Χάξλεϋ: Όταν στους σκλάβους θα αρέσει η σκλαβιά

 O Άλντους Χάξλεϋ (26.7.1894) είναι ο συγγραφέας του προφητικού βιβλίου επιστημονικής φαντασίας «Ο θαυμαστός καινούργιος κόσμος» και αυτός που είπε: «Μόνο ένα μεγάλο λαϊκό κίνημα υπέρ της αποκέντρωσης της εξουσίας και της αυτοοργάνωσης μπορεί να σταματήσει τη σημερινή τάση προς ολοκληρωτισμό. Ένα πραγματικά αποτελεσματικό ολοκληρωτικό κράτος θα είναι αυτό στο οποίο το ισχυρό διευθυντήριο των πολιτικών αρχηγών και της στρατιάς των μάνατζερ ελέγχουν έναν πληθυσμό σκλάβων χωρίς να χρειάζεται να ασκήσουν εξαναγκασμό, γιατί θα τους αρέσει η σκλαβιά τους. Και το να τους αρέσει η σκλαβιά τους έχει ανατεθεί από τα σημερινά ολοκληρωτικά κράτη σε υπουργεία προπαγάνδας, στους εκδότες και τους μηντιάρχες και στους δασκάλους και καθηγητές.»(1962, ένα χρόνο πριν πεθάνει ο Α.Χ.)

Ο Θαυμαστός καινούργιος κόσμος του Α. Χ. είναι ο «Brave New World» (Σαίξπηρ: «Τρικυμία»), που αναφέρεται, όπως επισημαίνει ο Τεοντόρ Αντόρνο, στον Νέο Κόσμο, την Αμερική, το εργαστήρι της κοινωνίας του μέλλοντος.

Ο νέος «θαυμαστός κόσμος» είναι μια ταξική κοινωνία που υφίσταται ένα ολοκληρωτικό καθεστώς, όπου δεν υπάρχει οικογένεια, έχει απαλειφθεί η ιστορική μνήμη και υπάρχει ένας γενικευμένος ηδονισμός ως τρόπος ζωής. Όλα είναι ρευστά και δεν υπάρχει καμία δέσμευση καθώς ‘Όλοι ανήκουν σε όλους’. Η αναπαραγωγή του ανθρώπινου είδους δεν γίνεται με φυσικό τρόπο αλλά στα κρατικά εργαστήρια, με τη μέθοδο του κλωνισμού, και ανάλογα με την ποσότητα οξυγόνου που παρέχεται στα έμβρυα παράγονται πέντε τύποι ανθρώπων: οι Άλφα, οι Βήτα, οι Γάμμα, οι Δέλτα και οι Έψιλον. Δεδομένου λοιπόν ότι οι ικανότητες και η ευφυΐα προκαθορίζονται, ο καθένας κάνει τη δουλειά για την οποία είναι βιολογικά προορισμένος και έτσι οι αποτυχίες και οι διαψεύσεις ανήκουν στο παρελθόν.

Ο ηδονισμός είναι το νόημα και ο τρόπος ζωής των όντων αυτού του νέου κόσμου. Το σεξ είναι ελεύθερο και μάλιστα η πολιτεία το προπαγανδίζει με το σύνθημα «οι πάντες ανήκουν στους πάντες»(η κοινοκτημοσύνη σε όλο της το μεγαλείο), παρέχοντας μάλιστα και νέες μορφές ηδονής.  Όλοι παίρνουν ένα ναρκωτικό που αποκαλείται «σόμα» και τους δημιουργεί αισθήματα ευφορίας. Στην κοινωνία τούτη έχουν εξαλειφθεί οι αρρώστιες. Δεν υπάρχει πόνος, πείνα και δυστυχία. Άρχοντας αυτού του παγκόσμιου κράτους των νέων ηλιθίων είναι κάποιος Μουσταφά Μοντ. Αυτός είναι ο δεύτερος κεντρικός ήρωας, αλλά είναι Άγριος, ένα κατάλοιπο του σαιξπηρικού κόσμου(δηλαδή ο τελευταίος «άνθρωπος»), που δεν αντέχει την κοινωνία των αυτομάτων και αυτοκτονεί.

Το 1908 ο Άντους Χάξλεϋ γράφεται στο Κολλέγιο Ήτον. Τότε προσβάλλεται από κερατίτιδα και τυφλώνεται. Το όνειρό του να γίνει κι αυτός επιστήμονας παίρνει τέλος. Ωστόσο αντιμετωπίζει το δυστυχές αυτό γεγονός με γενναιότητα. Μαθαίνει τη μέθοδο Braille και επίσης βρίσκει κάποια παρηγοριά στο πιάνο στο οποίο είχε ήδη αποκτήσει ιδιαίτερη ικανότητα. Την ίδια χρονιά πεθαίνει η μητέρα του. Από το 1913 φοιτά στο Balliol College του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.

Στα φοιτητικά του χρόνια επιτυγχάνει την μερική ίαση της της τυφλότητάς του. Και λίγο πριν το τέλος των σπουδών του θα γνωρίσει την Λαίδη Ottoline Morrell, στο φιλολογικό σαλόνι της οποίας σύχναζαν πρόσωπα όπως ο Ντ. Χ. Λώρενς, ο Μπέρτραντ Ράσελ, η Κάθριν Μάνσφιλντ και ο Τζον Μίντλετον Μάρεϋ. Εκεί επίσης γνώρισε και ερωτεύτηκε την πρώτη του γυναίκα Maria Nys, που ήταν βελγίδα πρόσφυγας.

Ο Άλντους Χάξλεϋ αποφοίτησε από την Οξφόρδη με διάκριση και άρχισε να ψάχνει τρόπους βιοπορισμού του. Το 1917 δούλεψε για λίγους μήνες στο Γραφείο Πολέμου και το 1918 δίδαξε στο Ήτον. Πηγαίνει στο Λονδίνο όπου αρχίζει να δημοσιογραφεί σε λογοτεχνικές στήλες, όπως στην Athenaeum που εξέδιδε ο Τζ.Μ.Μάρεϋ. Κάποια από τα άρθρα αυτά εκδόθηκαν το 1923 στη συλλογή "On The Margin". Το 1918 παντρεύεται την αγαπημένη του Μαρία Νις και δύο χρόνια αργότερα γεννιέται ο γιός τους Μάθιου. Μετά τα "Crome Yellow" και "Antic Hey" ο Χάξλεϋ έγινε αρκετά γνωστός οπότε εγκατέλειψε την δημοσιογραφία και το Λονδίνο για πιο ηλιόλουστους τόπους, όπου θα γράψει τη μεγάλη δυστοπία του!

Χάξλεϋ ή Όργουελ;

Τελικά, ποιος, άραγε, έχει δίκιο, ο Χάξλεϊ ή ο Όργουελ; Διερωτάται ο Νιλ Πόστμαν στο βιβλίο του "Τηλεόραση, ο πολιτισμός του θανάτου". Ο τελευταίος θεωρούσε την τηλεόραση ως κρίσιμο εργαλείο για το νέο πολιτισμό και το νέο ολοκληρωτισμό. Κι αυτό γιατί η τηλεόραση συνιστά μία «μεταφορά»(metaphora), και η μεταφορική λειτουργία της συνίσταται στους συμβολισμούς των πληροφοριών της, τις πηγές, την ποιότητα και την ταχύτητα της ενημέρωσης και το περιβάλλον μέσα στο οποίο παράγονται οι ειδήσεις. Με την μεταφορική της λειτουργία η τηλεόραση ποιεί πολιτισμό, διότι μεταβάλλει ριζικά τον τρόπο και το περιεχόμενο του δημόσιου διαλόγου· «έναν πολιτισμό που απομυζούν τα χάχανα» και ο νηπιακός λόγος των δημόσιων συζητήσεων, έναν πολιτισμό συνεχών κύκλων ευτελούς ψυχαγωγίας και γι’ αυτό ικανό να εξαλείψει τον πολιτισμό. Ο Νιλ Πόστμαν παραδέχεται ότι υφίστανται οι πολιτισμοί-φυλακές και οι μηχανισμοί ελέγχου της σκέψης όπως ακριβώς τις περιέγραψε ο  Όργουελ, ότι ο σύγχρονος πολιτισμός χαρακτηρίζεται από την υπερπληροφόρηση που «πνίγει» την αλήθεια μέσα στο «θόρυβο» και τη σύγχυση - γεγονός που καθιστά άχρηστη την απαγόρευση- καταλήγοντας στην καταξίωση της κοινοτοπίας, των «σκουπιδιών» και του ανεξάντλητου χάχανου. Σήμερα, βασανιζόμαστε, όπως ο πληθυσμός στο «Θαυμαστό Καινούργιο Κόσμο» του Χάξλεϋ, όχι γιατί γελάμε αντί να σκεφτόμαστε, αλλά γιατί δεν ξέρουμε ούτε γιατί γελάμε ούτε για ποιο λόγο έχουμε σταματήσει να σκεφτόμαστε. 
«Σκέπτομαι» έγραφε για τις ΗΠΑ ο Νόρμαν Μέιλερ(Μάγισσα τέχνη) ότι «αυτή την πλούσια και ισχυρή χώρα… αυτή την εταιρική γη δίχως ενστικτώδη αντίδραση στην αισθητική που τώρα διέδιδε σε ολόκληρο τον κόσμο, τη χειρότερη εφαρμοσμένη αισθητική στην ιστορία του κόσμου… αυτή τη λαίμαργη δημοκρατία που κατέψυξε το φαΐ της προτού το κάψει... αυτή τη σαδιστικά επαναστατημένη Δημοκρατία που τις άρεσαν τα πέτσινα, τα σαδομαζοχιστικά... ναι, αυτή η Αμερική, η τρομοκρατημένη, κάλλιστα χρειαζόταν την τηλεόραση - είμαι εδώ για να σε νεκρώσω, το χρειάζεσαι!»
Για την τηλεόραση τα πάντα είναι η στιγμή, όλα είναι στιγμιαία και ταυτόχρονα. Το πνεύμα δεν είναι πια παρά η οργανωμένη νοημοσύνη, η δεξιοτεχνία, η άσκηση καθώς και η ευτελής χρησιμοθηρική εξυπνάδα. Η κουλτούρα ως καλλιέργεια δεν είναι παρά μια επίφαση που χρησιμεύει ως άλλοθι έναντι των βαρβάρων, που είναι οι απόκληροι, οι μετανάστες. Η τηλεόραση διχοτομεί απόλυτα τη φαντασία, που χάνει τις αποχρώσεις, παύοντας να είναι φαντασία. Απομένει έτσι μόνο ο δαιμονισμός που είναι «η μιλιά της βουβαμάρας»(Κίκεργκωρ) του αποβλακωμένου και χειραγωγημένου ιδιώτη και ο ζωώδης ηδονισμός ως το νόημα της ζωής του, όπως είχε προβλέψει ο Άλντους Χάξλεϊ, αυτός που είπε ότι "Μπορεί αυτός ο κόσμος να είναι η κόλαση κάποιου άλλου πλανήτη."

 

Η απάντηση στο νέο ολοκληρωτισμό

 Νέες τεχνολογίες, νέοι τρόποι επικοινωνίας, ναρκισσισμός(όπως λέγεται σήμερα ο υπερ-ατομικισμός και η υπερτροφία του Εγώ), πλήρης έλεγχος των προσωπικών δεδομένων(data), διαμόρφωση όχι μόνο των αναγκών αλλά και των προσωπικών πεποιθήσεων, ο κατασκοπευτικός καπιταλισμός σε πλήρη ανάπτυξη, φόβος και αστυνομοκρατία για ό,τι διαφεύγει, για ό,τι εξακολουθεί να παραμένει κριτικό. Τη θέση του κριτικού, σκεπτόμενου και δημοκρατικού πολίτη, καταλαμβάνει το φοβισμένο και καθηλωμένο άτομο. Τη θέση του δημιουργού παίρνει το άτομο-εξάρτημα της μηχανής, ο άσκεφτος, χαρούμενος "δούλος", για τον οποίο το νόημα της ζωής είναι η διαρκής προσπάθεια τεχνητών εκκρίσεων ορμονών χαράς και ηδονής. Η εξάρτηση της ανθρώπινης ύπαρξης από τις νέες τεχνολογίες αυξάνεται ολοένα και περισσότερο και τείνει να συμβεί αυτό που πρόεβλεψε η Χάνα Άρεντ όταν έλεγε πως αν η γνώση διαχωριστεί από την κριτική σκέψη τότε ο άνθρωπος κινδυνεύει να γίνει δούλος των δημιουργημάτων του.

Η πολιτική πλέον δεν είναι παρά μία μετα-πολιτική, η οποία δεν έχει καμία σχέση με την πολιτική, αφού αποσκοπεί στη σύμπραξη όχι κριτικών πολιτών αλλά φοβισμένων ανθρώπων, τρομαγμένων ψηφοφόρων που χειραγωγούνται μέσω του φοβερού μηχανισμού των νέων μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Ο φόβος έχει καταστεί η βάση της μεταπολιτικής: φόβος των μεταναστών, φόβος της εγκληματικότητας, φόβος της ανεργίας, φόβος του λουκέτου, φόβος των νέων, των ομοφυλόφιλων, των αλλόφυλων, των αλλόθρησκων, φόβος των άλλων και του άλλου, του διαφορετικού, φόβος όλων για όλους. Ο φόβος είναι πλέον βασικό στοιχείο της κοινωνικής συνοχής. Το μίσος είναι που (ετερο)καθορίζει και δημιουργεί χαρακτήρα και ταυτότητα, όχι η αγάπη και η αλληλεγγύη. Κου Κλουξ Κλαν παντού. Κοινωνία του φόβου και του τρόμου. Μία τρομοκρατική κοινωνία που τρομοκρατεί και τρομοκρατείται. Κοινωνία «νοικοκυραίων κυρ-Παντελήδων». Αυτή είναι η κοινωνία της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης στην εποχή της μετάβασης στη ρομποτική εποχή. Μια κοινωνία που οδηγείται σε νέους "εμφυλίους των κάτω", σε έναν νέο ολοκληρωτισμό. Οι ΗΠΑ είναι το πιο πρόσφατο τρανταχτό παράδειγμα.

Μία πραγματικά δημοκρατική πολιτική απάντηση εστιάζει στην προαγωγή της γνώσης και της κριτικής σκέψης, στην κριτική συνείδηση και τη διαρκή επιλογή εναλλακτικών λύσεων, στην καταγραφή της θεωρίας μαζί με ό,τι αντιστέκεται, στην ενίσχυση της πεποίθησης για τη δυνατότητα δημιουργίας μιας μη καταπιεστικής ανθρώπινης κοινότητας, μιας κοινωνίας όχι των ανισοτήτων, όχι του ελέγχου, του φόβου και του μίσους, αλλά της αγωνιστικής αλληλεγγύης και της αγαπητικής συνύπαρξης. Όπου αγάπη δε θα σημαίνει κένωση από Εγώ, αλλά εκχώρηση χώρου για τον Άλλο και τους άλλους, δηλαδή μια νέα κουλτούρα του Εμείς. Γιατί, όπως έλεγε ο Alain Badiou, «…η αγάπη δεν είναι σύμβαση μεταξύ δύο ναρκισσιστών. Είναι μια κατασκευή που αναγκάζει τους συμμετέχοντες να ξεπεράσουν τον ναρκισσισμό. Για να διαρκέσει η αγάπη κάποιος πρέπει να επανεφεύρει τον εαυτό του... Απαιτεί δουλειά... Η αγάπη είναι τόσο συνάντηση όσο και κατασκευή. Είναι ένα σχέδιο συν-κατασκευής. Είναι η γέννηση της συν-δυνατότητας.  Είναι μια διαδικασία αλήθειας». Αυτή η αγάπη αναπτύσσεται από τους μικρούς διαπροσωπικούς πυρήνες μέχρι τις ευρύτερες κοινωνικές συλλογικότητες, εκεί όπου ο αγώνας για μία κοινωνία χωρίς αδικημένους και απόκληρους είναι κοινός, εκεί όπου ο παθολογικός ναρκισσισμός δεν έχει θέση, εκεί όπου βιώνεται η ασύγκριτη χαρά ενός κόσμου που ξέρει να μοιράζεται...

Η νέα λογοκρισία

 Κάποτε (τη δεκαετία του 1960), όταν «οι στρατιές της νύχτας» (από το ομώνυμο βιβλίο του Νόρμαν Μέηλερ), οι δημοκράτες νέοι των Ηνωμένων Πολιτειών  περικύκλωναν το αμερικανικό Πεντάγωνο, διαμαρτυρόμενοι για τον πόλεμο στο Βιετνάμ, δεν υπήρξε καμία εισβολή, μόνο συνθήματα και τραγούδια. Σήμερα, βαριά οπλισμένοι ακροδεξιοί οπαδοί του απερχόμενου προέδρου Ντόναλντ Τραμπ εισβάλλουν στο Καπιτώλιο, σπάνε, δέρνουν, καταστρέφουν. Η διαφορά είναι ποιοτική. Κι όμως κάποιοι επιμένουν να τους ταυτίζουν, να θεωρούν ότι η βία είναι ίδια, είτε είναι επιθετική είτε αμυντική. Τη σύγχυση καλλιεργούν και εκείνοι που θέλουν να επιβάλλουν την αστυνομοκρατία, που δεν θέλουν καμία αντίδραση στην κατεστημένη εξουσία, καμία αμφισβήτηση, καμία διαμαρτυρία. Είναι οι «αστυνομοκράτες» στην Ελλάδα που επιδεικνύουν σεβασμό στην «Ορθοδοξία» και άγρια βία εναντίον των φοιτητών. Είναι οι «Δημοκρατικοί» των ΗΠΑ που οιμώζουν εναντίον της υπαρκτής βίας των οπαδών του Τραμπ, αλλά οι οποίοι βομβαρδίζουν άλλους λαούς (πλην βέβαια του αμερικανικού).

Σήμερα, βρισκόμαστε απέναντι σ’ έναν νέο κίνδυνο. Οι κολοσσοί του διαδικτύου αποφάσισαν να κλείσουν τους λογαριασμούς του Ντόναλντ Τραμπ με την αιτιολογία ότι προέτρεπε τους οπαδούς του σε βίαιες και σε κάθε περίπτωση παράνομες ενέργειες. Αυτό χαιρετίστηκε από τους δημοκράτες όλου του κόσμου. Γρήγορα, όμως, η ικανοποίηση παραχώρησε τη θέση της στον σκεπτικισμό και το φόβο. Η εξουσία των ιδιοκτητών-διαχειριστών των κοινωνικών δικτύων αποδεικνύεται τεράστια και είναι ανεξέλεγκτη. Και διερωτάται κανείς, τι θα γίνει αύριο, αν οι «εταιρίες του διαδικτύου» στραφούν εναντίον των δημοκρατών, ερμηνεύοντας τις πολιτικές ελευθερίες κατά το δοκούν;

Για να είμαστε συγκεκριμένοι, οι εταιρείες μπορεί να στράφηκαν εναντίον του Τραμπ, αλλά δεν κάνουν το ίδιο, όταν κάτι ανάλογο συμβαίνει στο εξωτερικό των ΗΠΑ. Τα κριτήριά τους έχουν δύο μέτρα και δύο σταθμά. Παράδειγμα: Ο Πωλ Κρούγκμαν έγραφε στην εφημερίδα The New York Times: «Αν ο Τραμπ ενθαρρύνει τη βία και μιλάει για στρατιωτικές λύσεις απαντώντας σε κατά κανόνα ειρηνικές διαδηλώσεις, τι θα κάνει, αυτός και οι υποστηρικτές του, αν διαπιστώνει ότι κινδυνεύει να χάσει τις εκλογές του Νοεμβρίου;». Η δημοσιογράφος Helen Buyniski, του απάντησε: «Η εφημερίδα The New York Times χύνει τώρα δάκρυα για τον φασισμό - (αλλά αυτό δεν συμβαίνει) όταν οι σελίδες της έχουν χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή συναίνεσης για τους πολέμους στο εξωτερικό…». Αυτό δεν είναι το αποκορύφωμα της υποκρισίας; Ρωτάει η δημοσιογράφος και καταλήγει: «Η μαζική βία είναι αποδεκτή όταν συμβαίνει σε πολίτες εκτός των ΗΠΑ.»!

Στην Ελλάδα, εκτός από την παραδοσιακή λογοκρισία, αυτή που βασίζεται στα "εξωνημένα" ΜΜΕ και την απόλυση δημοσιογράφων, που τολμούν να ασκήσουν κριτική στην εξουσία, υπάρχει και μια άλλη μορφή λογοκρισίας, αυτή που αρχίζει να διαμορφώνεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Εκτός από τα Ellinika Hoaxes, που είναι εντεταλμένα από το Facebook να ελέγχουν τα fake news, και είναι γενικά παραδεδεγμένο ότι είναι αναξιόπιστα και συντηρητικής πολιτικής κατεύθυνσης, υπάρχουν και οι κομματικοί μηχανισμοί, που οργανώνουν μαζικές αναφορές στο Facebook εναντίον σελίδων, που ασκούν κριτική στην κυβέρνηση, και οι οποίες «κλείνουν» με αυτόματη «απόφαση» όχι ανθρώπων, αλλά των αλγορίθμων του Facebook. 

Όλα αυτά καταδεικνύουν ότι τα νέα μέσα επικοινωνίας απαιτείται να τεθούν υπό δημοκρατικό έλεγχο, να διαμορφωθεί ένα δημοκρατικό πλαίσιο λειτουργίας και ελέγχου της αυθαιρεσίας των διαχειριστών τους, όσο είναι ακόμα νωρίς…

Γιατί ο Mark Zuckerberg θέλει τα δεδομένα μας στο WhatsApp;

 Στις αρχές Ιανουαρίου, η εφαρμογή ανταλλαγής μηνυμάτων WhatsApp ανακοίνωσε αλλαγή στους όρους χρήσης της. Αυτό προκάλεσε μεγάλη ανησυχία. Η ιταλική εφημερίδα Domani ασκεί δριμύτατη κριτική στον Mark Zuckerberg καταγγέλλοντάς τον για ασυδοσία.

Αφού, λοιπόν, ο Mark Zuckerberg μπορεί να κλείσει τον λογαριασμό στο Facebook του Ντόναλντ Τραμπ, τότε θα προσπαθήσει να αναγκάσει κι εμάς να του δώσουμε ό,τι δεδομένα έχουμε στα smartphone μας, σημειώνει η εφημερίδα. Τη στιγμή, μάλιστα, που το αφεντικό του Facebook επιχειρεί να διαμορφώσει την εικόνα του πρωτεργάτη της δημοκρατίας και της δικαιοσύνης, λογοκρίνοντας τον Ντόναλντ Τραμπ, την ίδια ώρα επιχειρεί ένα άνευ προηγουμένου πλήγμα στη δημοκρατία, προσπαθώντας να οικειοποιηθεί τα δεδομένα μας.

Συγκεκριμένα, η υπηρεσία ανταλλαγής άμεσων μηνυμάτων WhatsApp, η οποία έχει 2 δισεκατομμύρια χρήστες σε όλο τον κόσμο, ζητά από τους χρήστες της να αποδεχτούν τους νέους όρους χρήσης, διαφορετικά δεν θα μπορούν πλέον να χρησιμοποιήσουν την εφαρμογή.

Το 2014, το Facebook αγόρασε το WhatsApp για 19 δισεκατομμύρια δολάρια, αλλά ποτέ δεν εξήγησε ποιος ήταν ο σκοπός αυτής της αγοράς. Εκείνη την εποχή, ο Zuckerberg υποσχέθηκε στις αντιμονοπωλιακές αρχές των ΗΠΑ ότι δεν θα συνένωνε το WhatsApp (μια υπηρεσία για την αποστολή κρυπτογραφημένων μηνυμάτων μεταξύ χρηστών) με το Facebook (μια πλατφόρμα για τη συλλογή δεδομένων και την πώληση στοχευμένων διαφημίσεων). Τελικά, όμως, το Facebook κατέληξε να συμπεριφέρεται σαν μια κλασική μονοπωλιακή εταιρεία: Μόλις η πλατφόρμα κέρδισε αρκετή δύναμη στην αγορά, άρχισε να τη χρησιμοποιεί για να «στύβει» τους πελάτες της σαν λεμόνια, γράφει η εφημερίδα Domani.

Το Facebook είναι προφανώς μια δωρεάν υπηρεσία. Αυτό κατά τη γνώμη μας (arti) είναι το «κόλπο» για να προσελκύσει «χρήστες» τους οποίους στη συνέχεια θα «πουλάει» στους διαφημιστές. Τα δεδομένα των χρηστών (data) είναι αναγκαία ώστε η διαφήμιση να είναι απολύτως στοχευμένη και αποτελεσματική. Με τη χρήση των δεδομένων επιτυγχάνεται τόσο ο «εθισμός» όσο και η «χειραγώγηση» των «χρηστών» και η διαμόρφωση των αναγκών τους. Οι χρήστες πωλούνται ως εμπορεύματα στους διαφημιστές(από τους διαφημιστές αντλούν τα τεράστια κέρδη οι μεγάλες εταιρίες του διαδικτύου) και συγχρόνως είναι οι «πελάτες», που καταναλώνουν τα προϊόντα που διαφημίζονται!  Αυτός είναι ένας καταναλωτικός κύκλος που γίνεται φαύλος και κανιβαλικός για τον άνθρωπο, την κοινωνία και τη φύση και ανοίγει το δρόμο για έναν νέο ολοκληρωτισμό μπροστά στον οποίο αυτοί του παρελθόντος θα ωχριούν…  

ΕΙΜΑΙ τα Like σας

 1. Εξάρτηση δεν προκαλεί μόνο το αλκοόλ και τα ναρκωτικά αλλά και το Διαδίκτυο. Η ίδια περιοχή του εγκεφάλου ενεργοποιείται όταν ένας χρήστης του Facebook υπολογίζει και απολαμβάνει τα «Like», όπως ένας τοξικομανής παίρνει την πρέζα του. 

Στο βιβλίο του The Hacking of the American Mind, ο νευροεπιστήμονας Robert Lustig δείχνει ότι τα «φιλοδωρήματα» των κοινωνικών δικτύων ενεργοποιούν την έκκριση της ντοπαμίνης, ενός νευροδιαβιβαστή συνδεδεμένου με την άμεση ευχαρίστηση και την ανταμοιβή. Όμως, αυτό που οδηγεί στην αύξηση της ντοπαμίνης εφέλκει άμεσα ή έμμεσα μία πτώση της σεροτονίνης, του νευροδιαβιβαστή που εμπλέκεται στο αίσθημα της πληρότητας και της ευτυχίας.

Αυτοί οι ψυχο-φυσικοί μηχανισμοί έχουν εργαλειοποιηθεί από τους γίγαντες του Web (το GAFAM: Google, Apple, Facebook, Amazon, Microsoft) που τους χρησιμοποιούν για να προκαλέσουν την προσοχή και την εξάρτηση(εθισμό) των χρηστών. Γι’ αυτό οι ΑΛΓΟΡΙΘΜΟΙ συγκεντρώνουν και προτάσσουν τις ιστοσελίδες και τα πρόσωπα με την μεγαλύτερη «ορατότητα», στους οποίους κάνουν σταθερές προσφορές. Στη συνέχεια, αυτοί, καθώς μπορούν να γνωρίζουν τις συνήθειές μας χάρη στα cookies που εγκαθιστούν, μας προτείνουν χωρίς διακοπή σελίδες που ανταποκρίνονται στα ενδιαφέροντά μας. Το ίδιο συμβαίνει και με τις «ειδήσεις της επικαιρότητας».

Τα νέα μίντια απλώς είναι τα εργαλεία που κάνουν ορατές τις διαπροσωπικές σχέσεις, ενισχύουν τη δημοτικότητα και το επαγγελματικό στάτους. Σε διάφορες εργασίες –κυρίως στις καλλιτεχνικές (μόδα, μουσική, λογοτεχνία, μίντια)- πρέπει να «αξιοποιεί» κάποιος το «δίκτυό» του, δηλαδή να είναι «αναγνωρίσιμος», να έχει πολλά “likes” και σχόλια στα κοινωνικά δίκτυα, να συζητάει στο τουίτερ, να έχει μπλογκ για να έχει αναπαραγωγές και αναφορές στα κοινωνικά δίκτυα, να ποστάρει στον τοίχο του Fb κ.ά..

Ενίσχυση του ναρκισσισμού

Ο Νάρκισσος διαχέεται στο διαδίκτυο, θεωρώντας κάθε σχέση ως "εργαλείο" ενίσχυσης της εικόνας του παρά ως μία συνεργασία, γι’ αυτό φροντίζει να συνδέεται με πρόσωπα κύρους ή επώνυμους προκειμένου να ωφελήσει την εικόνα του. Δεν χρησιμοποιεί το διαδίκτυο για να δείξει ποιος είναι, αλλά τέτοιος που εμείς θα ΘΕΛΑΜΕ ΝΑ ΕΙΝΑΙ, για την ακρίβεια τέτοιος που Εμείς θα θέλαμε να ΔΟΥΜΕ. 

Η δημοφιλία ενός προσώπου συνδέεται με τον αριθμό των “Like” ή των vews(των επισκέψεων). Στόχος είναι να τεθεί επικεφαλής της σχετικής λίστας. Αυτό είναι το παιγνίδι του Νάρκισσου που επωφελείται από την καλή του εικόνα, αφού αρκούν οι αναρτήσεις των φωτογραφιών και των βίντεό του για να γίνει στη συνέχεια influenceur ή conferencier. Οι φίρμες αναζητούν τα άτομα που είναι πολύ δραστήρια στα κοινωνικά δίκτυα για να τα καταστήσουν ‘διαμορφωτές της κοινής γνώμης’ για λογαριασμό τους, ή αλλιώς digital influencers, δίνοντάς τους να διαδώσουν ένα βίντεο ή μία φωτογραφία προκειμένου να διαφημίσουν ένα προϊόν ή να μεγιστοποιήσουν τη γνωστοποίησή του. Ο «μισθός» εξαρτάται από τον αριθμό των followers στα διάφορα δίκτυα.

Μερικοί Νάρκισσοι δεν χρησιμοποιούν τα κοινωνικά δίκτυα για επαγγελματικούς λόγους ή για την ανάπτυξη φιλικών σχέσεων, αλλά μόνο για να «επιδειχθούν» (s’ exhiber). Αναρτούν τα δικά τους «καλά χτυπήματα», τις παρουσιάσεις τους, τα ταξίδια τους, τις κατακτήσεις τους, τα παιδιά τους, κάθε στιγμή της καθημερινής τους ζωής σαν να είναι το κέντρο του κόσμου. Ελπίζουν να αποκτήσουν μια φήμη, αναρτώντας στο Youtube ένα βίντεο δείχνοντας το ταλέντο τους ως χορευτή, ως τραγουδιστή ή ως μίμου, που μπορούν να δουν χιλιάδες χρήστες του διαδικτύου σε ολόκληρο τον κόσμο. Ανεβαίνουν στη σκηνή με selfies, hashtags εκθέτοντας και τα πιο οικεία και μύχια του εαυτού τους, ακόμα και τα λιγότερα «δοξασμένα»! Τα αναρτούν με την (ψευδ-)αίσθηση ότι θα αυξήσουν την αξία τους. Μερικοί χρήστες του διαδικτύου καταφέρνουν να αποκτήσουν χιλιάδες «βιούερς» ακόμα και με το να κάνουν γνωστά μέσω του Youtube τα ψώνια που κάνουν στο σούπερμαρκετ και τα οποία προσελκύουν Likes και σχόλια. Από εδώ ξεκινάει η "κοινωνική σύγκριση", ο καταναλωτικός ανταγωνισμός, η αξιολόγηση με βάση την εικόνα κατανάλωσης φαγητών, ταξιδιών, αυτοκινήτων, σπιτιών, διακοπών, ρούχων...

(συνεχίζεται) 

 (Η βιβλιογραφία θα παρατεθεί στο τέλος της δημοσίευσης των σχετικών κειμένων)

 

Ή like ή διαγραφή

  «Οι Σειρήνες έχουν ένα όπλο πιο φοβερό κι απ’ το τραγούδι τους, τη σιωπή τους... κάποιος μπορεί να ξέφυγε από το τραγούδι τους, αλλά όχι από τη σιωπή τους» Φρανς Κάφκα

Με σταμάτησε στο δρόμο... μου μιλούσε. Μάλλον παραληρούσε. Ήθελε να δραπετεύσει. Δεν άντεχε άλλο τον εγκλεισμό. Μετά χάθηκε. Δεν ήταν ήρωας του Φελίνι. Οι ήρωες γλιτώνουν απ’ το ρόλο τους μόλις τα φώτα ανάψουν. Η δική του αγωνία ήταν να βγει στο φως, να ξεφύγει από την σιωπή των Σειρήνων.

Τον ξαναείδα στις ειδήσεις. Κάποιος δεν τον άκουσε. Του ξέσκισε τ’ αυτιά…

Η Ψ. μίλησε για τον παθολογικό ναρκισσισμό που καλλιεργεί το διαδίκτυο, για τη μη ανοχή οποιασδήποτε κριτικής, για τα παιδιά που μακελεύουν για μια άρνηση…

Βρισκόμαστε στην εποχή του like. Η αναγνώριση μετριέται με τον αριθμό των like. Η παραμικρή κριτική απορρίπτεται. Ένα τράβηγμα της σκανδάλης, ένα χτύπημα του πλήκτρου… εκτέλεση. Ο φόνος του άλλου δια του αποκλεισμού… κανένας δεν προσπαθεί να πείσει κανέναν. Ή like ή διαγραφή. Το δυστοπικό μήνυμα ενός κόσμου που η ουσία του βρίσκεται στα σκουπίδια. Πρόσωπα θρυμματισμένα, κομμάτια ενός παζλ που κανένα κομμάτι δεν “θηλυκώνει” με κανένα, ακραία αυτοαναφορικότητα.

 Τα προβλήματα "επιλύονται" με καθημερινές «εκτελέσεις», με διαγραφές και μπλοκ, κάποτε και με εξιλαστήριες θυσίες. Μόνο που η κοιλιά του κτήνους εξακολουθεί να κυοφορεί βία και βιασμούς, γυναικοκτονίες και ρατσισμό...

Homo Americanus

 Εάν θέλει κάποιος να κατανοήσει σε βάθος την Αμερική πρέπει να διαβάσει τα βιβλία των Τσόμσκι και Χάουαρντ Ζιν. Θα κατανοήσει τότε καλύτερα ότι τα φαινόμενα που παρουσιάστηκαν στην Ουάσινγκτον δεν είναι και τόσο περίεργα ή ασυμβίβαστα με την αμερικανική δημοκρατία. Θα ήθελα όμως να θυμίσω ότι ένα από τα σπουδαιότερα βιβλία που έχουν γραφεί για την αμερικανική (αν μπορούμε να την αποκαλέσουμε έτσι) εθνογένεση ανήκει στον συνάδελφο δημοσιογράφο Γιώργο Παπασωτηρίου - μια απρόσμενη για τα ελληνικά δεδομένα μονογραφία, που κυκλοφορείται εδώ και περίπου δώδεκα χρόνια, χωρίς, όπως έχω αντιληφθεί, να γίνει αντικείμενο αναλυτικής συζήτησης από τους κύκλους της ιστορικής έστω διανόησης.

Η Αμερική είναι ένα «νέο» κράτος, φτιαγμένο από Ευρωπαίους, κυρίως από τους ηττημένους προτεστάντες που για να σωθούν έφτασαν σε αυτή την άγνωστη εν πολλοίς ήπειρο των Ινδιάνων που την κατοικούσαν. Είναι γνωστή βέβαια η γενοκτονία, μια από τις πιο μαύρες περιόδους του νέου αυτού κρατικού μορφώματος. Με τον καιρό βέβαια χάθηκε αυτή η ευρωπαϊκότητα και συγκροτήθηκε μια παράξενη δύναμη.

Οι πρώτοι έποικοι είχαν να αντιμετωπίσουν τον αδυσώπητο αγώνα για επιβίωση έως ότου καταλήξουν στην ανεξαρτησία τους από τους Αγγλους. Θεός έγινε ο τρόπος πλουτισμού, ένας τρόπος που συνδύαζε τον προτεσταντισμό και τη λατρεία του χρήματος, την προτεραιότητα της πράξης έναντι της σκέψης, κάτι που είχε διαπιστώσει και ο Χέγκελ. Από τις αρχές ίσχυσε δηλαδή το σκληρό δόγμα «ο θάνατός σου η ζωή μου». Ποια ευρωπαϊκή κουλτούρα πλέον; Ακραίος ατομικισμός και συνάμα ένας ιδιότυπος πατριωτισμός και μια πίστη στον νέο «περιούσιο» λαό της οικουμένης, ανακατεμένος με πουριτανισμό, θρησκομανία και φιληδονία. Οι επήλυδες δεν είχαν να λογοδοτήσουν απέναντι σε προγόνους και αξίες, σε βαθιά ήθη και έθιμα - μόνοι τους δημιούργησαν τον «νέο κόσμο».

Κατά τον συγγραφέα εδώ στηρίχτηκε η διαμόρφωση του αμερικανικού κράτους: στο πάντρεμα του προτεσταντικού ατομικισμού και στη φιλοσοφία του πραγματισμού. Ποια σοσιαλιστικά ιδεώδη; Εδώ συνέβησαν τα πιο άγρια εγκλήματα κατά παντός κινήματος εμφορούμενου από τέτοια ιδεώδη, άγνωστα εν πολλοίς στον δυτικό κόσμο. Στο αίμα έπνιγαν οι έποικοι κάθε λαϊκή εξέγερση αλλά και τους κάθε φορά νέους εποίκους (διότι τότε ξεκίνησε ο μύθος του αμερικανικού θαύματος), ώσπου να ενταχθούν και αυτοί, όσοι απέμεναν, στην αμερικανική πολιτική, κρατική νεοδομή.

Tο υλικό του είναι τεράστιο, αντλημένο από ένα ευρύτατο φάσμα πληροφοριών γνωστικών κλάδων, όπως είναι η ιστορία, η θρησκειολογία, η ψυχανάλυση και η ποίηση (η λογοτεχνία κυρίως, που είναι και αγαπημένη του πηγή). Και βέβαια εντυπωσιάζει η συναρμολόγησή του· είναι κατά τέτοιο τρόπο γραμμένο ώστε δεν θέλεις να τελειώσει η ανάγνωση. Καλύτερα όμως να το προμηθευτείτε (εκδ. Καστανιώτη) - πολλές απορίες σας θα διαλυθούν και διαφορετικοί θα είστε μετά την [προσεκτική του] ανάγνωση. Πρόκειται για πολύ σπουδαίο [και μοναδικό για τα ελληνικά δεδομένα - και όχι μόνο...] βιβλίο.

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών-Γιώργος Σταματόπουλος, έντυπη έκδοση

Ο παπαγιώργης

 Ο ιερέας Γεώργιος Παπασωτηρίου καταγράφεται από τον Γιώργο Δ. Καρανικόλα, συγγραφέα του βιβλίου «Ρασοφόροι-Συμφορά του Έθνους», ως ένας ιερωμένος -από τις φωτεινές εξαιρέσεις-, που συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση.

Ο παπαγιώργης είχε καταγωγή από την Τσόπελα Πραμάντων. Ο πατέρας του Σωτήρης είχε το επώνυμο Τσακτσίρας και ήταν επίσης παπάς, εξ ου και το «παπασωτήρης». Για ένα διάστημα υπήρχαν δύο επώνυμα Τσακτσίρας ή Παπασωτηρίου, αλλά, τελικά, επικράτησε το δεύτερο. Το Τσακτσίρας είναι ομοίως επαγγελματικό όνομα καθώς η «τσακτσίρα»* ήταν το άσπρο μάλλινο χοντρό παντελόνι του αργαλειού, με βρακοζώνι στη μέση, και φοριόταν από τους κτηνοτρόφους κυρίως.

Ο Γεώργιος Παπασωτηρίου γνωρίστηκε με την Αγγελική Χατζηγιάννη με καταγωγή από το Αθαμάνιο, στο Ιμαρέτ. Εκεί, όπως και στις Κεραμάτες, ήταν αρχικά δάσκαλος. Είχε λάβει μέρος στην εκστρατεία στη Μικρά Ασία και στη συνέχεια έγινε παπάς, ιερουργώντας επί πολλές δεκαετίες στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου Κωστακιών. Κατά τη διάρκεια της κατοχής τόσο ο ίδιος όσο και η παπαδιά Αγγελική, συμμετείχαν στην εθνική αντίσταση. Τα παιδιά τους, ο Θωμάς Παπασωτηρίου συμμετείχε στον ΕΛΑΣ και τραυματίστηκε, ενώ ο Χρυσόστομος Παπασωτηρίου(αργότερα πρόεδρος της Κοινότητας Κωστακιών) συμμετείχε στην ΕΠΟΝ.

Στο περιοδικό της ΠΕΑΕΑ υπάρχει αναφορά στον παπαγιώργη σχετικά με τη δίκη που έγινε στο Βουλγαρέλι, όταν «νοικοκυραίοι» χωριανοί συνέλαβαν τους νεαρούς αντάρτες, αδερφούς Γκολομάζου**. 

Ο παπαγιώργης πικράθηκε πολύ, όταν γκρέμισαν την πέτρινη εκκλησία του Άι-Γιώργη, με την τεράστια αυλή με τα πεύκα και τα κυπαρίσσια, για να χτίσουν στη θέση της τη σημερινή.

Δυστυχώς, το ίδιο συνέβη και μ’ ένα ακόμα «τοπόσημο» του χωριού, το παλιό σχολείο, το οποίο είχε ιδιαίτερη αρχιτεκτονική δομή. Τελευταία, ο δήμος έκοψε και τα τελευταία σημάδια του παρελθόντος, τα μεγάλα πεύκα στην αυλή του.

Σήμερα, ο δρόμος όπου βρίσκονταν το σπίτι του παπαγιώργη πήρε το όνομά του.

*Η τσακτσίρα ή μπουραζάνα είναι «…μακρύ παντελόνι από τραγομαλλίσιο σκουτί με σούφρα πάνω στη μέση τους. Στη σούφρα αυτή μέσα περνούν χοντρή βρακοζώνα και με αυτή το ζώνονται και το κρατούν στην κοιλιά τους… Φοριέται έξω από το βρακί και τις κάλτσες»(Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Διπλωματική Εργασία, Παναγιώτας Δάβουλου. Δες και την εργασία της Βασιλικής Νικολάου: «Η τοπική ενδυμασία Μελισσουργών Άρτας», Παν/μιο Ιωαννίνων). Η τσακτσίρα ήταν αναγκαία για τους κτηνοτρόφους καθώς με την φουστανέλα κρύωναν.

Τσακτσίρα /ἡ/ (ἀναξυρίς, Τ. τσαξῦρι, Σ. τσακσίρε) = πτυχωτὴ περὶ τὴν ὀσφὺν καὶ ἐφαρμοστὴ περὶ τὰς κνήμας περισκελὶς τῆς ἐγχωρίας ἀνδρικῆς ἀμφιέσεως, μπουραζάνα, βράκα. Πηγή: τσακτσίρα (η) - Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος Δείτε περισσότερα εδώ: https://lexikolefkadas.gr/tsaktsira-i

**Κάποιοι "νοικοκυραίοι" δυστυχώς κατέδωσαν τα δύο ανταρτόπουλα στους Ιταλούς, οι οποίοι τα εκτέλεσαν. Οι υπαίτιοι καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν.

***Η φωτογραφία του παπαγιώργη υπάρχει και με τον δάσκαλο, πρόεδρο του χωριού και ανηψιό του από αδελφή Παναγιώτη Γιαννάκη(επίσης σημαντική προσωπικότητα του χωριού) καθώς και μπροστά από την παλιά εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. 

****Το βιβλίο του Καρανικόλα ανήκει στον γιατρό Ηλία Τασούλα, που μας υπέδειξε και την αναφορά στον παπαγιώργη.

Μια εξήγηση των γεγονότων στις ΗΠΑ

 Πώς μπόρεσε ένας ζάπλουτος, ένας παθολογικά νάρκισσος, να συνεπάρει δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους, να τους κάνει να τον ψηφίσουν ως πρόεδρο της πιο ισχυρής χώρας του πλανήτη, αλλά πολύ περισσότερο να τους πείσει ότι οι πρόσφατες εκλογές στις ΗΠΑ ήταν διαβλητές, ότι υπήρξε θύμα νοθείας, ότι του «έκλεψαν» τη… νίκη, και ακόμη περισσότερο να «οδηγήσει» τους οπαδούς του να εισβάλλουν βίαια στο Καπιτώλιο, με συνέπεια πέντε απ’ αυτούς να χάσουν τη ζωή τους; Θα μπορούσε κανείς συνειρμικά να οδηγηθεί στην αναλογία με την περίπτωση του Χίτλερ, ο οποίος ομοίως αναρριχήθηκε στην εξουσία μέσω εκλογών, να μιλήσει για την κοινοτοπία του κακού, όπως έγραψε η Χάνα Άρεντ, ή ακόμα να εξηγήσει τα γεγονότα με όρους ψυχιατρικής. Τρελός ο Χίτλερ, «παθολογικά νάρκισσος» ο Τραμπ, αλλά αυτή η εξήγηση δεν αρκεί. «Δεν μπορούσες να ισχυριστείς ότι οι Ναζί ήταν παράφρονες, γιατί τα στοιχεία δείχνουν ότι ήταν απόλυτα, υπολογιστικά λογικοί. Στην υπηρεσία της παράνοιας, αλλά πάντως λογικοί» έγραφε η αμερικανίδα συγγραφέας Κάρολ Όουτς. 

Το σημείο αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί σχεδόν όλοι, ακόμη και οι επικριτές της πολιτικής του Λευκού Οίκου, καταφεύγουν στην κατηγορία της «τρελοποίησης», που τελικά συνιστά άλλοθι. Γι’ αυτό αξίζει να παραθέσουμε την παρατήρηση της Τζούλιας Κρίστεβα που αφορά τους ναζί, αλλά και τους σύγχρονους φανατικούς. Οι ναζί, γράφει η Κρίστεβα, «επειδή έχασαν την απόλυτα συμβολική, υψηλή και αφηρημένη έννοια της ανθρωπότητας (την αξίωση της διιστορικής ανθρώπινης αξιοπρέπειας) και την αντικατέστησαν με μία τοπική, εθνική, ιδεολογική ένταξη, η αγριότητα έγινε το χαρακτηριστικό τους γνώρισμα και μπόρεσε να ασκηθεί ενάντια σ’ εκείνους που δεν μοιράζονταν αυτή την ένταξη». Κατ’ αυτόν τον τρόπο, όποιος δεν ασπαζόταν την γερμανική ανωτερότητα, έπρεπε να εξαφανιστεί. 
Σήμερα, οι Αμερικανοί μέσω της παράδοσης του Πουριτανισμού πιστεύουν ότι είναι ο «περιούσιος λαός» αλλά και μέσω του Πραγματισμού αρνούνται ότι υπάρχει η διιστορική συνείδηση, ότι οι ανθρώπινες υπάρξεις διαμορφώνονται μέσα από μία διιστορική διαδικασία που επιβεβαιώνει ή απορρίπτει αρχές και αξίες.

Γιατί ψηφίζουμε τους Νάρκισσους;

Ο Τραμπ είναι ο καθρέφτης μιας ναρκισσιστικής, μιας υπερεγωτικής κοινωνίας; Αυτό είναι μια μεγάλη και επικίνδυνη γενίκευση. Δεν είναι όλοι οι Αμερικανοί ναρκισσιστές. Οι άνεργοι(δεκάδες εκατομμύρια πλέον), οι άστεγοι, οι πρόσφυγες, οι φτωχοί που κάνουν ουρές στα συσσίτια, μέσα στην έσχατη ταπείνωση και απώλεια του προσώπου τους, δεν μπορούν να έχουν ναρκισσισμό, αόρατοι καθώς είναι. Ακόμη κι εκείνοι που ναι μεν δεν έχουν τον ατομικό ναρκισσισμό, αλλά έχουν συλλογικό ναρκισσισμό, καθώς είναι υπερήφανοι ως Αμερικανοί, κάποτε τον χάνουν. Η εικόνα των ΗΠΑ ως πλανητικής υπερδύναμης έχει απομειωθεί και δεν μπορεί να τροφοδοτήσει τον συλλογικό ναρκισσισμό, την «εθνική περηφάνεια» να ανήκεις στη μεγάλη αυτή χώρα. Γι’ αυτό το σύνθημα του Τραμπ είναι «Να κάνουμε την Αμερική μεγάλη ξανά». Αυτό το σύνθημα απηχεί το μεγαλείο του παρελθόντος, έχει δηλαδή ένα ιστορικό υπόβαθρο, αλλά και μία σύγχρονη παράμετρο, τα νέα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τις νέες μορφές χειραγώγησης.

 Το ιστορικό υπόβαθρο των γεγονότων στις ΗΠΑ  

Ο Ζαν-Φρανσουά Κολοζιμό σημειώνει ότι «Το να αντιπαραθέτουμε μια Αμερική δημοκρατική σε μια Αμερική θρησκευτική δεν έχει κανένα νόημα. Αντιθέτως, όλη η ιδιοτυπία της αμερικανικής πολιτικής θρησκείας έγκειται στο ότι συστήνει τη δημοκρατία ως θρησκευτική και ως πολιτική θρησκεία ταυτόχρονα. Η δύναμη αυτής της διαλεκτικής εδράζεται στην καταγωγή της, στο ότι συνιστά από την εποχή των Πατέρων του Έθνους ένα μύθο της νεωτερικότητας στον οποίο ο Λόγος και η Αποκάλυψη δεν αποκλείονται αμοιβαία αλλά διατάσσονται στην εθνική ιδέα. Με άλλα λόγια, η σύζευξη του Διαφωτισμού και της Βίβλου επιτελεί μια εκλαΐκευση των θεολογικών αρχών και μια εκκοσμίκευση των ομολογιακών στιγμών, οι οποίες εγκαθιδρύουν με τη σειρά τους την πολιτική εξουσία ως αφηρημένο μονοθεϊσμό, συμπυκνώνοντας τη μία και μοναδική κοινή παράσταση του υπερβατικού και του ιερού… (Γι’ αυτό) οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι η μόνη χώρα στην οποία ο φονταμενταλισμός πέτυχε να συγχωνευτεί με τη δημοκρατική ιδεολογία, να φτιάξει από αυτή μια πίστη. Πίστη στον Θεό, πίστη στη δημοκρατία, πίστη στην Αμερική, ισχύουν ως η μία και η αυτή ομολογία πίστεως, έχουν μία και την αυτή ισχύ»[1]. Εδώ εδράζεται ο παθολογικός συλλογικός ναρκισσισμός.

Η πίστη, συνεπώς, συνενώνει πολλαπλά, είναι ο κεντρικός δεσμός, αυτή που «διαρράφει» τα πάντα, είναι η «ιερή ένωση» όλων (που, όμως, δεν ακυρώνει τον εσωτερικό ανταγωνισμό) έναντι της έξωθεν απειλής. Οι Ρεπουμπλικάνοι και οι Δημοκρατικοί διακρίνονται περισσότερο από τις εσωτερικές τους τοποθετήσεις και αντιθέσεις, ενώ η εξωτερική τους πολιτική είναι σχεδόν η ίδια. Ο προτεσταντικός πουριτανισμός αρχικά και στη συνέχεια ο Ευαγγελικός προτεσταντισμός και ο εθνικός ρεπουμπλικανισμός είναι ο πρωτότυπος συνδυασμός στις ΗΠΑ μιας θρησκευτικής και μιας πολιτικής θρησκείας, ο συνδυασμός της Βίβλου και του αμερικανικού Συντάγματος, της πίστης στο Θεό και της πίστης στην πατρίδα. Το σημείο τομής των δύο θρησκειών είναι η πίστη στον αμερικάνικο λαό ως «περιούσιο λαό». Αυτή η πίστη ενώνει όλους τους Αμερικανούς! Διότι αν για τους θρησκευόμενους συντηρητικούς ο αμερικανικός είναι ο «περιούσιος λαός του Θεού», για τους δημοκρατικούς της «άλλης Αμερικής» (αυτής που τόσο λατρεύουμε εμείς οι Ευρωπαίοι) ο αμερικανικός είναι ο «περιούσιος λαός της ιστορίας».

Ο Μπέντζαμιν Μπάρμπερ  στο βιβλίο του «Ο κόσμος των mac κόντρα στους τζιχάντ» γράφει ότι ο αμερικανικός τζιχάντ είναι ο φονταμενταλισμός της Χριστιανικής Δεξιάς, είναι ο φονταμενταλισμός των αντινεωτερικών προτεσταντών που εξεγείρονται εναντίον μιας κουλτούρας «απουσίας πίστης», που πρεσβεύουν οι «φιλελεύθεροι» πολιτικοί, εμποδίζοντας την προσευχή στα σχολεία και μιλώντας για τη θεωρία της εξέλιξης. Αυτοί οι φανατικοί της πίστης είναι που σήμερα πιστεύουν ότι η Γη είναι επίπεδη! Οι Αμερικανοί φονταμενταλιστές δεν είναι άλλοι από εκείνους που πίστευαν ότι οι Καθολικοί μετανάστες και τώρα οι Αφροαμερικανοί και οι Λατίνοι είναι κίνδυνος για τις ΗΠΑ! Η βασική αντίθεση είναι μεταξύ πιστών και άπιστων, ή όπως θα έλεγε η Τζούλια Κρίστεβα μια αντίθεση ανάμεσα στους πιστούς και στους «είρωνες», δηλαδή τους υποδειγματικούς χριστιανούς του Βόνεγκατ. Χρειάζεται κάτι που να λειτουργήσει ενωτικά, που θα αποσοβήσει το νέο «εμφύλιο πόλεμο» των «κάτω». Στο Καπιτώλιο προχθές ανέμιζαν σημαίες των Νοτίων!

Διαδίκτυο και νέες μορφές χειραγώγησης

«Οι καινούριες εταιρείες του τηλετομέα της πληροφόρησης-ψυχαγωγίας δεν αγνοούν και δεν καταστρέφουν την ψυχή, αλλά μάλλον την απορροφούν, την αποσυνθέτουν και στη συνέχεια την ανασυνθέτουν. Μετατρέπουν την ψυχή σ’ ένα μηχανισμό που είναι πιο επιρρεπής στην κατανάλωση...» γράφει ο Μπένζαμιν Μπάρμπερ. Κι όταν οι εταιρείες θα διαμορφώνουν τις ανάγκες της ψυχής, «καίγοντας» τις εγκεφαλικές λειτουργίες και το πνεύμα, τότε θα δημιουργήσουν μια αγορά χωρίς όρια, γιατί οι επιθυμίες της ψυχής δεν έχουν όρια.  Εδώ υπεισέρχεται η λογική της επιτήρησης και του ελέγχου. Από εδώ αρχίζει ο κατασκοπευτικός καπιταλισμός

Οι νέες κοινωνικές σχέσεις που διαμορφώνουν τα νέα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ενισχύουν τον ατομικό και τον συλλογικό ναρκισσισμό (εθνικισμό). Οι μεγάλες εταιρείες, όπως η Google, το Facebook, το Twitter, το Instagram, διαμορφώνουν μέσω των αλγορίθμων ομάδες-φούσκες(με βάση τα κοινά τους χαρακτηριστικά-δεδομένα). Το κάθε μέλος της ομάδας νομίζει ότι η «φούσκα» του είναι όλος ο κόσμος. Έτσι απορρίπτει το διαφορετικό, την άλλη άποψη. Έχει σημειωθεί ότι το χάσμα μεταξύ Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικάνων έχει αυξηθεί σημαντικά τελευταία στις ΗΠΑ.

Οι μεγάλες εταιρείες του διαδικτύου ικανοποιούν αυτό που θέλει κάθε επιχείρηση, κάθε κυβέρνηση και κάθε πολιτικό κόμμα, τη σιγουριά μιας εγγυημένα πετυχημένης διαφήμισης(παλιότερα αποκαλούνταν προπαγάνδα). Για να το πετύχουν αυτό χρειάζεται να κάνουν προβλέψεις. Και για να κάνουν προβλέψεις, απαιτείται να έχουν πληροφορίες, δηλαδή πολλά δεδομένα(data). Πώς θα συλλέξουν αυτές τις πληροφορίες; Παρακολουθώντας τους ανθρώπους μέσω των μεγάλων τεχνολογικών εταιρειών(Facebook, twitter, Instagram, Google…). Κάθε τι παρακολουθείται, εξετάζεται, αναλύεται. Πότε σταματάς, τι κοιτάς, για πόσο το κοιτάς. Γνωρίζουν πότε ο κόσμος νιώθει μοναξιά ή μελαγχολία. Ξέρουν τι κάνεις αργά το βράδυ, τι νευρώσεις έχεις, την προσωπικότητά σου. Όλα αυτά τα δεδομένα διοχετεύονται σε συστήματα που κάνουν όλο και καλύτερες προβλέψεις για το τι θα κάνουμε, ακόμη και το ποιοι θα γίνουμε. Αυτός είναι ο λεγόμενος «κατασκοπευτικός καπιταλισμός» που επωφελείται από την συνεχή παρακολούθηση των ανθρώπων. Με τα δεδομένα που συλλέγουν «χτίζουν» μοντέλα που προβλέπουν τις πράξεις μας. Όποιος έχει το καλύτερο μοντέλο κερδίζει! Ό,τι έχουμε κλικάρει, ό,τι έχουμε δει, όπου έχουμε κάνει λάικ, προστίθεται για να κάνουν το μοντέλο πιο ακριβές. Έτσι, μπορούν να κάνουν τις προβλέψεις για τις συμπεριφορές, αλλά ακόμα και για τα συναισθήματα ενός ανθρώπου.

Στόχος είναι η χειραγώγηση με εξαπάτηση και δόλο. Το Facebook έκανε τα λεγόμενα «πειράματα μετάδοσης μεγάλης κλίμακας», περνώντας στους χρήστες υποσυνείδητα μηνύματα με στόχο να κερδίσουν τις εκλογές. Ο επηρεασμός της συμπεριφοράς του χρήστη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να γίνει χωρίς αυτός να αντιληφθεί το παραμικρό.  

Κάθε στόχος λειτουργεί με αλγόριθμους. «Οι αλγόριθμοι είναι απόψεις περασμένες σε κώδικα και δεν είναι αντικειμενικοί», λέει στέλεχος τεχνολογικής εταιρείας στο ντοκιμαντέρ «The social dilemma". Οι αλγόριθμοι, είναι προγράμματα που συλλέγουν στοιχεία από χρήστες του Διαδικτύου και βγάζουν συμπέρασμα για τις ιδεολογικές τους καταβολές και τις πολιτικές προθέσεις τους. Με αυτόματο τρόπο κατατάσσουν τους χρήστες σε κατηγορίες και στη συνέχεια προσαρμόζουν τα μηνύματα στην ιδιαιτερότητα κάθε ομάδας, βομβαρδίζοντάς την με τα κατάλληλα μηνύματα. Στο δημοψήφισμα για το Brexit εστάλησαν ένα δισ. μηνύματα κατά τη διάρκεια της καμπάνιας από τους υποστηρικτές του. Ο Ντόμινικ Κάμινγκς στην ταινία Brexit: The Uncivil War, αποκάλυψε τη νέα ολιστική προπαγάνδα, απευθυνόμενος στους «αόρατους», στους αφανείς, στους αποκλεισμένους, σε όσους αισθάνονται ότι κανείς δεν ενδιαφέρεται για αυτούς, στους θυμωμένους, σ' αυτούς που κατοικούσαν στην ξεχασμένη ύπαιθρο, στους συνταξιούχους, ουσιαστικά απευθύνθηκε στους ψηφοφόρους που πολιτικο-ιδεολογικά έτειναν προς την αριστερά! Στόχος, να τους προσελκύσει στη θέση της δεξιάς. Ένα δισεκατομμύριο προσωποποιημένα μηνύματα -σε πραγματικό χρόνο- απεστάλησαν στα κοινωνικά δίκτυα. Έντεκα εκατομμύρια ψηφοφόροι, το 1/3 του εκλογικού σώματος, "στοχεύθηκαν" στο συναίσθημα, στην καρδιά. Ναι, θα σας φέρουμε τα παιδιά σας πίσω, τους φίλους, τη γειτονιά σας, όλα. Ήδη σας ακούμε. Ακούμε εσάς που μέχρι τώρα δεν σας άκουσε κανείς! 

 Ο Κάμινγκ πρόσθεσε στην καμπάνια του τα fake news, όπως το φοβερό ψέμα ότι «70 εκατομμύρια Τούρκοι θα μεταναστεύσουν στην Αγγλία»! Στις γειτονιές και στα τηλεοπτικά πάνελ ο διάλογος ήταν αδύνατος. Προσέκρουε στην πίστη στα ψέματα της καμπάνιας. Ο ορθός λόγος εξοστρακίστηκε, τα Fake news θριάμβευσαν. Και στις ΗΠΑ είχε διαδοθεί ψευδώς στις προηγούμενες εκλογές ότι δήθεν ο Πάπας τάχθηκε υπέρ του Τραμπ! Δεν τους ενδιαφέρει η πόλωση, ούτε η ρητορική του μίσους, ούτε καν η καταστροφή της κοινωνίας και ο «εμφύλιος», το θέμα είναι να νικήσουν στις εκλογές! Ποτέ άλλοτε η πόλωση δεν ήταν τόσο ισχυρή στις ΗΠΑ.

Πρόσφατα, μία συνδιευθύντρια της Google που έθεσε το ζήτημα της ενίσχυσης της ρητορικής του μίσους από την εταιρεία, υποχρεώθηκε σε παραίτηση. Η ίδια η λειτουργία της Google και του Facebook προκαλούν την πόλωση, καθώς μας δείχνουν τον κόσμο ανάλογα με τα ενδιαφέροντα του καθενός μας. Ο καθένας μας διαμορφώνει τη δική του πραγματικότητα, τη δική του αλήθεια, το δικό του κόσμο, αυτόν που οι εταιρείες μας παρουσιάζουν. Με τον καιρό έχει κανείς την ψευδαίσθηση ότι όλοι (ή τουλάχιστον οι περισσότεροι) συμφωνούν μαζί του. Μόλις βρεθεί σ’ αυτή την κατάσταση χειραγωγείται εύκολα. Όλοι λειτουργούμε με διαφορετικά δεδομένα. Και δεν μπορούμε να δεχθούμε δεδομένα πέρα από αυτά του κόσμου μας. Αυτό σημαίνει ότι δεν είμαστε αντικειμενικοί. Γι' αυτό το διαδίκτυο δεν μπορεί να λειτουργήσει ως δημόσιος χώρος συνάντησης διαφορετικών απόψεων και σύνθεσής τους. Από εδώ ξεκινά η πόλωση, ο φανατισμός, η ρήξη, η ρητορική του μίσους και οι θεωρίες συνωμοσίας. Η θεωρία ότι η Γη είναι επίπεδη, ειπώθηκε από έναν διάσημο μπασκετμπολίστα και επειδή αναπαράχθηκε εκατομμύρια φορές στο διαδίκτυο απέκτησε την ισχύ «αλήθειας». Η «παραπληροφόρηση δίνει λεφτά στις εταιρείες. Η αλήθεια είναι βαρετή», λέει ένα στέλεχος μεγάλη τεχνολογικής εταιρείας, «έτσι διαμορφώθηκε το μοντέλο: παραπληροφόρηση-κέρδος». Δεν είναι τυχαίο ότι μια ελληνική φαιά εφημερίδα και η ιστοσελίδα της, που βασίζονται στην παραπληροφόρηση έχουν τεράστια επισκεψιμότητα. «Οι πλατφόρμες βοηθούν στην εξάπλωση χειριστικών θεωριών με συγκλονιστική επιτυχία… Ψηφιακοί Φρανκενστάιν γαιομορφοποιούν τον κόσμο όπως θέλουν». Τελικά, «το σύστημα πωλείται σε όποιον δίνει περισσότερα»! Η Δημοκρατία εκποιείται στο ψηφιακό Γιουσουρούμ, όπως κάθε εμπόρευμα. Και το ερώτημα είναι: Θα αφήσουμε αυτό να συμβεί;  

---

[1] Ζαν-Φρανσουά Κολοζιμό: L’ Amerique imaginaire, Le Figaro, 8 Οκτωβρίου 2004. Τον παραθέτει ο Ρεζίς Ντεμπρέ στο βιβλίο του «Ανθρώπων κοινωνίες-Για να τελειώνουμε με τη «θρησκεία» (εκδόσεις Κέδρος)

*Πηγή: Homo Americanus, 2008

Ντόναλντ Τραμπ: Το ψυχογράφημα ενός ακραίου

 Όταν ο πρόεδρος της πλανητικής υπερδύναμης αρνείται να παραδεχθεί την εκλογική ήττα του, τότε κάτι δεν πάει καλά. Είναι η ακροδεξιά ιδεολογία του αυτή που τον κατευθύνει ή μια προσωπική ψυχοπαθολογία; Ενδεχομένως και τα δύο.

Η άνοδος του Τραμπ και άλλων ακραίων Νάρκισσων στην εξουσία(Μπολσονάρου, Όρμπαν κ.ά.) καταδεικνύει ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια διαδικασία «ναρκισσιστικοποίησης» της κοινωνίας μας, «Ο ναρκισσισμός δεν συνιστά αφ’ εαυτού μία παθολογία… καθίσταται παθολογικός όταν το άτομο είναι εντελώς επικεντρωμένο στον εαυτό του, ενώ ο άλλος υπάρχει μόνο σαν ένας καθρέφτης που προορίζεται να καθρεφτίζει την μεγαλειώδη εικόνα του», γράφει η Μαρί-Φρανς Ιριγκουαγέν στο βιβλίο της «Οι Νάρκισσοι στην εξουσία»!

Ασφαλώς, όλοι οι νάρκισσοι δεν είναι στο στάδιο του «παθολογικού». Σ' αυτή κινούνται εκείνοι οι ισχυροί που βρίσκονται στην εξουσία και οι οποίοι όταν παρουσιάζουν καταφανώς μία διαταραχή ναρκισσιστικής προσωπικότητας, δεν διστάζουν να καταπατήσουν τα ατομικά δικαιώματα και να απειλήσουν τη δημοκρατική διαδικασία, μετερχόμενοι κάθε μέσο για να απαλλαγούν από τους αντιπάλους τους.

Τα 9 κριτήρια της διαταραχής της ναρκισσιστικής προσωπικότητας

Το ναρκισσιστικό άτομο έχει ένα αίσθημα μεγαλείου για την σπουδαιότητά του, υπερεκτιμά τις πράξεις και τις ικανότητές του, θέλει να αναγνωρίζεται ως «ανώτερος», χωρίς μάλιστα να έχει κάνει κάτι… Ο Ντόναλντ Τραμπ λέει: «Ό,τι θέλω, είναι εφικτό»!

Είναι χαμένος στην φαντασίωση των αναρίθμητων υποτιθέμενων επιτυχιών του, στην εξουσία του, στη δόξα του, στην ομορφιά του…

Ο Τραμπ βρίσκεται συνεχώς μέσα στην υπερβολή: «Πιστεύω ότι θα γίνω ο πιο μεγάλος δημιουργός θέσεων εργασίας που έχει κάνει ποτέ ο Θεός», έλεγε!

Θεωρεί τον εαυτό του «ειδικό» και μοναδικό και δεν μπορεί να γίνει αντιληπτός από εκείνους που δεν είναι «ειδικοί» και «υψηλού επιπέδου». Ακόμα και όταν παρουσιάζεται ως «λαϊκιστής» είναι από τους πιο «μεγάλους»! Η πλειονότητα των συνεργατών του είναι «Άριστοι», έχουν «κλας», γεννήθηκαν πλούσιοι, πήγαν στα καλύτερα σχολεία…

Έχει έντονη ανάγκη να τον θαυμάζουν. Εκείνο που τον ενδιαφέρει είναι να είναι διάσημος, να μιλάνε γι’ αυτόν. Βάζει τ’ όνομά του σε καζίνο, σε κρασιά, σε κτίρια, σε μπριζόλες! Θέλει να είναι παντού, να διαχέεται παντού, να «σφραγίζει» τα πάντα. Η πολιτική γι’ αυτόν είναι ένα σόου.

Θεωρεί ότι όλοι του οφείλουν… Αυτός δεν οφείλει τίποτα και σε κανέναν. Ότι του επιτρέπεται να λέει ό,τι θέλει και να κάνει οτιδήποτε του φανεί καλό. Οι επιθυμίες του πρέπει να ικανοποιούνται πάντα. Αν κάτι δεν πάει καλά, πιστεύει ότι ο ίδιος ως πρόεδρος μπορεί να το ρυθμίσει μ’ ένα τουίτ!

Εκμεταλλεύεται τους άλλους στις διαπροσωπικές του σχέσεις, τους χρησιμοποιεί για να φθάσει στους στόχους του. Οι άλλοι υπάρχουν μόνο ως «εργαλεία» που τον υπηρετούν. Μοναδική δική του φροντίδα είναι να διατηρεί την εξουσία του, να επανεκλέγεται και να σφραγίζει την ιστορία.

Έλλειψη ενσυναίσθησης

Δεν είναι διατεθειμένος να αναγνωρίσει ή να συμμεριστεί τα αισθήματα και τις ανάγκες των άλλων.

Στον Τραμπ η έλλειψη ενσυναίσθησης εκδηλώνεται με τον σεξισμό, το ρατσισμό(δέχεται μόνο τους λευκούς χριστιανούς, χαρακτηρίζει τους μουσουλμάνους εν δυνάμει τρομοκράτες, και πολλές χώρες της Αφρικής: «σκατένιες χώρες»)  και γενικά την περιφρόνηση όλων εκείνων που αρνούνται να του πλέξουν το εγκώμιο. Είναι τόσο επικεντρωμένος στον εαυτό του που δεν «βλέπει» κανέναν άλλο. Ασχολείται μόνο με εκείνον που μπορεί να εκμεταλλευθεί ή ο οποίος θα συνεισφέρει στο να τροφοδοτήσει την «λατρεία για τον εαυτό του». Είναι καιροσκόπος και δεν διστάζει να χωρίσει τα παιδιά των μεταναστών από τους γονείς τους, όπως έκανε το 2018, προκειμένου να ικανοποιήσει τους εκλογείς του και να ενδυναμώσει την εικόνα του στα μάτια τους.

Δεν αρκεί σ’ έναν παθολογικό Νάρκισσο να έχει μια ιδέα μεγαλείου για τον εαυτό του, πρέπει και οι άλλοι να αναγνωρίζουν τα χαρίσματά του και να του το λένε.

Τον Μάιο του 2013 ο Τραμπ έλεγε ότι το «IQ του ήταν μεταξύ των πιο υψηλών». Μετά τη νίκη του το 2016 επί της Χίλαρι Κλίντον έφερε βαρέως ότι αυτή είχε περισσότερες ψήφους και το απέδωσε σε εκατομμύρια «παράνομες ψήφους». Και το 2020 με τον Μπάιντεν, ομοίως, αποδίδει την ήττα του σε «εκλογική νοθεία». Αυτό λέει και σήμερα.

Έχει αλαζονική συμπεριφορά και περιφρονεί τους άλλους…

Για τον Τραμπ η ΑΛΑΖΟΝΕΙΑ είναι μία άμυνα απέναντι στο αίσθημα κατωτερότητας: «Δεν μπορεί να παραδεχθεί ότι έκανε λάθος. Αλλά, κυρίως, περιφρονεί τη δημοκρατία, γιατί γι’ αυτόν η πραγματική δύναμη είναι το χρήμα».

 Άλλα χαρακτηριστικά

Η Ιριγκουαγέν αναφέρεται και σε άλλα χαρακτηριστικά που διαβλέπουν οι Αμερικανοί ψυχίατροι στον παθολογικό ναρκισσισμό του Τραμπ:

Το διαταραχή απώλειας προσοχής και υπερκινητικότητα: Ο Τραμπ δεν μπορεί να συγκεντρωθεί σε κάτι που δεν αφορά την «αυτοδοξολογία» του και γι’ αυτό όπως λέει ο ίδιος: «Ενίοτε, οι άνθρωποι εκπλήσσονται με την ταχύτητα με την οποία παίρνω σημαντικές αποφάσεις, αλλά έχω μάθει να εμπιστεύομαι το ένστικτό μου και να μη σκέφτομαι υπερβολικά».

Δίνοντας την εντύπωση ότι είναι σίγουρος για τον εαυτό του, ο Τραμπ είναι ισχυρά χειραγωγήσιμος. Ο ακροδεξιός Στιβ Μπάνον, που για ένα διάστημα ήταν το δεξί χέρι του Τραμπ, χαρακτηρίστηκε από το περιοδικό Τάιμ "Ο μεγάλος χειραγωγός". Το γεγονός αυτό (το δημοσίευμα) είχε ως συνέπεια την απόλυση του Μπάνον, καθώς ο Τραμπ δεν μπορούσε να δεχθεί ότι ήταν «η μαριονέτα» του. Αυτό φανερώνει ότι δεν μπορεί να είναι «προβλέψιμος».

Ψυχοπάθεια και κοινωνικοπάθεια

Μη ανοχή, παρορμητισμός, φραστικές και φυσικές επιθέσεις, περιφρόνηση των κοινωνικών και νομικών κανόνων, απουσία του αισθήματος ενοχής… Μετεωρίζεται ανάμεσα στο χαμόγελο και την απειλή, στη σαγήνη και την απόρριψη,  που σημαδεύονται από την αποσταθεροποίηση του ηθικού, από βαθιές αγωνίες και ανωριμότητα συγχρόνως.

Όσοι είναι εναντίον του, είναι συνωμότες που θέλουν να τον απονομιμοποιήσουν(τελευταία περίπτωση ο αντιπρόεδρος Πεν). Υπ’ αυτή την οπτική, κάποιες αντιδράσεις του μπορεί να παραπέμπουν στην παράνοια, αλλά δεν πρόκειται για μία δομημένη διαταραχή. Περισσότερο είναι μία συνεχή φροντίδα για να διατηρήσει την εικόνα του και τον παροξυσμό της επιθυμίας του για παντοδυναμία.

Οι Αμερικανοί ψυχίατροι έχουν δημιουργήσει μία κλίμακα για τον ναρκισσισμό που κυμαίνεται από το 1 έως το 10. Μέχρι το 5, ένα πρόσωπο μπορεί να θεωρηθεί νορμάλ. Πέραν αυτού, εισερχόμαστε σε μία παθολογία όλο και βαρύτερη, η οποία κατά τη γνώμη τους, μπορεί να φθάσει μέχρι την ψύχωση. Ένας ακραίος ναρκισσισμός μπορεί να φθάσει σε μεγαλομανιακό παραλήρημα, αλλά δεν πρόκειται για ψύχωση. (Η Τζούλια Κρίστεβα έγραφε ότι στους «επάνω» η ψύχωση  είναι διαχειρίσιμη)

  Άλλα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του Τραμπ

-Ο Ντόναλντ Τραμπ θέλει να προσελκύει την προσοχή όχι για να ικανοποιηθεί αλλά για να καλύψει την έλλειψη αυτοεκτίμησης. Πίσω από την αίσθηση υπεροχής και της παντοδυναμίας κρύβεται η μεγάλη ευαλωτότητα της εικόνας του. Αντι για τον σεβασμό, προτιμά να τον θαυμάζουν. Ο υπερβολικός ναρκισσισμός του είναι ένα τρόπος να αρνηθεί την ταπείνωση και την ντροπή, αλλά και την απώλεια(της μάνας του). Θέλει να πάρει τη ρεβάνς σ’ αυτό που εκλαμβάνει ως «ναρκισσιστικό τραύμα»( ο πατέρας του τον «έκλεισε» σε στρατιωτικό σχολείο).  Στο πανεπιστήμιο ήταν ένας «loner»(μοναχικός)… Όπως κάθε παθολογικός νάρκισσος με εύθραυστη αυτοεκτίμηση είναι απόλυτα αρνητικός στην κριτική. Κάθε κριτική, πραγματική ή φανταστική αντιμετωπίζεται ως ένα τραύμα ή μία απόρριψη…

Όταν αισθάνεται να απειλείται, από μία κριτική ή μία ερώτηση στην οποία δεν γνωρίζει να απαντήσει, προσπαθεί να σωθεί, με την φυγή ή την επίθεση. Αντί να σκεφτεί, αντιδρά. Λέει ότι νάναι προκειμένου να δικαιολογηθεί, κλείνεται μέσα στα ψεύδη και πετάει την ευθύνη στους άλλους. Αν ένας δημοσιογράφος ή ένας πολιτικός δεν πάει με τα νερά του, χαρακτηρίζεται ηλίθιος, πονηρός, απατεώνας ή loser… Γι’ αυτόν η αλήθεια ή το ψέμα λίγο ενδιαφέρουν, η παιδική παντοδυναμία του δεν αποδέχεται την πραγματικότητα και λέει εκείνο που τον συμφέρει τη δεδομένη στιγμή. Ο Τραμπ μεταμφιέζει συνεχώς την πραγματικότητα και φτάνει στο σημείο να πείθεται και ο ίδιος ότι αυτό που λέει είναι αλήθεια ή ότι τουλάχιστον θα όφειλε να είναι αλήθεια.

Χρησιμοποιεί τα σόσιαλ μίντια που προωθούν τους πιο ριζοσπαστικούς και πολεμικούς στόχους του. Γράφει αυτό που οι άλλοι θέλουν να ακούσουν. Με αυτό που αποκαλεί «υπερβολική φιλαλήθεια» θέλει όλοι να θεωρούν ένα πράγμα όπως κι αυτός: το πιο μεγάλο, το καλύτερο και το πιο θεαματικό.

Κάνει «κυβερνομπούλινγκ και όπως πολλοί Νάρκισσοι, έχει τη «ζωώδη ευφυΐα» να βρίσκει το αδύνατο σημείο των αντιπάλων του, για να καλύψει τις προσδοκίες και τους φόβους των οπαδών του.

Ο Τραμπ είναι καθρέφτης της κοινωνίας;

Πολλοί πίστευαν ότι η προεδρική θητεία θα τον «εξομαλύνει». Αλλά όπως είπε ο Μπαράκ Ομπάμα «Η προεδρία δεν αλλάζει έναν άνθρωπο, απλώς παροξύνει αυτό που ήδη είναι». Για να αλλάξει κάποιος πρέπει να αναγνωρίσει τα λάθη και τα ελαττώματά του.

Ενεργοποιεί τη «στρατηγική του τρελού», επιδιώκοντας να είναι απρόβλεπτος και να δημιουργεί αυτή την εντύπωση στον αντίπαλο προκειμένου να αποκτήσει πλεονέκτημα στις διαπραγματεύσεις. Τον ενδιαφέρει μόνο «να νικάει», τίποτ’ άλλο.

Το φαινόμενο είναι αποτέλεσμα του ακραίου ατομικισμού, της «ναρκισιστικοποίησης» της αμερικανικής κοινωνίας και όχι μόνο. Ο Τραμπ ενσαρκώνει την αμερικανική φαντασίωση: Να κερδίσεις πολλά χρήματα, να είσαι ο πιο μπαγάσας(πονηρός) και να ισοπεδώνεις τους διανοούμενους και τους διπλωματούχους του συστήματος.  Ο αντισυστημικός λόγος και ο λαϊκισμός του Τραμπ ικανοποιεί πολλούς Αμερικανούς, που γίνονται όλο και περισσότερο ναρκισσιστές. Με το σύνθημα «Να κάνουμε την Αμερική πάλι μεγάλη» ανταποκρίνεται στην πτώση της εθνικής αυτοεκτίμησης των Αμερικανών ακροδεξιών.

Το πρόβλημα είναι οι εκλογείς που αφήνονται να σαγηνευθούν από έναν άνθρωπο ανοιχτά ρατσιστή, σεξιστή και ικανό να ψεύδεται ανοιχτά.

Η άνοδος του Τραμπ στην εξουσία σύμφωνα με την άποψη της Ιριγκουαγέν, είναι μία σημαντική εκδήλωση της κοινωνικής και πολιτικής εξέλιξης που λαμβάνει ομοίως χώρα και στον υπόλοιπο κόσμο. Ένας από τους λόγους της εκλογής του Ντόναλντ Τραμπ είναι ότι το πολιτικό αλλά και το χρηματοπιστωτικό σύστημα των ΗΠΑ έχει επικεφαλής «Νάρκισσους», όπως ο απερχόμενος πρόεδρος. Το ίδιο και τα λόμπι όπλων και πετρελαίου. Το ίδιο βλέπουμε και στην Ευρώπη, όπου άνθρωποι αυταρχικοί αποκτούν όλο και μεγαλύτερη εξουσία και επιδιώκουν να επιβάλουν την «ασφάλεια και την τάξη», ακόμα κι αν αυτό είναι σε βάρος της ελευθερίας, των ατομικών δικαιωμάτων και της ίδιας της δημοκρατίας.  

Τι κρύβει ο ανασχηματισμός;

 Ο χαρακτήρας του κυβερνητικού ανασχηματισμού αποκαλύπτει τους στόχους του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη. Εκ πρώτης όψεως, ο ανασχηματισμός θεωρείται εκλογικός. Αν όμως τον εντάξουμε στο γενικότερο πλαίσιο είναι και «πολιτικός», καθώς φανερώνει μια στροφή του Κυριάκου Μητσοτάκη από την κεντροδεξιά στην αμιγώς δεξιά(στην οποία είναι πλέον αφομοιωμένη και η ακροδεξιά).

 Ήταν πρώτη η βουλευτής της ΝΔ και αδερφή του πρωθυπουργού, Θεοδώρα Μπακογιάννη, η οποία επιβεβαίωσε σε τηλεοπτική συνέντευξή της ότι ο ανασχηματισμός θα βασισθεί στην κοινοβουλευτική ομάδα του κυβερνώντος κόμματος. Αυτό αποκλήθηκε «νεοδημοκρατικοποίηση» της κυβέρνησης με καθαρό στόχο τις εκλογές, που τοποθετούνται κατά πάσα πιθανότητα το προσεχές φθινόπωρο. Βέβαια, η «νεοδημοκρατικοποίηση» της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη σημαίνει πολιτική συρρίκνωση της εμβέλειάς της, καθώς παύει να απευθύνεται στην «κεντροδεξιά» και τις παρυφές της σοσιαλδημοκρατίας και επιστρέφει στον σκληρό «γαλάζιο» πυρήνα της, ενώ είναι σε όλους γνωστό ότι οι εκλογές κερδίζονται από εκείνον που πείθει το «κινητό» κομμάτι του εκλογικού σώματος, που τοποθετείται συνήθως στο «κέντρο» και, πάντως, μεταξύ των εκάστοτε δύο κομμάτων εξουσίας. Το ερώτημα που τίθεται, λοιπόν, είναι γιατί ο Κυριάκος Μητσοτάκης αποφάσισε αυτή την επιστροφή «στη δεξιά πολυκατοικία»;

Οι κινήσεις του πρωθυπουργού βασίζονται πάντα σε μετρήσεις τις κοινής γνώμης και ενδεχομένως ο σημερινός ανασχηματισμός να είναι μια απάντηση στους οπαδούς της ΝΔ που έχουν ενοχληθεί σοβαρά για τον τρόπο διαχείρισης της πανδημίας από την κυβέρνηση. Ήδη τα σημερινά πρωτοσέλιδα των φιλοκυβερνητικών εφημερίδων προετοιμάζουν το έδαφος αποδίδοντας τον ανασχηματισμό στις «αστοχίες» της διαχείρισης της πανδημίας. Η εφημερίδα «Τα Νέα» γράφει ότι «αναζητούνται ευθύνες για το κομφούζιο» στο πρόγραμμα εμβολιασμού. «Στο παρά πέντε με sms ενημερώθηκαν οι ενδιαφερόμενοι του «Γεννηματάς» για τη μετάθεση» του εμβολιασμού τους. Από στήλη της ίδιας φιλοκυβερνητικής εφημερίδας γίνεται επίθεση στον κυβερνητικό εκπρόσωπο. Όλα αυτά έχουν ως στόχο να μεταθέσουν τη βασική ευθύνη για την αντιμετώπιση της πανδημίας από τον πρωθυπουργό στα επί μέρους στελέχη. Όμως η χρεοκοπία της κυβέρνησης οφείλεται στην γενικευμένη ιδεοληψία της, η οποία όντας αγκυλωμένη στον νεοφιλελευθερισμό της δεν ενίσχυσε το Εθνικό Σύστημα Υγείας, δεν δημιούργησε ΜΕΘ, δεν προσέλαβε γιατρούς και νοσηλευτικό προσωπικό(αντίθετα προσέλαβε χιλιάδες αστυνομικούς), παρά τις προειδοποιήσεις. Αυτός είναι ο βασικός λόγος της αποτυχίας αντιμετώπισης της υγειονομικής κρίσης και η ευθύνη δεν είναι των επί μέρους στελεχών της κυβέρνησης, αλλά ολόκληρης της κυβέρνησης και, πρωτίστως, του ίδιου του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη.

Αλλά γιατί η (επι)στροφή στη «(ακρο)δεξιά στέγη»; Πολύ φοβόμαστε ότι αυτή θα σημάνει σκλήρυνση της αντιπαράθεσης και πολιτική και ιδεολογική πόλωση με στόχο τις εκλογές μέσω μια «εθνικιστικής αναθέρμανσης» με αφορμή τις «γιορτές» για τα 200 χρόνια από την επανάσταση του 1821. Στο επικοινωνιακό επιτελείο της ΝΔ εκτιμούν ότι ο εθνικισμός «κερδίζει». Το δοκίμασαν με το μακεδονικό και πέτυχε. Η ίδια ιδεολογική συνταγή(make amerika great again) κράτησε σε υψηλά επίπεδα το εκλογικό ποσοστό τoυ από παντού βαλλόμενου λόγω της κάκιστης διαχείρισης της πανδημίας και την κοινωνική κρίση μετά τις ρατσιστικές δολοφονίες, Ντ. Τραμπ. Ήδη έχουμε τις πρώτες επιθέσεις ακόμα και εναντίον της ίδιας της Προέδρου της Δημοκρατίας εξαιτίας ενός άρθρου της στην Εφημερίδα των Συντακτών, τη μη ανάκρουση του εθνικού ύμνου στη δοξολογία για το νέο χρόνο και την απόσυρση δύο «πιστολιών» από αίθουσα του προεδρικού μεγάρου!

Αυτή θα είναι η απάντηση του Κυριάκου Μητσοτάκη. Το ερώτημα είναι: Τι κάνει η αντιπολίτευση;        

1821: Ιστορία ή μυθολογία;

 Εάν κάποιος ισχυριζόταν ότι οι Έλληνες δεν ήταν σκλάβοι των Οθωμανών αλλά συμμετείχαν στη δομή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας θα προκαλούσε έκπληξη και ορυμαγδό, ειδικά αυτόν τον καιρό που αναβιώνουν οι μύθοι. Αν κάποιος αναρωτηθεί τι εννοούσε ο Ρήγας όταν έγραφε «Να σφάξωμεν τους λύκους που στον ζυγό βαστούν/ και Χριστιανούς και Τούρκους σκληρά τους τυραννούν», θα αντιμετωπιζόταν τουλάχιστον ως «ύποπτος» ανθελληνισμού. Κι όμως, ο Ρήγας μιλούσε για την απελευθέρωση και των Τούρκων!

Η Κατερίνα Μυστακίδου στο βιβλίο της «Ένδοξη δουλεία» (εκδόσεις Κέδρος) προσεγγίζει τη την ιστορία από μία διαφορετική οπτική γωνία από την επίσημη εκδοχή. Οι Έλληνες δεν ήταν όλοι δούλοι των Οθωμανών. Αντίθετα, μία μερίδα τους, όπως οι Φαναριώτες, ήταν μέρος του κατεστημένου της Υψηλής Πύλης.

Η συγγραφέας παραθέτει στην εισαγωγή της ότι «η σχέση Ελλήνων ορθοδόξων και Οθωμανών μουσουλμάνων ήταν αμφίδρομη, αμφίσημη και σαφώς διαφορετική για τους Φαναριώτες απ’ ό,τι για τους Έλληνες υπηκόους της Υψηλής Πύλης –Κωνσταντινουπολίτες, Μικρασιάτες, Πόντιους- και τους Ελλαδίτες». Με άλλα λόγια, υπήρχε μία κοινωνική, οικονομική (και πολιτική) διαστρωμάτωση στα διάφορα μιλέτ και κάθε στρώμα είχε αμφίδρομη σχέση με το ομόλογό του στα άλλα μιλέτ.

Η συνύπαρξη των διαφόρων «μιλέτ» ήταν ειρηνική και το «Ορθόδοξο Ρουμ Μιλλέτ-ι» ήταν το δεύτερο πιο πολυάριθμο μετά το μουσουλμανικό. Αυτό διήρκεσε μέχρι την έναρξη της παρακμής της θεοκρατικής αυτής αυτοκρατορίας, όταν ανεφύει το Ανατολικό Ζήτημα, που δεν ήταν παρά ο τρόπος διαμοιρασμού της από τις ευρωπαϊκές δυνάμεις και τη Ρωσία. Τότε η Δύση για τους δικούς της λόγους διαχώρισε την Αυτοκρατορία σε δύο αντιθετικούς πόλους, τους Χριστιανούς και τους Μουσουλμάνους. Συνεπώς, «η σύγχρονη Ελλάδα παρακολούθησε τη σταδιακή διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ούσα η ίδια ένα από τα βασικά συνθετικά κομμάτια της». Ακριβώς όπως και η Τουρκία. Μόνο που η ταύτιση των μουσουλμάνων με τους Τούρκους επέφερε στη συλλογική συνείδηση και την ταύτιση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας με την Τουρκία, η οποία δημιουργήθηκε ως κρατική οντότητα ουσιαστικά μετά την Μικρασιατική καταστροφή. Έτσι, η Τουρκία θεωρήθηκε αποδέκτης της οθωμανικής κληρονομιάς.  

Η Κατερίνα Μυστακίδου μέμφεται την αποποίηση εκ μέρους της Ελλάδας του οθωμανικού της παρελθόντος, για το γεγονός ότι «δεν ζήτησε ποτέ μερίδιο από την κληρονομιά των Οθωμανών», για την έλλειψη προνοητικότητας στην εθνική μας ιστορία, ώστε βρίσκοντας προσεκτικά τις ισορροπίες να οικειοποιηθεί το μέρος της οθωμανικής κληρονομιάς που της αναλογεί.

Αντιλαμβάνεται κανείς ότι το βιβλίο της Μυστακίδου είναι ανατρεπτικό. Γιατί εδώ δεν έχουμε τους Έλληνες σκλάβους υπό τον οθωμανικό ζυγό, αλλά τον Πατριάρχη που είχε άμεση πρόσβαση στον σουλτάνο και τους Οθωμανούς Έλληνες (κατά το αντίστοιχο των Οθωμανών τούρκων ή μουσουλμάνων) που «είχαν πρωτεύοντα ρόλο στη δυναστεία των Οθωμανών και υπηρέτησαν κυρίως τα συμφέροντα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μέχρι το τέλος». Η συγγραφέας αναφέρεται στους Φαναριώτες και «τα υψηλόβαθμα στελέχη της κυβέρνησης» που αποτελούσαν «μέρος του μηχανισμού της Υψηλής Πύλης» (οσποδάροι, υπουργοί Εξωτερικών κ.ά.). Μάλιστα, ακόμη και το 1867 οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης θεωρούσαν την αυτοκρατορία πατρίδα τους («αγαπώντες δε την εαυτών πατρίδα, δεν δύνανται βεβαίως να μην αγαπώσι την Οθωμανικήν Αυτοκρατορίαν, διότι αυτή είναι η πατρίδα των»!).

Η θέση της Μυστακίδου αποτυπώνεται σαφώς και ευκρινώς σε μία υποσημείωση στη σελίδα 20 και 21: «Ανεξάρτητα από το βαθμό συμμετοχής των διαφόρων εθνοτήτων, είτε ως μουσουλμάνοι βεζίρηδες από το Μαυροβούνιο και τη Βουλγαρία είτε ως χριστιανοί Φαναριώτες οσποδάροι στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, στην εθνική τους ιστορία όλοι οι Βαλκάνιοι τήρησαν την ίδια στάση. Απλώς ανέφεραν τους άξιους συμπατριώτες τους χωρίς να γίνει καμία διασαφήνιση ότι η άρχουσα τάξη των Οθωμανών αποτελούνταν και από τους “υπόδουλους” λαούς»! Ο «οθωμανικός ζυγός» θεωρείται πλέον τέτοιος και οι χριστιανικοί πληθυσμοί θεωρούνται «υπόδουλοι» από τη στιγμή που η Ρωσία και οι ευρωπαϊκές δυνάμεις προώθησαν τη διάλυση της φθίνουσας αυτοκρατορίας, θεωρώντας τους χριστιανούς ως μέρος της Δύσης (της «προσιτής Ανατολής») και τους μουσουλμάνους, μέρος της απρόσιτης και εχθρικής Ανατολής. Με άλλα λόγια, έχουμε σύμφωνα με τη συγγραφέα την πρόκληση ενός θρησκευτικού πολέμου, που καλλιεργήθηκε από τους δυτικούς και στον οποίο βασίσθηκε η δημιουργία των εθνικών χαρακτηριστικών των βαλκανικών χωρών. Δεν είναι τυχαία η άμεση ανεξαρτητοποίηση της Εκκλησίας της Ελλάδας (Αυτοκέφαλη) από το Πατριαρχείο που θεωρούνταν οθωμανικός θεσμός.

Βέβαια, παρά τις διακρίσεις, δεν αναπτύσσεται η διαφορετική θέση των Ελλήνων της οθωμανικής «άρχουσας τάξης»(Φαναριωτών) και των «ταλαιπωρημένων μέσων Ελλαδιτών» καθώς και οι σχέσεις τους. Αλλά ούτε και οι αντιθέσεις του Πατριαρχείου και των Φαναριωτών με την Ελληνική Επανάσταση. Όμως, αναπτύσσονται οι σχέσεις των Φαναριωτών με τη Ρωσία και η φιλοδοξία των πρώτων «να ηγηθούν μιας ορθόδοξης αυτοκρατορίας η οποία έπρεπε να κληρονομήσει την οθωμανική, χωρίς όμως να αλλάξει τη δομή των βαλκανικών λαών και τη δική τους κυρίαρχη θέση»(Η Μεγάλη Ιδέα χρονολογείται από τον 18ο αιώνα). Η εστίαση στους Φαναριώτες εκπληρώνει την υπόθεση εργασίας ότι οι Ελληνο-ορθόδοξοι ήταν μέρος του οθωμανικού συστήματος. Όμως, αποφεύγονται οι γενικεύσεις και επισημαίνονται οι αποχρώσεις, όπως ο ρόλος μέρους των Φαναριωτών στο νεοελληνικό «Διαφωτισμό». 

Συμπερασματικά, έχουμε μία κατεύθυνση από τους Φαναριώτες για την Ορθόδοξη αυτοκρατορία και μία ελλαδίτικη προσέγγιση(των ταλαιπωρημένων μέσων Ελλαδιτών) που κινούνταν είτε στο πλαίσιο των Βαλκανίων (Ρήγας) είτε στο αυτονομιστικό πλαίσιο της νότιας Ελλάδας(λόγω και των εκεί αυτόνομων περιοχών).

Η ανάγκη αναστοχασμού της ιστορίας είναι επιβεβλημένη. Οι Έλληνες ήταν σκλάβοι στους Οθωμανούς όσο ήταν «σκλάβοι» στη συνέχεια οι Έλληνες χωρικοί στους επίσης Έλληνες τσιφλικάδες(μέλη της άρχουσας τάξης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας)! Δεν είναι τυχαίο ότι κάτοικοι της Άρτας (του χωριού Πέτα για την ακρίβεια) θέλησαν να υπαχθούν ξανά υπό την οθωμανική κατοχή μετά την απελευθέρωσή τους(επιδίωξαν «να περάσουν στο τούρκικο»), λόγω της βάρβαρης αντιμετώπισής τους από τον τσιφλικά Κωνσταντίνο Καραπάνο! (δες και «Το ματωμένο θέρος του 1882», ΗΠΕΠΟΤΕ)

Ο Δαμιανός Μέγης, το 1864 θα ταυτίσει τους Οθωμανούς με τους Τούρκους και θα επιχειρήσει να αποδείξει τη συνέχεια της φυλής με ένα άλμα προς το αρχαίο και βυζαντινό παρελθόν. Η Μεγάλη Ιδέα θα είναι αυτή που θα συνέξει όλους τους Έλληνες (Φαναριώτες, αστούς της Μ. Ασίας και Ελλαδίτες). Έτσι, η ιστορία αρχίζει να αποκτά τις αναγκαίες επινοήσεις για τη διαμόρφωση της ελληνικής εθνικής ταυτότητας. Η ιστορική "αλήθεια" θα είναι πάντα η επιβολή μιας συγκεκριμένης εικόνας που επιβάλλει η κυρίαρχη πολιτικο-ιδεολογική οπτική. Στα Βαλκάνια, «οι άνθρωποι πνίγονται, πνίγονταν πάντα, φυλακισμένοι σε μια φυσαλίδα του χρόνου που τους καταδικάζει να επαναλαμβάνουν αδιάκοπα τον κύκλο του ίδιου κανιβαλικού δράματος […] το χυμένο αίμα δεν έθρεψε τίποτε άλλο από τα σαπρόφυτα», γράφει ο Δημοσθένης Κούρτοβικ στο «Τι ζητούν οι βάρβαροι;» (σελ. 114 και 115). Γι' αυτό απαιτείται ο αναστοχασμός με τον τρόπο της «κρυσταλλικής μνήμης» πάνω στην ιστορία, και όχι η «ζεστή μνήμη», που αφηγείται το ιστορικό παρελθόν σαν ζωντανό μύθο, όπως συμβαίνει στις μέρες με αφορμή τα 200 χρόνια από την επανάσταση του 1821. Γιατί η μνήμη είναι ύπουλο πράγμα, όπως συμβαίνει με όσους «σβαρνίζουν τους τάφους μας για να σπείρουν καινούργιο σπόρο στο χωράφι τους, αλλά βουλιάζουν μέσα τους» (Δ.Κ. σελ. 296).