Οι θλιμμένες Τζασμίν επανέρχονται

Γιατί η Σου, η απελευθερωμένη σκλάβα του Τρούμαν Καπότε επιστρέφει στη σκλαβιά της; Μέσα από ποια διαδικασία ερωτεύεται το βιαστή της; Γιατί οι Έλληνες -1,5 εκατομμύριο άνεργοι- δεν αντιδρούν στο οδυνηρό σοκ και μένουν κοκαλωμένοι σαν τη νάγια την ορχούμενη; Που οφείλεται ο κανιβαλισμός και ο εμφύλιος των «κάτω»; Γιατί χιλιάδες νέοι φεύγουν μετανάστες κι άλλοι τόσοι εκστασιάζονται με τα τραγούδια μιας αοιδού σκυλάδικων; Ποιος επιβάλλει τον «κυνι-σμό» ως κοινό πεδίο αναισθησίας(αντί ευαισθησίας); Γιατί η «εκδικητική χαρά» για την οδύνη των θλιμμένων Τζασμίν; Κι όμως οι Τζασμίν-ες δεν πηγαίνουν στην κόλαση. Οι ήρωες του λάιφ στάιλ του ‘90 και του ‘00 πάνε στον Μεγκάλο παράδεισο. Κι αυτό γιατί μπορεί να απώλεσαν το υλικό τους κεφάλαιο αλλά όχι και το συμβολικό. Ναι, η ρήση του Τολστόι, που έλεγε πως η σκλαβιά διαιωνίζεται και νομιμοποιείται από το γεγονός ότι και οι σκλάβοι σκέφτονται σαν τα αφεντικά τους, ισχύει, αλλά πρέπει να εξηγήσουμε πως επιβάλλεται ο συγκεκριμένος τρόπος σκέψης και πράξης. Η εξήγηση αυτή θα καταδείξει ότι οποιαδήποτε ριζική αλλαγή δεν θα ριζώσει αν δεν επαναξιώσουμε τη σημασία της συμβολικής τάξης, δηλαδή του πολιτισμού ως καθημερινής πρακτικής στην όλη πολιτική διαδικασία της αλλαγής. Με άλλα λόγια, μία πολιτική αλλαγή ή θα επιβάλλει έναν άλλο τόπο συναισθηματικής συναίνεσης και του συνανήκειν, ένα νέο τρόπο και ρυθμό στους ανθρώπους, οι οποίοι θα εσωτερικευθούν, θα γίνουν οι νέοι κανόνες και θα μοιάζουν φυσικοί (έξεις), ή θα αποτύχει. Χρειάζεται, λοιπόν, μία νέα Συμβολική Τάξη. Η τελευταία είναι η πολιτιστική διαδικασία μέσω της οποίας γίνεται η ενσωμάτωση των κοινωνικών περιορισμών και των κανόνων από τα άτομα δίκην συνήθειας(habitus), έτσι ώστε να φαίνεται ότι οι κανόνες και οι απαγορεύσεις είναι φυσικοί και όχι καταναγκαστικοί. Γι’ αυτό κάθε πολιτική ανατροπή, αν δεν συνοδεύεται από μία διαφορετική πολιτιστική διαδικασία, από μία πολιτιστική ανατροπή, μία μεγάλη αλλαγή στην καθημερινότητα, στον τρόπο που βλέπει, αισθάνεται και συναισθάνεται το κάθε άτομο την κάθε στιγμή, την κάθε σχέση του με τους άλλους, τότε η ανατροπή αυτή δεν θα έχει διάρκεια. Η συγκεκριμένη αοιδός και ο τηλεοπτικός παρουσιαστής, που προαναφέραμε, είναι τα επινοημένα προϊόντα του πολιτισμού του λάιφ στάιλ, είναι τα σύμβολα ενός τρόπου ζωής, που επιβάλλονται για να διατηρήσουν το προηγούμενο, κοινό πεδίο ευαισθησίας(για την ακρίβεια αναισθησίας), τον κοινό τόπο συναισθηματικής συναίνεσης, δηλαδή το συνανήκειν στον κυνισμό. Με άλλα λόγια, πρέπει να είμαστε όλοι σαν κι αυτούς. Να περπατάμε, να μιλάμε, να χειρονομούμε, να ντυνόμαστε, να τρώμε, να καθόμαστε, να ερωτευόμαστε, να σχετιζόμαστε και να αλληλοεξουσιαζόμαστε, όπως μας δείχνουν αυτοί, ως σύμβολα μιας ορισμένης Συμβολικής Τάξης. Αλλιώς δεν θα είμαστε «in», αλλά εκτός του αναγνωρισμένου κοινωνικού σώματος, περιθωριακοί, μη ορατοί. Ας δούμε, επί παραδείγματι, πως η Συμβολική Τάξη ενός συστήματος εξουσίας μπορεί να «χαλάει» και τον πιο αντί-εξουσιαστή πολιτικό χωρίς εκείνος να το αντιληφθεί. Τα σημεία και τα σύμβολα της εξουσίας –αυτοκίνητα, σωφέρ, σωματοφύλακες, κλάκα οπαδών και σφογγοκωλάριων, υποδοχές, εμβλήματα κ.ά.- «ευνουχίζουν» καθώς παγιδεύουν το πολιτικό στέλεχος μέσα στη συμβολική τάξη της εξουσίας τους. Τα σύμβολα, δηλαδή, επιβάλλονται και εξουσιάζουν τον άνθρωπο. Αυτός ο συμβολικός ευνουχισμός είναι συνώνυμος με την εξουσία. Ο πολιτικός ως εξουσιαστής δεν αναγνωρίζεται χωρίς τα σύμβολα. Αλλά αυτά εντέλει τον καθορίζουν, γίνονται οι αλυσίδες του. Το ίδιο συμβαίνει με μία άλλη μορφή εξουσίας, την τεχνοκρατική, όπου επικρατούν, όχι η δημοκρατική ουσία, αλλά οι τεχνικές της εξουσίας και οι τεχνοκράτες. Πρόκειται γι’ αυτό που ο Έντγκαρ Άλαν Πόε είχε προβλέψει από τις αρχές του 19ου αιώνα, λέγοντας πως «Ενώ ο άνθρωπος καμάρωνε και έκανε το θεό, μια παιδική ηλιθιότητα έπεφτε πάνω του. (...) Οι τεχνικές είχαν εξυψωθεί στην υπέρτατη τάξη και, από την στιγμή που εγκαταστάθηκαν στο θρόνο τους, έριξαν τις αλυσίδες τους πάνω στα μυαλά που τις είχαν δημιουργήσει». Υπάρχει, άραγε, μια άλλη στάση για εκείνους που κατέχουν την πολιτική εξουσία; Σ’ αυτήν αναφέρεται ο Ν. Μπόμπιο, ο οποίος θεωρεί ότι η εξουσία δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά εξουσία για την επίτευξη ενός στόχου που είναι συνήθως το κοινό καλό, το συλλογικό ή γενικό συμφέρον. Συνεπώς, μία πολιτική ανατροπή ή θα επιβάλλει έναν άλλο τρόπο και ρυθμό στους ανθρώπους, νέους κανόνες που θα εσωτερικευθούν και θα μοιάζουν φυσικοί (έξεις) ή θα αποτύχει. Αν δεν συμβεί αυτό η διαφθορά της γραφειοκρατίας και όλες οι προηγούμενες παθογένειες αργά ή γρήγορα θα ενσκήψουν πιο δυνατές. Εδώ θα πρέπει να ειδωθεί η περίπτωση της «αντι-κουλτούρας», μιας νέας δηλαδή κουλτούρας, ένα σύστημα νέων ηθών που ήδη φέρουν και βιώνουν τα μέλη του μεταρρυθμιστικού πολιτικού πυρήνα και που έρχεται να απαντήσει στη σήψη της κυρίαρχης κουλτούρας, συνιστώντας ένα εναλλακτικό και συνάμα γοητευτικό σύστημα νέων αξιών και κανόνων, το μπόλι δηλαδή που θα ενοφθαλμιστεί στην κοινωνία, αφού πρώτα το «μαχαίρι»(η κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας) χαράξει τον κορμό (Δεν υπερτιμάμε τον πολιτιστικό παράγοντα, απλώς επισημαίνουμε το κενό των πολιτικών ανατροπών και την ανοησία της βουλησιαρχίας). Αλλά αν σ’ αυτούς που δεν είναι ακόμα συμβολικά νεκροί(άνεργοι) υπάρχει ο τρόμος, που εξοστρακίζει από το βλέμμα τους δίκην αγχογόνου αντικειμένου τους απολυμένους, στους ίδιους τους ανέργους εκτός από το φόβο ενδημεί ο φθόνος και η εκδίκηση. Ο απολυμένος τραβάει στο βυθό -στην τυφλή απόγνωσή του- κι αυτόν που δεν έχει ακόμα απολυθεί. Γι’ αυτό επιβάλλεται ένας τρίτος όρος, μια ορισμένη ιδεολογία, μια νέα θέαση του κόσμου, μία ηθική(ανθρωπισμός, φιλαλληλία, φιλία, αγάπη, συντροφικότητα…), που αντιμετωπίζει με τόλμη το λανθάνον τερατώδες στοιχείο που ενοικεί στον άνθρωπο και τον καθιστά φθονερό, μισερό και φονιά του ομοίου του, δηλαδή του εαυτού του. Η ελληνική κοινωνία χρειάζεται, σήμερα, όσο τίποτ’ άλλο αυτή την «ιδεολογία», αυτή τη νέα κοινωνική και πολιτική ηθική, που θα αρμολογήσει τους διαλυμένους αρμούς της.