ΓΙΩΡΓΟΣ Χ. ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ

  O Άλντους Χάξλεϋ (26.7.1894) είναι ο συγγραφέας του προφητικού βιβλίου επιστημονικής φαντασίας «Ο θαυμαστός καινούργιος κόσμος» και αυτός που είπε: «Μόνο ένα μεγάλο λαϊκό κίνημα υπέρ της αποκέντρωσης της εξουσίας και της αυτοοργάνωσης μπορεί να σταματήσει τη σημερινή τάση προς ολοκληρωτισμό. Ένα πραγματικά αποτελεσματικό ολοκληρωτικό κράτος θα είναι αυτό στο οποίο το ισχυρό διευθυντήριο των πολιτικών αρχηγών και της στρατιάς των μάνατζερ ελέγχουν έναν πληθυσμό σκλάβων χωρίς να χρειάζεται να ασκήσουν εξαναγκασμό, γιατί θα τους αρέσει η σκλαβιά τους. Και το να τους αρέσει η σκλαβιά τους έχει ανατεθεί από τα σημερινά ολοκληρωτικά κράτη σε υπουργεία προπαγάνδας, στους εκδότες και τους μηντιάρχες και στους δασκάλους και καθηγητές.»(1962, ένα χρόνο πριν πεθάνει ο Α.Χ.) Ο  Θαυμαστός καινούργιος κόσμος  του Α. Χ. είναι ο «Brave New World» (Σαίξπηρ: «Τρικυμία»), που αναφέρεται, όπως επισημαίνει ο Τεοντόρ Αντόρνο, στον Νέο Κόσμο, την Αμερική, το εργαστήρι της κοινωνίας του μέλλον...

  Νέες τεχνολογίες , νέοι τρόποι επικοινωνίας, ναρκισσισμός(όπως λέγεται σήμερα ο υπερ-ατομικισμός και η υπερτροφία του Εγώ), πλήρης έλεγχος των προσωπικών δεδομένων(data), διαμόρφωση όχι μόνο των αναγκών αλλά και των προσωπικών πεποιθήσεων, ο κατασκοπευτικός καπιταλισμός σε πλήρη ανάπτυξη, φόβος και αστυνομοκρατία για ό,τι διαφεύγει, για ό,τι εξακολουθεί να παραμένει κριτικό. Τη θέση του κριτικού, σκεπτόμενου και δημοκρατικού πολίτη, καταλαμβάνει το φοβισμένο και καθηλωμένο άτομο. Τη θέση του δημιουργού παίρνει το άτομο-εξάρτημα της μηχανής, ο άσκεφτος, χαρούμενος "δούλος", για τον οποίο το νόημα της ζωής είναι η διαρκής προσπάθεια τεχνητών εκκρίσεων ορμονών χαράς και ηδονής. Η εξάρτηση της ανθρώπινης ύπαρξης από τις νέες τεχνολογίες αυξάνεται ολοένα και περισσότερο και τείνει να συμβεί αυτό που πρόεβλεψε η   Χάνα Άρεντ   όταν έλεγε πως αν η γνώση διαχωριστεί από την κριτική σκέψη τότε ο άνθρωπος κινδυνεύει να γίνει δούλος των δημιουργημάτων του. Η πολιτική πλέον δε...

  Κάποτε (τη δεκαετία του 1960), όταν «οι στρατιές της νύχτας» (από το ομώνυμο βιβλίο του Νόρμαν Μέηλερ), οι δημοκράτες νέοι των Ηνωμένων Πολιτειών  περικύκλωναν το αμερικανικό Πεντάγωνο, διαμαρτυρόμενοι για τον πόλεμο στο Βιετνάμ, δεν υπήρξε καμία εισβολή, μόνο συνθήματα και τραγούδια. Σήμερα, βαριά οπλισμένοι ακροδεξιοί οπαδοί του απερχόμενου προέδρου Ντόναλντ Τραμπ εισβάλλουν στο Καπιτώλιο, σπάνε, δέρνουν, καταστρέφουν. Η διαφορά είναι ποιοτική. Κι όμως κάποιοι επιμένουν να τους ταυτίζουν, να θεωρούν ότι η βία είναι ίδια, είτε είναι επιθετική είτε αμυντική. Τη σύγχυση καλλιεργούν και εκείνοι που θέλουν να επιβάλλουν την αστυνομοκρατία, που δεν θέλουν καμία αντίδραση στην κατεστημένη εξουσία, καμία αμφισβήτηση, καμία διαμαρτυρία. Είναι οι «αστυνομοκράτες» στην Ελλάδα που επιδεικνύουν σεβασμό στην «Ορθοδοξία» και άγρια βία εναντίον των φοιτητών. Είναι οι «Δημοκρατικοί» των ΗΠΑ που οιμώζουν εναντίον της υπαρκτής βίας των οπαδών του Τραμπ, αλλά οι οποίοι βομβαρδίζουν άλλους λαο...

  Στις αρχές Ιανουαρίου, η εφαρμογή ανταλλαγής μηνυμάτων WhatsApp ανακοίνωσε αλλαγή στους όρους χρήσης της. Αυτό προκάλεσε μεγάλη ανησυχία. Η ιταλική εφημερίδα Domani ασκεί δριμύτατη κριτική στον Mark Zuckerberg καταγγέλλοντάς τον για ασυδοσία. Αφού, λοιπόν, ο Mark Zuckerberg μπορεί να κλείσει τον λογαριασμό στο Facebook του Ντόναλντ Τραμπ, τότε θα προσπαθήσει να αναγκάσει κι εμάς να του δώσουμε ό,τι δεδομένα έχουμε στα smartphone μας, σημειώνει η εφημερίδα. Τη στιγμή, μάλιστα, που το αφεντικό του Facebook επιχειρεί να διαμορφώσει την εικόνα του πρωτεργάτη της δημοκρατίας και της δικαιοσύνης, λογοκρίνοντας τον Ντόναλντ Τραμπ, την ίδια ώρα επιχειρεί ένα άνευ προηγουμένου πλήγμα στη δημοκρατία, προσπαθώντας να οικειοποιηθεί τα δεδομένα μας. Συγκεκριμένα, η υπηρεσία ανταλλαγής άμεσων μηνυμάτων WhatsApp, η οποία έχει 2 δισεκατομμύρια χρήστες σε όλο τον κόσμο, ζητά από τους χρήστες της να αποδεχτούν τους νέους όρους χρήσης, διαφορετικά δεν θα μπορούν πλέον να χρησιμοποιήσ...

  1. Εξάρτηση δεν προκαλεί μόνο το αλκοόλ και τα ναρκωτικά αλλά και το Διαδίκτυο. Η ίδια περιοχή του εγκεφάλου ενεργοποιείται όταν ένας χρήστης του Facebook υπολογίζει και απολαμβάνει τα   «Like» , όπως ένας τοξικομανής παίρνει την πρέζα του.  Στο βιβλίο του The Hacking of the American Mind, ο νευροεπιστήμονας  Robert Lustig  δείχνει ότι τα «φιλοδωρήματα» των κοινωνικών δικτύων ενεργοποιούν την έκκριση της ντοπαμίνης, ενός νευροδιαβιβαστή συνδεδεμένου με την άμεση ευχαρίστηση και την ανταμοιβή. Όμως, αυτό που οδηγεί στην αύξηση της ντοπαμίνης εφέλκει άμεσα ή έμμεσα μία πτώση της σεροτονίνης, του νευροδιαβιβαστή που εμπλέκεται στο αίσθημα της πληρότητας και της ευτυχίας. Αυτοί οι ψυχο-φυσικοί μηχανισμοί έχουν εργαλειοποιηθεί από τους γίγαντες του Web (το  GAFAM : Google, Apple, Facebook, Amazon, Microsoft) που τους χρησιμοποιούν για να προκαλέσουν την προσοχή και την εξάρτηση(εθισμό) των χρηστών. Γι’ αυτό οι  ΑΛΓΟΡΙΘΜΟΙ  συγκεντρώνουν και προτ...

    «Οι Σειρήνες έχουν ένα όπλο πιο φοβερό κι απ’ το τραγούδι τους, τη σιωπή τους... κάποιος μπορεί να ξέφυγε από το τραγούδι τους, αλλά όχι από τη σιωπή τους» Φρανς Κάφκα Με σταμάτησε στο δρόμο... μου μιλούσε. Μάλλον παραληρούσε. Ήθελε να δραπετεύσει. Δεν άντεχε άλλο τον εγκλεισμό. Μετά χάθηκε. Δεν ήταν ήρωας του Φελίνι. Οι ήρωες γλιτώνουν απ’ το ρόλο τους μόλις τα φώτα ανάψουν. Η δική του αγωνία ήταν να βγει στο φως, να ξεφύγει από την σιωπή των Σειρήνων. Τον ξαναείδα στις ειδήσεις. Κάποιος δεν τον άκουσε. Του ξέσκισε τ’ αυτιά… Η Ψ. μίλησε για τον παθολογικό ναρκισσισμό που καλλιεργεί το διαδίκτυο, για τη μη ανοχή οποιασδήποτε κριτικής, για τα παιδιά που μακελεύουν για μια άρνηση… Βρισκόμαστε στην εποχή του like. Η αναγνώριση μετριέται με τον αριθμό των like. Η παραμικρή κριτική απορρίπτεται. Ένα τράβηγμα της σκανδάλης, ένα χτύπημα του πλήκτρου… εκτέλεση. Ο φόνος του άλλου δια του αποκλεισμού… κανένας δεν προσπαθεί να πείσει κανέναν. Ή like ή διαγραφή. Το δυστοπικό μήνυ...

  Εάν θέλει κάποιος να κατανοήσει σε βάθος την Αμερική πρέπει να διαβάσει τα βιβλία των Τσόμσκι και Χάουαρντ Ζιν. Θα κατανοήσει τότε καλύτερα ότι τα φαινόμενα που παρουσιάστηκαν στην Ουάσινγκτον δεν είναι και τόσο περίεργα ή ασυμβίβαστα με την αμερικανική δημοκρατία. Θα ήθελα όμως να θυμίσω ότι ένα από τα σπουδαιότερα βιβλία που έχουν γραφεί για την αμερικανική (αν μπορούμε να την αποκαλέσουμε έτσι) εθνογένεση ανήκει στον συνάδελφο δημοσιογράφο Γιώργο Παπασωτηρίου - μια απρόσμενη για τα ελληνικά δεδομένα μονογραφία, που κυκλοφορείται εδώ και περίπου δώδεκα χρόνια, χωρίς, όπως έχω αντιληφθεί, να γίνει αντικείμενο αναλυτικής συζήτησης από τους κύκλους της ιστορικής έστω διανόησης. Η Αμερική είναι ένα «νέο» κράτος, φτιαγμένο από Ευρωπαίους, κυρίως από τους ηττημένους προτεστάντες που για να σωθούν έφτασαν σε αυτή την άγνωστη εν πολλοίς ήπειρο των Ινδιάνων που την κατοικούσαν. Είναι γνωστή βέβαια η γενοκτονία, μια από τις πιο μαύρες περιόδους του νέου αυτού κρατικού μορφώματος. Με τον ...

  Ο ιερέας Γεώργιος Παπασωτηρίου καταγράφεται από τον Γιώργο Δ. Καρανικόλα, συγγραφέα του βιβλίου «Ρασοφόροι-Συμφορά του Έθνους», ως ένας ιερωμένος -από τις φωτεινές εξαιρέσεις-, που συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση. Ο παπαγιώργης είχε καταγωγή από την Τσόπελα Πραμάντων. Ο πατέρας του Σωτήρης είχε το επώνυμο Τσακτσίρας και ήταν επίσης παπάς, εξ ου και το «παπασωτήρης». Για ένα διάστημα υπήρχαν δύο επώνυμα Τσακτσίρας ή Παπασωτηρίου, αλλά, τελικά, επικράτησε το δεύτερο. Το Τσακτσίρας είναι ομοίως επαγγελματικό όνομα καθώς η «τσακτσίρα»* ήταν το άσπρο μάλλινο χοντρό παντελόνι του αργαλειού, με βρακοζώνι στη μέση, και φοριόταν από τους κτηνοτρόφους κυρίως. Ο Γεώργιος Παπασωτηρίου γνωρίστηκε με την Αγγελική Χατζηγιάννη με καταγωγή από το Αθαμάνιο, στο Ιμαρέτ. Εκεί, όπως και στις Κεραμάτες, ήταν αρχικά δάσκαλος. Είχε λάβει μέρος στην εκστρατεία στη Μικρά Ασία και στη συνέχεια έγινε παπάς, ιερουργώντας επί πολλές δεκαετίες στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου Κωστακιών. Κατά τη διάρκεια της κ...

  Πώς μπόρεσε ένας ζάπλουτος, ένας παθολογικά νάρκισσος, να συνεπάρει δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους, να τους κάνει να τον ψηφίσουν ως πρόεδρο της πιο ισχυρής χώρας του πλανήτη, αλλά πολύ περισσότερο να τους πείσει ότι οι πρόσφατες εκλογές στις ΗΠΑ ήταν διαβλητές, ότι υπήρξε θύμα νοθείας, ότι του «έκλεψαν» τη… νίκη, και ακόμη περισσότερο να «οδηγήσει» τους οπαδούς του να εισβάλλουν βίαια στο Καπιτώλιο, με συνέπεια πέντε απ’ αυτούς να χάσουν τη ζωή τους; Θα μπορούσε κανείς συνειρμικά να οδηγηθεί στην αναλογία με την περίπτωση του Χίτλερ, ο οποίος ομοίως αναρριχήθηκε στην εξουσία μέσω εκλογών, να μιλήσει για την κοινοτοπία του κακού, όπως έγραψε η Χάνα Άρεντ, ή ακόμα να εξηγήσει τα γεγονότα με όρους ψυχιατρικής. Τρελός ο Χίτλερ, «παθολογικά νάρκισσος» ο Τραμπ, αλλά αυτή η εξήγηση δεν αρκεί. «Δεν μπορούσες να ισχυριστείς ότι οι Ναζί ήταν παράφρονες, γιατί τα στοιχεία δείχνουν ότι ήταν απόλυτα, υπολογιστικά λογικοί. Στην υπηρεσία της παράνοιας, αλλά πάντως λογικοί» έγραφε η αμερικανίδα ...

  Όταν ο πρόεδρος της πλανητικής υπερδύναμης αρνείται να παραδεχθεί την εκλογική ήττα του, τότε κάτι δεν πάει καλά. Είναι η ακροδεξιά ιδεολογία του αυτή που τον κατευθύνει ή μια προσωπική ψυχοπαθολογία; Ενδεχομένως και τα δύο. Η άνοδος του Τραμπ και άλλων ακραίων Νάρκισσων στην εξουσία(Μπολσονάρου, Όρμπαν κ.ά.) καταδεικνύει ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια διαδικασία «ναρκισσιστικοποίησης» της κοινωνίας μας, «Ο ναρκισσισμός δεν συνιστά αφ’ εαυτού μία παθολογία… καθίσταται παθολογικός όταν το άτομο είναι εντελώς επικεντρωμένο στον εαυτό του, ενώ ο άλλος υπάρχει μόνο σαν ένας καθρέφτης που προορίζεται να καθρεφτίζει την μεγαλειώδη εικόνα του», γράφει η Μαρί-Φρανς Ιριγκουαγέν στο βιβλίο της «Οι Νάρκισσοι στην εξουσία»! Ασφαλώς, όλοι οι νάρκισσοι δεν είναι στο στάδιο του «παθολογικού». Σ' αυτή κινούνται εκείνοι οι ισχυροί που βρίσκονται στην εξουσία και οι οποίοι όταν παρουσιάζουν καταφανώς μία διαταραχή ναρκισσιστικής προσωπικότητας, δεν διστάζουν να καταπατήσουν τα ατομικά δικαιώματα κ...

  Ο χαρακτήρας του κυβερνητικού ανασχηματισμού αποκαλύπτει τους στόχους του πρωθυπουργού   Κυριάκου Μητσοτάκη . Εκ πρώτης όψεως, ο ανασχηματισμός θεωρείται εκλογικός. Αν όμως τον εντάξουμε στο γενικότερο πλαίσιο είναι και «πολιτικός», καθώς φανερώνει μια στροφή του Κυριάκου Μητσοτάκη από την κεντροδεξιά στην αμιγώς δεξιά(στην οποία είναι πλέον αφομοιωμένη και η ακροδεξιά).  Ήταν πρώτη η βουλευτής της ΝΔ και αδερφή του πρωθυπουργού,  Θεοδώρα Μπακογιάννη , η οποία επιβεβαίωσε σε τηλεοπτική συνέντευξή της ότι ο ανασχηματισμός θα βασισθεί στην κοινοβουλευτική ομάδα του κυβερνώντος κόμματος. Αυτό αποκλήθηκε  «νεοδημοκρατικοποίηση»  της κυβέρνησης με καθαρό στόχο τις εκλογές, που τοποθετούνται κατά πάσα πιθανότητα το προσεχές φθινόπωρο. Βέβαια, η «νεοδημοκρατικοποίηση» της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη σημαίνει πολιτική συρρίκνωση της εμβέλειάς της, καθώς παύει να απευθύνεται στην «κεντροδεξιά» και τις παρυφές της σοσιαλδημοκρατίας και επιστρέφει στον σκληρό ...

  Εάν κάποιος ισχυριζόταν ότι οι Έλληνες δεν ήταν σκλάβοι των Οθωμανών αλλά συμμετείχαν στη δομή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας θα προκαλούσε έκπληξη και ορυμαγδό, ειδικά αυτόν τον καιρό που αναβιώνουν οι μύθοι. Αν κάποιος αναρωτηθεί τι εννοούσε ο   Ρήγας   όταν έγραφε «Να σφάξωμεν τους λύκους που στον ζυγό βαστούν/ και Χριστιανούς και Τούρκους σκληρά τους τυραννούν», θα αντιμετωπιζόταν τουλάχιστον ως «ύποπτος» ανθελληνισμού. Κι όμως, ο Ρήγας μιλούσε για την απελευθέρωση και των Τούρκων! Η  Κατερίνα Μυστακίδου  στο βιβλίο της «Ένδοξη δουλεία» (εκδόσεις Κέδρος) προσεγγίζει τη την ιστορία από μία διαφορετική οπτική γωνία από την επίσημη εκδοχή. Οι Έλληνες δεν ήταν όλοι δούλοι των Οθωμανών. Αντίθετα, μία μερίδα τους, όπως οι Φαναριώτες, ήταν μέρος του κατεστημένου της Υψηλής Πύλης. Η συγγραφέας παραθέτει στην εισαγωγή της ότι «η σχέση Ελλήνων ορθοδόξων και Οθωμανών μουσουλμάνων ήταν αμφίδρομη, αμφίσημη και σαφώς διαφορετική για τους Φαναριώτες απ’ ό,τι για τους ...