Λάθος συνταγή

Ο καθηγητής οικονομικών στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης Πώλ Κρούγκμαν είναι ήδη γνωστός στους Έλληνες. Κατά την άποψη του Κρούγκμαν, σήμερα, επαναλαμβάνονται τα γεγονότα της δεκαετίας του 1930. Τότε, η κρίση οδήγησε στον πόλεμο· τώρα, ο Κρούγκμαν ελπίζει ότι η κρίση θα οδηγήσει στην ειρήνη, αρκεί «να υιοθετηθούν ριζικές λύσεις», δηλαδή ο έλεγχος της ροής των κεφαλαίων. Ωστόσο, και αυτή η λύση δεν θεωρεί ότι καθιστά τις «αναδυόμενες» χώρες-αγορές λιγότερο ευάλωτες αλλά, όμως, υπάρχει η δυνατότητα θωράκισης, αρκεί αυτοί οι οποίοι διευθύνουν την παγκόσμια οικονομία να μην σκέφτονται όπως οι ομόλογοί τους τα χρόνια του 1930, ότι δηλαδή η ευημερία έρχεται μόνο με τη νομισματική σταθερότητα. Όπως δηλαδή κάνει και η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα με την επιβολή της άποψης των Γερμανών σχετικά με τη δημοσιονομική πειθαρχία. «Επιτέλους, πρέπει να γνωρίζουμε να θέτουμε τη βασική ερώτηση: που είναι η ζήτηση; ποιος θα αγοράσει; ποιος θα επενδύσει; Σήμερα, η παγκόσμια οικονομία έχει ένα πρόβλημα πτώσης της ζήτησης σ’ έναν μεγάλο αριθμό χωρών», σημείωνε από πολύ παλιά ο Κρούγκμαν, συναντώντας τον Κέυνς αλλά και τον Ουίλιαμ Γκρέιντερ («Ο μανιακός καπιταλισμός», Καστανιώτης). Συνεπώς, το πρόβλημα θα πλήξει αναγκαστικά και εκείνους που σήμερα ωφελούνται, δηλαδή τις ΗΠΑ. Αυτή η πρόβλεψη έγινε εδώ και πάνω από δεκαπέντε χρόνια. Για τούτο η λύση, όπως έλεγε τότε ο Κρούγκμαν, μπορεί να προέλθει μόνο από «την πρώτη οικονομία του κόσμου η οποία διαθέτει, ακόμα, ένα μεγάλο περιθώριο κινήσεων για να συνδράμει, με την πτώση των επιτοκίων ή τη μείωση των φόρων, την ανάπτυξη». Η Αμερική όμως δεν έκανε τίποτα για να προλάβει το κακό. «Ίσως χρειαστεί μια καταστροφή στις ΗΠΑ» για να ληφθούν μέτρα προέβλεπε ο Γκρέιντερ, όπερ και εγένετο.
Αντί όμως να έχουμε μία νέα ισορροπία, η οικονομική κρίση στις ΗΠΑ οδήγησε σε παγκόσμια κρίση, την οποία ένιωσαν πιο πολύ οι φτωχές οικονομίες λόγω της μετακύλισης σ’ αυτές της ζημίας. Το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο, αφού απορρόφησε κρατικό χρήμα, εξακολουθεί να δρα «πειρατικά». Όπως έλεγε, μάλιστα. ο ινδικής καταγωγής, Αμερικανός οικονομολόγος Jagdish Bhagwati η επέκταση της έννοιας της ελεύθερης αγοράς(δηλαδή η νεοφιλελεύθερη απορύθμιση των αγορών) «συμβάλλει στην ανάσχεση του διεθνούς εμπορίου, εξ αιτίας του χαρακτήρα του ως λιγότερου κερδοφόρου, και δεν συνιστά τίποτ’ άλλο παρά μία «πειρατεία» του χρηματοπιστωτικού συμπλέγματος της Wall street... ο κόσμος των χρηματιστηρίων υπερίπταται της πραγματικής οικονομίας... (και) οι ΗΠΑ, ενώ διακηρύσσουν την ελεύθερη αγορά για τους άλλους, σε ό,τι αφορά τις ίδιες ακολουθούν μία πολιτική κεκαλυμμένου προστατευτισμού». Είναι, άραγε, εύκολο και δυνατό να εξέλθει κανείς από τη λογική της «διευρυμένης» ελεύθερης αγοράς όπως καθορίζεται από τις ΗΠΑ; «Είναι τόσο επικίνδυνο όσο η απόπειρα να εγκαταλείψεις τη μαφία», απαντά ο Bhagwati. Το ίδιο όμως με τις ΗΠΑ κάνουν και οι άλλες μεγάλες οικονομίες. Η Γερμανία φερ’ ειπείν παρά το γεγονός ότι ανήκει στην ΕΕ, ακολουθεί πολιτική κεκαλυμμένου προστατευτισμού, όπως δείχνει και το πολύ αυξημένο εμπορικό της πλεόνασμα έναντι άλλων οικονομιών, όπως της Ελλάδας και του ευρωπαϊκού νότου γενικότερα. Συνεπώς, η ελληνική κρίση δεν είναι μόνο ελληνική, αλλά και αποτέλεσμα της μετακύλισης της κρίσης των κεντρικών οικονομιών.


Απαισιόδοξοι
Αφού δεν συμμετέχουμε στο θέατρο αισιοδοξίας της κυβέρνησης, είμαστε «τρομοκράτες» της ελληνικής κοινής γνώμης διατείνονται κάποιοι. Δεν αντιλέγουμε ότι κάποιος μπορεί να βλέπει το ποτήρι «μισο-άδειο ή μισο-γεμάτο». Εξαρτάται, όμως, από βλέπει τα πράγματα. Αν τα βλέπει από τον Πύργο της ευτυχίας του, τότε όλα είναι ρόδινα, ή έστω αισιόδοξα. Αν όμως τα βλέπει από την πλευρά του επιχειρηματία που βάζει λουκέτο στην επιχείρησή του, ή από την οπτική γωνία του άνεργου και του μερικώς απασχολούμενου, αυτού που αδυνατεί να τα βγάλει πέρα στη ζωή, τότε το συναίσθημα που αρμόζει είναι η απαισιοδοξία και ενίοτε η απελπισία, που οδηγεί σε απονενοημένα διαβήματα. Πως αλήθεια να δει τη ζωή το δεκάχρονο παιδί με το ντροπαλό βλέμμα και το κουτσό χαμόγελο εξαιτίας του σπασμένου μπροστινού του δοντιού, που, χθες, καθάριζε τα τζάμια των αυτοκινήτων στη Λένορμαν; Ούτε αισιόδοξοι ούτε απαισιόδοξοι συνεπώς. Απλώς αληθινοί. Αλλά τις εστί η αλήθεια; Τι είναι αληθινό και φυσιολογικό; Σύμφωνα με την Αμερικάνικη Ψυχιατρική Εταιρεία «φυσιολογικοί» είναι όσοι «παρουσιάζουν «ευχάριστες» γνωστικές παραποιήσεις και αλλοιώσεις στην αντίληψη της πραγματικότητας, ενώ αντίθετα οι καταθλιπτικοί αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα με έναν τρόπο που θα ονομάζαμε «επώδυνα» αληθινό και ρεαλιστικό. Τι θέλουμε, λοιπόν, να σκεφτόμαστε αισιόδοξα, δηλαδή παραποιημένα, ή ρεαλιστικά; Κάποιοι θεωρούν ότι ο ρεαλισμός τρελαίνει. Γι’ αυτό προτείνουν να μείνουμε στις ψευδαισθήσεις μας, άλλως πως στην «κοσμάρα» μας. Αυτό, όμως, είναι θέμα προσωπικής επιλογής, αλλά όχι και πολιτικής ευθύνης. Γι’ αυτό εμείς επιλέγουμε την αλήθεια της πραγματικότητας με όλες τις επώδυνες συνέπειές της.
Γιατί μόνο αν αρνηθούμε τον κόσμο της παρακμής και της σαπίλας που μας περιβάλει μπορούμε να οικοδομήσουμε έναν καινούργιο κόσμο ελευθερίας και ομορφιάς.