Οι γόβες

Κυριακή πρωί. Οι δρόμοι έρημοι. Αίφνης, ένα χιλιόμετρο απ’ το λιμάνι, παράλληλα με τις γραμμές του τρένου, το τοπίο αλλάζει ριζικά. Χαλιά απλωμένα, παρατεταγμένα μηχανάκια, ρούχα, κουζινικά κι ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί κανείς στο παζάρι του Πειραιά. Παραδόξως, ο κόσμος ήταν συγκεντρωμένος στα μεταχειρισμένα. Το μάτι μου έπεσε στα παπούτσια. Ένα ζευγάρι πολυφορεμένες γόβες. Θυμήθηκα, πριν δέκα χρόνια, εκείνον το δύσμοιρο μετανάστη πάνω στη μεταλλική γέφυρα της Φραγκφούρτης, αυτή που έχει στην είσοδό της μία επιγραφή στα ελληνικά από τον Οδυσσέα -του Τζόυς, όχι του Ομήρου. Αλλά τι σημασία έχει; Οι οδυσσείς παντού το ίδιο είναι. Ο άνθρωπός μας είχε βγάλει τα παπούτσια του, καθόταν σταυροπόδι με τα ξυπόλυτα πόδια του να ικετεύουν, περιμένοντας αγοραστή. Δεν ήξερα ποιος ήταν πιο δύστυχος, αυτός που πουλούσε τα παπούτσια ή αυτός που θα τα αγόραζε. Ξανακοίταξα τα γυναικεία παπούτσια του Πειραιά. Φαντάστηκα τα πόδια που τα φόρεσαν, τους δρόμους που περπάτησαν, τους αναστεναγμούς που λαθράκουσαν πεταγμένα κάτω από το κρεβάτι, όπου πλάγιαζε ο πόθος και το πάθος. Σαν να πουλάς μια ζωή. Σαν να αγοράζεις μια φορεμένη ζωή. Σαν να ζεις μη αυθεντικά, ή μήπως πιο πλούσια; Η απόχρωση μοιάζει με τη διάθεση της ψυχής να απαλύνει την ταύτισή της με την απόλυτη δυστυχία. Ναι, η φτώχεια μπορεί να είναι συναισθηματικά πιο πλούσια, αλλά είναι δυστυχία, είναι πόνος χωρίς δράμι χαράς. Θυμήθηκα τις χρυσοσκονισμένες γόβες στιλέτο του Γουόρχολ, ύστερα τα παπούτσια του Βαν Γκογκ, μετά τα παπούτσια εργασίας του Φλόιντ Μπάροουζ. Θυμήθηκα εκείνη τη γυναίκα που «εκτίμησε» την αξία του άντρα, που καθόταν απέναντί της, κοιτώντας τα παπούτσια και όχι τα μάτια του. Όπως «Ένα πρωί η Γκρέκα Χέρσκοβιτς κοίταξε τα παπούτσια του άντρα της και συνειδητοποίησε, με συνταρακτική βεβαιότητα, ότι ήταν έτοιμη να τον εγκαταλείψει» (Ρεμπέκα Μίλερ). Η πλήρης επικράτηση του φαίνεσθαι και, συγχρόνως, ο μαρασμός της εσωτερικότητας. Μόνο που ο πολιτισμός της εικόνας (του εμφαίνεσθαι και της ορατότητας) ο αμερικανικό τρόπος ως τέχνη και ζωή «τρίζει» σαν το χρηματοπιστωτικό του σύστημα. Ο «μαζάνθρωπος», αυτό το γλιτσερό καταναλωτικό έκζεμα λιώνει σαν το σαλιγκάρι στο αλάτι.

Η Αντιγόνη

Μίσος, μισεροί, ανθρώπινα μισάδια, που βρίσκουν νόημα και λόγο ύπαρξης στην κάθεξη του άλλου. Φανατικά ανθρωποειδή που σκορπίζουν το θάνατο για τη δόξα της πίστης τους. Η πίστη, όμως, που έχει ανάγκη το θάνατο για να υπάρξει, που θεωρεί ότι ορισμένοι άνθρωποι είναι περιττοί, είναι τουλάχιστον απάνθρωπη, είναι φασιστική. Μιλώ για τους φονταμενταλιστές τρομοκράτες που μακέλεψαν τη Βομβάη. Κι όμως η κορυφαία αντιστασιακή ενέργεια από καταβολής ανθρώπου στηριζόταν στην Αγάπη. «Δεν γεννήθηκα για να ζήσω μες στο μίσος αλλά για να μοιράζομαι την αγάπη» έλεγε η Αντιγόνη του Σοφοκλή. Πέρα κι απ’ αυτό, μισερή είναι και η διάκριση των θυμάτων ανάλογα με την εθνικότητα. Για τους δικούς τους ενδιαφέρονταν οι Βρετανοί, οι Γάλλοι, οι Έλληνες, όλοι. Ως εάν οι Γάλλοι να έχουν μεγαλύτερη αξία από τους άλλους 150, μπορεί και παραπάνω, νεκρούς της Βομβάης. Μόνο που οι ίδιοι οι Γάλλοι(ως παράδειγμα αναφέρονται), αυτοί που αγωνιούν για μερικούς από τους εγκλωβισμένους συμπατριώτες τους, μένουν εντελώς αδιάφοροι για τους 265 νεκρούς άστεγους στην πολιτισμένη χώρα τους. Χθες, άλλος ένας ακόμα Γάλλος άστεγος πέθανε. Και η «δολοφονία» συνεχίζεται. Μόνο που εδώ ο τρομοκράτης είναι αφανής, αόρατος. Το ίδιο αόρατοι είναι και οι άστεγοι. Δεν έχουν όνομα. Είναι απλώς ένας αριθμός ανθρώπων χωρίς στέγη. Και σκέφτεσαι, ποιος είναι χειρότερο, το ορατό μίσος ή αδιαφορία; Γι’ αυτό λέω ότι η τρομοκρατία των φονταμενταλιστών μουσουλμάνων έχει την ίδια φύτρα με την εκλεπτυσμένη «τρομοκρατία» του περίφημου δυτικού πολιτισμού που σκοτώνει μέσω της ανεργίας, της έλλειψης στέγης και της πείνας(Τζων Γκρέι). Και οι δύο τρομοκρατίες είναι τα δίδυμα της δυτικής νεωτερικότητας, τα αντικριστά κάτοπτρα ενός πολιτισμού του θανάτου. Υπάρξει έξοδος από αυτό το φαύλο κύκλο του αίματος; Υπάρχει. Είναι η αντίσταση με τον τρόπο της Αντιγόνης. Μια ανυπακοή που αρνιέται το μίσος, τασσόμενη σταθερά υπέρ μιας αγάπης που μοιράζεται.

Περί ευαισθησίας

Ναι, «για να αντιληφθούμε σωστά, πρέπει να αισθανθούμε» (Ίγκλετον). Αλλά πως θα αισθανθούμε σωστά για να αντιληφθούμε σωστά; Αρκεί να αισθάνεται κανείς; Αν είναι έτσι, πως εξηγείται ότι ο βασανιστής ναζί αφού σκότωνε γύριζε στο σπίτι του, όπου χάιδευε με τρυφερότητα και αγάπη τα παιδιά του; Αρκεί η χριστιανική συμπόνια που αναλώνεται σε μια ατομική και ad hoc φιλανθρωπία; Στην Αμερική και οι Δημοκρατικοί και οι Ρεπουμπλικάνοι είναι ευαίσθητοι. Μόνο που οι πρώτοι σκέφτονται τους φτωχούς μέσω του κράτους πρόνοιας και οι δεύτεροι μέσω της φιλανθρωπίας. Συνεπώς, αλλιώς αισθάνονται οι μεν και αλλιώς οι δε, αλλά αισθάνονται. Που οφείλεται αυτή η διαφορά του αισθάνεσθαι; Για να αισθανθούμε σωστά απαιτείται μόνο αυτό που ο Κορνήλιος Καστοριάδης αποκαλεί πνευματική και «συναισθηματική καλλιέργεια»; Μα και ο ποιητής και ο λογοτέχνης αισθάνονται, αλλά είναι άλλο να προσανατολίζει κανείς την ευαισθησία του στην αριστοκρατική ανία της Μαντάμ Μποβαρύ κι άλλο στα πάθη και τη δυστυχία των φτωχών. Στην πρώτη περίπτωση έχουμε την έκφραση της ψυχής των «πάνω», οπότε η λογο-τεχνία δεν είναι παρά μία τεχνο-λογία της εξουσίας, η οποία, σε περιόδους οικονομικής ευμάρειας, κάνει τους «κάτω» να ονειρεύονται τη ζωή των «πάνω». Άρα, η λογοτεχνία δεν είναι άμοιρη πολιτικών συνεπειών είτε όταν γεφυρώνει τις ρωγμές των κοινωνικών αντιθέσεων είτε όταν τις κάνει πιο ορατές. Ποιο είναι το όφελος αυτής της ορατότητας; Η δημιουργία ενοχής σε κάποιους από τους «πάνω» αλλά και η δημιουργία αγανάκτησης στους πιο καλλιεργημένους από τους «κάτω» (άποψη Σαρτρ). Ποιος όμως από τους σημερινούς δημιουργούς λειτουργεί έτσι; Ποιος από τους Έλληνες διανοούμενους, απ’ αυτούς που δόξαζαν τον τρίτο δρόμο του Μπλερ, θα βγει να μιλήσει για το λάθος του αλλά και για την ανάγκη ανακατανομής του πλούτου; Ποιος θα υπερασπιστεί την επιστροφή στην κοινωνική δικαιοσύνη του New Labour και στη φορολογία των πλούσιων(από 40 στο 45%); Ποιος θα βγει να πει ότι την κρίση πρέπει να την πληρώσουν αυτή που κέρδισαν και οδήγησαν σ’ αυτή; Σοκ στη Βρετανία, σοκ και στην Ελλάδα. Πάντα, όταν μιλάμε συγκεκριμένα, η μάσκα της ευαισθησίας πέφτει.

Ρατσισμός

Προχθές,, συνέβη στον Άγιο Παντελεήμονα η πρώτη σύγκρουση, ο πρώτος «εμφύλιος των κάτω» με τους μετανάστες και τους αντιεξουσιαστές(Έλληνες) από τη μια και τους Έλληνες κατοίκους και τους χρυσαυγίτες(Έλληνες) από την άλλη. Εκ πρώτης όψεως έχουμε δύο πολιτικά μορφώματα που οικειοποιούνται τη μία ή την άλλη πλευρά, προσπαθώντας να επιβάλλουν τη δική τους λύση στη σοβούσα κοινωνική σύγκρουση. Αλλά που οφείλεται η σύγκρουση; Οι Έλληνες είναι χαμηλόμισθοι ή χαμηλοσυνταξιούχοι, αλλά είναι ενταγμένοι στην κοινωνία, αντίθετα οι μετανάστες είναι οι «αποκλεισμένοι», οι «απ’ έξω», αυτοί που «δεν χωρούν πουθενά», διεκδικώντας το χώρο τους στην κοινωνία, χωρίς πολλές φορές να έχουν να διαθέσουν για να ζήσουν κανένα άλλο κεφάλαιο εκτός από το ίδιο τους το σώμα(γι’ αυτό και η εγκληματικότητα, εκπόρνευση κ.ά.). Το αίτημα ένταξης από την πλευρά των μεταναστών γίνεται στο όνομα της καθολικής αρχής της ηθικής ισότητας. Αντίθετα, οι Έλληνες (κάτοικοι και φασίστες) αρνούνται την ισότητα αυτή, καθώς ανατρέπει την «καθαρότητα» του κοινωνικού χώρου και των ίδιων ως πολιτισμικών υποκειμένων μιας εθνικής ιδέας. Εξ ου και το βραχυκύκλωμα. Το αν το βραχυκύκλωμα θα προκαλέσει κοινωνικό μπλακ άουτ ή μια νέα εξισορροπιστική διευθέτηση ή όχι εξαρτάται από την ένταση της σύγκρουσης και τις διάφορες κεντρικές πολιτικές εκτόνωσης. Με άλλα λόγια, τα προχθεσινά επεισόδια ήταν μία περιορισμένη «συσκότιση» που εκτονώνει το μπλακ άουτ ενός γενικευμένου ρατσισμού που είναι πλέον πραγματικότητα στην ελληνική κοινωνία. Γιατί, όμως, οι αντιεξουσιαστές είναι υπέρ των μεταναστών; Επειδή δεν ευθύνονται οι τελευταίοι για την κατάστασή τους αλλά και λόγω της παραδοσιακής ουμανιστικής ιδέας σύμφωνα με την οποία, αν η επίσημη καθολικότητα ερείδεται στην εξαίρεση και τον αποκλεισμό, η ριζική καθολικότητα, αυτή που είναι αποκλεισμένη από την κυρίαρχη τάξη πραγμάτων, είναι ο φορέας της αληθινής «μαχόμενης» καθολικότητας και της συμπερίληψης όλων των «εκτός των τειχών». Η τελευταία εκφράζει το δημοκρατικό Όλον, ένα γενικό συμφέρον χωρίς αποκλεισμούς, σε αντίθεση με τους γηγενείς και τους φασίστες συμμάχους τους που εκφράζουν μόνο τα ιδιαίτερα συμφέροντά τους.

Αριστερός χριστιανισμός

«Οι αριστεροί πιστεύουν στο Θεό περισσότερο από τους δεξιούς». Τάδε έφη ο αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος. Είναι άγνωστο με ποια κριτήρια «μετράει» την πίστη ο μακαριώτατος. Αλλά αν ο κ. Ιερώνυμος θεωρεί, όπως οι αριστεροί, ότι ο Θεός είναι της Αγάπης και της Συμπόνιας και όχι της Δύναμης όπως πιστεύουν οι δεξιοί τότε δεν είναι ότι οι αριστεροί πιστεύουν περισσότερο, αλλά ότι ο αρχιεπίσκοπος ή είναι ένας «αριστερός χριστιανός» ή συντάσσεται με την άποψη του Σλαβόι Ζίζεκ. Ο τελευταίος προτείνει την απελευθέρωση της εγελιανής (και λακανικής) διάστασης του χριστιανισμού, εγκαταλείποντας «το κέλυφος της θεσμικής του οργάνωσης. «Είτε αφήνουμε στην άκρη τη θρησκευτική μορφή είτε διατηρούμε τη μορφή, αλλά χάνουμε την ουσία», λέει ο φιλόσοφος. Με άλλα λόγια είτε αφήνουμε στην άκρη την χυδαία «εκκοσμίκευση» τύπου Εφραίμ αλλά και την Εκκλησία ως εξουσιαστική γραφειοκρατική δομή είτε χάνουμε το περιεχόμενο του χριστιανικού μηνύματος. Το σπάσιμο του κελύφους, η διάλυση της θεσμικής οργάνωσης είναι «η ύστατη ηρωική χειρονομία που περιμένει το Χριστιανισμό: προκειμένου να σώσει το θησαυρό του, πρέπει να θυσιάσει τον εαυτό του- σαν τον Χριστό, που έπρεπε να πεθάνει για να μπορέσει να αναδυθεί ο Χριστιανισμός». Υπ’ αυτή την οπτική, η Εκκλησία μπορεί να «χαρίσει» την τεράστια περιουσία της. Ο Ζίζεκ, πάντως, ως ακραιφνής εγελιανός εκκεινεί από την αντιστροφή της πρώτης θέσης για τη φιλοσοφία της ιστορίας του Βάλτερ Μπένγιαμιν: «Η μαριονέτα που ονομάζεται ‘’θεολογία’’ είναι σε θέση να κερδίζει πάντα. Μπορεί εύκολα να αντιμετωπίσει οποιονδήποτε, αρκεί να εξασφαλίσει τις υπηρεσίες του ιστορικού υλισμού, ο οποίος σήμερα, όπως ξέρουμε, έχει ρυτιδωθεί και αναγκάζεται να κρύβεται». Το θέμα, συνεπώς, δεν είναι μια κάποια πίστη, μια «ανεσταλμένη» ιδιωτική πίστη, αλλά η πίστη ως «ορισμένη ριζική εμπειρία», ως η «ικανότητα να ανοίξεις τον εαυτό σου σε μια ορισμένη ανήκουστη διάσταση, με τον τρόπο που το άνοιγμά μας στη ριζική Ετερότητα μας επιτρέπει να υιοθετήσουμε μια συγκεκριμένη ηθική στάση, να βιώσουμε μια μορφή απόλαυσης που θα μας συγκλονίσει…». Υπ’ αυτή την οπτική μόνο μπορούμε να καταλάβουμε γιατί ένας αριστερός μπορεί να πιστεύει περισσότερο στο Θεό!

Πρόταση

Η πτώση της κατανάλωσης στις ΗΠΑ έχει σπάσει όλα τα ιστορικά ρεκόρ. Ο αποπληθωρισμός είναι το νέο φάντασμα που απειλεί την κοινωνία της κατανάλωσης και την παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία. Εντούτοις, κανένα αντίπαλο «φάντασμα» δεν φαίνεται στον ορίζοντα. Η στρατηγική του καπιταλισμού, που, περνώντας από το στάδιο της παραγωγής σ’ αυτό της κατανάλωσης, οικειοποιήθηκε την απόλαυση αντί να την αποκλείει και χρησιμοποίησε για πρώτη φορά τις ανθρώπινες ορμές και επιθυμίες ως κινητήρες ανάπτυξης της οικονομίας, πνέει τα λοίσθια. Η καταναλωτική κοινωνία και η αντίληψη ότι μπορούμε να μετέχουμε της ευτυχίας αγοράζοντας αντικείμενα στις υπεραγορές-ναούς, ότι μπορούμε να είμαστε οι κυρίαρχοι του πεπρωμένου μας και των ηδονών μας, αφού μπορούμε να τις παράγουμε, να τις έχουμε και να τις επιδεικνύουμε κατά το δοκούν, αυτό το οικονομικό και κοινωνικό μοντέλο της θεσμισμένης, καταναγκαστικής «ευτυχίας» καταρρέει. Μαζί συντρίβεται και ο μύθος της συμβολικής ισότητας, αυτής της δανεικής ισότητας που παρά τις τεράστιες οικονομικές ανισότητες, κατάφερνε να τις αποκρύπτει, δημιουργώντας στους «κάτω» την πεποίθηση ότι μπορούν όλοι, ακόμη κι αυτοί, να λάβουν μέρισμα από την παραγόμενη ευτυχία. Αποκαλύπτεται πλέον η μεγάλη μπλόφα των σύγχρονων καταναλωτικών κοινωνιών, η «λευκή μαγεία» απόκρυψης της πραγματικότητας και η οικουμενική δήθεν δημοκρατική ιδεολογία, η οποία στην πραγματικότητα καλύπτει την απούσα δημοκρατία και την ανεύρετη ισότητα. Παρόλα αυτά, κανείς δεν μιλάει για τον άγονο πραγματισμό της τρέχουσας καταναλωτικής ευδαιμονίας, που απέκλεισε την ανθρωπιστική σοφία και τους όρους της, κανείς δεν αναδεικνύει το κριτικό υποκείμενο και την επανασύνδεση της ικανοποίησης με την πολιτική δράση, με το γενικό καλό, με το Εμείς, με τη συναισθηματική ανάπτυξη, την πνευματική καλλιέργεια και τη φιλία· κανείς δεν λέει ότι στη θέση της εκπεσούσης ιδεολογίας της ατομικής ηδονής πρέπει να ανακαλύψουμε εκ νέου και να προτείνουμε τη χαρά της κοινής πράξης. Αλλιώς, το 68% των εργαζομένων που βρίσκονται εκτός των συνδικάτων θα γίνει 100%.

HOMO AMERICANUS

Tο βιβλιοπωλείο ΣYΓXPONH EKΦPAΣH(Λιβαδειά)
και οι EKΔOΣEIΣ KAΣTANIΩTH
με αφορμή την έκδοση του βιβλίου
H O M O A M E R I C A N U S
σας προσκαλούν σε εκδήλωση με θέμα
TA XAPAKTHPIΣTIKA THΣ AMEPIKANIKHΣ IΔIAITEPOTHTAΣ
τη Δευτέρα 24 Nοεμβρίου 2008 και ώρα 8.15 μ.μ.
στο χώρο του βιβλιοπωλείου.
Θα μιλήσει ο ΓIΩPΓOΣ ΠAΠAΣΩTHPIOY, συγγραφέας του βιβλίου.
Bιβλιοπωλείο ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΦΡΑΣΗ

G20

Είναι γνωστή η ρήση πως "όταν τα βουβάλια παλεύουν στο βάλτο την πληρώνουν τα βατράχια". Αυτό μάλλον θα ισχύσει και στην παρούσα συγκυρία, όπου ο βάλτος είναι η μεγάλη κρίση, βουβάλια οι μεγάλες χώρες-οικονομίες του πλανήτη και βατράχια οι μικρές και φτωχές χώρες αλλά και οι «κάτω». Ας δούμε όμως τα γεγονότα εντεύθεν ή πέραν της θυμόσοφης λαϊκής μεταφοράς. Προχθές, έγινε η συνάντηση στην Ουάσινγκτον της G20 με σκοπό την αντιμετώπιση της κρίσης. Οι φιλοδοξίες του Γκόρντον Μπράουν για ένα νέο Bretton Woods (η συμφωνία του 1944 για τους κανόνες του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού παιγνίου) δεν φαίνεται να ευοδώνονται. Ομοίως, διαψεύσθηκε και ο Σαρκοζί που έβλεπε τη συνάντηση ως ευκαιρία για την αναθεώρηση της αρχιτεκτονικής του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος και την είσοδο της παγκόσμιας οικονομίας στην περίοδο του «ρυθμισμένου καπιταλισμού». Και τούτο γιατί οι ΗΠΑ αρνούνται τη δημιουργία συστήματος πέδησης (φρένων) στα κερδοσκοπικά κεφάλαια. Δεν είναι χωρίς σημασία η μη συμμετοχή του νέου προέδρου των ΗΠΑ, Μπάρακ Ομπάμα στη συνάντηση, με το πρόσχημα ότι οι ΗΠΑ έχουν ένα πρόεδρο! Γενικά, η αμερικανική πολιτική ηγεσία σε διακομματικό επίπεδο απορρίπτει την πρόταση των Ευρωπαίων για τη δημιουργία υπερεθνικών κανόνων και ελεγκτικών μηχανισμών. Αλλά και οι Ευρωπαίοι με προεξάρχουσα την καγκελάρια Μέρκελ δεν συμφώνησαν για το μέγεθος της επιθυμητής διεθνούς ρύθμισης, υποχωρώντας τελικά στα εθνικά όρια για την αντιμετώπιση της κρίσης (ο καθένας μόνος του). Με άλλα λόγια, το παιγνίδι που παίζεται αυτή τη στιγμή μεταξύ των διεθνών παικτών είναι οι θέσεις τους στο νέο διεθνή συσχετισμό. Οι ΗΠΑ αρνούνται να απολέσουν την ηγεμονία τους και τον σχεδόν αποκλειστικό έλεγχο των διεθνών θεσμών, όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Οι Ευρωπαίοι, όπως είδαμε, επιθυμούν νέες ρυθμίσεις και ελεγκτικές αρχές. Η Ουάσινγκτον δεν το θέλει και θεωρεί, πως οι χώρες της Ευρώπης(αντιμετωπίζονται ξεχωριστά και όχι ως ΕΕ) έχουν μεγαλύτερη «φωνή» στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο από το οικονομικό τους βάρος. Η Κίνα από την οποία ζητείται μεγαλύτερη οικονομική συνδρομή στο ΔΝΤ (Γκ. Μπράουν) ζητάει ευλόγως να έχει κι αυτή «φωνή» εντός του θεσμού. Τελικά, θα έχουμε μία συμμαχία ΗΠΑ-Κίνας, δεδομένης και της στήριξης σήμερα της αμερικανικής οικονομίας από την Κίνα, και αντιπαράθεση Ουάσινγκτον-Βρυξελλών; Αυτό μένει να το δούμε. Τα πράγματα θα αποσαφηνιστούν μετά από 100 μέρες όταν θα γίνει κατά πάσα πιθανότητα η νέα συνάντηση με τη συμμετοχή του νέου προέδρου των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα. Εν τω μεταξύ, όλοι οι άλλοι, οι εργαζόμενοι όλων των χωρών του κόσμου και οι μικρές οικονομίες θα βρίσκονται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας περιμένοντας το παγκόσμιο κατεστημένο να αποφασίσει αν θα έχουμε «νεοφιλελεύθερο» ή «ρυθμισμένο καπιταλισμό»!

Χαμαιλέοντες

Είναι με όλους: Με τον Μπους και την στρατιωτική εισβολή στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ, υπέρ του Κλίντον και των βομβαρδισμών στην πρώην Γιουγκοσλαβία, υπέρ του σχεδίου Ανάν και προπάντων υπέρ του λιγότερου κράτους και της νεοφιλελεύθερης αντίληψης της απορύθμισης των αγορών, αφού αυτές σύμφωνα με τη λογική τους μπορούν να αυτορυθμίζονται. Τώρα που οι αγορές καταρρέουν και μεσούσης της τρομερής διεθνούς οικονομικής κρίσης, οι εντόπιοι νεοφιλελεύθεροι «χαμαιλέοντες» οικειοποιήθηκαν το χρώμα του… Ομπάμα. Αναμενόμενο. Εξάλλου, όλα τα κρίνουν εκ του αποτελέσματος. Και ο Ομπάμα νίκησε! Οφείλουμε, πάντως, να τους αναγνωρίσουμε πως δεν είναι καθόλου ρατσιστές. Δεν τους ενδιαφέρει αν «η γάτα είναι άσπρη ή μαύρη», αρκεί να κάνουν τη δουλειά. Ποια δουλειά όμως, και για ποιόν; Θα αφήσουν τον Ομπάμα να προβεί σε μέτρα ανακούφισης των «κάτω» οι «conservateurs fiscaux» και η πανίσχυρη ομάδα του δημοκρατικού κόμματος, οι περίφημοι «Blue Dogs» (με 60 αντιπροσώπους στο Κογκρέσο), που ακούνε κοινωνική πολιτική και βγάζουν φλύκταινες; Το τεράστιο δημόσιο έλλειμμα των ΗΠΑ ποια περιθώρια δίνει στο νέο πρόεδρο για κοινωνικές μεταρρυθμίσεις και ενίσχυση του κράτους πρόνοιας; Θα μπορέσει η νέα ηγεσία του Λευκού Οίκου να αντιμετωπίσει το «τεστ» μιας πρωτοφανούς διεθνούς κρίσης, που προέβλεψε ο αντιπρόεδρος Μπάιντεν για τους πρώτους μήνες της θητείας του Ομπάμα (κάτι τέτοιο συνέβη και με τον Κέννεντυ τον Οκτώβριο του 1962); Ή θα ανακρούσει πρύμναν, ισχυριζόμενος σαν εκείνον τον ανεκδιήγητο εκπρόσωπο της δικής μας ΔΕΗ ότι παρέχει ηλεκτρικό ρεύμα με τιμολόγια κάτω του κόστους στις επιχειρήσεις, επειδή κάτι ανάλογο κάνει και με τους πολύτεκνους; Όλα, συνεπώς, παίζονται, όλα είναι υπόθεση συσχετισμού δυνάμεων. Και οι «κάτω», αυτοί που θα έπρεπε να είναι στους δρόμους και να διεκδικούν τα δικαιώματά τους, γέρνοντας την πλάστιγγα, έχουν μαρμαρώσει σαν τη νάγια την ορχούμενη μπροστά στη πολλαπλασιασμένη από τα μίντια σαγήνη του νέου προέδρου.

Ομπαμανια

Υστερία. Παραλήρημα. Όποιος στην Ελλάδα τολμήσει να έχει επιφυλάξεις για τον Ομπάμα, όποιος αμφισβητεί το θέαμα, το τεραστίων διαστάσεων τηλεοπτικό σόου και για να κρίνει περιμένει την πολιτική πράξη του νέου προέδρου των ΗΠΑ, ε, αυτός είναι με την… Παπαρήγα. Δεν ξέρω πως σκέφτεται η Παπαρήγα, αλλά όποιος τολμά να αμφισβητεί τον δυαδικό τρόπο του σκέπτεσθαι(το ένα και το μηδέν του κομπιούτερ), τον μανιχαϊστικό τρόπο σκέψης (μανιχαϊστής είναι αυτός που κινείται στο δίπολο «μαύρο-άσπρο», «καλό-κακό», αυτός που χθες έλεγε «κακό» ή τρελό τον Μπους και σήμερα «καλό» τον Ομπάμα), αυτός σήμερα δέχεται τα πυρά των φανατικών του ανορθολογισμού. Ε, λοιπόν, οι Αμερικανοί, όχι όλοι αλλά πολλοί, είναι τουλάχιστον λιγότερο φανατικοί από τους Έλληνες (αυτούς που είναι άλλοτε εκσυγχρονιστές, δηλαδή τυφλά υποτακτικοί, και άλλοτε τυφλά αντι-αμερικανοί). Ιδού το πρώτο παράδειγμα: «Να περάσουμε από την ελπίδα στην εμπιστοσύνη» λέει ένας 60χρονος Αμερικανός, φανατικός οπαδός του Ομπάμα, «να δούμε τι μπορεί να κάνει, και να δούμε πως θα τηρήσει τις υποσχέσεις του». Να η επιφύλαξη, η αναμονή της πολιτικής πράξης, ο ορθολογικός παρά τον συναισθηματισμό τρόπο σκέψης. Θέλετε κι άλλο ένα παράδειγμα; Στην πρώτη σελίδα της δωρεάν εφημερίδας(Salvation) των φοιτητών του φημισμένου πανεπιστημίου Γέιλ από το οποίο πέρασε και ο Ομπάμα, υπάρχει μία ολοσέλιδη φωτογραφία του Ιησού με το πρόσωπο του… Μπάρακ Ομπάμα και λεζάντα: I am the way, the Truth and the Light (Εγώ ειμί η Οδός, η Αλήθεια και το Φως)! Ειρωνικό ή όχι το σχόλιο καταδεικνύει το πρόβλημα, τη μεταφυσική δηλαδή διάσταση της μεσιανικής υπερπροσδοκίας που έχει επενδυθεί στον αφροαμερικανό πρόεδρο των ΗΠΑ. Αλλά στην Ελλάδα αυτοί που «χάρηκαν» με… ιερό φανατισμό για το τέλος της εποχής Μπους, παραδόξως σκέφτονται σαν τον Μπους!

Εικονική ελπίδα

Ούτε ο Μπους είναι τρελός ούτε ο Ομπάμα άγιος. Όσο ο Μπους ήταν κατασκευασμένος δαίμονας άλλο τόσο είναι και ο Ομπάμα άγιος(θετική δαιμονοποίηση). Είναι χαρισματικός, είναι γοητευτικός, «είναι ποιητής» (Τόνι Μόρρισον), ένας που εμπνέει και κινητοποιεί τα πλήθη (όχι με ιδέες και προτάσεις αλλά με εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια), προς τα πού, όμως, εμπνέει και κινητοποιεί; Ως γνωστόν και οι φασίστες γοήτευαν και κινητοποιούσαν τα πλήθη μέσω της γητιάς της ρητορικής τους. Γι’ αυτό πρέπει να περιμένουμε την πολιτική πράξη του νέου προέδρου των ΗΠΑ για να αποφανθούμε. Προς το παρόν και αποκωδικοποιώντας μπορούμε να πούμε ότι ο Ομπάμα πιστεύει στη «θεϊκή εύνοια» προς τον αμερικανικό λαό (εκλεκτός λαός). Συνεπώς «Το όνειρο των προγόνων είναι ζωντανό» για την αλλαγή του κόσμου! Είπε, επίσης, ότι η εκλογή του είναι απάντηση σε όσους «αμφισβητούν τη δύναμη της δημοκρατίας μας». Όμως, πόσα χρήματα χρειάστηκε η εκλογή του; Από πού τα άντλησε; Γιατί ο Μέηλερ, ο Τσόμσκι ακόμη και ο Κρούγκμαν, ένας άνθρωπος του κατεστημένου, μιλούν για εκφασισμό των ΗΠΑ; Υπάρχει ένα δίκτυο θεσμών(«με οσμή μαφίας» Κρούγκμαν)- μέσα ενημέρωσης, πανεπιστήμια, κράτος, κόμματα- που κανοναρχούνται από λίγους ανθρώπους και μέσω των οποίων «αμείβονται οι νομιμόφρονες και τιμωρούνται οι διαφωνούντες» και προμηθεύουν στους υπάκουους πολιτικούς, τους απαραίτητους πόρους για να κερδίσουν τις εκλογές. Ο Ομπάμα ανήκει ή όχι στους υπάκουους; Ο νεοκλεγείς πρόεδρος των ΗΠΑ μίλησε για «επανίδρυση του έθνους», ότι «δεν είμαστε απλώς μία συλλογή ανθρώπων», αλήθεια πως θα γίνει αυτό; Με βάση ποια ιδέα και ποια εμπνέουσα αξία; Επιπλέον, ποιοι είναι οι «νέοι εχθροί» που «θέλουν να διαλύσουν τον κόσμο» και τους οποίους «εμείς θα τους νικήσουμε»; Δυστυχώς, όλα τα στοιχεία του λόγου του Ομπάμα είναι διαπιστωτικά της βαθιάς οικονομικής, πολιτικής, κοινωνικής και εθνικής κρίσης των ΗΠΑ, αλλά η συνταγή είναι παραδοσιακή, αυτοκρατορική και γι’ αυτό επικίνδυνη. Εξάλλου, το πολιτικό πλαίσιο των κινήσεών του δεν διαμορφώνεται από τον ίδιο αλλά από τους χρηματοδότες του.

Γιατί Ομπάμα;

Γιατί οι ΗΠΑ χρειάζονται έναν πρόεδρο σαν τον Ομπάμα; Τι νέο θα κομίσει ο αφροαμερικανός πρόεδρος στη χειμαζόμενη από την οικονομική, κοινωνική και πολιτική (ως ηγεμονική δύναμη) κρίση Αμερική; Ήδη ο μύθος Ομπάμα έχει γοητεύσει τον κόσμο ολόκληρο (Ομπαμανία) και εκ προοιμίου καλύπτει τις ρωγμές της εικόνας των ΗΠΑ. Το γεγονός ότι ένας αφροαμερικανός θα είναι ένοικος του Λευκού Οίκου παρουσιάζεται ως η μεγάλη δύναμη της αμερικανικής δημοκρατίας και κοινωνίας που μπορεί να βρίσκει λύσεις (στο αμπαλάζ, βέβαια, στο μύθο και όχι στην ουσία της πολιτικής). Θυμίζουμε, πάντως, ότι ο ρατσισμός στις ΗΠΑ είναι ένα σύνθετο σύστημα συμπεριλήψεων και αποκλεισμών (εθνοτικών, φυλετικών, θρησκευτικών, πολιτικών). Μάλιστα, πριν μισό περίπου αιώνα, ο Κέννεντυ ήταν ο πρώτος και τελευταίος καθολικός πρόεδρος. Η εκλογή του ήταν μια επανάσταση γιατί οι προτεστάντες προτιμούσαν «να παραδώσουν τη χώρα στους κομμουνιστές παρά στους καθολικούς»!
Όμως, ο μύθος και οι ψευδαισθήσεις τις οποίες μέμφεται ο Τσόμσκι δεν είναι άνευ σημασίας στην Αμερική, αντιθέτως. Η αμερικανική «πολύ-πίστη»(εκλεκτός λαός, καταναλωτικό όνειρο-εικόνα, θετικισμός γραμμικής προόδου, λατρεία νέων τεχνολογιών, Ομοσπονδιακό Σύνταγμα), χρειάζεται πάντα νέους θεούς(καλτ πρόσωπα όπως ο Ομπάμα). Συνεπώς, ο αφροαμερικανός μπορεί να μην διαφοροποιείται ουσιαστικά από τον Μακέην, όμως μπορεί να συστήσει το «νέο πακέτο» των ΗΠΑ στο εξωτερικό και να δημιουργήσει μια νέα ενοποιό και κινητοποιό «εμπνέουσα αξία» (Ρ. Ρόρτυ) στο εσωτερικό. Και τούτο γιατί η ηγεμονική εικόνα των ΗΠΑ στον κόσμο (η καλύτερη δημοκρατία, οικονομία και πολιτισμός) αφού «εξάγεται», επιστρέφει και τροφοδοτεί τον αμερικάνικο εθνικισμό (αμερικανισμό), λειτουργώντας ως η «σως» που δένει και συνέχει την πολυπολιτισμική αμερικανική κοινωνία, αυτήν την πολυεθνική ομοσπονδιακή «σαλάτα». Αλλά στη δεδομένη συγκυρία του θαμπώματος του πολιτισμικού (και οικονομικού) αμερικανικού προτύπου, η προσπάθεια κατάκτησης της πρότερης θέσης των ΗΠΑ με την «εξαγωγή δημοκρατίας» και την πεποίθηση ότι το δικό τους δημοκρατικό σύστημα είναι το καλύτερο (Ομπάμα: «Θα αλλάξουμε τον κόσμο») είναι τερατωδώς αλαζονικό και φασιστικό (Ν. Μέηλερ: Η αντίληψη περί εξαγωγής της δημοκρατίας «μπορεί να ενθαρρύνει το φασισμό στις ΗΠΑ και στον κόσμο»). Ήδη ο Τσόμσκι μιλάει για στοιχεία φασισμού στην ίδια την κοινωνία.