Το χωριό Κωστακιοί

 Το χωριό Κωστακιοί έχει όνομα που συγκρατείται δύσκολα. Άλλοι το προφέρουν “κουστάκιι”, άλλοι “κωστακέους”, άλλοι “κωστάκη”, άλλοι “κουστακιούς” κ.ά. Εικάζεται ότι το όνομα Κωστακιοί προήλθε από το Κωστάκιοϊ, που σημαίνει το χωριό του Κώστα.

Ο Βρετανός διπλωμάτης και συγγραφέας Ουίλλιαμ Τέρνερ που επισκέφτηκε το χωριό το 1813 σημειώνει: “Μετά από δύο χιλιόμετρα..., ήρθαμε σε ένα άλλο χωριό με το όνομα Κουστακιούζ(Kustakyuse), το οποίο ήταν το πιο καθαρό, το πιο όμορφο, και ίσως να μην πω, το πιο αγγλικό, που είδα από τότε που έφυγα από τη χώρα μου. Τα σπίτια (περίπου σαράντα τον αριθμό) είχαν καλό μέγεθος και ήταν ασβεστωμένα, το καθένα με έναν μικρό περιφραγμένο κήπο, όπου καλλιεργούσαν σταφύλια, τομάτες, ροδάκινα κ.λπ.. Οι γυναίκες εργάζονταν και τα παιδιά έπαιζαν μπροστά στην πόρτα. Η εκκλησία ήταν όμορφη, και καθώς χτυπούσε η καμπάνα(ένας σπάνιος ήχος στην Τουρκία όπου απαγορεύονται), όταν πέρασα, όλα φαινόταν να συνωμοτούν για να μου δώσουν ιδέες για χαρά.”(Journal of a Tour in the Levant, William Turner, 1820). Επίσης, σε γράμμα του πατριάρχη Ιερεμία Α αναφέρεται: “Έν έτει άπο Χρίστον αχό [1670], λέγει τοΰτο, τον μηναν τον Οκτώβριον ήλθεν ο Ευγένιος ιερομόναχος άπο τους Κωστακέους είς το μοναστήριον είς την Καρακονησαΐαν(Κορωνησία) καί άνήγειρεν αυτήν, καί έκτισε τά κελλία καί έσυμμάζωξε μονάχους καί ιερομονάχους.», (Ανέκδοτον γράμμα του πατριάρχου Ιερεμίου του Α' περί της μονής Κορακονησίας, Ζακυθηνού Δ., Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντ. Σπουδών, τόμ. 13, 1937).

Οι Κωστακιοί είναι καμποχώρι του Δήμου Αρταίων με 2036 μόνιμους κατοίκους (απογραφή 2011), και απέχει από την πόλη περίπου 3 χιλιόμετρα.

Οι Κωστακιοί μαζί με τα υπόλοιπα χωριά του κάμπου βρίσκεται σε μια τοποθεσία η οποία κατά την αρχαιότητα είχε κατοικηθεί από τους Δρύοπες, ένα θεσπρωτικό φύλο, οι οποίοι εκδιώχθηκαν το 625 π.Χ. από τους Κορίνθιους. Τα ευρήματα που έφερε στην επιφάνεια η αρχαιολογική έρευνα, πιστοποιούν την ύπαρξη οικιστικών θέσεων στην γύρω περιοχή. Οι ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν στη θέση Παλαιοκκλήσι Κωστακιών(κοντά στο κάμπους του πανεπιστημίου), έφεραν στο φως ψηφιδωτό δάπεδο Ρωμαϊκής περιόδου.

Σύμφωνα με τα αρχεία της Βενετίας, μας γίνεται γνωστό ότι το έτος 1697, οι Κωστακιοί μαζί με πολλά άλλα χωριά της Άρτας, κατέβαλαν φόρο στην Βενετική διοίκηση με αντάλλαγμα την προστασία από τις επιδρομές των πειρατών. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Μανιάτη πειρατή Λιμπεράκη Γερακάρη, ο οποίος το 1696 λεηλάτησε την πόλη της Άρτας και τα καμποχώρια. Οι Αρτινοί έστειλαν επιστολή στον Δόγη της Βενετίας και τον ενημέρωσαν για την επιδρομή του Γερακάρη και ανάμεσα σε αυτούς που υπέγραψαν την επιστολή ήταν και ο ιερέας των Κωστακιών, Δημήτριος.

Ο Σπυρίδων Αραβαντινός («Ιστορία Αλή πασά του Τεπελενλή») αναφέρει ότι οι Κωστακιοί υπήρξαν τσιφλίκι του πασά των Ιωαννίνων, ο οποίος είχε στην κατοχή του το μεγαλύτερο μέρος του κάμπου. Σύμφωνα με τον Κων.Διαμαντή («Η Άρτα και τα περίχωρα αυτής κατά τους χρόνους της επανάστασης»), οι Κωστακιοί ήταν ένας σημαντικός οικισμός με 90 οικογένειες την περίοδο που ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση του 1821

Ο Παναγιώτης Αραβαντινός στο έργο του «Χρονογραφία της Ηπείρου» μας ενημερώνει ότι, με βάση τον κατάλογο της απογραφής του 1845, οι Κωστακιοί, από πλευρά ιδιοκτησίας, άνηκαν στην κατηγορία «μουατζέλι» και κατοικούσαν στο χωριό 46 χριστιανικές οικογένειες. Η έκθεση του Ρωσικού Υποπροξενείου Άρτας, το 1877, μας πληροφορεί ότι στους Κωστακιούς κατοικούσαν 117 χριστιανικές οικογένειες και το χωριό αποτελούσε ιδιοκτησία του Κ. Καραπάνου.

Αναφορά στο χωριό κάνει και ο Ιφικράτης Κοκκίδης στο έργο του «Οδοιπορικά Ηπείρου και Θεσσαλίας» που εξέδωσε το ελληνικό Υπουργείο Στρατιωτικών (Αθήνα 1880) και μας δίνει την πληροφορία ότι στο χωριό κατοικούσαν περίπου 400 άνθρωποι. Στο «Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης & Πρεβέζης» (εκδ.1884) του Σεραφείμ Ξενόπουλου, μητροπολίτη Άρτας, γίνεται αναφορά στους Κωστακιούς. Σύμφωνα με αυτή την πηγή, την εποχή της επίσκεψης του Μητροπολίτη Άρτας, στο χωριό διέμεναν περίπου 80 οικογένειες. Οι κάτοικοι εκκλησιάζονταν στο ναό του Αγίου Νικολάου(σημερινό νεκροταφείο), στο μετόχι της Παναγίας της Πορταΐτισσας των Ιβήρων, στο ναό του Αγίου Γεωργίου και στο παρεκκλήσι της Αγίας Βαρβάρας. Ο Ξενόπουλος μας πληροφορεί ακόμη ότι ένας κάτοικος των Κωστακιών, ο Χρηστάκης Ζυγούρης διετέλεσε προεστός του τμήματος Κάμπου το 1853. Ο Μητροπολίτης Άρτας αναφέρει επίσης ότι στο χωριό υπήρχε αλληλοδιδακτικό σχολείο όπου δίδασκε ένας δάσκαλος και φοιτούσαν 120 μαθητές, οι οποίοι μελετούσαν γεωγραφία, ιστορία, αριθμητική και θρησκευτικά.

Εξίσου σημαντική πηγή, είναι η Οθωμανική απογραφή του 1895 (Σαλναμές Ιωαννίνων για το οικονομικό έτος 1311[1895], έκδοση έβδομη). Σύμφωνα με το σχετικό οθωμανικό νόμο, που ίσχυε από το 1864, η πρωτογενής διαίρεση της αυτοκρατορίας ήταν το βιλαέτι («νομαρχία» ή «γενική διοίκηση»). Κάθε βιλαέτι χωριζόταν σε σαντζάκια και αυτά σε καζάδες. Σύμφωνa με αυτή την απογραφή, το χωριό ανήκε στον Καζά Λούρου, ο οποίος βρισκόταν στο σαντζάκι Πρεβέζης, το οποίο με τη σειρά του, ανήκε στο βιλαέτι Ιωαννίνων. Με βάση λοιπόν αυτή την απογραφή, στους Κωστακιούς κατοικούσαν 56 οικογένειες (χανέδες) με συνολικό πληθυσμό 283 άτομα (143 άνδρες, `40 γυναίκες).(Βικιπαιδεία)

Κατά τη διάρκεια του Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897, το χωριό απελευθερώθηκε προσωρινά. Αλλά η ήττα είχε ολέθρια αποτελέσματα. Mετά την υποχώρηση του ελληνικού στρατού «Αι εν Ηπείρω καταστροφαί εκ μέρους των Γκέκηδων και Νιζάμιδων είνε απερίγραπτοι. Τα χωρία Βλαχέρνα, Γρεμνίτσα, Καστακί(σ.σ. εννοεί Κωστακιοί), Ράχι, εγυμνώθησαν. Η κατάφυτος πεδιάς από Νεοχώρι μέχρι Λούρου ποταμού εσπαρμένη εκ σίτου εθερίσθη υπό των Τούρκων…», γράφει η εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ (19 Ιουλίου 1897).  

Για τα εγκλήματα Οθωμανών στρατιωτών στους Κωστακιούς και άλλα χωριά της Άρτας το 1897, διαβάζουμε στην εφημερίδα "Σωτηρία" (Μάιος 1897, αριθμός φύλλου 78) διαβάζουμε: "Οι Τούρκοι στρατιώται Ασισιανοί και εξ Αδριανουπόλεως ελθόντες και εις χωρίον Κωστάκη(σ.σ. εννοεί Κωστακιοί ή Κωστάκιοϊ) ημίσειαν ώραν απέχον γεφύρας Αράχθου διέπραξαν φρικώδη και ανεκδιήγητα τερατουργήματα, βία ησέλγησαν επί 19ετούς Αγγελικής Πιτσελή και επί 50ετούς Μαρίας Γ. Χήρας και επί παίδων Γ. Γκολέμπα, Δ. Λουκα, Β. Βούκα, Β.Β. Παντελά. Χθες πάλιν επετέθησαν κατ' απομενουσών εν χωρίω 20 γυναικών, αίτινες απέφυγαν ατίμωσιν διότι αντισταθέντων ανδρών εύρον ευκαιρίαν, καίτοι διωκόμεναι να κρυβώσιν εις ελώδη μέρη(σ.σ. κατέφυγαν στο βάλτο). Εκ τοιαύτης αποτυχίας, οργή θηρίων εστράφη κατ’ αντισταθέντων ους δεινώς εκακοποίησαν εξ ων Κούτσικας και Β. Παπαδημητρίου διατρέχουσιν έσχατον κίνδυνον. Διέρρηξαν θύρας ναών αγίου Γεωργίου και Νικολάου(σ.σ. είναι εκκλησίες στους Κωστακιούς) και αφού εσύλησαν αυτούς ίθραυσαν αγίας εικόνας και εβεβήλωσαν ιερά θυσιαστήρια διά περιττωμάτων. Διήρπασαν άπαντα ζωα και παν ότι περιείχε εν τις οικίαις πλησίων χωρίων, τριων τετάρτων απεχώντων. Εντευθεν δέκα ομοια ανθρωπόμορφα τέρατα ητίμασαν μόνην εκεί ευρισκομένην γυναίκα 15ετή παρθένον γυναικαδέλφην Δ. Σακογιάννη υπό ομματα 70ετούς πατρός της δαρέντος ανηλεώς προηγουμένως καί δεθεντος. Αμφότεροι διατρέχουσιν έσχατον κίνδυνον.” (Artinews.gr).

Στην ίδια εφημερίδα διαβάζουμε: "Ως επληροφορήθημεν μετά την συνομολόγησιν της ανακωχής, τα Τουρκικά της ’Ηπείρου στρατεύματα, αφού κατέστρεψαν σχεδόν όλα τα πλούσια ελληνικά χωρία της ’Ηπείρου, προέβησαν και εις την έξ ολοκλήρου καταστροφήν του πλουσίου εις ελαιώνας κάμπου της 'Αρτης εκ του οποίου άλλα μεν δένδρα κατέστρεψαν δια πυρκαϊάς άλλα δε απέκοψαν. Aι εντεύθεν εις τους κατοίκους της Άρτης προξενηθείσαι ζημίαι υπολογίζονται ως αρκετά σημαντικαί".

Η οριστική απελευθέρωση των Κωστακιών έλαβε χώρα το διάστημα ανάμεσα στις 6 και 9 Οκτωβρίου 1912, όπου τα πρώτα ελληνικά στρατεύματα, πέρασαν τη γέφυρα της Άρτας και στις 2 το μεσημέρι απώθησαν τους Τούρκους και εδραιώθηκαν στο χωριό. 

*Φωτογραφίες: Ο κάμπος και το χωριό από το ύψος του λόγου της Περάνθης. Η παλιά πέτρινη εκκλησία(φωτ. με παπαγιώργη) γκρεμίστηκε. Το ίδιο και το παλιό σχολείο. Τελευταία έκοψαν και τα κωνοφόρα πεύκα. Η είσοδος και ο χώρος γύρω από την πανεπιστημιούπολη εξακολουθούν να είναι άθλια... Αβελτηρία...