Μεσαίωνας για όλους;

Για εργασιακό μεσαίωνα μιλούν οι εργαζόμενοι. Ο μεσαίωνας είναι επιχειρηματικός και όχι εργασιακός δηλώνει με τη σειρά του ο πρόεδρο του ΣΕΒ. Ποιος έχει δίκιο; Και οι μεν και οι δε. Αυτή τη στιγμή η Ελλάδα βιώνει ένα γενικευμένο μεσαίωνα. Αλλά γίνεται να χάνουν όλοι; Ασφαλώς όχι. Κερδίζουν τα ξένα και εγχώρια κερδοσκοπικά κεφάλαια. Κερδίζει το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Κερδίζουν οι «μεγάλοι». Και χάνουν οι εργαζόμενοι και οι μικρομεσαίοι της πραγματικής οικονομίας. Γιατί στην πραγματική ζωή η κρίση φαντάζει σαν εκείνο το αδηφάγο κίτρινο στόμα του Pac-Man που καταβροχθίζει τα πάντα, χωρίς τίποτα να μπορεί να το συγκρατήσει. Κι αν δει κανείς τα πράγματα από πιο κοντά και πιο συγκεκριμένα, θα διαπιστώσει ότι από την κρίση θα επιβιώσουν οι πιο δυνατοί και θα χαθούν οι πιο αδύνατοι τόσο σε συλλογικό(μικρές οικονομίες) όσο και σε ατομικό επίπεδο(εργαζόμενοι, μικρομεσαίες επιχειρήσεις). Όμως, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά γιατί το πρόβλημα είναι εγγενές στο σύστημα. Δεν είναι τυχαίο, συνεπώς, ότι οι οικονομολόγοι των ΗΠΑ είναι διχασμένοι για την ακολουθητέα οικονομική πολιτική. Έτσι, άλλοι θεωρούν ότι η πολιτική Ομπάμα είναι η σχετικώς ενδεδειγμένη, ενώ άλλοι θεωρούν ότι πρέπει να μειωθούν οι δημόσιες δαπάνες και άλλοι, τέλος, ότι επιβάλλεται να δοθούν περισσότερα κίνητρα στην οικονομία. Ανάλογες είναι και οι προσεγγίσεις στην Ελλάδα, τόσο από τους οικονομολόγους όσο και από τους επιχειρηματικούς φορείς και τους εργαζόμενους. Όλοι με άλλα λόγια ζητούν «ανάπτυξη», αλλά μία ανάπτυξη που θα λειτουργεί υπέρ τους. Έτσι, ήταν εμφανής η τοποθέτηση του ΣΕΒ υπέρ του «λιγότερου κράτους» και περισσότερων βαρών στους εργαζόμενους αφού εκείνοι που κατά τη γνώμη του κ. Δασκαλόπουλου διάγουν συνθήκες μεσαίωνα είναι οι επιχειρηματίες. Αλλά ποιοι είναι οι «μεσαίοι»; Οι μεσαίοι για τους οποίους μιλάει ο Κρούγκμαν και ο Ομπάμα δεν έχουν καμία σχέση με τους Έλληνες μικρομεσαίους επιχειρηματίες, που είναι σχεδόν οικογενειακές επιχειρήσεις. Την ελληνική πραγματικότητα αυτή αγνοούν τόσο το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο όσο και η Ευρωπαϊκή ένωση. Και το δράμα των μεσαίων τάξεων δεν είναι μόνο οικονομικό είναι και υπαρξιακό: «Ένας πλούσιος μπορεί να ’ναι ελεύθερος αν έχει ένα εκατομμύριο καθαρό εισόδημα. Ένας φτωχός μπορεί να ’ναι ελεύθερος γιατί κανείς δεν ενδιαφέρεται γι’ αυτόν. Αλλά κάποιος σαν κι εμένα (σ.σ. τον μεσαίο) πρέπει να ιδρώσει για να επιβιώσει, όσο να πέσει κάτω νεκρός»(Μπέλοου). Ο φτωχός είναι ελεύθερος γιατί δεν φαίνεται, δεν έχει εικόνα, δηλαδή δεν υπάρχει! Και ο «μεσαίος», ο ενδιάμεσος, ο ούτε πλούσιος ούτε φτωχός είναι αυτός που βρίσκεται μεταξύ φωτός και σκότους, μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, που αναγνωρίζεται κι ύστερα δεν αναγνωρίζεται, που υπάρχει κι ύστερα δεν υπάρχει. Αυτό είναι το μεγάλο κόλπο της «εικόνας» και της κατανάλωσης. Η αυτό-εικόνα αγοράζεται μέσω ενός σπιτιού ή ενός αυτοκινήτου, που παύουν να καλύπτουν μία απλή ανάγκη, καθώς μας εμπεριέχουν συμβολικά ως εικόνες. Ο «μεσαίος» άνθρωπος, ο κατ’ εξοχήν καταναλωτικός άνθρωπος ως υποκείμενο χάθηκε μέσα στα αντικείμενα, που τον περιτριγυρίζουν, καθιστάμενος αντικείμενο χωρίς ψυχή κι ο ίδιος. Και σήμερα που οι μύθοι εξαερώνονται, η ύπαρξη μέσω της εικόνας (αναγνώρισης) και της κατανάλωσης, αυτή η ιδεολογία που έχει γίνει habitus (έξις) θα ξαναγυρίσει το μπαταρισμένο σκάφος στα ίσια. Αρκεί να «τρέξει» χρήμα στους «μεσαίους», αυτούς που βιώνουν ζήμερα την κόλαση του αόρατου, έναν πραγματικό μεσαίωνα. Κάποιοι θα έλεγαν «καλά να πάθουν»!

Μίσος παντού

Ένα στέλεχος της «Μπούντεσμπανκ» εκδίδει βιβλίο με ρατσιστικούς χαρακτηρισμούς για τους Εβραίους, τους Τούρκους και τους Άραβες. Ένας «υπερ-ορθόδοξος» ραβίνος, ο Ο. Γιοσέφ στο κήρυγμά του επιτίθεται εναντίον του Μαχμούντ Αμπάς και όλων των Παλαιστινίων. Στις ΗΠΑ, μπροστά στο μνημείο του Αβραάμ Λίνκολ -εκεί όπου ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ είπε στις 28 Αυγούστου 1963 το περίφημο «Έχω ένα όνειρο…»- και ενώπιον δεκάδων χιλιάδων υπερ-συντηρητικών Αμερικανών ο σχολιαστής του FOX NEWS, Γκλεν Μπεκ, και η Σάρα Πέιλιν κατηγορούν τον Ομπάμα για ρατσισμό εναντίον των λευκών! Το μίσος, λοιπόν, παντού. Ο ρατσισμός παντού. Αλλά από τι τρέφεται το μίσος του τραπεζικού στελέχους, του ραβίνου, του Μπεκ και της Σάρας Πέιλιν; «Το μίσος, όπως και η αγάπη, τρέφονται με τα πιο μικρά πράγματα…» σημείωνε ο Ονορέ ντε Μπαλζάκ. Πρόκειται άραγε περί αυτού; Εν προκειμένω όχι. Εδώ δεν ισχύει η περίπτωση του Μερσώ(Α. Καμύ) που θα επανασυνθέσει τον αποδομημένο λόγω του ξεριζωμού και της μοναξιάς εαυτό του μέσα από το μίσος των άλλων. Ναι, ο Μερσώ μισεί «για να μην αισθάνεται μόνος», αλλά ο πιο μοναχικός άνθρωπος στον πλανήτη, σήμερα, ένας ινδιάνος στο βραζιλιάνικο τμήμα του Αμαζονίου, αυτός που είναι ο τελευταίος άνθρωπος της φυλής του, συνυπάρχει με τα άγρια ζώα χωρίς να έχει την ανάγκη να μισεί. Τι γεννάει λοιπόν το μίσος; Παραδόξως ο πολιτισμός.
Η Τζούλια Κρίστεβα, όπως σημειώναμε χθες, διατρέχοντας όλες τις ιστορικές αντιλήψεις των διαφόρων συστημάτων που αφορούν τον «ξένο» και εμπεριέχονται στον στωικισμό, τον ιουδαϊσμό, το χριστιανισμό και τον ανθρωπισμό του Διαφωτισμού καταλήγει πως η ξενοφοβία των ημερών μας αντλεί την έντασή της από την κρίση των ηθικών και θρησκευτικών συστημάτων. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Γκλεν Μπεκ λέει στους χιλιάδες συγκεντρωμένους στο μνημείο του Λίνκολν: «Σήμερα, η Αμερική αρχίζει να επιστρέφει στο Θεό». Φοβούμαστε ότι ενίοτε και ο Θεός γίνεται ο καθρέφτης μας, δηλαδή ένας ρατσιστής, ένα Υπερεγώ που νομιμοποιεί τα εγκλήματά μας. Αν, όμως, όλοι, σήμερα, είμαστε ξένοι και ρατσιστές ο ένας για τον άλλο, μπορούμε να μη πεθάνουμε από μίσος –δαγκώνοντας ενδεχομένως ακόμη και τη γλώσσα μας; Μπορούμε να ζήσουμε εν Αγάπη και με Αγάπη; Μπορούμε, αρκεί να δούμε την ξενότητα σαν ένα ταξίδι στην ξενότητα του άλλου και του αποξενωμένου εαυτού μας, με πυξίδα μία ηθική του σεβασμού για το ασυμβίβαστο. Διότι το ξένο είναι μέσα μας, είναι ο άλλος μας εαυτός. Γιατί όλοι είμαστε ξένοι. Κι αν είμαστε κι εμείς ξένοι, αν δούμε και υπ’ αυτή την οπτική τον εαυτό μας, τότε δεν θα υπάρχουν ξένοι.

Όλοι είμαστε Ρομά

Γαλλίας να σταματήσει την απέλαση των Ρομά. Παραδόξως, όμως, η κυβέρνηση Σαρκοζί ικανοποιεί τη βούληση της πλειοψηφίας των Γάλλων πολιτών, αφού σύμφωνα με δημοσκόπηση ένας στους δύο εξ αυτών συμφωνεί με την πολιτική του διωγμού. Ακόμα και χριστιανικές οργανώσεις αντιτάσσονται στις απελάσεις. Αλλά το πλέον παράδοξο είναι όταν οι Γάλλοι εξεγείρονται εναντίον της Ιρανικής δικαιοσύνης που καταδίκασε μία Ιρανή σε λιθοβολισμό. Πως μπορεί, όμως, να είναι κανείς επιλεκτικά ευαίσθητος; Πρόκειται για υποκρισία; Θυμάμαι την κ. Μπους όταν επιχείρησε να διοργανώσει βραδιά ποίησης στο Λευκό Οίκο, ενώ η αμερικανική αεροπορία βομβάρδιζε γυναικόπαιδα στη Βαγδάτη. Θυμάμαι τους ναζί να βασανίζουν Εβραίους και Τσιγγάνους κι ύστερα να διαβάζουν Γκαίτε ή χαϊδεύουν τρυφερά τα παιδιά τους. Υποκρισία; Όχι. Απλώς οι «άλλοι» ήταν κατώτερα πλάσματα, ήταν res, ήταν «ξένοι». Όπως οι δούλοι επί ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Ποιος, όμως, είναι ο «ξένος» σήμερα; Όλοι μας. Παραδόξως, το ξένο μας κατοικεί, είναι η κρυμμένη πλευρά της ταυτότητάς μας, ο τόπος όπου ερημώνεται η κατοικία μας, ο χρόνος όπου ναυαγεί η συμπάθεια. Ο ξένος, σύμπτωμα που κατά κύριο λόγο καθιστά ανέφικτο το «εμείς», αρχίζει να υπάρχει όταν αναδύεται η συνείδηση της διαφοράς, και ολοκληρώνεται όταν αναγνωρίζουμε ότι όλοι μας είμαστε ξένοι. Στο πλαίσιο, μάλιστα, της πλανητικής οικονομικής και πολιτικής ενοποίησης διαμορφώνονται νέες μορφές ετερότητας και το ερώτημα που τίθεται είναι αν μπορούμε να ζήσουμε «εσωτερικά, υποκειμενικά» μαζί με τους άλλους, αν μπορούμε να είμαστε άλλοι, χωρίς αποκλεισμούς και χωρίς την εξάλειψη των διαφορών μας. Κάποιοι διατείνονται ότι η ξενοφοβία των ημερών μας αντλεί την έντασή της από την κρίση των ηθικών και θρησκευτικών συστημάτων. Αυτή η οπτική παραβλέπει την οικονομική και πολιτική παράμετρο και αποκλείει τη δυνατότητα μιας πιο ουσιαστικής ανάγνωσης του φαινομένου. Εν προκειμένω, αξίζει να σημειωθεί η παρατήρηση της Κρίστεβα που αφορά τους ναζί, αλλά και τους σύγχρονους φανατικούς. Οι ναζί, λοιπόν, «επειδή έχασαν την απόλυτα συμβολική, υψηλή και αφηρημένη έννοια της ανθρωπότητας (την αξίωση μιας διιστορικής ανθρώπινης αξιοπρέπειας) και την αντικατέστησαν με μία τοπική, εθνική, ιδεολογική ένταξη, η αγριότητα έγινε το χαρακτηριστικό τους γνώρισμα και μπόρεσε να ασκηθεί ενάντια σ’ εκείνους που δεν μοιράζονταν αυτή την ένταξη». Συνεπώς, η ξενοφοβία γίνεται ρατσισμός και φασισμός, όταν συνδέεται με την ιδέα της ανωτερότητας της φυλής και του έθνους. Επίσης, τροφοδοτείται από την ψυχολογική ανασφάλεια λόγω της αυξημένης ανεργίας και της εγκληματικότητας. Η μη διάκριση των αποχρώσεων αυτών και ο χαρακτηρισμός κάποιου ως ρατσιστή, μπορεί να τον κάνει ρατσιστή. Κατά συνέπεια, το ίδιο επικίνδυνοι με τους ρατσιστές και τους φασίστες είναι και οι φανατικοί εκείνοι που συναντούν τον ρατσισμό μέσα από τον «αντιθετικό προσδιορισμό» του Χέγκελ, δηλαδή μέσω της φανατικής άρνησης ακόμη και του απλού ανθρώπινου φόβου.

Απληστία

Και απέναντι στο Μνημόνιο τι αντιπροτείνετε; Το ερώτημα διατυπώνεται συχνά από τους φίλα προσκείμενους στην κυβέρνηση, υποδηλώνοντας τη θέση ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Κι όμως, η αντιπρόταση έρχεται από τον φίλο του πρωθυπουργού, τον νομπελίστα οικονομολόγο Τζόζεφ Στίγκλιτζ, ο οποίος στο βιβλίο του «Ο θρίαμβος της απληστίας» μιλάει για το αυτονόητο, σημειώνοντας ότι μόνο μία πολιτική των δημοσίων επενδύσεων(κεϋνσιανή σχολή) και των δημόσιων δαπανών προσανατολισμένων προς τους καταναλωτές και δη προς εκείνους που έχουν την πιο μικρή αγοραστική δύναμη, δηλαδή προς τους μισθωτούς και τους συνταξιούχους, θα επιτρέψει την έξοδο από την κρίση. Γιατί η κρίση είναι κρίση ζήτησης και μόνο το κράτος μπορεί να δράσει για να την αναθερμάνει, επανακινώντας έτσι και την οικονομία. Γνωστά πράγματα και σε μη οικονομολόγους. Τι κάνει, όμως, το Μνημόνιο και η κυβέρνηση; Τσακίζει τη ζήτηση και την αγορά, μειώνοντας δραστικά μισθούς και συντάξεις. Μάλιστα, θα εξακολουθήσει να κινείται στην ίδια κατεύθυνση, αφού είναι αδύνατο να έχει έσοδα 25 δις ευρώ έως το τέλος του χρόνου. Αυτός ο φαύλος κύκλος της ύφεσης, σωστά αποκλήθηκε «σπιράλ θανάτου». Ήδη τα κερδοσκοπικά και τοκογλυφικά όρνεα αρχίζουν να πετάνε πάνω από το πτώμα της ελληνικής οικονομίας, κρώζοντας και ανεβάζοντας και πάλι τα «σπρεντ» στα ύψη. Για να είμαστε ακριβείς, βέβαια, ο κ. Στίγκλιτζ θεωρεί ότι υπάρχουν δύο κεϋνσιανές σχολές. Η πρώτη είναι συντηρητική και στρέφεται κατά των μισθών και των συντάξεων, ενώ η δεύτερη σχολή πιστεύει περισσότερο στο ρόλο του κράτους και της ανάπτυξης. Αλλά αν η πρώτη σχολή είναι κεϋνσιανή, τότε η νεοφιλελεύθερη ποια είναι; Τα μπερδεύει τα πράγματα ο νομπελίστας και, έτσι, μπέρδεψε και τον φίλο του, τον πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου. Ακόμη και η προσπάθεια του Στίγκλιτζ να συνθέσει το κράτος πρόνοιας με την αγορά, δεν φαίνεται να είναι πειστική, καθώς η επιδίωξη της υψηλότερης απόδοσης κέρδους είναι εγγενής στο καπιταλιστικό σύστημα. Συνεπώς, η απληστία θριαμβεύει γιατί της το επιτρέπει θεσμικά το σύστημα στη νεοφιλελεύθερη εκδοχή του. Ας μη λησμονούμε ότι η επίθεση στα εργασιακά δικαιώματα, στους μισθούς και τις συντάξεις, προετοιμάζονταν πολύ πριν την περίφημη κρίση. Η τελευταία απλώς λειτούργησε νομιμοποιητικά και τρομοκρατικά για την αφαίμαξη. Γι’ αυτό αν δεν υπήρχε, έπρεπε να εφευρεθεί. Πέραν, όμως, από την πρόταση Στίγκλιτζ, υπάρχει κάτι άλλο; Υπάρχει το «Δεν πληρώνω, δεν πληρώνω» του Ντάριο Φο και η αναβίωση ενός κινήματος κατά της απληστίας και υπέρ της αλληλεγγύης και της Αγάπης. Είναι αλήθεια, βέβαια, ότι οι άνθρωποι δεν υπάρχουν πια σε πτώση δοτική. Η πτώση ως αχρείαστη εξέπεσε. Χάθηκε προ πολλού η κένωση και η πτωχεία του Εγώ, χάθηκε το «Εγώ είναι ο άλλος» του Ρεμπώ, του ποιητή που ζητούσε το κλειδί του αρχαίου συμποσίου: «Αυτό το κλειδί είναι η αγάπη». Γενικά, για να συμβεί η αλλαγή, για να βγει ο κόκκινος χυμός που θα θρέψει τη νέα ζωή, πρέπει τα κύτταρα να εκραγούν.

Ο Λεβιάθαν

Ο Λεβιάθαν της κρίσης θέλει ανθρωποθυσίες. Θέλει αυτόχειρες όπως ο 35χρονος κρητικός που δεν άντεξε τα χρέη του. Θέλει ανέργους κι αόρατους. Όπως εκείνοι που δεν κατοικούν στην πασιφαή Σελήνη αλλά στη σκοτεινή πλευρά της. Θέλει κι αυτούς που μας οδήγησαν στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και οι οποίοι σε λίγο θα αναφωνήσουν με περισσό θράσος «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες», κηρύσσοντας τον… αγώνα της εθνικής ανεξαρτησίας! Θέλει και τους «αργούς αναγνώστες» που θα βγάζουν βόλτα τα βιβλία τους όπως οι μποέμ των αρχών του 20ου αιώνα στο Παρίσι, που έβγαζαν στα βουλεβάρτα τις χελώνες τους σε ένδειξη διαμαρτυρίας για το ιδεολογικό δόγμα της ταχύτητας και της συνεχούς επιτάχυνσης. Τώρα μόλις δικαιώθηκαν και οι μποέμ και όλοι όσοι υποστήριζαν ότι η συνεχής επιτάχυνση οδηγεί κατ’ ευθείαν στην άβυσσο. Γιατί και η φύση και ο άνθρωπος –ως ανήκων στη φύση- θέλουν το χρόνο τους. Γι’ αυτό η διαρκώς επιταχυνόμενη ανάπτυξη οδηγεί στην απονέκρωση, στο φαύλο κύκλο του θανάτου. Συνεπώς, όταν μιλάμε για ανάπτυξη πρέπει να ρωτάμε «από ποιον;» και «για ποιον;» και να εξετάζουμε τις δυνατότητες, τους χρόνους και τα όρια της φύσης και της αναπαραγωγής της.
Ο Έρικ Χομπσμπάουμ επισήμαινε ότι η τεχνικο-επιστημονική ανάπτυξη και η καταστροφή του περιβάλλοντος μπορούν να προκαλέσουν νέες εξεγέρσεις, γιατί «αυτό είναι το κεντρικό πρόβλημα». Η λυσιτελής λύση, όμως, αυτών των προβλημάτων μπορεί να υπάρξει μόνο σε διεθνές επίπεδο, αλλά δυστυχώς το έθνος-κράτος παραμένει το μόνο πεδίο όπου είναι δυνατή η πολιτική δράση. Θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε, συνεπώς, ότι μία εξέγερση ή θα είναι διεθνής ή θα είναι εκ προοιμίου αναποτελεσματική. Αυτό ισχύει για κάθε δυναμική αντίδραση των «κάτω». Δεν είναι φερ’ ειπείν δυνατόν οι αντιδραστικές ντιρεκτίβες των Βρυξελλών και του ΔΝΤ για τα εργασιακά ή το ασφαλιστικό να μην βρίσκουν απέναντί τους ένα πανευρωπαϊκό κίνημα. Δεν μπορεί η αντίδραση για την καταστροφή του περιβάλλοντος να μην είναι παγκόσμια, αντίστοιχη δηλαδή στην οικονομική παγκοσμιοποίηση. Είναι περίεργη η μη αντίδραση στις κλιματικές αλλαγές και τις τεράστιες καταστροφές τόσο στην Ασία όσο και στον κόλπο του Μεξικού. Τα σημερινά κινήματα που μπορούν να έχουν ως κέντρο τους το περιβάλλον(υπό την έννοια της βιοπολιτικής), θα είναι «αρχικά διευθυνόμενα από σημαντικές μειοψηφίες, που θα έχουν αναγνωρίσει την ανάγκη δράσης σε διεθνές επίπεδο»(αξιοποιώντας, κατά μεγάλο μέρος, την επανάσταση των τεχνολογιών της επικοινωνίας). Ζούμε σε μία «μιντιακή κοινωνία», λέει ο Χομπσμπάουμ, κι αυτό πρέπει να το λαμβάνουν υπόψη οι εξεγερμένοι ώστε να δίνουν άμεσα τη μεγαλύτερη δημοσιότητα στις ενέργειές τους. Αλλά ποιος ξεσηκώθηκε για την Κάρυστο; Ποιος φώναξε για το φοινικόδασος της Πρέβελης; Κανείς. Συνένοχοι όλοι στο «φόνο»; Δυστυχώς ναι, αφού κανείς δεν είπε, κανείς δεν τραγούδησε έστω «συνένοχο στο φόνο δεν θα μ’ έχετε». Άκρα του τάφου σιωπή…

Λάθος συνταγή

Ο καθηγητής οικονομικών στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης Πώλ Κρούγκμαν είναι ήδη γνωστός στους Έλληνες. Κατά την άποψη του Κρούγκμαν, σήμερα, επαναλαμβάνονται τα γεγονότα της δεκαετίας του 1930. Τότε, η κρίση οδήγησε στον πόλεμο· τώρα, ο Κρούγκμαν ελπίζει ότι η κρίση θα οδηγήσει στην ειρήνη, αρκεί «να υιοθετηθούν ριζικές λύσεις», δηλαδή ο έλεγχος της ροής των κεφαλαίων. Ωστόσο, και αυτή η λύση δεν θεωρεί ότι καθιστά τις «αναδυόμενες» χώρες-αγορές λιγότερο ευάλωτες αλλά, όμως, υπάρχει η δυνατότητα θωράκισης, αρκεί αυτοί οι οποίοι διευθύνουν την παγκόσμια οικονομία να μην σκέφτονται όπως οι ομόλογοί τους τα χρόνια του 1930, ότι δηλαδή η ευημερία έρχεται μόνο με τη νομισματική σταθερότητα. Όπως δηλαδή κάνει και η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα με την επιβολή της άποψης των Γερμανών σχετικά με τη δημοσιονομική πειθαρχία. «Επιτέλους, πρέπει να γνωρίζουμε να θέτουμε τη βασική ερώτηση: που είναι η ζήτηση; ποιος θα αγοράσει; ποιος θα επενδύσει; Σήμερα, η παγκόσμια οικονομία έχει ένα πρόβλημα πτώσης της ζήτησης σ’ έναν μεγάλο αριθμό χωρών», σημείωνε από πολύ παλιά ο Κρούγκμαν, συναντώντας τον Κέυνς αλλά και τον Ουίλιαμ Γκρέιντερ («Ο μανιακός καπιταλισμός», Καστανιώτης). Συνεπώς, το πρόβλημα θα πλήξει αναγκαστικά και εκείνους που σήμερα ωφελούνται, δηλαδή τις ΗΠΑ. Αυτή η πρόβλεψη έγινε εδώ και πάνω από δεκαπέντε χρόνια. Για τούτο η λύση, όπως έλεγε τότε ο Κρούγκμαν, μπορεί να προέλθει μόνο από «την πρώτη οικονομία του κόσμου η οποία διαθέτει, ακόμα, ένα μεγάλο περιθώριο κινήσεων για να συνδράμει, με την πτώση των επιτοκίων ή τη μείωση των φόρων, την ανάπτυξη». Η Αμερική όμως δεν έκανε τίποτα για να προλάβει το κακό. «Ίσως χρειαστεί μια καταστροφή στις ΗΠΑ» για να ληφθούν μέτρα προέβλεπε ο Γκρέιντερ, όπερ και εγένετο.
Αντί όμως να έχουμε μία νέα ισορροπία, η οικονομική κρίση στις ΗΠΑ οδήγησε σε παγκόσμια κρίση, την οποία ένιωσαν πιο πολύ οι φτωχές οικονομίες λόγω της μετακύλισης σ’ αυτές της ζημίας. Το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο, αφού απορρόφησε κρατικό χρήμα, εξακολουθεί να δρα «πειρατικά». Όπως έλεγε, μάλιστα. ο ινδικής καταγωγής, Αμερικανός οικονομολόγος Jagdish Bhagwati η επέκταση της έννοιας της ελεύθερης αγοράς(δηλαδή η νεοφιλελεύθερη απορύθμιση των αγορών) «συμβάλλει στην ανάσχεση του διεθνούς εμπορίου, εξ αιτίας του χαρακτήρα του ως λιγότερου κερδοφόρου, και δεν συνιστά τίποτ’ άλλο παρά μία «πειρατεία» του χρηματοπιστωτικού συμπλέγματος της Wall street... ο κόσμος των χρηματιστηρίων υπερίπταται της πραγματικής οικονομίας... (και) οι ΗΠΑ, ενώ διακηρύσσουν την ελεύθερη αγορά για τους άλλους, σε ό,τι αφορά τις ίδιες ακολουθούν μία πολιτική κεκαλυμμένου προστατευτισμού». Είναι, άραγε, εύκολο και δυνατό να εξέλθει κανείς από τη λογική της «διευρυμένης» ελεύθερης αγοράς όπως καθορίζεται από τις ΗΠΑ; «Είναι τόσο επικίνδυνο όσο η απόπειρα να εγκαταλείψεις τη μαφία», απαντά ο Bhagwati. Το ίδιο όμως με τις ΗΠΑ κάνουν και οι άλλες μεγάλες οικονομίες. Η Γερμανία φερ’ ειπείν παρά το γεγονός ότι ανήκει στην ΕΕ, ακολουθεί πολιτική κεκαλυμμένου προστατευτισμού, όπως δείχνει και το πολύ αυξημένο εμπορικό της πλεόνασμα έναντι άλλων οικονομιών, όπως της Ελλάδας και του ευρωπαϊκού νότου γενικότερα. Συνεπώς, η ελληνική κρίση δεν είναι μόνο ελληνική, αλλά και αποτέλεσμα της μετακύλισης της κρίσης των κεντρικών οικονομιών.


Απαισιόδοξοι
Αφού δεν συμμετέχουμε στο θέατρο αισιοδοξίας της κυβέρνησης, είμαστε «τρομοκράτες» της ελληνικής κοινής γνώμης διατείνονται κάποιοι. Δεν αντιλέγουμε ότι κάποιος μπορεί να βλέπει το ποτήρι «μισο-άδειο ή μισο-γεμάτο». Εξαρτάται, όμως, από βλέπει τα πράγματα. Αν τα βλέπει από τον Πύργο της ευτυχίας του, τότε όλα είναι ρόδινα, ή έστω αισιόδοξα. Αν όμως τα βλέπει από την πλευρά του επιχειρηματία που βάζει λουκέτο στην επιχείρησή του, ή από την οπτική γωνία του άνεργου και του μερικώς απασχολούμενου, αυτού που αδυνατεί να τα βγάλει πέρα στη ζωή, τότε το συναίσθημα που αρμόζει είναι η απαισιοδοξία και ενίοτε η απελπισία, που οδηγεί σε απονενοημένα διαβήματα. Πως αλήθεια να δει τη ζωή το δεκάχρονο παιδί με το ντροπαλό βλέμμα και το κουτσό χαμόγελο εξαιτίας του σπασμένου μπροστινού του δοντιού, που, χθες, καθάριζε τα τζάμια των αυτοκινήτων στη Λένορμαν; Ούτε αισιόδοξοι ούτε απαισιόδοξοι συνεπώς. Απλώς αληθινοί. Αλλά τις εστί η αλήθεια; Τι είναι αληθινό και φυσιολογικό; Σύμφωνα με την Αμερικάνικη Ψυχιατρική Εταιρεία «φυσιολογικοί» είναι όσοι «παρουσιάζουν «ευχάριστες» γνωστικές παραποιήσεις και αλλοιώσεις στην αντίληψη της πραγματικότητας, ενώ αντίθετα οι καταθλιπτικοί αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα με έναν τρόπο που θα ονομάζαμε «επώδυνα» αληθινό και ρεαλιστικό. Τι θέλουμε, λοιπόν, να σκεφτόμαστε αισιόδοξα, δηλαδή παραποιημένα, ή ρεαλιστικά; Κάποιοι θεωρούν ότι ο ρεαλισμός τρελαίνει. Γι’ αυτό προτείνουν να μείνουμε στις ψευδαισθήσεις μας, άλλως πως στην «κοσμάρα» μας. Αυτό, όμως, είναι θέμα προσωπικής επιλογής, αλλά όχι και πολιτικής ευθύνης. Γι’ αυτό εμείς επιλέγουμε την αλήθεια της πραγματικότητας με όλες τις επώδυνες συνέπειές της.
Γιατί μόνο αν αρνηθούμε τον κόσμο της παρακμής και της σαπίλας που μας περιβάλει μπορούμε να οικοδομήσουμε έναν καινούργιο κόσμο ελευθερίας και ομορφιάς.

Γραικύλοι

Την ώρα που ο πρωθυπουργός και ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος έδιναν μία κακοσκηνοθετημένη παράσταση αισιοδοξίας, μιλώντας για την επίτευξη των πρώτων μεγάλων στόχων, την εγκατάλειψη του φαύλου κύκλου και την εισαγωγή της ελληνικής οικονομίας στον… ενάρετο κύκλο, την ώρα που οι κυρίες της κρατικής ραδιοτηλοψίας μετέδιδαν έμπλεες ενθουσιασμού τα θετικά νέα της έγκρισης της δεύτερης δόσης του δανείου από την τρόικα, την ίδια ώρα η υπερεθνική «δύναμη κατοχής» -αφού αυτή αποφασίζει για τα καίρια και τα μεγάλα- άφηνε ανοιχτό το ενδεχόμενο της λήψης και νέων μέτρων, διαψεύδοντας την κυβέρνηση και τους εκπροσώπους της, που έλεγαν πως δεν υπάρχει τέτοια περίπτωση. Εν άλλοις λόγοις, η αποτυχία των νεοφιλελεύθερων μέτρων λιτότητας που επέβαλε το περίφημο μνημό-νιο, αντί να οδηγήσει σε αναθεώρησή του, οδηγεί σε σκληρότερα μέτρα, που θα αποτελειώσουν τους καταναλωτές, την αγορά –συγκεκριμένα τους μικρομεσαίους- και εντέλει την Ελλάδα. Για «σπιράλ θανάτου» γράφει το γερμανικό περιοδικό «Ντερ Σπήγκελ». Για «δίνη θανάτου» έγραφε παλαιότερα ο Τζορτζ Σόρος, περιγράφοντας το φαύλο κύκλο της ύφεσης, αφού μειώνοντας της δημόσιες δαπάνες για να μειώσεις το δημόσιο έλλειμμα, μεγεθύνεις την ύφεση. Το κλειδί από την άλλη πλευρά για την έξοδο από την ύφεση είναι η Ανάπτυξη, αλλά για να υπάρξει ανάπτυξη χρειάζονται δημόσιες επενδύσεις. Οι δημόσιες επενδύσεις όμως αυξάνουν το έλλειμμα. Συνεπώς μπρος έλλειμμα και πίσω ύφεση! Αυτή είναι η άλυτη αντίφαση του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού που εξακολουθεί να είναι κυρίαρχος στην ΕΕ. Υπενθυμίζουμε ότι ο Ομπάμα αδιαφόρησε για το μέγεθος του ελλείμματος, ρίχνοντας το βάρος στην ανάπτυξη. Και τούτο γιατί με την αύξηση των εσόδων λόγω της ανάπτυξης θα μειώσει και το έλλειμμα. Όμως αυτή είναι η κεϋνσιανή συνταγή την οποία απεχθάνονται οι νεοφιλελεύθεροι.
Δυστυχώς, η ελληνική κυβέρνηση ακολουθεί άκριτα και αδιαπραγμάτευτα την ήδη χρεοκοπημένη συνταγή του ΔΝΤ και της τρόικας. Αλλά χειρότερο έγκλημα από την καταστροφή σε ό,τι απέμεινε από την ελληνική οικονομία είναι η διακήρυξη του περιορισμού της ανεξαρτησίας και της δημοκρατίας μας ως αναγκαίας. Δεν υπάρχει μεγαλύτερος εξευτελισμός απ’ αυτόν, καθώς παραπέμπει στις χειρότερες μορφές γραικυλισμού. Όμως, ποιος είναι ο γραικύλος; Είναι οι «πάνω»: Οι νεοφιλελεύθεροι πολιτικοί, οικονομικοί παράγοντες, μεγαλοδημοσιογράφοι και διαμορφωτές της κοινής γνώμης; Όχι. Αυτοί δεν ανήκουν πλέον στην Ελλάδα, αλλά σε μία παγκόσμια ελίτ που υπερίπταται και κάνει κύκλους πάνω από τον πλανήτη, έχοντας ως πατρίδα της είτε την έδρα off shore εταιριών είτε τα σαλέ των Άλπεων και τα γκαλά της Νέας Υόρκης. Πρόκειται γι’ αυτούς που ένας Αμερικανός λογοτέχνης χαρακτήριζε χειρότερους κι από τα κογιότ. Τότε ποιοι είναι οι Γραικύλοι; Γραικύλοι είναι οι εντόπιοι, όσοι αισθάνονται και έχουν ως πατρίδα τους τη χώρα τούτη και δεν αντιδρούν στον εξευτελισμό και στον περιορισμό της εθνικής ανεξαρτησίας. Γιατί η μεγαλύτερη αμαρτία είναι να μην αντιδράς στην αδικία είτε αυτή είναι ατομική είτε είναι συλλογική. Γραικύλοι, συνεπώς, είναι «οι κάτω»: Οι εργαζόμενοι, οι συνταξιούχοι, οι μικρομεσαίοι επαγγελματίες, όσοι γενικά ζουν εντίμως και πληρώνουν πάντα τους νόμιμους φόρους τους, όλοι εκείνοι που υφίστανται αλλεπάλληλες λιτότητες αρχικά στο όνομα του παραδείσου μέλλοντος, ύστερα στο όνομα της ΟΝΕ (ευρωζώνης) και τώρα στο όνομα της σωτηρίας της χώρας. Γραικύλοι είναι αυτοί που διαφθάρηκαν χωρίς αντίσταση κι έγιναν αρχικά «μέτοχοι» του χρηματιστηρίου κι ύστερα ορατοί, δηλαδή «κάποιοι» με δανεικά σπίτια και τζιπ. Ποιος τους δάνεισε; Ποιος δάνεισε το ελληνικό δημόσιο; Εκτός από τους ξένους «επενδυτές», οι μεγαλύτεροι δανειστές είναι οι ελληνικές τράπεζες. Που πήγαν τα τεράστια κέρδη τους; Στην Goldman Sachs αλλά και σε τοξικά ομόλογα. Που πήγαν και τα 35 δις ευρώ που τώρα μας λείπουν; Άγνωστο. Εκείνο που είναι γνωστό είναι πως θα ξαναπληρώσουμε. Γιατί πληρώνουμε την αμαρτία μας της μη αντίδρασης στον εξευτελισμό μας.


Μικρομεσαίοι
Ο Πωλ Κρούγκμαν, ο νομπελίστας Αμερικανός οικονομολόγος, έχει δηλώσει κατ’ επανάληψη τη νοσταλγία του για την Αμερική της δεκαετίας του 1960, τότε που κυριαρχούσαν οι μεσαίες τάξεις, τότε που η υλική απόσταση πλούσιων και μη πλούσιων δεν ήταν αβυσσαλέα, όπως είναι σήμερα. Με άλλα λόγια η πολιτική του Μνημονίου, που επέβαλε η τρόικα, δεν είναι λάθος για όλους, αλλά μόνο για τους μικρομεσαίους και τους μισθωτούς. Εκείνοι που καταστρέφονται είναι οι μισθωτοί και οι μικρομεσαίοι, εκείνοι που εξαρτώνται άμεσα από την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών καθώς και την τραπεζική ρευστότητα. Η καταστροφή των μικρομεσαίων θα έχει ως αποτέλεσμα τη συσσώρευση κεφαλαίου σε λίγα χέρια και την μεγέθυνση της απόστασης μεταξύ των πλούσιων και των φτωχών, δημιουργώντας στην ελληνική οικονομία ολιγοπωλιακές καταστάσεις και στην ελληνική κοινωνία και πολιτεία ολιγαρχικές. Το ολιγαρχικό φαινόμενο ως πολιτικό δεν θα είναι πρωτόγνωρο στα ελληνικά δεδομένα, αλλά ο συνδυασμός ολιγοπωλιακού και ολιγαρχικού δεν γνωρίζουμε τι αντιδημοκρατικές εκφάνσεις μπορεί να έχει. Κι αυτό επιτείνεται από το γεγονός ότι δεν υπάρχει καμία αντίδραση ούτε πολιτική ούτε πολιτική. Αυτό, όμως, θα καταδειχθεί με σαφήνεια στις αυτοδιοικητικές εκλογές του Νοεμβρίου, όπου υπάρχει η ελπίδα αντίδρασης της κοινωνίας. Οψόμεθα…

Ανεργία και "ξανθιά ζωή"

Την ώρα που ο 56χρονος Γερμανός Κλάους Ερνστ, ο πρόεδρος του κόμματος «Η Αριστερά» και βουλευτής στην ομοσπονδιακή Βουλή στο Βερολίνο καθώς και μεγαλοστέλεχος του συνδικάτου μετάλλου ΙG Μetall στη Βαυαρία, ανοίγει την πόρτα της Πόρσε του στην καλλίπυγο ξανθιά, ένας 52χρονος άνεργος από την βόρεια Ιταλία βγάζει στο σφυρί το νεφρό του, ζητώντας 100.000 ευρώ ή μία μόνιμη δουλειά. Πριν λίγο καιρό, ένας άλλος άνεργος στην Οζάκα της Ιαπωνίας, 49 χρονών αυτός, πέθανε από πείνα, γιατί η αξιοπρέπειά του δεν του επέτρεψε να ζητήσει τροφή. «Η ζωή δεν με γνωρίζει πια» λέει ο κι ο Έλληνας 54χρονος άνεργος, μηχανολόγος-ηλεκτρολόγος αυτός. Ο τελευταίος μου μιλάει για το άστρο νετρονίων, το μάγναστρο, που ανακάλυψαν χθες οι αστρονόμοι. Αλλά και για το δίλημμα των άστρων να γίνουν σουπερνόβα ή μαύρες τρύπες. Γιατί αν υπάρχει «υπερκαινοφανής θάνατος» γιατί να μην υπάρχει και υπερκαινοφανής ζωή; Ρωτάει. Δυστυχώς, όμως, η φαντασία και η σκέψη έχουν πάψει από καιρό να πυρώνουν τα πάθη και την ποίηση κι έτσι οι εμμανείς συγκρούσεις και οι εκρήξεις, που δημιουργούσαν τα υπερκαινοφανή γεγονότα δε υφίστανται.
Ζούμε πια στο χρόνο των δολοφόνων και η ζωή έχει γίνει μια απλή εικασία για τον άνεργο. Αυτόν που αναρατωτιέται: «Πως θα πω στο σπίτι ότι απολύθηκα;». Το ερώτημα μένει μετέωρο. Ποια, τάχα, είναι η αξία ενός άνεργου στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης; Καμία. Μηδέν. Το μέγα ζήτημα είναι η διάσωση των τραπεζών και όχι των ανθρώπων. Και οι τράπεζες, αυτές που μόλις σώθηκαν, πολλαπλασίασαν το περιθώριο του κέρδους τους με τα χρήματα των τωρινών ανέργων! Όμως το πρόβλημα δεν οφείλεται σε κάποιους άπληστους αλλά είναι εγγενές, είναι δομικό στοιχείο του συστήματος. Το κέρδος παραμένει η μεγάλη «θεότητα», η ζωτική ορμή, το κινούν αίτιο του καπιταλισμού. Αλλά ο άνεργος στο δρόμο προς το σπίτι εξακολουθεί να αναρωτιέται: πως θα το πει; Η βία της ανεργίας θα περάσει από τη γδαρμένη του ψυχή στην ίδια του την οικογένεια, προπάντων στα παιδιά. Η οικογένεια του Ιταλού διαλύθηκε. Ένας άλλος στραγγάλισε το επτάμηνο παιδάκι του. Παντού είναι εγγεγραμμένη η βία· στην επιθυμία, στην αγωνία, στη χαρά και την οδύνη. Αλλά αυτοί οι βιασμοί, αυτοί οι ζωντανοί θάνατοι είναι αναβάσταχτοι. Και τότε μπορεί να τρελαθείς. Γιατί η τρέλα συμβαίνει όταν σου ενδοβάλουν την ενοχή ότι φταις εσύ που δεν είσαι ανταγωνιστικός! Γιατί η τρέλα είναι αταξία οφειλόμενη στην απελπισία και τη χαμένη αξιοπρέπεια.
Αλλά που είναι οι αντιστάσεις, αυτές που υπήρχαν κάποτε κι έσωζαν από την κατάθλιψη; Που είναι τα δρώντα πνεύματα που αγωνιούν γι’ αυτό που υπάρχει κι εκείνο που θα όφειλε να υπάρχει, οι ιδρυτές ενός νέου πάθους που θα διαφοροποιείται τόσο από το σύγχρονο Δυτικό ιμπέριουμ όσο κι από τους γιακωβινισμούς της Ανατολής; Εξακολουθούν, δυστυχώς, να είναι αναμενόμενοι, αφού ότι υπάρχει είναι εξωνημένο με αντίτιμο μία Πόρσε και μία ξανθιά ζωή. Γι’ αυτό κανείς δεν μιλάει για τον κοινωνικό φασισμό και τον κρατικό φασισμό, κανένας νέος λόγος δεν διατυπώνεται, καμία οδηγητική πρόταση. Κανείς δεν μιλάει για την εξάλειψη της ανεργίας κι ότι αυτή εκτός από ανάγκη της βιοτής είναι και νόημα της ζωής, όπως κάθε δημιουργία. Κανείς δεν προβάλει ένα νέο τρόπο σκέψης που θα συνδέει τον ανθρωπισμό και τις κατακτήσεις των επιστημών μέσω της διαμόρφωσης ενός ουσιαστικά κριτικού πνεύματος. Κανείς δεν μιλά για μία νέα Πόλη όπου οι άνθρωποι θα συναντιούνται ξανά στις πλατείες, αναζητώντας τη δυνατότητα του αδύνατου σε αυτοοργανωμένους ομίλους συλλογικής πράξης και αυτενέργειας.

ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ
Είναι στελέχη κομμάτων και παρουσιάζονται στις εκλογές του Νοεμβρίου για τις περιφέρειες και τους δήμους ως «ανεξάρτητοι». Δεν τολμούν καν να πουν ότι στηρίζονται από το τάδε ή το δείνα πολιτικό κόμμα. Σύμφωνα με μία εκδοχή αυτό συμβαίνει από το φόβο του «γιουχαΐσματος». Γιατί είναι αλήθεια ότι οι πολιτικοί –κυρίως οι βουλευτές- αντιμετωπίζουν άγρια αποδοκιμασία όταν εμφανίζονται στις περιφέρειές τους καθώς θεωρούνται συλλήβδην υπεύθυνοι για την οικονομική κρίση. Φοβούμενοι, συνεπώς, την αποδοκιμασία μεταμφιέζονται σε «ανεξάρτητους». Ότι δήθεν δεν έχουν σχέση με το… φόνο. Αυτό έχει και συνέχεια. Με το μανδύα της ανεξαρτησίας οι υποψήφιοι τοπικοί άρχοντες επιχειρούν να προσελκύσουν ως υποψήφιους για τους συνδυασμούς τους στελέχη από τα άλλα κόμματα. Μάλιστα, το αλισβερίσι και τα ανταλλάγματα προς τούτο είναι άγρια και μεγάλα. Το «κόλπο» το έχουν αντιληφθεί και οι άλλοι τοπικοί παράγοντες και κομματάρχες που συστήνουν ομάδες «επιρροής» σε κάθε διαμέρισμα και «πωλούνται» σε όποιον δώσει τα περισσότερα! Πως θα αντιδράσουν οι πολίτες σε όλα αυτά; Η απάντηση θα δοθεί το Νοέμβριο. Ας ελπίσουμε ότι οι κεντρικοί πολιτικοί σχηματισμοί δεν θα αντιμετωπίσουν τις εκλογές για την αυτοδιοίκηση ως μία ιδιότυπη δημοσκόπηση όπως έκαναν μέχρι σήμερα, προκειμένου να χρησιμοποιήσουν επικοινωνιακά και για μικροκομματικούς λόγους τα αποτελέσματα. Οι εκλογές αυτές είναι κρίσιμες για το μέλλον της περιφέρειας αλλά και την ανάπτυξη της χώρας και γι’ αυτό θα πρέπει σ’ αυτές να μιλήσουν οι τοπικές κοινωνίες χωρίς κανέναν επηρεασμό. Ακόμη περισσότερο πρέπει να δοθεί η ευκαιρία σε νέους και άφθαρτους ανθρώπους να δοκιμαστούν.

Ψευδείς εντυπώσεις

Βαρύγδουποι οι τίτλοι για την έλευση του Ισραηλινού πρωθυπουργού στην Αθήνα. Κάποιοι, μάλιστα, επιχειρώντας να ενισχύσουν το διεθνές προφίλ του Γιώργου Παπανδρέου μίλησαν για «αλλαγή ισορροπιών» στην περιοχή, προβάλλοντας συγχρόνως το «τελεσίγραφο» Ομπάμα προς Ερντογάν. Αλλά φευ, το ultimatum, για το οποίο έγραψε πρώτη η νεοφιλελεύθερης απόχρωσης εφημερίδα Financial Times, δεν υπήρξε ποτέ. Άρκεσε, όμως, για να δημιουργήσει το κατάλληλο κλίμα ενίσχυσης της εικόνας του Έλληνα πρωθυπουργού αλλά και του διεθνώς απομονωμένου Ισραηλινού ομολόγου του, μετά τη φονική επίθεση των ισραηλινών κομάντος στη νηοπομπή με την ανθρωπιστική βοήθεια προς τους αποκλεισμένους Παλαιστίνιους της Γάζας. Ακόμη και εκείνες οι ελληνικές εφημερίδες που είδαν πίσω από την επίσκεψη κάποια «παιχνίδια» της Ουάσινγκτον, κάνουν λάθος. Οι σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας δεν διαταράχθηκαν ούτε όταν η εθνοσυνέλευση της δεύτερης δεν επέτρεψε τη διέλευση των αμερικανικών στρατευμάτων από το έδαφός της προκειμένου αυτά να εισβάλλουν ταυτόχρονα και στο νότιο και στο βόρειο Ιράκ. Ούτε, ομοίως, οι σχέσεις ΗΠΑ-Ισραήλ διήλθαν κρίση όταν οι ισραηλινοί έγραψαν στα παλαιότερα των υποδημάτων τους την έκκληση του Μπάρακ Ομπάμα στον περίφημο λόγο του στο Κάιρο για να σταματήσουν τον παράνομο εποικισμό στα παλαιστινιακά εδάφη. Με άλλα λόγια, οι σχέσεις των Αμερικανών με τις δυνάμεις της περιοχής δεν διαταράσσονται. Εκείνο που διαταράσσεται είναι οι σχέσεις Τουρκίας και Ισραήλ καθώς οι δύο χώρες επιθυμούν να διαδραματίσουν το ρόλο ηγεμονικής περιφερειακής δύναμης στην ίδια περιοχή. Σ’ αυτή την αντιπαράθεση, η Τουρκία υπερέχει στην οικονομική της προοπτική αλλά και στη σχέση της με τον αραβικό κόσμο, ενώ το Ισραήλ υπερέχει στο στρατιωτικό τομέα και τη σχετική τεχνογνωσία. Οι δύο χώρες επιχειρούν τώρα να καλύψουν τα κενά τους: η μεν Τουρκία στον στρατιωτικό τομέα, το δε Ισραήλ στο πεδίο της οικονομίας. Όσο για την Ουάσινγκτον, αυτή έχει ανάγκη το Ισραήλ ως τη «στρατιωτική χείρα» της στην περιοχή, αλλά και την Τουρκία ως πρότυπο(νεοφιλελεύθερης) καπιταλιστικής (και κοσμικής) χώρας για τα άλλα μουσουλμανικά κράτη. Γιατί ο πραγματικός αντίπαλος της Αμερικής είναι η ανερχόμενη Κίνα.
Και η Ελλάδα; Η Ελλάδα προσπαθεί εκ πρώτης όψεως να συμμαχήσει με τον αντίπαλο του παραδοσιακού της «εχθρού», ενόψει της διευθέτησης του Κυπριακού και της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου, αλλά και να συστήσει μία «γέφυρα» μεταξύ των δύο αντιμαχομένων, την οποία θα «πουλήσει» σε πιθανή κρίση. Όμως, όλα τούτα έχουν και σοβαρές παράπλευρες απώλειες. Η Ελλάδα επί Γιώργου Παπανδρέου έχει απολέσει την προνομιακή σχέση που είχε κατακτήσει ο πατέρας του Ανδρέας με τον Αραβικό κόσμο. Το κενό αυτό καλύπτει πλέον ο Ταγίπ Ερντογάν. Ακόμη χειρότερα, η μονομερής εξωτερική πολιτική του Έλληνα πρωθυπουργού, ταυτισμένη άκριτα και απόλυτα με αυτή των ΗΠΑ, εμπλέκει τη χώρα μας στο «διαρκή πόλεμο» στη Μέση Ανατολή με άκρως επικίνδυνες συνέπειες για το μέλλον της Ελλάδας.




Οι «ρίζες»
Η βαθιά συγκίνηση των Ποντίων στην Παναγία Σουμελά επαναφέρει το θέμα των ριζών μ’ έναν υπαρξιακό τρόπο πέραν της όποιας πολιτικής στάσης. Γιατί «το ρίζωμα»(Σιμόν Βέιλ, L’ enracinement), είναι η πιο σπουδαία και η πιο παραγνωρισμένη ανάγκη της ανθρώπινης ψυχής. Γιατί ο άνθρωπος έχει μία ρίζα από την πραγματική, ενεργητική και φυσική συμμετοχή του στην ύπαρξη μιας συλλογικότητας, η οποία κρατάει ζωντανούς κάποιους θησαυρούς του παρελθόντος και κάποια προαισθήματα του μέλλοντος. Η φυσική συμμετοχή σημαίνει αυτόματα τον τόπο, τη γέννηση, το επάγγελμα, το ανθρώπινο περιβάλλον. Αλλά κάθε άνθρωπος έχει ανάγκη από ποικίλες ρίζες, όπως η ηθική, η πνευματική και διανοητική ζωή, διαμέσου των πεδίων των οποίων είναι φυσικό μέρος. Γιατί ένα σακί σιτάρι μπορεί να αντικατασταθεί από ένα σακί σιτάρι, αλλά η «τροφή» που προσφέρει μία συλλογικότητα στην ψυχή των μελών της, δεν έχει ισοδύναμο μέσα στο σύμπαν ολόκληρο. Ο άνθρωπος δεν έχει ανάγκη μόνο το ρύζι ή τις πατάτες αλλά και την «τροφή». Σε ό,τι αφορά στη συλλογικότητα, αυτή εισχωρεί ήδη στο μέλλον και συντηρείται όχι μόνο από τους ζωντανούς αλλά και από τα παιδιά που θα έρθουν στον κόσμο στους αιώνες που έρχονται. Η συλλογικότητα έχει τις ρίζες της στο παρελθόν και συνιστά το μοναδικό όργανο διατήρησης των πνευματικών θησαυρών που συγκέντρωσαν οι νεκροί μας, το μοναδικό όργανο της μεταβίβασης-παράδοσης μέσω του οποίου οι νεκροί μπορούν να μιλήσουν στους ζωντανούς. Είναι το μοναδικό εγκόσμιο πράγμα που αποτελεί έναν άμεσο σύνδεσμο με τον αιώνιο προορισμό του ανθρώπου. Γι’ αυτό η υποχρέωση απέναντι σε μία συλλογικότητα μπορεί να συναρτάται με την ολοκληρωτική θυσία. Όμως μερικές συλλογικότητες αντί να προσφέρουν τροφή, κανιβαλίζουν τις ψυχές. Το Χρήμα, μάλιστα, καταστρέφει τις ρίζες παντού όπου εισχωρεί, αντικαθιστώντας όλα τα κίνητρα με την επιθυμία του «νικάν»(gagner).
Το ξερίζωμα εντέλει είναι η πιο επικίνδυνη ασθένεια των ανθρώπινων κοινωνιών. Οι ξεριζωμένες ψυχές περιπίπτουν σε μαρασμό που μοιάζει με θάνατο, άλλοτε μέσω του λήθαργου και άλλοτε της βίας.