι «έχουμε ευθύνη (σ.σ. οι Γερμανοί) για τα εγκλήματα των ναζί» παραβλέπει τη σημερινή διάσταση του «Ολοκαυτώματος», δηλαδή την ανθρωπιστική καταστροφή με τα εκατομμύρια των ανέργων –στην κυριολεξία νεκρών συμβολικά- και των αυτόχειρων –πραγματικά νεκρών. Συνεπώς, στην περίπτωση των ΗΠΑ έχουμε τουλάχιστον τα δημοκρατικά προσχήματα, ενώ στην Ευρώπη έχουμε έναν άγριο ολοκληρωτισμό που προέρχεται από τα σκοτάδια του παρελθόντος.

Η δυστυχία δεν είναι θέαμα που εκλείπει μόλις τα φώτα ανάψουν

Η αιθαλομίχλη σαρώθηκε από τη δυνατή καταιγίδα και χάθηκε στο μαύρο της ασφάλτου. Η μυρωδιά του καμένου ξύλου αντικαταστάθηκε απ’ αυτή των χιλιάδων καταλυτών των αυτοκινήτων που κινούνται με ταχύτητα χελώνας. Μιάμιση ώρα από τα Κάτω Πατήσια μέχρι την πλατεία Κλαυθμώνος. Στον «Ιανό» παρουσιάζεται το «κουμπί και το φόρεμα» και οι ανάγκες της ψυχής των βιβλιόφιλων ικανοποιούνται επαρκώς. Δίπλα, το ιστορικό βιβλιοπωλείο «Κάουφμαν» χάσκει σαν κουφάρι αδειανό, ενώ στα σκαλοπάτια του μια άστεγη ψυχή προσπαθεί να προστατέψει το σώμα της από το κρύο και τη βροχή. Όλοι προσπερνούν. Μόνο μία κυρία αναφωνεί για το «φοβερό θέαμα», που δεν μπορεί ν’ αντέξει. Η ανθρώπινη κατάσταση αντιμετωπίζεται και βιώνεται ως θέαμα, σαν ένα τηλεοπτικό σήριαλ ή ένα θεατρικό έργο, τουστέστιν σαν φίξιον, ως προϊόν της φαντασίας ενός αόρατου σκηνοθέτη. Τίποτα δεν είναι πραγματικό! Όπως δεν είναι αληθινή και η φωτογραφία του διασωληνωμένου Τσάβες στην El Pais. Γι’ αυτό, το πρόβλημα δεν είναι ο παροξυσμός της αδιαφορίας, αλλά η ωμή προπαγάνδα και η απάθεια, καθώς όλα –η πολιτική, η κοινωνία, οι άνθρωποι- αντιμετωπίζονται ως προσομοίωση, ως θέαμα, δηλαδή σαν κάτι το «ψευδές», που τελειώνει μόλις τα φώτα ανάψουν, ακριβώς, όπως οι άστεγοι που εξαφανίζονται μόλις χαθεί η νύχτα. Πλέον, το πραγματικό παύει να είναι αληθινό και το ψεύτικο παρουσιάζεται σαν πραγματικό. Παρόλα αυτά, οι βιβλιόφιλοι στον Ιανό συνεχίζουν να απολαμβάνουν το μικρόκοσμο και τον λανθάνοντα ναρκισσισμό τους, χωρίς ποτέ το βιβλίο να γίνεται σπαθί. Η λογοτεχνία δεν είναι πια παρά μία τεχνολογία της εξουσίας για να αποκοιμίζει, για να «σκοτώνει» κυριολεκτικά την ώρα του αναγνώστη και τελικά τον ίδιο τον αναγνώστη. «Το βιβλίο πεθαίνει, ζήτω το χάμπουργκερ» σημειώνεται σ’ ένα άρθρο του AgoraVox, με αφορμή το κλείσιμο του διάσημου βιβλιοπωλείου της Βαρκελώνης «Catalonia» και τη λειτουργία στη θέση του ενός ταχυφαγείου! Έκλεισε και το Ελληνικό Κέντρο Βιβλίου με απόφαση ενός υφυπουργού και χωρίς καν σοβαρή αιτιολογία. Έτσι, εκλείπουν διαρκώς οι θεσμοί καλλιέργειας ακόμη και της γητειάς του λόγου που θα μπορούσε να κινητοποιήσει τα πνεύματα και να ανατάξει τις ψυχές, τινάζοντας στον αέρα την εμπορευματική λογική του σύγχρονου ανθρώπινου πολιτισμού, που κατέστησε εμπορεύματα ακόμη και τους ανθρώπους. Τι μας απομένει λοιπόν; Να ξαναβρούμε τα μεγάλα θέματα της πραγματικής ανθρωπότητας, τα θέματα εκείνα που εκφράζουν τα προβλήματα των πολλών. Επίσης, ακόμη κι αν ολόκληρη η Ελλάδα είναι πλέον μία κακοφορμισμένη, χαίνουσα πληγή δεν θα πρέπει να καταβυθιστούμε σ’ αυτή, δοξολογώντας την αδράνεια. Αντιθέτως, «θα πρέπει να αντλήσουμε κι απ’ αυτήν έστω κι αν δεν παράγει τίποτα παρά μονάχα βατράχια, και νυχτερίδες, και ανθρωπάρια», όπως έλεγε για τη χώρα του σε ανάλογες συνθήκες ο Χ. Μίλερ. Για να συμβεί αυτό πρέπει να αντλήσουμε από τα συνδικάτα ακόμη κι αν είναι εξωνημένα. Να δεχθούμε ότι δεν είναι όλοι οι πολιτικοί το ίδιο και να αναζωογονήσουμε τους πολιτικούς και τους κοινωνικούς θεσμούς. Να αναπτύξουμε νέα κινήματα πατριωτισμού και αλληλεγγύης, αναδημιουργώντας την πολιτική και κοινωνική συλλογικότητα, όπου, όμως, δεν θα έχουν θέσει τα επιτυχημένα μικροεγώ που ζέχνουν μίσος αλλά τα μεγάλα και επικά Εγώ της ανιδιοτέλειας, της προσφοράς και της γενναιοδωρίας. Να ιδρύσουμε ένα νέο ελληνικό πολιτισμό, επιστρέφοντας στην παράδοση και αντλώντας ότι χρειαζόμαστε από εκεί, λέγοντας όχι στα έρημα νησιά, στις φυγές και στις πολιτισμένες ερήμους.

Ανάπτυξη για ποιόν;

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, που ως γνωστόν παραδέχθηκε με απόλυτο κυνισμό ότι η συνταγή της υπέρμετρης λιτότητας ήταν λάθος στην περίπτωση της Ελλάδας και της Πορτογαλίας, προβλέπει ότι η παγκόσμια οικονομία θα περάσει στην ανάπτυξη το 2013 και το 2014( 3,5% το 2013 και 4,1% το 2014). Αυτό παρέχει την ελπίδα ότι και η ελληνική οικονομία θα διασωθεί, καθώς θα κινηθεί σ’ ένα θετικό περιβάλλον. Τα πράγματα, βέβαια, θα ήταν πολύ καλύτερα, αν η παγκόσμια ανάπτυξη λάμβανε χώρα όχι μόνο στις αναδυόμενες αγορές(Κίνα με ανάπτυξη 8,5%, Ινδία με 6,4% και Βραζιλία με 4% το 2014), αλλά και στην ευρωζώνη. Η τελευταία είναι η μόνη, η οποία σύμφωνα πάντα με τις προβλέψεις του ΔΝΤ θα κινηθεί σε υφεσιακά επίπεδα(0,2% το 2013 και 1% το 2014). Η αδυναμία της ευρωζώνης οφείλεται στην ιταλική ύφεση (-1% το 2013 και 0,5% το 2014), την ισπανική ύφεση (-1,5% το 2013 και 0,8% το 2014) αλλά και στην αδυναμία της Γερμανίας (0,6% το 2013 και 1,4% το 2014) και της Γαλλίας(0,3% το 2013 και 0,9% το 2014). Όλα τα παραπάνω στοιχεία καταδεικνύουν την αργή αλλά σταθερή έξοδο από την κρίση της ευρωζώνης, που θα επηρεάσει αναλόγως και τη χώρα μας. Το ερώτημα, όμως, είναι τι είδους ανάπτυξη θα είναι αυτή και ποιον θα ωφελήσει. Αν, δηλαδή, φτωχοποιήσει ακόμα περισσότερο τους «κάτω»-στους οποίους συμπεριλαμβάνεται και η μεσαία τάξη-, συσσωρεύοντας ακόμη περισσότερο πλούτο για τους «πάνω» και δη τους ξένες επενδυτές και πιστωτές. Ο προβληματισμός αυτός προκύπτει από μία πρόβλεψη του ΔΝΤ σύμφωνα με την οποία ακόμα και οι χώρες της υποσαχάριας Αφρικής θα έχουν ανάπτυξη που θα κυμανθεί κατά μέσο όρο στο 5,7%! Γνωστής της εξαθλίωσης των ανθρώπων στις χώρες της μαύρης Αφρικής, διερωτάται κανείς, άραγε αυτή η ανάπτυξη του 5,7% ποιον θα ωφελήσει; Ασφαλώς, μόνο όσους εκμεταλλεύονται τον ορυκτό και όχι μόνο πλούτο αυτής της ηπείρου. Κατά συνέπεια, η ανάπτυξη και οι αριθμοί έχουν θετικό πρόσημο μόνο για τις πολυεθνικές και ακόμα μεγαλύτερο για τις τράπεζες. Από εδώ αναδεικνύεται ένα πρώτο ζήτημα ανθρωπιστικού χαρακτήρα και κοινωνικής δικαιοσύνης καθώς και ένα θέμα δημοκρατίας. Το τελευταίο συμβαίνει γιατί οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι των λαών και η λειτουργία του Δημοσίου υποκαθίσταται από τα γραφεία τεχνοκρατών, όπως επισημαίνει η Mathilde Goanec στο πόνημά της «Όταν οι δικηγόροι των επιχειρήσεων γράφουν τους νόμους»! Η συγγραφέας εκκινεί από το νόμο για τις τράπεζες που παρουσίασε η κυβέρνηση του… σοσιαλιστή Φρ. Ολάντ και ο οποίος ήταν εμπνευσμένος από τις «ιδέες» του lobby των τραπεζών. Το ίδιο συμβαίνει και στις Βρυξέλλες, την έδρα της ΕΕ, αλλά και στις πρωτεύουσες των άλλων χωρών-μελών, εν οις και η Αθήνα. Τούτων δοθέντων, η ανάπτυξη θα συμβεί, αλλά όχι για εμάς.

Απαιτείται εκδημοκρατισμός της οικονομίας

Τι σημαίνει η προαναγγελία από το ΔΝΤ των νέων μέτρων λιτότητας εναντίον της καθημαγμένης κοινωνίας μας, τη στιγμή, μάλιστα, που ο υπεύθυνος μελετών του ίδιου του Ταμείου θεωρεί ότι έγιναν λάθος εκτιμήσεις; Κάποιοι διερωτώνται αν οι δυτικοί θέλουν όντως να σώσουν την Ελλάδα ή να την καταστήσουν οικονομική και πολιτική αποικία τους. Άλλοι φοβούνται την αντίδραση της κοινωνίας, καθώς όταν ασκείται τέτοιας μορφής απάνθρωπη δράση, η αντίδραση των πολιτών είναι φυσικός νόμος. Συνεπώς, το σχέδιο αποσταθεροποίησης διαμορφώνεται εκτός Ελλάδας και όχι εντός. Για την ώρα, οι Έλληνες άνεργοι και μη, εκπεπτωκότες της πάλαι ποτέ μεσαίας τάξης και εργαζόμενοι των 400 ευρώ ή οι συνταξιούχοι περιμένουν με κομμένη την ανάσα τις εξελίξεις. Αναρωτιούνται αν πιάσαμε πάτο, αν υπάρχει ελπίδα, αν υπάρχει σωτηρία. Οργίζονται με το πολιτικό προσωπικό, όταν ακούν πως ενδέχεται να υπήρξε σχέδιο για την προσφυγή στο ΔΝΤ μέσω της τεχνητής διόγκωσης του δημοσιονομικού ελλείμματος. Παρόλα αυτά δεν ξεσηκώνεται κανείς γιατί οι περισσότεροι θεωρούν ότι κάθε μορφή εξέγερσης είναι μάταιη. Όταν, όμως, ο θρόμβος της απελπισίας από τους «κάτω» μεταφέρεται στην καρδιά, τότε ο κίνδυνος γενικευμένου εμφράγματος είναι ορατός. Κι αυτό γιατί οι τροϊκανοί δεν μας παρέχουν την προοπτική μιας εναλλακτικής λύσης, μιας παρακαμπτήριας οδού, που θα σώσει την ελληνική κοινωνία από το χάος. Τι απομένει; Ή, όπως έλεγε ο Αλμπέρ Καμύ ειρωνικά, ο λαός να υποταχτεί μέσω της μιντιακής προπαγάνδας και να επιδιώξει τις ανέσεις της… εθελοδουλείας, η οποία παρουσιάζεται σαν ελευθερία και διέξοδος από την κρίση! Ή να εκτονωθεί η κρίση μέσω της μετανάστευσης. Οι Έλληνες, δηλαδή, κυρίως οι νέοι καλούνται να συναντήσουν τις εκατοντάδες χιλιάδες των Πακιστανών, των Ινδών, των Φιλιππινέζων και άλλων (σ.σ. οι μετανάστες σε ολόκληρο τον κόσμο ανήλθαν το 2010 σε 214 εκατομμύρια), που οδεύουν προς τη Γερμανία, τη Γαλλία, τη Βρετανία, στον Καναδά, ακόμη και στην Αυστραλία. Θα συμβεί, με άλλα λόγια, αυτό που περιγράφει στο μυθιστόρημά του ο Στήβενσον, όπου οι σχεδίες των μεταναστών πολιορκούν τις χώρες της αναπτυγμένης Δύσης. Οι άθλιοι, όταν θα καταφέρνουν να εισέλθουν στο εσωτερικό των χωρών υποδοχής, θα παίρνουν μία γεύση για το τι σημαίνει κόλαση μέσα από τον αέναο εμφύλιο των «κάτω» που θα τροφοδοτείται από τον τεχνητά αναπτυσσόμενο ρατσισμό. Η κοινωνική αναταραχή, συνεπώς, θα μεταφερθεί και στην πλούσια Δύση. Αλλά το πρόβλημα εκτός από πολιτικο-κοινωνικό είναι και οικονομικό, καθώς αυτοί που δεν έχουν είναι η πρώην μεσαία τάξη, η οποία ήταν αυτή που κατεξοχήν κατανάλωνε. Γι’ αυτό η βασική προτεραιότητα της δεύτερης θητείας του Μπάρακ Ομπάμα, όπως την εξήγγειλε ο ίδιος, είναι η στήριξη της μεσαίας τάξης και κατ’ επέκταση της πραγματικής οικονομίας. Απέναντι σ’ αυτή την προοπτική, όμως, θα βρει ως αντίπαλό του το κυρίαρχο χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο και την πανίσχυρη Γουόλ Στρητ, η οποία δεν έχει ανάγκη την πραγματική οικονομία, αφού κερδίζει τζογάροντας τοξικό χρήμα. Για να υπάρξει, συνεπώς, μια άλλη κατεύθυνση απαιτείται ο εκδημοκρατισμός και της οικονομίας, η οποία λειτουργεί με όρους μαφίας και μάλιστα σε πλανητικό επίπεδο.

Μόνη διέξοδος η κοινωνική έκρηξη

Την ώρα που η Ελλάδα απειλείται και με νέα μέτρα λιτότητας, ενώ η φτώχεια και η ανεργία έχουν ξεπεράσει κάθε όριο, οι τράπεζες της Γουόλ Στρητ, αυτές που είναι υπεύθυνες για την κρίση, εμφανίζουν κέρδη ρεκόρ! Έτσι, μετά την JP Morgan που εμφάνισε καθαρά κέρδη 12 και πλέον δις δολάρια, η μεγα-τράπεζα Goldman Sachs ανακοίνωσε διπλασιασμό των κερδών της έναντι του προηγούμενου έτους, ενώ ο μέσος μισθός των εργαζομένων της είναι 400.000 δολάρια το χρόνο ή 26.000 ευρώ το μήνα! «Η Ελλάδα υποφέρει, αλλά η Goldman Sachs γεμίζει τις τσέπες της» διαβάζουμε σε άρθρο της ιστοσελίδας AgoraVox. Ο αρθρογράφος επισημαίνει πως το πρόβλημα δεν περιορίζεται μόνο στην Ελλάδα αλλά σε ολόκληρο τον ευρωπαϊκό νότο. Για την Ελλάδα αναφέρονται τα τεράστια ποσοστά της ανεργίας, ιδίως των νέων, η εξαθλίωση των συνταξιούχων και οι αυτοκτονίες. Σημειώνεται δε ένα απόσπασμα από την τελευταία επιστολή του αυτόχειρα συνταξιούχου του Συντάγματος, που έγραφε, «Δεν βρίσκω άλλη λύση παρά μόνο ένα αξιοπρεπές τέλος, πριν ν’ αρχίσω να ψάχνω για τροφή στα σκουπίδια». Τώρα όλο και περισσότεροι αναζητούν φαγητό στα συσσίτια, ακόμα και στους κάδους απορριμμάτων. Αλλά ποια είναι η Goldman Sachs και ποια η σχέση της με την Ελλάδα; Το 2001 υπογραμμίζει ο αρθρογράφος (σ.σ. επί κυβερνήσεως Κ. Σημίτη) η Goldman Sachs με αμοιβή 300 εκατομμύρια δολάρια προχώρησε στην τεχνητή απόκρυψη του ελληνικού δημόσιου χρέους με σκοπό την είσοδο της Ελλάδας στο ευρώ. Ο αρθρογράφος δεν σημειώνει ότι ανάλογες συμφωνίες είχαν κάνει κι άλλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις εν οις και η Γαλλία. Ούτε ότι η εκτόξευση στα ύψη του ελληνικού δημόσιου χρέους έγινε επί πρωθυπουργίας του Γιώργου Α. Παπανδρέου, που αρνήθηκε να πληρώσει την τράπεζα για τη συνέχιση της απόκρυψης του χρέους της χώρας. Αυτός είναι ο λόγος που το 2009 αποκαλύφθηκε το τεράστιο δημόσιο χρέος της Ελλάδας, η οποία ακολούθως κατέστη ο αδύνατος κρίκος του ευρώ. Από εκείνη τη στιγμή η χώρα μας έγινε η «κερκόπορτα» της κατάρρευσης του ευρώ, στην οποία στοιχημάτιζαν οι «συνωμότες» του γνωστού δείπνου του Μανχάταν. Έκτοτε ολόκληρη η Γουόλ Στρητ αλλά και τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, κυρίως του Citi, θα επιδιδόταν σε μία άνευ προηγουμένου κερδοσκοπία. Το χειρότερο όλων είναι πως οι τράπεζες σώθηκαν το 2008 από την κατάρρευση χάρη στην άφθονη κρατική χρηματοδότηση που τους παρείχε η αμερικανική κυβέρνηση. Δηλαδή με χρήματα των αμερικανών φορολογουμένων. Το ίδιο συμβαίνει και στην Ευρώπη, και κυρίως στην Ελλάδα, όπου η σωτηρία των τραπεζών γίνεται με ακριβά δάνεια, που αυξάνουν το δημόσιο χρέος, και τα οποία ξεπληρώνονται από τα επαχθέστατα μέτρα σε βάρος των φορολογουμένων. Αυτή η καταφανώς άδικη πολιτική επιβάλλεται γιατί οι τράπεζες ελέγχουν το παγκόσμιο πολιτικό σύστημα. Όμως, πρόκειται για μία πολιτική, που εκτός από άδικη, είναι και αδιέξοδη. Γι’ αυτό η κοινωνική έκρηξη αργά ή γρήγορα θα εκδηλωθεί.

Έφυγε "ο Παλαιός των ημερών"

Συνάντηση στο Βοξ(σ.σ. ούτε αυτό υπάρχει πια). Κάθεται στο ίδιο τραπέζι κοντά στο τζάμι. Με συγχωρεί μεγαλοθύμως για την καθυστέρηση. Δηλώνει εξόριστος. Χωρίς περιουσία, χωρίς προστάτες, χωρίς άγκυρα. Αναφέρεται στους προσωκρατικούς, στον Όμηρο, στον Παρμενίδη, στον Αναξίμανδρο, ό,τι «αυτός που είναι στην πάνω πλευρά της Γης και αυτός που είναι στην κάτω, είναι και οι δύο πάνω». Μου λέει για την καταστροφή της ελληνικής φόρμας, για τη «Μητέρα του σκύλου» που διασκευάστηκε και παίζεται σε θέατρο της Πράγας, για την ελληνική σιωπή απέναντι στο έργο του. Μία ισχυρή σιωπή που, όμως, κάποτε σπάει από νέα παιδιά, όπως οι ερασιτέχνες του Ταύρου. Διαπιστώνει ότι δεν του υποβάλλουν πολιτικές ερωτήσεις και με τρόπο άμεσο τοποθετείται αυτοβούλως. «Έχει δημιουργηθεί ρήγμα» λέει «μεταξύ του πολίτη και των τριών Αρχών που κυβερνούν τον πολίτη… ρήγμα με τους πολιτικούς που ψηφίζουν υπέρ εαυτών για «παραγραφή μετά διετίαν»… Είναι κατ’ εξοχήν «πολιτικό ον» παρά τη φαινομενική του μοναχικότητα. Μιλάει για το θέατρο στην εποχή της «Τελετής» (σ.σ. το πρώτο έργο του στα μέσα της δεκαετίας του 1960). Τότε «Ήταν ένα θέατρο «αθώο». Αγαπητό στο τότε κοινό. Μέριμνά του είχε να τέρπει τον θεατή ανωδύνως, με τη σύμπραξη άξιων και δημοφιλών κωμικών. Στον μη κωμικό χώρο, ασχολήθηκε με κοινωνικά προβλήματα της τότε κοινωνίας». Συνεχίζει να μιλά για τους θεατρικούς συγγραφείς: Με «την είσοδο του Καμπανέλη μέχρι και αυτήν του Γιάννη Χρυσούλη, προκαλείται μία έκρηξη. Οι ενεχόμενοι συγγραφείς δεν αποτελούσαμε «Σχολή». Και, κυρίως, δεν μιμηθήκαμε ούτε επηρεαστήκαμε, αλλά, κυριολεκτικά διασταυρωθήκαμε με τα μεγάλα ρεύματα: μοντερνισμός, υπερρεαλισμός, το παράλογο. Εγκαταλείψαμε τα «κοινωνικά» προβλήματα ως θέμα του έργου, και στη θέση του ορθώσαμε τον ψυχικό χώρο του ανθρώπου… κατά έναν ανεξήγητα μαγικό τρόπο, μέσα στα κείμενά μας εκρήγνυνται ερωτήσεις, θέσεις, διαπιστώσεις, που ενυπάρχουν στους προσωκρατικούς φιλοσόφους. Η κοσμογολογία του Αναξίμανδρου φερ’ ειπείν». Αλλά και «ο Παρμενίδης που έλεγε πως «το σύμπαν δεν είναι πλήρες, υπάρχει κενό διαστήματος», εισάγοντας την έννοια του απείρου ως χώρου και ως χρόνου, ο Πίνδαρος («Εν ανδρών, εν θεών γένος, εκ μιας δε πνέομεν ματρός…»- θεοί και άνθρωποι είναι μιας μητέρας παιδιά-Νεμεόνικος VI)… και κυρίως ο Ηράκλειτος για τη σκέψη του περί ενότητας όλων των όντων, και την αιώνια μεταβολή τους, για τα γνωμικά του (όπως ότι «αρμονίη αφανής φανερής κρείττων», ή πως «φύσις κρύπτεσθαι φιλεί», ή ακόμη ότι ο Άναξ του Μαντείου των Δελφών «ούτε λέγει, ούτε κρύπτει, αλλά σημαίνει»), αλλά κυρίως η ρήση του που αποτελεί άξονα για κάθε καλλιτεχνικό δημιούργημα, ότι δηλαδή «τα πέρατα της ψυχής δεν θα τα βρεις, όσους δρόμους και αν περιτρέξεις», διότι «ούτω βαθύν λόγον έχουν». Αυτή η ρήση είναι η ουσιώδης αφετηρία για τη γραφή πεζογραφικού ή θεατρικού έργου… Για τον Παύλο Μάτεσι ισχύει ο Πρωταγόρας και το «πάντων χρημάτων (σ.σ. πραγμάτων) μέτρον άνθρωπος»… Στο τέλος μου δίνει με αγάπη το δώρο του, το χειρόγραφο από το τελευταίο του διήγημα, τον «Εναερίτη»(δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Λέξη). Αρχίζω να διαβάζω: «Να ποτίζεις τις γλάστρες, Βλαδίμηρε, τώρα που θα λείπω, μου είπε πεθαίνοντας η μητέρα μου». Έτσι, απλά, ειρηνικά ξορκίζεται ο θάνατος, σκέφτηκα. Και παραδόξως ανατρεπτικά. Η τρομοκρατία του Χάρου εξανεμίζεται… Τον χαιρετώ και βγαίνω. Η πόλη άλλαξε. Έγινε μαγική. Κι εκεί που αρχίζουν τα δέντρα της Στουρνάρη, νομίζω πως είδα τη Μυρτάλη να βγαίνει από το σκοτάδι και να μου χαμογελά. Είναι ακριβώς στο ίδιο σημείο που μια ηλικιωμένη γυναίκα ρώτησε μια μέρα τον Μάτεσι «εσείς γράψατε τη Μητέρα του σκύλου;». Ύστερα, του χάιδεψε τρυφερά το χέρι κι έφυγε. (Οκτώβριος 2008)

Η περιστολή της δημοκρατίας

Σου κόβουν το τηλέφωνο και δεν υπάρχει κάποιος για να αποταθείς. Η εταιρία μοιάζει να κινείται απρόσωπα με συνέπεια ο πολίτης να αδυνατεί να βρει το δίκιο του, εκτός κι αν έχει πρόσβαση, αν «έχει μπάρμπα στην Κορώνη»! Το πελατειακό κράτος φαίνεται ότι αλλάζει μορφή, παρέχοντας εξυπηρετήσεις, οι οποίες θα έπρεπε να είναι αυτονόητες για όλους τους πολίτες. Αλλά πως νομιμοποιείται κάθε δημόσια επιχείρηση να λειτουργεί χωρίς να δίνει λογαριασμό σε κανέναν; Με την ίδια ακριβώς λογική που κινείται το όλον κράτος σε συνθήκες «εξαίρεσης», ή αλλιώς έκτακτης ανάγκης. Με ποια αιτιολογία και ποια νομιμοποίηση μας κόβουν αναδρομικά τη σύνταξη, ρωτάει αναγνώστης της εφημερίδας. «Είναι αντισυνταγματική η αναδρομική περικοπή των συντάξεων», μου επισημαίνει στο τηλέφωνο ο κ. Σωκράτης, που έχει κόρη δικηγόρο. Κι όμως οι συνθήκες «έκτακτης ανάγκης» επιτρέπουν τα πάντα, από τις Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου μέχρι τις αναδρομικές περικοπές των συντάξεων. Ναι, σήμερα, έχουμε μία δημοκρατία υπό περιορισμό. Η υπόθεση, φερ’ ειπείν, της λίστας Λαγκάρντ και η απόδοση δικαιοσύνης προσκρούει στην «έκτακτη ανάγκη», ήτοι στην ανάγκη μη αποσταθεροποίησης της τρικομματικής κυβέρνησης καθώς υπάρχει κίνδυνος κατάρρευσης της οικονομίας της χώρας. Έχουμε, δηλαδή, μία σύγκρουση δημοκρατικών αξιών και προτεραιοτήτων, αυτή της απόδοσης δικαιοσύνης και της ικανοποίησης του κοινού περί δικαίου αισθήματος στην υπόθεση της λίστας Λαγκάρντ και από την άλλη αυτή της σωτηρίας της χώρας. Και επιλέγεται η δεύτερη. Δεν θα μπορούσε να αρθεί αυτή η ασυμβατότητα; Ασφαλώς ναι. Όμως, ο περιορισμός της δημοκρατίας και των ατομικών πολιτικών δικαιωμάτων είναι, όπως έχουμε ξαναγράψει, ένας από τους στόχους των σημερινών νεοφιλελεύθερων εξουσιών, που περιορίζουν τη δημοκρατία γιατί τη θεωρούν αντιπαραγωγική. Το αυταρχικό κινεζικό καθεστώς, επί παραδείγματι, συνιστά πρότυπο για τη Δύση. Αυτή η διαπίστωση είναι πλέον κοινός τόπος. Την επισημαίνει σήμερα ο Ζίζεκ, όπως παλαιότερα και ο Αγκαμπέν. Και πρόκειται για την κατάσταση της εξαίρεσης σύμφωνα με την οποία το κράτος μπορεί να σταθεί τόσο εντός όσο και έξω από τη νομική τάξη ταυτόχρονα. Εν προκειμένω δεν μιλούμε για τα «παραθυράκια» και τον περίφημο «συνταγματισμό»(δηλαδή τις διαφορετικές ερμηνείες του συντάγματος) αλλά για το παράδοξο, η κρατική εξουσία ως κυριαρχία να παρέχει τα θεμέλια της έννομης τάξης και, ακριβώς λόγω αυτού του γεγονότος, να έχει επίσης την εξουσία να την αναστέλλει. Πρόκειται για την αναστολή του κανονικού νομικού συστήματος και την κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης. Ακριβώς αυτή η κατάσταση παρέχει τη δυνατότητα της ατιμωρησίας, και της λειτουργίας σε μια ζώνη ακαθοριστίας στην οποία οι κανονικοί νομικοί περιορισμοί και προστασίες δεν ισχύουν πλέον. Έτσι, κάτι μπορεί να είναι ανήθικο αλλά και νόμιμο. Επίσης, ο νόμος δεν προσφέρει καμία προστασία από αυτή τη λειτουργία της κρατικής εξουσίας. Υπ’ αυτή την οπτική, η δυνατότητα προσφυγής του κ. Σωκράτη και όλων των συνταξιούχων στη δικαιοσύνη για να βρουν το δίκιο τους, καθώς όπως θεωρούν η αναδρομική περικοπή των συντάξεών τους είναι αντισυνταγματική, δεν θα βρει ανταπόκριση. Γι’ αυτό ο θυμός και η οργή λόγω της αδικίας θα αυξηθούν. Γι’ αυτό ο χώρος της εξαίρεσης και της «έκτακτης ανάγκης» εμπεριέχουν μια ορισμένη βία εναντίον ανθρώπων που έζησαν μια ζωή εργαζόμενοι περιμένοντας στα στερνά τους να ζήσουν τουλάχιστον αξιοπρεπώς.

Το μέσο έγινε σκοπός

Η αμερικανική τράπεζα JP Morgan ανακοίνωσε αύξηση ρεκόρ των κερδών της κατά 12%, ήτοι 21,9 δις δολάρια, για το 2012. Για να αποδειχθεί ότι η οικονομική κρίση δεν είναι κρίση για όλους. Αντίθετα, κάποιοι κερδίζουν παραπάνω απ’ ότι κέρδιζαν πριν, εκμεταλλευόμενοι την κρίση, την οποία υπενθυμίζουμε πως οι ίδιες οι τράπεζες δημιούργησαν! Αξίζει να σημειωθεί ότι ο κύκλος εργασιών της παραπάνω τράπεζας ήταν 97 δις δολάρια το 2012 έναντι 97,2 δις το 2011. Αυτό φανερώνει ότι το ρεκόρ κερδοφορίας οφείλεται στη μεγιστοποίηση των αποδόσεων. Όλα αυτά καταδεικνύουν ότι έχουμε μία ριζική αλλαγή στη λειτουργία της οικονομίας, όπου τα χρήματα των τραπεζών δεν επενδύονται στην πραγματική οικονομία αλλά στην παραγωγή χρήματος από το χρήμα(πρόκειται δηλαδή για τον τζόγο του καπιταλισμού-καζίνο). Έτσι, έχουμε μία αλλαγή ρόλων. Το χρήμα από συναλλακτικό μέσο, που ήταν πριν, έγινε σκοπός, και ένα συγκεκριμένο προϊόν της πραγματικής οικονομίας, όπως ένα δημητριακό, το σιτάρι, ας πούμε, έγινε το μέσο για το σκοπό που είναι πλέον η συσσώρευση χρήματος. Οδηγούμαστε, έτσι, στην παντοδυναμία του χρηματιστή(χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο), που δεν έχει δει ποτέ του ένα κόκκο σταριού(πραγματική οικονομία). Το ίδιο ισχύει και με τον αθλητισμό. Εγκαλούν φερ’ ειπείν τον ποδηλάτη Άρμστρονγκ ότι είχε ντοπαριστεί. Όμως δεν υπάρχει σήμερα αθλητής αυτού του μεγέθους, που δεν παίρνει αναβολικά. Κι αυτό γιατί ο σκοπός δεν είναι πια ο αθλητισμός ως ιδέα, αλλά η νίκη, που θα εξαργυρωθεί σε χρήμα. Το χρήμα από μέσο, λοιπόν, γίνεται σκοπός, ενώ ο πραγματικός σκοπός γίνεται το μέσο. Κατ’ επέκταση, οι εργαζόμενοι, οι αθλητές, οι φοιτητές, οι γυναίκες, οι άντρες και γενικά όλοι όσοι αποτελούν την πολυάνθρωπη κατηγορία «κάτω» δεν είναι υποκείμενα αλλά «μέσα», και μάλιστα αναλώσιμα, ενός σταδίου του ανθρώπινου πολιτισμού και μιας ιστορίας που είναι το ατέλειωτο χρονικό θριάμβων των «εχόντων» στο μεγάλο συμπόσιο της κοινωνίας-ζούγκλας! Σ’ αυτή την αντιπαραγωγική οικονομία και κοινωνία, όπου κυριαρχεί ο φετιχισμός του χρήματος(συσσώρευση για τη συσσώρευση), οι νέοι και οι νέες (60% άνεργοι) εκλαμβάνονται ως βάρος, ως λίπος που πρέπει να χάσει η επιχείρηση, η οικονομία και η κοινωνία για να εκσυγχρονιστεί! Μάλιστα, οι εργαζόμενοι δεν θεωρούνται… εκμεταλλευόμενοι, αλλά ξεπερασμένοι, αδέξιοι και τεμπέληδες, που πρέπει να υποστούν τη βάσανο δύο κυρίαρχων «πνευματικοτήτων» της σύγχρονης εποχής, αυτή του λογιστή κι εκείνη του εφόρου. Ό,τι υπερβαίνει αυτές τις δύο «πνευματικότητες» εξοβελίζεται ως ακαταλαβίστικος ελιτισμός και είναι εμπόδιο στη ρευστότητα της αγοράς καθώς και στη μικροφυσική της υπακοής. Ωστόσο, αυτό το οικονομικό και κοινωνικό μοντέλο δεν μπορεί να πάει πολύ μακριά. Γιατί λειτουργεί και πορεύεται ερήμην της συντριπτικής πλειοψηφίας των ανθρώπων και της ίδιας της κοινωνίας. Γι’ αυτό, αργά ή γρήγορα, θα καταρρεύσει, συμπαρασύροντας το χρήμα(ως σκοπό και αλόγιστη συσσώρευση) και την απόλυτη ατομικότητα. Αυτό μόνο τυφλοί δεν το βλέπουν. Και μόνο ευήθεις δεν αντιλαμβάνονται ότι η ελπίδα πλέον βρίσκεται στον αγώνα για μια νέα σύνθεση που βρίσκεται απέναντι από το Αφηρημένο. Εκεί δηλαδή που κατοικεί το Συγκεκριμένο: στην πραγματική οικονομία και στην πραγματική ζωή.

Παιγνίδια με τη φωτιά

Ο Ναγκίσα Οσιμα, ο σκηνοθέτης της «Αυτοκρατορίας των αισθήσεων» εγκατέλειψε το μάταιο τούτο κόσμο, ο οποίος, εξάλλου, δεν τον είχε και πολύ ανάγκη καθώς έχει προ πολλού μεταλλαχθεί σ’ έναν κόσμο αναίσθητων. Μιλώ γι’ αυτούς που χωρίς αιδώ και με περίσσιο κυνισμό εξαιρούν τους «σκαφάτους» από το φόρο πολυτελείας, ενώ τσακίζουν μισθωτούς, συνταξιούχους και μικρομεσαίους επιχειρηματίες. Την ίδια ώρα, μάλιστα, έχουν το θράσος να μιλούν για δικαιοσύνη και ότι η ανεργία δεν συνιστά «βία». Ας δοκιμάσουν, λοιπόν, οι αναίσχυντοι να ζήσουν με τη μηνιαία σύνταξη των 300 ευρώ της συνταξιούχου του ΟΓΑ(που δεν έχει εισόδημα από ενοίκια όπως η μάνα του κ. Στουρνάρα). Ας επιχειρήσουν να ζήσουν με τα 400 ευρώ του νέου εργαζόμενου. Αλλά χειρότερο από όλα τα οικονομικά μεγέθη, χειρότερο ακόμα και από την πείνα είναι η βία της απώλειας του Προσώπου, είναι η ψυχολογική βία μέσω της αίσθησης της αχρηστίας, είναι ο ευνουχισμός από όνειρα και ελπίδα του νέου που έχει κάνει λαμπρές σπουδές και είναι άνεργος. Τα αναφέρω αυτά γιατί ο κ. Μπεγλίτης και άλλοι προσπάθησαν χθες να ψελλίσουν πως η ανεργία δεν είναι βία. Τα λέω γιατί κάποιοι από το ύψος της πολιτικής αλαζονείας τους προκαλούν το δημόσιο περί δικαίου αίσθημα, ανεβάζοντας τη θερμοκρασία της κοινωνικής χύτρας, την ώρα που αυτή χρειάζεται μείωση της θερμοκρασίας και αποσυμπίεση. Αλλά γιατί το κάνουν αυτό; Δεν φοβούνται μήπως τιναχθεί το καπάκι στον αέρα; Ή μήπως είναι ευήθεις; Μάλλον είναι αλαζόνες, που θεωρούν ότι μπορούν να κρατούν υπό έλεγχο την κοινωνική χύτρα, όπως συνέβη με τη διάλυση του κινήματος των Αγανακτισμένων στις χώρες του ευρωπαϊκού νότου και στις ΗΠΑ. Για την ακρίβεια, σύμφωνα με έκθεση της οργάνωσης Partnership for Civil Justice Fund, το κίνημα «Καταλάβετε τη Γουόλ Στρητ» ήταν ευθύς εξαρχής υπονομευμένο και υπό τον έλεγχο του FBI. Η διαδικασία που ακολούθησαν οι αμερικανικές αρχές ήταν ακριβώς η ίδια μ’ εκείνη που είχε ως αποτέλεσμα τη διάλυση των «Μαύρων Πανθήρων» τη δεκαετία του 1970. Και τότε και σήμερα το FBI χρησιμοποιούσε ψευδείς πληροφορίες για να δυσφημίσει το κίνημα, όπως ότι αποτελείται από «αναρχικούς ή τρομοκράτες ή Anonymous»! Έτσι, τόσο οι «Μαύροι Πάνθηρες» όσο και το κίνημα των «Αγανακτισμένων» της Γουόλ Στρητ παρουσιάστηκαν ως απειλή για την εσωτερική ασφάλεια με συνέπεια να απομονωθούν από τις ευρύτερες λαϊκές μάζες και να ενεργοποιηθεί ένα τεράστιο αστυνομικό δίκτυο που πλαισιώνονταν από χιλιάδες «πατριώτες-χαφιέδες». Το σπουδαιότερο και το καινοφανές είναι ότι η χρηματοδότηση αυτού του ιδιότυπου αντικινήματος έγινε από τις τράπεζες! Τον συντονισμό, μάλιστα, των τελευταίων είχαν αναλάβει η Bank of America, η Goldman Sachs και η J.P. Morgan. Αν αυτή η εμπειρία επιχειρηθεί να μεταφερθεί από κάποιους και στην Ελλάδα, φοβόμαστε ότι θα έχει ως αποτέλεσμα να ξυπνήσουν τα φαντάσματα του παρελθόντος με ολέθριες συνέπειες για τη χώρα μας.

Ηρόστρατοι του μέλλοντός μας

Το Μάλι βομβαρδίζεται από τους Γάλλους στο όνομα του «αγώνα κατά της τρομοκρατίας», όπως διατείνεται ο σοσιαλ-ιμπεριαλιστής Φρ. Ολάντ. Στη Λέσβο ξεβράζονται εκ νέου πτώματα μεταναστών. Στο λόφο του Στρέφη, ένα σπίτι δέχεται εμπρηστική επίθεση, επειδή ο ιδιοκτήτης του έχει αδερφό πολιτικό. Πόλωση και φανατισμός. Πρόβατα που ουρλιάζουν και λύκοι που βελάζουν. Ένας λόγος ξύλινος, αφυδατωμένος, ακατάληπτος, δοκησίσοφος, ανεστραμμένος, που δεν ρίχνει γέφυρες για κανέναν διάλογο, αντίθετα τις γκρεμίζει. Έτσι, εν μέσω αυτού του κουρνιαχτού, η βία του νέου φορολογικού, της καινούργιας εξαθλίωσης των μισθωτών και των συνταξιούχων χάνεται στο παρασκήνιο, ενώ στο προσκήνιο έχουν λάβει θέση οι νέοι μονομάχοι του ελληνικού πολιτικού Κολοσσαίου, που εξωθούν τα πράγματα στα άκρα. Κάτι μεθυστικό, άρρωστα παραληρηματικό και σάπιο κυριαρχεί παντού. Ο ρήτορας μιλάει για το «χρόνο» από το βήμα της Βουλής, αλλά όχι με την έννοια που έδινε στο «χρόνο» ο Σαρλ Μπωντλαίρ, όταν έλεγε «Για να μη γίνετε οι μαρτυρικοί σκλάβοι του Χρόνου/μεθύστε/… Με κρασί, με ποίηση ή με αρετή, με ό,τι σας αρέσει». Ο «χρόνος» στην Ελλάδα παραπέμπει στο τέλος, στον γκρεμό, στην καταστροφή, στο χάος. Το σημερινό ελληνικό μεθύσι έχει μία ηροστράτεια σχέση με το χρόνο, είναι ένα μεθύσι με αίμα, με μίσος, με απληστία, με ματαιοδοξία, είναι ένα άγριο ανθρωποφαγικό και αυτοκαταστροφικό μεθύσι. Όλα πλέον είναι ένας αιματηρός αγώνας με βάση το σύνθημα «ο θάνατός σου η ζωή μου». Μόνο που μετά από αυτόν τον φονικό εμφύλιο, η Ελλάδα θα είναι ένας έρημος και καμένος τόπος, ένα πεδίο βολής στο οποίο θα κερδοσκοπούν ξένοι επιχειρηματίες, θα παίζουν γκολφ οι ξένοι τουρίστες και θα αλωνίζουν οι προκουράτορες των Βρυξελλών. Κι από Ελλάδα τι; Από τον ελληνισμό τίποτα. Ακόμα και η σχολή «Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής» του ΤΕΙ Ηπείρου θα κλείσει με βάση τα αγοραία κριτήρια του υπουργείου Παιδείας. Ούτε παράδοση, ούτε ρίζες, ούτε η καλλιέργεια της ιστορίας του λαϊκού μας πολιτισμού, ούτε ταυτότητα, τίποτα. Καμία σχέση με την ενεργητική συμμετοχή των μελλοντικών γενεών στην ύπαρξη της ελλαδικής συλλογικότητας, εντός της οποίας διατηρούνται ζωντανοί οι θησαυροί του παρελθόντος και κάποια προαισθήματα του μέλλοντος. Καμία επαφή με ό,τι σημαίνει τον τόπο, τη γέννηση, το ανθρώπινο περιβάλλον, ήτοι τις οικείες φωνές, τις μουσικές και τις εικόνες με τα αισθητικά και οντολογικά χαρακτηριστικά του ελληνικού φωτός, που συστήνουν αυτόν που ταυτίζεται με την πιο βαθιά Αγάπη και αποκαλείται Έλληνας Άνθρωπος. Τώρα καίμε τα πάντα και τη φύση και την παράδοση και την ιστορία μας και την ταυτότητά μας στο όνομα της εξόδου από την κρίση. Μόνο που όταν θα βγούμε από αυτή την κρίση δεν θα είμαστε Τίποτα. Ούτε καν δούλοι. Θα είμαστε απλώς απέθαντοι, ζόμπι.

Οι λύκοι επανέρχονται

Le Capital(Κεφάλαιο) τιτλοφορείται η ταινία του Κώστα Γαβρά, που θα δούμε σε λίγες μέρες στους κινηματογράφους, και αναφέρεται στην παγκόσμια επικυριαρχία των τραπεζών. Από τότε, όμως, που έκανε την ταινία ο Έλληνας σκηνοθέτης η φιλοσοφία των τραπεζών έχει διαφοροποιηθεί καθώς οι επενδυτικές τους πρακτικές δεν έχουν τον ορατό χαρακτήρα των τοξικών ομολόγων. Τώρα κινούνται με βάση τις «τάσεις της αγοράς», την «εμψύχωση της αγοράς» και τη «διευκόλυνση των πελατών». Σ’ αυτή τη νέα λειτουργία σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η εικόνα και η περιρρέουσα ατμόσφαιρα, γι’ αυτό ο έλεγχος των μέσων μαζικής ενημέρωσης και η διαμόρφωση της κοινής γνώμης διαδραματίζει κομβικό ρόλο. Μ’ αυτήν την αλλαγή πλεύσης το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα επανακτά το αντιπαραγωγικό πνεύμα αισχροκέρδειας, που οδήγησε την πλανητική οικονομία στη σημερινή κρίση. Το περιβάλλον της τράπεζας των τραπεζών, της περίφημης Goldman Sachs είναι πιο τοξικό από ποτέ καταγγέλλει πρώην κορυφαίο στέλεχός της. Η ίδια τράπεζα, όπως αποκαλύπτει το ειδησεογραφικό πρακτορείο Bloomberg, αντιπαρέρχεται τους κανόνες που έχουν επιβληθεί στις ΗΠΑ προκειμένου να τεθούν όρια στην αισχροκέρδεια. Για την ακρίβεια η τράπεζα κινείται στα όρια της νομιμότητας και της παρανομίας, ή της νόμιμης παρανομίας, όπως έλεγε ο Αλ Καπόνε για τους αμερικανούς ληστοβαρώνους των αρχών του 20ου αιώνα. Προκειμένου, δηλαδή, να εξασφαλίζεται αυτή τη σχοινοβασία η τράπεζα έχει δημιουργήσει ένα μυστικό παράρτημα, το Multi-Strategy Investing(MSI), το οποίο είναι εξειδικευμένο να παρακάμπτει τους νόμους(όπως ο νόμος Volcker για τα όρια στο prop trading). Δεν είναι τυχαίο ότι και η πολιτική αντιπαράθεση προσανατολίζεται πλέον στο νομικό πεδίο και γίνεται με νομικούς όρους. Έτσι, έχουμε τη λεγόμενη ερμηνεία του σύγχρονου «συνταγματισμού» όπου υπάρχει η «κυβέρνηση των νόμων» σε αντίθεση με την «κυβέρνηση των ανθρώπων». Σ’ αυτή την περίπτωση έχουμε την κρίση του «συνταγματικού σφάλματος», δηλαδή τις ερμηνείες και τα λεγόμενα «παραθυράκια», που αναζητά η MSI καθώς και την «αντιδημοκρατική πρακτική», δηλαδή μία λειτουργία που παρακάμπτει το πνεύμα του νόμου. Εν προκειμένω, η δημοκρατία χάνει το πολιτικό της περιεχόμενο και γίνεται «νομοκρατία»! Γι’ αυτό η δημοκρατία πρέπει να ορισθεί εκ νέου. Σύμφωνα, λοιπόν, με το Ν. Μπόμπιο, ένα δημοκρατικό καθεστώς μπορεί να αξιολογηθεί ως τέτοιο με κριτήριο το «βαθμό πολιτικής βίας που ενυπάρχει ακόμα σ’ αυτό(σ.σ. αστυνομικό κράτος), πόσο μεγάλο τμήμα των πολιτικών σχέσεων είναι ακόμα μυστικές(σ.σ. διαπλοκή με μέσα ενημέρωσης και οικονομικά συμφέροντα, ευνοώντας την τέχνη του ψεύδους), πόσο μεγάλη είναι η δεσμευτική ισχύς των συμφωνιών μεταξύ των κοινωνικών και των πολιτικών δυνάμεων (σ.σ. μη τήρηση υποσχέσεων και απαξίωση πολιτικής)…». Εν κατακλείδι, μια δημοκρατία δεν μπορεί να αποκλείει κανέναν και για οποιοδήποτε λόγο. Και σε κάθε περίπτωση η δημοκρατία είναι ασύμβατη με τη βία της εξουσίας, είτε αυτή λέγεται έλεγχος στα μέσα ενημέρωσης είτε, πάνω απ’ όλα, εξαθλίωση των ανθρώπων.

Καθήλωση και παραλογισμός

«Πεθαίνοντας στην Αθήνα» είναι ο τίτλος ρεπορτάζ ξένου τηλεοπτικού δικτύου, που παρουσιάζει την κόλαση των τοξικομανών στο κέντρο της ελληνικής πρωτεύουσας. Οι εικόνες αυτές, όπως και εκείνες των χιλιάδων ανέστιων στα πεζοδρόμια της πόλης, σπάνια θα εμφανιστούν στις οθόνες της ελληνικής τηλοψίας. Εδώ η τρομοκρατία έχει άλλο πρόσωπο, για την ακρίβεια είναι απρόσωπη καθώς εμφανίζεται με τη μορφή εγκυκλίων και φετφάδων, που σου απειλούν τη ζωή, αυτή που έχτισες χωρίς υπερβολές, τίμια, ταπεινά, προσφαϊσμένα. Το αυτοκίνητο, το σπίτι, το πατρικό χωράφι -μισιακό με τον άλλο αδερφό- απειλούνται άμεσα, αν δεν μπορείς να πληρώσεις το χαράτσι για το σπίτι, τα τέλη κυκλοφορίας για το αυτοκίνητο, τους φόρους για το μισό πια μισθό. Κλείνεις, τελικά, την τηλεόραση γιατί δεν μπορείς άλλη υπερδόση φόβου, δεν μπορείς να ζεις με την απειλή της έξωσης από τη δουλειά, από το σπίτι, από την ίδια τη ζωή. Αλλά παρόλ’ αυτά η φτηνή μόνωση της μεσοτοιχίας δεν μπορεί να συγκρατήσει την οξεία, ένρινη φωνή του πολιτικού που ισχυρίζεται στεντορείως ότι ψεύδονται όσοι λένε ότι δεν έχουν 1.000 ευρώ για να πληρώσουν το χαράτσι. Χαρακτηρίζει, μάλιστα, λαϊκιστές όσους ισχυρίζονται το αντίθετο. Το ίδιο έλεγε και η πρώην υπουργός Παιδείας για τα μικρά παιδιά που λιποθυμούσαν στα σχολεία από ασιτία. Πίσω, συνεπώς, από το λαϊκισμό υπάρχει η μομφή ότι ψευδόμαστε όσοι πριν μιλούσαμε για το αδιέξοδο των μνημονίων και της λιτότητας και τώρα για τη δυστυχία που πλήττει το 57% των νέων και το ένα εκατομμύριο 300 χιλιάδες ανέργους. Γιατί ο λαϊκισμός ορίζεται ως η χρήση ψευδών γεγονότων ή η καθ' υπερβολήν παρουσίαση αληθινών καταστάσεων με στόχο την πρόκληση συγκινησιακής φόρτισης στον πληθυσμό. Αλλά ποιος ψεύδεται και ποιος μιλάει καθ’ υπερβολήν; Ας κατέβουν αυτοί οι κύριοι από το ύψος της ασφάλειά τους και από τα ευγενή προάστια και ας κάνουν έναν περίπατο στις δυτικές συνοικίες της Αθήνας για να δουν τι σημαίνει πραγματική δυστυχία, για να δουν την απελπισία του άνεργου και το δράμα του επιχειρηματία που έβαλε λουκέτο στο μαγαζί του. Για να αντιληφθούν ότι ο δικός τους λαϊκισμός, αυτός που κάνει χρήση των διαφόρων κλισέ που αποκλείουν το διάλογο, είναι η πιο άγρια μορφή βίας. Γιατί ο αδικημένος αισθάνεται πως εκεί που του χρωστούσαν, τώρα αμφισβητούν ακόμα και την αλήθεια της αγωνίας του. Η αμφισβήτηση αυτή είναι ξενιστής της ίδιας ενοχής με αυτή του κυρίου «Όλοι μαζί τα φάγαμε». Όμως η ενοχή και ο εκφοβισμός δεν είναι ο τελικός στόχος. Το παιγνίδι που παίζεται στις μέρες μας, αποβλέπει σε μια νέα κατάσταση, η οποία θα γίνει με όρους που θα επιτρέψουν την αδιαφιλονίκητη κυριαρχία της παλαιάς οικονομικής, πολιτικής και μιντιακής ελίτ, της ίδιας που έφερε την Ελλάδα στο χείλος του γκρεμού. Για να συμβεί αυτό θα θυσιασθούν κάποιες Ιφιγένειες ώστε να ικανοποιηθεί το «πόπολο». Αλλά έτσι νομίζουν, έτσι πράττουν. Γιατί δεν αντιλαμβάνονται ότι αυτά μπορούν να συμβούν μόνο σε περιόδους οικονομικής άνεσης και ηρεμίας, όταν παρέχεται το περιθώριο φενακισμού των ανισοτήτων και επικάλυψης της δυστυχίας. Γι’ αυτό θα υποχρεωθούν να περάσουν από την ιδεολογική υποβολή της ενοχής στην ωμή τρομοκρατία, που καθηλώνει. Κι αυτή είναι η μεγάλη αντίφαση, την ώρα δηλαδή που για την έξοδο από την κρίση η ελληνική κοινωνία πρέπει να αισιοδοξήσει και να κινητοποιηθεί, κάποιοι την καθηλώνουν ψυχολογικά, γιατί σύμφωνα με τον ισχυρισμό τους η τρόικα επιβάλλει «τρεις το λάδι τρεις το ξίδι». Έτσι, η τιμή του πετρελαίου θέρμανσης δεν μειώνεται παρά το γεγονός ότι επιβαρύνει την ανθρωπιστική κρίση και ταυτόχρονα δεν επιτρέπει την εισροή εσόδων λόγω της μικρής κατανάλωσης. Παραλογισμός; Ναι. Και αδιέξοδο.

Ιερή Συμμαχία και κοινωνική έκρηξη

Η περίφημη τράπεζα Goldman Sachs είναι συνυπεύθυνη για τη κατάρρευση της Ελλάδας, δήλωσε ο Florian Wettstein, καθηγητής στο περίφημο ελβετικό πανεπιστήμιο St. Gallen. Αυτό δεν συνιστά είδηση. Γνωρίζουμε προ πολλού ότι ο πρώην πρωθυπουργός Κ. Σημίτης είχε συνεργαστεί με την ως άνω αμερικανική τράπεζα προκειμένου να αποκρύπτει μέρος του ελληνικού δημόσιου χρέους. Η Ελλάδα σταμάτησε να είναι πελάτης της τράπεζας και της περιβόητης Αντιγόνης επί πρωθυπουργίας Γεωργίου Α. Παπανδρέου οπότε και άρχισε η κρίση χρέους της χώρας. Το παράδοξο είναι πως τότε είχε επιχειρηθεί από την ελληνική κυβέρνηση η προσφυγή στη βοήθεια της Κίνας, η οποία όμως δεν προέκυψε. Το ταξίδι στο Πεκίνο δεν έγινε ποτέ και αντ’ αυτού η Ελλάδα κατέληξε στη μέγγενη του ΔΝΤ, της ΕΚΤ και της ΕΕ(τρόικα). Γιατί συνέβη αυτό; Γιατί σύμφωνα με τον Serge Halimi, διευθυντή της Le Monde Diplomatique οι ΗΠΑ, η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ρωσία, η Κίνα και η Ινδία είναι η σύγχρονη «Ιερή Συμμαχία». Έτσι, κάθε κίνηση των πέντε συμμάχων λαμβάνει υπόψη τη βούληση των υπόλοιπων. Τότε πως μπόρεσε ο Ζεράρ Ντεπαρντιέ να λάβει τη ρωσική υπηκοότητα; Πως επετράπη στον Βλ. Πούτιν να δεχθεί Γάλλους υπηκόους-φοροφυγάδες; Επετράπη γιατί όταν μιλάμε για Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα πρέπει να εκλλαμβάνουμε όλα τα μέλη της ως ισότιμους εταίρους. Αντιθέτως, όλοι συνηγορούν ότι η ΕΕ είναι η Γερμανία, ήτοι η περίφημη «Νονά» Άγκελα Μέρκελ, που εκπροσωπεί ως νεοφιλελεύθερη τις τράπεζες τις Φρανκφούρτης και δεν τρέφει τα καλύτερα των αισθημάτων για το σοσιαλιστή Φρ. Ολάντ, ο οποίος τόλμησε να φορολογήσει με 75% τα πολύ μεγάλα εισοδήματα(Το ανώτατο γαλλικό δικαστήριο έκρινε ως γνωστόν αντισυνταγματικό αυτό το νόμο)! Συνεπώς, απέναντι στη Γερμανία βρίσκεται σήμερα, εκτός του ευρωπαϊκού νότου, και η Γαλλία, η οποία θα αντιμετωπίσει τα προβλήματα της Ελλάδας μέχρι να συμμορφωθεί στην πολιτική λιτότητας και στην αφαίρεση όλων των εργασιακών κατακτήσεων καθώς και στην διάλυση του κοινωνικού κράτους. Τούτων δοθέντων, το ερώτημα είναι αν για μια ακόμη φορά μία μεγάλη κοινωνική έκρηξη θα ξεκινήσει από τη Γαλλία. Αυτός είναι ο μεγάλος φόβος της σημερινής «Ιερής Συμμαχίας» καθώς για πρώτη φορά ακόμη και στην Κίνα έγινε διαμαρτυρία κατά της λογοκρισίας στον Τύπο. Βέβαια, όλοι θεωρούν ότι η αντιμετώπιση των εκρήξεων στην κοινωνία θα γίνει κατά το ανάλογο των «αγανακτισμένων» στον ευρωπαϊκό νότο ή του κινήματος Occuper Wall Street στη Νέα Υόρκη. Και ήδη υπάρχει τεχνογνωσία για τη διάλυση αυτών των κινημάτων. Για την ακρίβεια το κίνημα διαλύθηκε στις ΗΠΑ με τη συμπαιγνία των μίντια, των πολιτικών και των τραπεζών, όπως ισχυρίζονται κάποιοι. Άλλοι εκτιμούν ότι το ίδιο το κίνημα ήταν τόσο ατομικιστικό, που ερωτεύθηκε τον εαυτό του και χάθηκε σαν τον νάρκισσο. Το ίδιο εκτιμάται ότι συνέβη και στην Ελλάδα. Στη χώρα μας, όμως, συνέβη και κάτι άλλο, καθώς η πλατεία Συντάγματος αφομοιώθηκε στο ΣΥΡΙΖΑ και η Λεωφόρος Αμαλίας στη Χρυσή Αυγή και τους Ανεξάρτητους Έλληνες. Άρα, η πολιτικοποίηση του κινήματος συνέβη αλλά με τον παραδοσιακό, κομματικό τρόπο. Σε κάθε περίπτωση, μία ανάλογη κοινωνική ένταση, όπως στην Ελλάδα, και στη Γαλλία θα προκαλέσει καταστάσεις που μάλλον καμία «Ιερή Συμμαχία» δεν θα μπορέσει να αντιμετωπίσει κατά το ανάλογο εκείνης του 1815!

Η πίστη σώζει από τα κατάγματα της ψυχής

Ένας ηλικιωμένος πέφτει στα παγωμένα νερά για να πιάσει το σταυρό. Ο τηλεθεατής στο συνοικιακό καφενείο της Αθήνας κουνάει το κεφάλι του αποδοκιμαστικά και κάτι λέει σιγανά. Ο ομοτράπεζός του τον επιπλήττει, λέγοντάς του στεντορείως πως «η πίστη σώζει την ψυχή στον καιρό που ζούμε». «Δεν είσαι ορθολογιστής» επιμένει ο φίλος του. Στην τηλεοπτική οθόνη η εικόνα αλλάζει, αλλάζοντας αμέσως και το θέμα συζήτησης των θαμώνων του μικρού καφενείου. Τώρα συζητούν για τον φοροφυγά Ζεράρ Ντεπαρντιέ που συντρώγει με τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Μετά για τον θάνατο της Ρούλας Κακλαμανάκη. Κάποιος θυμήθηκε την παραίτησή της από υφυπουργός Παιδείας της κυβέρνησης του Ανδρέα Παπανδρέου γιατί είχαν αποκλείσει από την Ολυμπιακή αποστολή τον μετέπειτα ολυμπιονίκη ανηψιό της. Ο δικός της αποκλεισμός, έκτοτε, από τα μίντια ήταν απόλυτος. Ο αυταρχισμός του ΠΑΣΟΚ ήταν φοβερός και συχνά αποκτούσε σταλινικά χαρακτηριστικά. Αίφνης, η οθόνη γεμίζει ξανά από κολυμβητές των Θεοφανείων. Ο οπαδός του Διαφωτισμού επιστρέφει δριμύτερος κατακεραυνώνοντας τους μεταφυσικούς και τους ανορθολογικούς όλου του κόσμου. Κι όμως οι Αμερικανοί ιδρυτές του «Πραγματισμού» δέχονται ως λογική τη λειτουργία της πίστης και της θρησκείας σε περιόδους κρίσης γενικής ή προσωπικής. Η προσφυγή στην πίστη διατείνονταν πως είναι ένας τρόπος αποφυγής της αντικειμενικής τρέλας με τη δημιουργία μιας ελεγχόμενης «τρέλας», όπως όταν δημιουργούμε την «αντιπυρά» για να σταματήσουμε τη φωτιά. Το ίδιο ισχύει και με τον έρωτα και τους ανεμόμυλους του Δον Κιχώτη καθώς και με την πίστη-μελισόκερο με την οποία βούλωναν τ’ αυτιά τους οι άντρες του Οδυσσέα σύμφωνα με τον Έζρα Πάουντ. Πρόκειται επί της ουσίας για μία άμυνα στο ολοκληρωτικό κενό νοήματος που δεν αντέχεται και οδηγεί σε ψυχικά κατάγματα. Οι θρησκευτικές πίστεις επανέρχονται για να καλύψουν οντολογικά αλλά και πολιτικά κενά. Αντί, συνεπώς, για την κατάρρευση και το τίποτα που οδηγούν στον ριζικό ψυχωτικό αυτισμό «επιλέγουμε κάτι»(Λακάν). Αυτό το κάτι τι, που μπορεί να είναι μία θρησκευτική ή μία πολιτική πίστη, είναι εμποτισμένο με την (υπερ)απόλαυση των βεβαιοτήτων, που καταστρέφει αλλά και σώζει, αφού είναι το μόνο που παρέχει νόημα. Δεν θα άντεχα ούτε το χριστιανισμό ούτε τη ζωή χωρίς την «επί του Όρους Ομιλία» έλεγε ο Κερτ Βόνεγκατ. Παραδόξως, όμως, η θρησκεία μπορεί να νομιμοποιεί και τον ιεροεξεταστή και τον μάρτυρα, και την πορφύρα και το τζάκετ, και τον «πάνω», συντηρητικό κλήρο και τον επαναστάτη «κάτω» κλήρο, και τον φανατικό Ταλιμπάν και τον ειρηνιστή μουσουλμάνο, και τον χριστιανό της αγάπης για όλους τους ανθρώπους και τον φονταμενταλιστή χριστιανό του μίσους. Αυτή η πολυσημία της θρησκείας αντιστοιχεί στην πολύσημη κοινωνία μας. Σε κάθε περίπτωση, όπως επισημαίνει ο Ρεζίς Ντεμπρέ, μία κοινωνία χρειάζεται μια καταγωγή, ένα ιδεώδες, ένα τοτέμ, μια υπέρτατη αρχή, μια συνέχεια, μια αφήγηση, μια γενεαλογία, περισσότερο ή λιγότερο φανταστικές και τέλος μια εσωτερική ιεραρχία (το ιερό, το άβατο). Με άλλα λόγια η πίστη(επαναλαμβάνω: θρησκευτική ή πολιτική) συμβάλει στη φαντασιακή κατασκευή του Εμείς, που μπορεί να είναι μια κοινότητα ή ένα έθνος. Όμως χρειάζονται οι αποστάσεις και μια «έντιμη μεσότητα» απέναντι στις απολυτότητες, δηλαδή η μετριοπάθεια, η Αγάπη και η κένωση από Εγώ, ιδιότητες που είναι ικανές να οδηγήσουν στη συμφιλίωση με τη ζωή μας και το πεπερασμένο της.

Η κρίση θρέφει τους κροίσους

Άνεργοι νέοι-μετανάστες, απελπισμένοι εργαζόμενοι και μικροεπιχειρηματίες-αυτόχειρες, συνταξιούχοι που γίνονται παρανάλωμα της δυστυχίας τους, μία πρωτοφανής ανθρωπιστική κρίση. Και συμβαίνει στην Ελλάδα, στον Ευρωπαϊκό νότο, στην Ινδία, όπου πάνω από εκατό άνθρωποι πέθαναν από το κρύο, παντού. Ακόμη και στη Γερμανία η ανεργία αυξάνεται. Σε ολόκληρο τον κόσμο μια υπόκωφη βοή από τα λιμασμένα σωθικά δισεκατομμυρίων κραυγάζει «Δώστε μας μια ευκαιρία στη ζωή». Κι όμως οι ελληνικές τράπεζες φθάνουν στο έσχατο σημείο αναλγησίας, κατάσχοντας ακόμα και το επίδομα ανεργίας! Την ίδια ώρα σύμφωνα με το Bloomberg οι 100 πιο πλούσιοι άνθρωποι του κόσμου, έγιναν ακόμα πλουσιότεροι κατά εκατοντάδες δις δολάρια το 2012. Η κρίση, συνεπώς, «θρέφει» τους κροίσους. Αντίθετα, οι πολλοί ξεριζώνονται από τον τόπο τους, αναζητώντας δουλειά για ένα κομμάτι ψωμί στις καπιταλιστικές μητροπόλεις. Δεν τα καταφέρνουν όλοι. Κάποιοι χάνονται στα βάθη της Μεσογείου ή σαπίζουν στα νεκροτομεία, όπως οι 14 νεκροί της τραγωδίας στη Θερμή της Λέσβου. Αυτόν τον κόσμο της απληστίας και της βαρβαρότητας, του χωρίς όρια και κανόνες εμπορικού πνεύματος και της κουλτούρας του στενόκαρδου οφέλους, πως μπορούμε να τα αντιμετωπίσουμε; Με το να του αντιτάξουμε συστοιχίες από τις παραδοσιακές μας αξίες, όπως είναι αυτές του φιλότιμου και της κοινωνικής αλληλεγγύης, του οικογενειακού κύκλου, της φιλίας, της παρέας, του ήθους και της αισιόδοξης όψης της ζωής. Μόνο που και οι αξίες αυτές έχουν διαφθαρεί από την εξιδανίκευση του δυτικού ατομικισμού, από τη συνεχή συσσώρευση που αντιτίθεται στο ξόδεμα της συλλογικής γιορτής, από τη νομιμοποίηση του εξευτελισμού και την εξάλειψη της ντροπής μέσω της αναγωγής τους σε «διακινδυνεύσεις», όπως του επενδυτή που ρισκάρει επενδύοντας σε τοξικά ομόλογα. Ακόμα και ο διαφθορέας ή ο διεφθαρμένος κατέστησαν «επιχειρηματίες» που αναλαμβάνουν ρίσκα! Αυτή την κοινωνία του ρίσκου επέβαλλαν στην Ελλάδα οι εκσυγχρονιστές του ΠΑΣΟΚ. Τότε έφθασε στο απόγειό της η επικράτηση των νεόπλουτων κρατικοδίαιτων «λαμογιών» και το life style, που ήταν η λαμπυρίζουσα επιφάνεια της μεγάλης κοινωνικής και οικονομικής φούσκας της Ελλάδας! Γι’ αυτό τώρα κανείς δεν αντιδρά, κανείς δεν κινητοποιείται. Επισυμβαίνει μόνο η παθητική ενδοβολή της απελπισίας και η ενδόρηξη, η κατάρρευση και η αυτοχειρία. Κάποτε ο ενωμένος φόβος μεταλλάσσονταν στην ενέργεια της πολιτικής οργής. Τώρα τίποτα. Γιατί μας ξεμονάχιασαν. Γιατί μας διέφθειραν με πολύ εαυτό. Γιατί αντικαταστήσαμε όλα τα συν-, συλλογικότητα, συνέρχεσθαι, συνεταιρίζεσθαι, συμπάσχειν, συμπάθεια με το αυτό-, αυτοαναφορικότητα, αυτοπάθεια, αυτισμός… Γι’ αυτό η αλληλεγγύη δεν γίνεται επίκαιρο πολιτικό πρόταγμα, αφού δεν είναι αγωνιστική και πολιτική. Αντιθέτως, παραμένει εκείνη η ατομική συμπόνια του φιλόπτωχου ταμείου, η οποία συνήθως διαφθείρει με παθητικότητα και μοιρολατρία. Γιατί το πολιτικό «συμπάσχειν» δεν σημαίνει τον εξορκισμό μέσα από τις διάφορες τελετουργίες της δυστυχίας, αλλά γιατί πρέπει να αρθεί η αδικία. Η ανθρωπιστική δράση που δεν συνδέεται με ανάλογη πολιτική πράξη είναι άτολμη, επιφανειακή, ευκαιριακή, διεφθαρμένη. Γι’ αυτό ο δημοκρατικός τόπος που ενώνει στον κοινό στόχο της καταπολέμησης της ανεργίας, της πείνας και όλων των άλλων κοινωνικών αδικιών, είναι ο πολιτικός τόπος της κοινής δράσης, εκεί όπου υφαίνεται πιο αποτελεσματικά το αίσθημα του εαυτού μας με το αίσθημα του άλλου. Αντίθετα, η σύγχρονη ευαισθησία μένει στείρα χωρίς ένα πολιτικό πλαίσιο που θα επιτρέπει τη δημιουργία πραγματικών και διαρκών αποτελεσμάτων και συνεπώς την ολοκλήρωση της «ανθρωπιάς» μας.

ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ;!

Να σώσουμε το μέλλον, να σώσουμε τους νέους, ευχές και εξορκισμοί με την ευκαιρία της συμβολικής έναρξης της νέας χρονικότητας, που εξορίζει στο παρελθόν ό,τι κακό μας συνέβη, δημιουργώντας μια νέα αφετηρία στη σχέση μας με τον κόσμο και την καλοσύνη. Για ποια καλοσύνη, όμως, μιλάμε; Γι’ αυτή των «χρυσαυγιτών» ή των φασιστών κάθε λογής, που επιμένουν να περιορίζουν την Αγάπη και την αλληλεγγύη μόνο στην εθνικότητά τους ή μήπως γι’ αυτή που απευθύνεται στον άνθρωπο ανεξάρτητα από φυλή, εθνικότητα και θρησκεία; Μιλώ για τη σύγκρουση στην Κόρινθο με αφορμή τους αποδέκτες της αλληλεγγύης! Αναφέρομαι στο γεγονός ότι ακόμη και οι «πάνω» δεν αντέχουν έναν κόσμο τόσο απάνθρωπο. Γιατί όταν ο ίδιος ο πάπας θεωρεί ως αιτία της ογκούμενης ανισότητας μεταξύ πλούσιων και φτωχών τον «μη υπαγόμενο σε κανόνες χρηματοοικονομικό καπιταλισμό», δηλαδή το νεοφιλελευθερισμό, τότε έχουμε φθάσει σ’ εκείνο το έσχατο αλλά και αφετηριακό σημείο μηδέν, όπου οι «πάνω» δεν μπορούν να κυβερνήσουν και οι «κάτω» δεν δύνανται. Είναι η στιγμή που ολόκληρος ο κόσμος αναμένει τους νέους σχοινοβάτες του μέλλοντος. Μόνο που το σχοινί και η νέα κοινωνική μπάρα ισορροπίας κατ’ άλλους είναι ένας καπιταλισμός με κανόνες, για άλλους ένας σοσιαλ-καπιταλισμός, που θα λαμβάνει υπόψη το τέλος της ανάπτυξης(Εμ. Βαλερστάιν), και για άλλους, όπως ο νομπελίστας οικονομολόγος Πωλ Κρούγκμαν, θα είναι η τρίτη βιομηχανική επανάσταση, η οποία θα βασίζεται στην τεχνολογία της πληροφορικής και στις μηχανές με τεχνητή νοημοσύνη. Ο Κρούγκμαν επισημαίνει πως «αν εξακολουθήσει να διευρύνεται η εισοδηματική ανισότητα, οδεύουμε προς έναν ταξικό πόλεμο…». Γι’ αυτό προτείνει ουσιαστικά την «ανολοκλήρωτη επανάσταση» του ελληνικής καταγωγής επιστήμονα του ΜΙΤ, Μ. Δερτούζου, που πέθανε πριν να ολοκληρώσει το αμερικανικό πρόγραμμα Oxygen, ήτοι την αναζωογόνηση του θνήσκοντος καπιταλισμού, όπως αυτός αναπτύσσεται στις ΗΠΑ. Ο άμεσος στόχος του Δερτούζου ήταν η ανάπτυξη της Αγοράς πληροφοριών-εμπορευμάτων μέσω της αμιγούς πληροφορικής «δουλειάς γραφείου», που συνιστά το 50% της παγκόσμιας οικονομίας. Σύμφωνα με τις προσδόκιμες προβλέψεις του, το 2020 η Αγορά Πληροφοριών θα καλύπτει το 20% του ανθρώπινου πληθυσμού και η πληροφορική εργασία θα καταλαμβάνει το 1/4 της παγκόσμιας οικονομίας, ενώ η παραγωγικότητα θα αυξηθεί κατά 300%. Στα ερωτήματα: Τι θα συμβεί με την απασχόληση και τη ζήτηση, ο Μ. Δερτούζος απαντούσε: «Κανείς δεν γνωρίζει»! Όσο για το νέο παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας και το χάσμα πλούσιων και φτωχών, έλεγε ότι αυτό «θα διευρυνθεί»! Άρα ο «ταξικός πόλεμος» είναι αναπόφευκτος, εκτός εάν «κάθε έθνος που επιθυμεί να συμμετάσχει στην πληροφορική εργασία ή σε άλλες συναλλαγές μέσω της Αγοράς Πληροφοριών, υποβάλλεται σε σημαντικές διαδικασίες εκδημοκρατισμού». Αυτό ήδη συμβαίνει στην Ελλάδα και στις άλλες χώρες του ευρωπαϊκού νότου. Το Δημοσιονομικό Σύμφωνο στην Ευρώπη, σύμφωνα με το οποίο εκχωρείται η εθνική ανεξαρτησία των κρατών μελών της ΕΕ, δεν είναι παρά ο κατ’ ευφημισμό «εκδημοκρατισμός». Τελικά, ποια μορφή θα έχει ο προαναγγελλόμενος ταξικός πόλεμος; Θα είναι μία σύγκρουση μεταξύ ανθρώπων και ρομπότ; Ο Ασίμοφ από το 1957 περιγράφει δύο πιθανές εκδοχές της εξέλιξης της κοινωνίας μας: Η πρώτη θα είναι αυτή του πλανήτη «Solaria» όπου θα υπάρχουν πολύ λίγοι άνθρωποι -η «αριστοκρατία της πληροφορικής» κατά Δερτούζο ή οι «διασυνδεδεμένοι» κατά Ρίφκιν-, που θα ζουν μόνοι, καθώς η φυσική επαφή θα είναι ταμπού και θα περιβάλλονται από μία πανσπερμία ρομπότ τα οποία θα τους βοηθούν στις καθημερινές εργασίες και θα τους κάνουν παρέα στις ώρες της ψυχαγωγίας τους. Και η δεύτερη θα είναι αυτή του πλανήτη Γη στην οποία οι άνθρωποι -οι «ασύνδετοι», οι φτωχοί- θα βρίσκονται συγκεντρωμένοι σε τεράστιες πόλεις χωρίς καμία επαφή με τη φύση. Άρα ο ταξικός πόλεμος θα είναι πόλεμος μεταξύ των δύο κόσμων: Του ψηφιακού, που ενδιαφέρεται για την ευρυζωνικότητα και τα βλαστοκύταρα και του παλαιού που γυρεύει ψωμί για να θρέψει τα παιδιά του. Ποιος θα επιβληθεί; Ο ανθρωπισμός ή η τεχνητή νοημοσύνη στην υπηρεσία μιας παγκόσμιας ολιγαρχίας;