ΓΙΩΡΓΟΣ Χ. ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ

«Είμαστε στα πρόθυρα της βαρβαρότητας» , τιτλοφορείται άρθρο στην ηλεκτρονική έκδοση της γαλλικής εφημερίδας Le Monde [i] . Ο τίτλος είναι από δήλωση του δημάρχου της πόλης Μανάους [ii] ,  Άρτουρ Βιργίλιο Νέτο.  Στο Μανάους, την οικονομική πρωτεύουσα του Αμαζονίου, «ο αριθμός των ταφών έχει τριπλασιαστεί, σκάβουμε κοινούς τάφους με μηχάνημα εκσκαφής», λέει ο δήμαρχος απελπισμένος. «Στα υπερκορεσμένα νοσοκομεία, τα πτώματα παρατάσσονται στους διαδρόμους, ενώ οι πολύ ηλικιωμένοι ασθενείς έχουν ήδη απομακρυνθεί από τα νοσοκομεία για να πεθάνουν στο σπίτι», σημειώνει ο αρθρογράφος. Αυτή η μεγάλη χώρα έχει, σήμερα, έναν ακροδεξιό πρόεδρο, τον  Ζ. Μπολσονάρου , ο οποίος ως γνωστόν είχε χαρακτηρίσει την πανδημία του Covid-19 «μικρή γρίπη»! Είναι ο ομοϊδεάτης του Τραμπ που μιλάει σήμερα στους οπαδούς του, οι οποίοι διαδηλώνουν κατά της καραντίνας, και στηρίζει το παράλογο αίτημά τους για το άμεσο άνοιγμα των επιχειρήσεων( και ο Τραμπ στηρίζει ανάλογο αίτημα των οπλισμένων ο...

Η περίπτωση του Ζαν Ζενέ του νόθου παιδιού, του υιοθετημένου σύμφωνα με το σχέδιο της κοινωνικής πρόνοιας της Γαλλίας, του μικρού κλέφτη και δραπέτη, του φυλακισμένου, του φιλοναζιστή συγγραφέα, που «υιοθέτησε» αρχικά η Γαλλική «προδοτική» δεξιά του Βισύ και στη συνέχεια η αντιστασιακή Αριστερά του Σαρτρ, η ζωή αυτού του αμφιλεγόμενου ανθρώπου και καλλιτέχνη, που έγραψε μεταξύ άλλων «το ημερολόγιο ενός κλέφτη» και τις «Δούλες» (θεατρικό), δίνει ανάγλυφα το στίγμα της σημασίας των συμβόλων στην αντιπαράθεση αριστεράς και δεξιάς.  Ο  Ζενέ  άσκησε τεράστια γοητεία στις εμβληματικές μορφές της γαλλικής φιλοσοφίας και κριτικής (Σαρτρ, Φουκό, Ντεριντά). Η γαλλική, αριστερή διανόηση (οι εξουσιαστές του μεταπολεμικού λογοτεχνικού-φιλοσοφικού πεδίου σύμφωνα με τον Μπουρντιέ, ή οι παράγοντες που μονοπωλούσαν «το χειρισμό των ιερών πραγμάτων» και πάλι σύμφωνα με τον Μπουρντιέ) ουσιαστικά κατασκεύασε τον Ζενέ ως σύμβολο και εικόνα. Ποια είναι, όμως, η πραγματικότητα της ζωής και...

«Εγώ λέω πάντα αλήθεια» μου είπε. «Ποια είναι η αλήθεια σου;» ρώτησα. «Μία είναι η αλήθεια» επέμεινε. «Δύο είναι», είπα. Την πρώτη την είδα γραμμένη στην πρόσοψη του πανεπιστημίου της Ιστορίας της ρωμαϊκής Οξφόρδης: «fortis est veritas», η δύναμη είναι η αλήθεια. Τη δεύτερη την είδα στις κατακόμβες των πρωτοχριστιανών. Την είδα στην επιστολή προς Κορινθίους του Παύλου: «Και εάν έχω πάσαν πίστιν, ώστε όρη μεθιστάνειν, αγάπην δε μη έχω, ουδέν ειμί...».  Είναι ο χριστιανισμός της Ανατολής που δημιούργησε μία νέα ανθρώπινη ηθική, μία νέα συμβολική τάξη. Ο θεός των πρωτοχριστιανών είναι ένας φτωχός, γεννημένος μεταξύ των φτωχών, είναι ταπεινός, αποστερημένος από κάθε αγαθό, είναι αντιεξουσιαστής και αποδέχεται το θάνατο στο σταυρό όπως ο τελευταίος των αθλίων. Αυτός ο θεός είναι ο θεός της μέριμνας, ο θεός της δικαιοσύνης και του συλλογικού καλού. Αλλά πως από την «αποθέωση» της συλλογικότητας φθάσαμε στη δόξα του πιο ακραίου ατομικού πνεύματος; Για να συμβεί αυτό χρειάστηκε η ανατρο...

Ο φόβος  είναι κακός σύμβουλος, αλλά επιτρέπει να αναδυθούν στο φως πολλά πράγματα που προσποιούμασταν ότι δεν τα βλέπαμε. Το πρώτο πράγμα που αναδεικνύει καθαρά το κύμα πανικού που έχει παραλύσει τη χώρα είναι ότι η κοινωνία μας δεν πιστεύει πια σε τίποτα παρά μόνο στη «γυμνή ζωή». Είναι προφανές ότι οι Ιταλοί είναι διατεθειμένοι να θυσιάσουν εν ολίγοις τα πάντα, τις κανονικές συνθήκες ζωής, τους κοινωνικούς δεσμούς, την εργασία, έως και τις φιλίες, τα τρυφερά αισθήματα για τους άλλους και τις θρησκευτικές και πολιτικές πεποιθήσεις τους προκειμένου να εξορκίσουν τον κίνδυνο να αρρωστήσουν. Η  «γυμνή ζωή» –και ο φόβος μην την χάσουν – δεν είναι κάτι που ενώνει τους ανθρώπους, αλλά τους τυφλώνει και τους χωρίζει. Τα άλλα ανθρώπινα πλάσματα, όπως στην επιδημία που περιγράφηκε από τον Manzoni, εκλαμβάνονται τώρα μόνον ως δυνητικοί μεταδότες της μόλυνσης που πρέπει πάση θυσία να αποφεύγονται και από τους οποίους πρέπει να τηρείται απόσταση τουλάχιστον ενός μέτρου. Οι νεκροί –οι ν...

Οι «μαύροι άνθρωποι» [1]  είναι εδώ για να εκμεταλλευθούν πολιτικά τον  Μεγάλο Φόβο . Είναι αυτοί που έλεγαν ότι οι πρόσφυγες και οι μετανάστες θα «μολύνουν» τον ελληνικό πολιτισμό. Είναι οι ίδιοι που τώρα διαδίδουν ότι ο Ερντογάν «Πανικόβλητος μας στέλνει μετανάστες με κορωνοϊό…»( Εστία,  13.4.2020), ότι «μαζεύει στα παράλια λαθρομετανάστες (ασθενείς)! Και ετοιμάζεται να τους στείλει μαζικά στα νησιά»( Δημοκρατία,  13.4.2020). Επικαλούνται μάλιστα «… επείγουσα ενημέρωση της ΕΥΠ». Είχε προηγηθεί το «Μακελειό», που σήμερα επεκτείνει το στόχο του και στους «γύφτους», καθώς όπως γράφει «Ο εφιάλτης ξεχύνεται από τα τσαντήρια»(13.4.2020 ηλεκτρονική έκδοση)! Τα έντυπα που εκκολάπτουν τον ρατσισμό δηλώνουν παρόντα ακόμα κι αυτή τη στιγμή. Δείχνουν ως φορείς της «μόλυνσης» τους πρόσφυγες και τους μετανάστες καθώς και τους Ρομά, αυτοί οι οποίοι, από την άλλη πλευρά, υποστηρίζουν με "ιερό φανατισμό" τον μαζικό εκκλησιασμό! Περιμένουμε από την  κυβέρνηση να τοποθετηθεί ...

Ο «Μεσσίας» πολιτικός από εδώ και ο τεχνοκράτης «σωτήρας» από εκεί. Ελάχιστοι ακούν μέσα από τον ήπιο τόνο τον καινούργιο πειθαρχικό λόγο που αρθρώνεται πάνω στον Μεγάλο Φόβο του κοροναϊού και της έσχατης ματαίωσης. Αυτόν που μεταμορφώνει κάποιους σε «νεκρούς εν αναμονή» ή σε σώματα νεκρά αλλά όχι πεθαμένα! Κι ας ξέραμε ότι «Η πολιτική ως τεχνική της εσωτερικής ειρήνης και τάξης» δημιουργεί το τέλειο σύστημα καταστολής, την  απόλυτα πειθαρχημένη μάζα,  υπάκουη και χρήσιμη σαν στρατιωτική μονάδα. Κι ας μας μιλούσαν, χρόνια τώρα, (Φουκώ*) για το «στρατιωτικό όραμα της κοινωνίας», που έχει σαν πλαίσιο αναφοράς όχι μόνο την "καθεαυτό παραγωγή" αλλά και την παραγωγή γνώσης και ταλέντων, την  παραγωγή υγείας  ή καταστροφικής δύναμης, και που αντιμετωπίζει τους ανθρώπους ως υποταγμένα γρανάζια μιας μηχανής. Ας ξαναθυμηθούμε, λοιπόν, χωρίς φόβο(όσο γίνεται) και χωρίς πάθος, αυτό που έλεγε ο Γάλλος διανοητής:  Η πειθαρχική εξουσία δεν αλυσοδένει . Η πειθαρχία κατασκ...

Ένα από τα δυσάρεστα συναισθήματα του εγκλεισμού είναι ο  περιορισμός στο σώμα μας . Χωρίς κίνηση, περιορισμένοι σ’ ένα σπίτι-φυλακή ή σ’ ένα δωμάτιο-κελί, μόνο εγκέφαλοι, ψυχές συσσωρευμένες σε μάζα*. Χωρίς ζωή, ζώντας διαμεσολαβημένα, μέσω άλλων, μέσα από αναφορές, από την τηλοψία, το fb, από βιβλία, ταινίες, άλμπουμ, σειρές, άρθρα, συνεντεύξεις, ... Ένα ολόκληρο  χωροχρονικό φαντασιακό πεδίο  κατασκευάστηκε για να ανταποκριθεί στον περιορισμό, για να ξεπεραστεί η ακινητοποίηση του σώματος, για να μετατοπιστεί η σκέψη, να "πετάξει" μακριά από τον χώρο του εγκλεισμού και να κατευνάσει το σοκ από την ψυχική αδράνεια, από την έλλειψη αγγίγματος και γεύσης. Ζούσαμε μέσα στην  μεγάλη ψευδαίσθηση , που όμως σήμερα κι αυτή  συρρικνώνεται , καθώς η vita contemplativa δεν έχει τη vita activa για να τροφοδοτηθεί. Ζώντας με διαμεσολαβημένες εικόνες είμαστε ανίκανοι να αφηγηθούμε τα πάθη μας και πολύ περισσότερο να αισθανθούμε. Η μη δυνατότητα αφήγησης, καταργεί κ...

«Σε όλη την Ευρώπη ο εγκλεισμός έχει το ίδιο νόημα, τουλάχιστον αρχικά. Αποτελεί μιαν από τις απαντήσεις που έδωσε ο ΙΖ αιώνας σε μια οικονομική κρίση η οποία επηρεάζει ολόκληρο τον δυτικό κόσμο: πτώση των μισθών, ανεργία, σταδιακή έλλειψη ρευστού χρήματος…» [1] . Ο  περιορισμός  ήταν μια από τις απαντήσεις που έδωσε ο δέκατος έβδομος αιώνας στα προβλήματα της οικονομικής κρίσης. Πρόκειται για μια νέα στάση απέναντι στη φτώχεια και τα οικονομικά προβλήματα της ανεργίας, μια νέα ηθική της εργασίας και μία νέα στρατηγική για την διεύθυνση της πόλης, όπου οι ηθικές υποχρεώσεις και το αστικό δίκαιο συνδέονται πλέον άμεσα με τον αυταρχικό περιορισμό. Κι αν ο Μεσαίωνας επινόησε την απομόνωση των λεπρών εκτός των ορίων της πόλης(στην εξ-ορία), ο κλασικισμός επινόησε αναλόγως τον εγκλεισμό [2]  εντός της πόλης. Στην δεύτερη περίπτωση, έχουμε την κατασκευή μιας περίκλειση πόλης-φυλακή 6.000 [3]  ανθρώπων μέσα στην πόλη. Εκεί συναντάμε «τους φτωχούς, τους ανέργους,...