ΓΙΩΡΓΟΣ Χ. ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ

«Χιονίζει» στον Άρη. Ο πλανήτης Γη φλέγεται. Ο καπιταλισμός ζει την υπαρξιακή του αγωνία κι ο Αλέξανδρος τη χαρά αλλά και την οικτρή απογοήτευσή του, την κατάρρευση ενός κόσμου που τον είχε φανταστεί αλλιώς. Με τα έπαθλα της θριαμβευτικής επιτυχίας του στις πανελλήνιες και πολλά όνειρα παραμάσχαλα πήγε, χθες, να γραφτεί στη σχολή του. Το πρώτο μπλόκο, ο πρώτος αιφνιδιασμός συνέβη μόλις κατέβηκε στη στάση «Πανεπιστήμιο»: «Είσαι πρωτοετής;». Στράφηκε ξαφνιασμένος προς την κατεύθυνση της φωνής. Ένα κορίτσι της «παράταξης» στάθηκε δίπλα του κι άρχισε να τον πολυβολεί με ενδιαφέρον, σχεδόν αγάπη, και προτάσεις για καφέ και πάρτι. Τον ρώτησε αν εργάζεται. Απάντησε «ναι». «Α, εμένα δεν αφήνουν οι γονείς μου να εργαστώ» αντιδήλωσε το κορίτσι της «παράταξης». Η πρώτη διαφορά κοινωνικού μεγέθους και κουλτούρας: Η εργασία είναι για τους «κάτω». Του έδωσε ένα πολυτελέστατο ντοσιέ με σημειώσεις, οδηγούς για τη σχολή και τη ζωή, ακόμη και cd, και τον κάλεσε στη συνάντηση της «παράταξης» στην ΕΣΗΕΑ, ...

Πέθανε ο Πωλ Νιούμαν, την ώρα που «Το χρώμα το χρήματος» και το αμερικανικό όνειρο ξεθωριάζουν, τη στιγμή που μία επαναστατική αλλαγή στον τρόπο παραγωγής (πραγματική οικονομία) αλλά και στον τρόπο ζωής, η «αλυσίδα» και το αυτοκίνητο Φορντ Τ κλείνουν έναν αιώνα «ύπαρξης». Ο Νιούμαν δεν ήταν ο Ντην ή ο Μπράντο, δεν υποδυόταν το φορέα επαναστατικών ιδεών ή πρακτικών, έπαιζε με τη σαγήνη των γαλάζιων του ματιών, με την ήπια βία, που είναι η γοητεία ως τρόπος επιβολής. Ο Νιούμαν ήταν συνεπώς η «εικόνα» της ακμάζουσας Αμερικής. Τότε που δεν χρειαζόταν να ψάξει κανείς στους αμερικάνικους μύθους για να βρει αν υπάρχει κόκκος αλήθειας, τότε που αρκούσε να λέει ότι «Η Αμερική ΕΙΝΑΙ» (Χ. Μίλερ) ή «Εγώ Είμαι» (Ουίτμαν). Από εδώ εκκινεί η συνεχής ανάπτυξη της ιδέας της αμερικανικής ατομικότητας. Αυτή ήταν η επανάσταση των προτεσταντών αγγλοσαξόνων που επισυνέβη στις ΗΠΑ. Αλλά τότε η ατομικότητα συνυπήρχε με τη μαζικότητα, όπως τα αυτοκίνητα (μοντέλα Τ) της Φορντ συνυπήρχαν με τα αυτοκίνητα της Τζέ...

Που είναι εκείνοι που με το main stream της ιστορίας στα πανιά τους και το μελάνι made in USA στη γραφίδα τους λοιδορούσαν όσους τολμούσαν κόντρα στον καιρό να ασκούν κριτική στην αμερικανικού τύπου (νεοφιλελεύθερη) παγκοσμιοποίηση; Που βρίσκονται οι «ιερείς» της «ελεύθερης» Αγοράς, του «ελεύθερου» ανταγωνισμού και όσοι έψελναν ότι «ο αντιαμερικανισμός είναι ο σοσιαλισμός των ηλιθίων»; Που είναι ο Γουόλιν και οι οπαδοί του; Που είναι οι θιασώτες του «ελάχιστου κράτους» τώρα που η Wall Sreet περιμένει το σχέδιο σωτηρίας από το κράτος; Μήπως πρέπει να πούμε ονόματα; Ή μήπως σε λίγο θα μας πουν ότι αυτοί τα… έλεγαν;! Είναι ικανοί ακόμη και γι’ αυτό, έτσι όπως είναι «ευπροσάρμοστοι» και πετούν σαν τα φτερά στον κάθε άνεμο. Το θέμα, όμως, δεν είναι αν κάποιοι επιβεβαιώθηκαν και κάποιοι διαψεύστηκαν, αλλά ότι οι τελευταίοι θα μας προκύψουν με νέα ονόματα, με νέους όρους και νέο αμπαλάζ για να πλασάρουν το ίδιο προϊόν. Δεν αποκλείεται, συνεπώς, να μας μιλήσουν σε λίγο με τους όρους του Σουμπέ...

Εκείνοι που ασχολούνται με την ιστορία θα αντιληφθούν ότι η υπόθεση της διεκδίκησης δημόσιας περιουσίας από διάφορα μοναστήρια παραπέμπει στον πυρήνα του αγροτικού προβλήματος στην Ελλάδα. Ως γνωστόν, η απελευθέρωση της Θεσσαλίας και της Άρτας το 1881 έγινε υπό τον όρο της προστασίας των απέραντων τσιφλικιών, που είχαν αγοράσει πάμφθηνα από τους Τούρκους (1873) ο Χρηστάκης εφέντης Ζωγράφος(Θεσσαλία-Κιλελέρ) και ο γαμπρός του –νομικός, χρηματιστής, αρχαιολόγος, υπουργός και προπάντων τσιφλικάς- Κ. Καραπάνος, καθώς και των λεγόμενων «βακούφ», δηλαδή των περιουσιών θρησκευτικών ιδρυμάτων και σχολείων. Το 1882 προέκυψε μεγάλη αντιπαράθεση στη Βουλή μεταξύ του Καραπάνου και των Παχύ, Ζυγομαλά, ενώ οι κάτοικοι(κολήγοι και μικροϊδιοκτήτες) περιοχών της Άρτας θέλησαν να υπαχθούν ξανά υπό το λιγότερο επαχθές καθεστώς της οθωμανικής αυτοκρατορίας! Την ίδια εποχή ξέσπασε μεγάλη αντιπαράθεση για το νομικό καθεστώς των τσιφλικιών, αν δηλαδή ίσχυαν τα τούρκικα χοτζέτια και ταπία, το ίμορο, το μιρί κ...

Τους έβλεπα να βγαίνουν από τις απαστράπτουσες πλην πτωχευμένες κυβερνοπόλεις τους (Lehman Brothers και Merrill Lynch), άνεργοι πια αλλά πάντα «ατσαλάκωτοι», χωρίς καμία σύσπαση λύπης στο πρόσωπό τους, κυνικοί όπως πάντα, αλλά αυτή τη φορά απέναντι στον ίδιο τους τον εαυτό. Είναι οι πρώην «κύριοι όλος ο κόσμος» του Κάφκα, εκείνοι που συμπύκνωναν όλο τον κόσμο στο υπερτροφικό Εγώ τους, είναι οι 150 χιλιάδες «γιάπηδες», οι εφευρέτες των νέων «χρηματιστικών προϊόντων», που βύθισαν την αμερικανική οικονομία στο χάος. Είναι οι νεαροί-θρύλοι με την ακατάβλητη θέληση, οι έξυπνοι που έχουν ανατραφεί από λύκους, αυτοί για τους οποίους η «φήμη», η εικόνα είναι μια κρίσιμη παράμετρος: «Μια λέξη σε πάει στην κορυφή, μια συλλαβή σε γκρεμίζει». Θρησκεία τους η «πληροφόρηση», αυτή είναι το μοναδικό νόημα της ζωής τους. Τα data, τα δεδομένα είναι τα μόνα που έχουν ψυχή. Τους βλέπω να κρατούν αγκαλιά όλη τους την ύπαρξη σ’ ένα χαρτόκουτο με cd, με «πληροφορίες». Όλα εδώ είναι μετατρέψιμα σε κυματιστές ...

Χάος στις χρηματαγορές. Τα χρηματιστήρια καταρρέουν. Η τέταρτη σε μέγεθος αμερικανική τράπεζα, η Lehman Brothers πτώχευσε, η γνωστή Merrill Lynch εξαγοράσθηκε από την Bank of America. Η ομοσπονδιακή τράπεζα των ΗΠΑ αδυνατεί να «ρίξει» και άλλο ρευστό στην αγορά. Ο μανιακός καπιταλισμός και η επίσημη εκδοχή του ο νεοφιλελευθερισμός, ό,τι μέχρι χθες είχε την ισχύ «φυσικής αλήθειας», διέρχεται σήμερα την αυτοκαταστροφική φάση της διπολικής του διαταραχής και ήδη σαν την… παγκοσμιοποιημένη Μήδεια του Βασίλιεφ «σκοτώνει τα παιδιά του». Ο θρήνος 150 χιλιάδων γιάπηδων της Wall Street, που βρέθηκαν στο δρόμο, ακούγεται μέχρι την Αθήνα. Οι δυσμενείς προβλέψεις των σκεπτικιστών της αμερικανικού τύπου «παγκοσμιοποίησης» επαληθεύονται. Τελικά, η υπερβολική προσφορά σπιτιών (ενυπόθηκα δάνεια) δεν μπόρεσε να απορροφηθεί ούτε από τον άνεργο καταναλωτή ούτε από το συνεχώς μειούμενο μισθό του εργαζόμενου αμερικανού. Η υπερσυσσώρευση λειτούργησε σαν ένα «πανωσήκωμα» που γκρεμίζει όλο το οικοδόμημα. Το δ...

Σύγκρουση γιγάντων. Τα δύο Χ, ένας ανάπηρος ο Χώκινγκ συγκρούεται με έναν γέρο, τον Χιγκς για το περίφημο μποζόνιο, το «σωματίδιο του Θεού», που επινόησε ο δεύτερος. «Θα ήταν πιο συναρπαστικό» αν δεν βρισκόταν λέει ο πρώτος. Για χιούμορ που δεν κατάλαβε ο δεύτερος λένε οι… εμβριθείς αναλυτές-παρατηρητές! Κι όμως ο Χώκινγκ, αυτός ο φοβερός τύπος, η ασώματος κεφαλή, που είδα πριν μερικά χρόνια στη Φλωρεντία να χαίρεται τη ζωή αγναντεύοντας από ψηλά τον Πάδο, είπε κάτι βαθύτατα φιλοσοφικό: ότι κάτι είναι πιο χρήσιμο όταν είναι αναμενόμενο. Το ίδιο μου είχε πει κάποτε ο Μάτεσις για το Χριστό: δεν ήταν καλά που ήρθε, θα ήταν καλύτερα να είναι αναμενόμενος. Ακριβώς, την ίδια άποψη για τις ανθρώπινες επινοήσεις είχε και ο Βιτγκενστάιν, που έλεγε πως όλες είναι φανταστικές και εκείνο που τις επιβεβαιώνει (νομιμοποιεί) ή όχι, είναι η ωφελιμότητά τους για την ανθρώπινη βιοτή. Έτσι, η επινόηση του Φρόυντ για το υποσυνείδητο καθιερώθηκε γιατί ανταποκρίνεται στην ανάγκη μας να εξηγήσουμε με κάποιο ...

Οι Δίδυμοι πύργοι της Νέας Υόρκης βρίσκονταν στο «σημείο μηδέν». Από εκεί ξεκινούσαν τα πάντα, ακόμα και ο συγκαιρινός «δυτικός άνεμος της ιστορίας» που σαρώνει ιδεολογικά, πολιτικά, πολιτιστικά, οικονομικά και στρατιωτικά ολόκληρο τον πλανήτη. Βαρύς, συνεπώς, ο συμβολισμός της 11/9. Αλλά να που μερικά χρόνια αργότερα όλο και λιγότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι το χτύπημα προκλήθηκε από την Αλ-Κάιντα. Αυτό δείχνει έρευνα του πανεπιστημίου του Μαίρυλαντ που έγινε σε 17 χώρες. Η αμφισβήτηση, όμως, των επίσημων εκδοχών του τρομοκρατικού χτυπήματος στις ΗΠΑ ισοδυναμεί με ύβρι, με βλασφημία και έγκλημα καθοσιώσεως. Δεν είναι τυχαίο ότι έγινε προσπάθεια αφαίρεσης του Όσκαρ από την Marion Cotillard, γιατί τόλμησε να αμφισβητήσει την 11/9 και να αποκαλέσει «σήριαλ ψεύτες» τους αμερικανούς ηγήτορες της Ουάσινγκτον. Ναι, «κατά συρροή ψεύτες»! Εάν η Μάριον τα έλεγε αυτά πριν από την απονομή των Όσκαρ, θα έβλεπε το βραβείο μόνο στον ύπνο της. Άρα, πάνω από την κρίση για την καλλιτεχνική αξία οποιουδή...

Ημέρα των φυσικών αλλά και των μαθηματικών χθες. Οι πρώτοι αναζητούν το «σωματίδιο του Θεού», οι δεύτεροι τον «μαθηματικό τύπο» υπολογισμού του τεκμαρτού εισοδήματος των Ελλήνων! Αμφότεροι επιχειρούν να επιλύσουν προβλήματα που ταλανίζουν την ανθρωπότητα και τους… νεοέλληνες. Και στις δύο περιπτώσεις έχουμε την προσπάθεια «σπασίματος του παιγνιδιού» για να δούμε τι κρύβει μέσα. Έτσι, οι φυσικοί προσπαθούν να λύσουν τα μυστήρια του σύμπαντος σπάζοντας το άτομο με… «σφυριά» που τα λένε επιταχυντές. Πρώτα βρήκαν ότι το άτομο αποτελείται από πρωτόνια, νετρόνια (θυμάται κανείς τις βόμβες νετρονίου;) και ηλεκτρόνια. Μετά βρήκαν τα κουάρκς(υπάρχουν σε ομάδες και όχι απομονωμένα) και τα γλοιόνια, τα οποία υποθέτουν, αφού ακόμα δεν τα «βρήκαν». Τώρα θέλουν να αποδείξουν ότι το σύμπαν είναι μία σύνθεση κουάρκς και γλοιονίων. Αυτό είναι το περίφημο «σωματίδιο του Θεού». Όσο για τους Έλληνες μαθηματικούς, αυτοί θα επινοήσουν ένα τύπο που θα μας φορολογεί δίκαια! Τεράστιο επίτευγμα! Να, λοιπόν, που...

Φαίνεται ότι το τελευταίο οχυρό του νεοφιλελευθερισμού είναι η Ελλάδα. Πως αλλιώς να εξηγηθεί το γεγονός ότι στις ΗΠΑ κρατικοποιούν, ενώ στην Ελλάδα αποκρατικοποιούμε; Γιατί, άραγε, η νεοφιλελεύθερη λογική οδήγησε τις δύο μεγάλες αμερικανικές τράπεζες στη χρεοκοπία; Γιατί η «αόρατη χειρ» (Αγορά-) έγινε «μαύρη χείρα» (μαφία) και έχασε την περίφημη ικανότητά της να ρυθμίζει την προσφορά και τη ζήτηση (αυτορρύθμιση); Μήπως εκεί που απέτυχε το real estate των… χαζο-αμερικανών, έχουμε την μεγάλη ελληνική εφεύρεση του μοναστηριακού ου μην και βυζαντινού real estate -απόδοση τεράστιων εκτάσεων και ακινήτων του δημοσίου στη Μονή Βατοπεδίου, (βακουφο-ποίηση); Τελικά, ότι είναι «νόμιμο είναι και ηθικό»; Μήπως όλοι μας πρέπει να κάνουμε και μία «εξωχώρια» εταιρία φοροαποφυγής; Ή μήπως πρέπει να εξετάσουμε τις αποχρώσεις της νομιμότητας, δηλαδή τη «νόμιμη παρανομία» (όπως οι ληστοβαρώνοι των ΗΠΑ που οδήγησαν στο κραχ του 1929) και την «παράνομη παρανομία»(Αλ Καπόνε); Γιατί το μέγαρο Μαξίμου θυμίζε...

Είναι «παράδοξο το γεγονός ότι υπάρχουν πολλοί στην Ευρώπη και αλλού που θεωρούν ότι η επιχειρηματικότητα είναι εξ ορισμού αντίθετη με κάθε έννοια κοινωνική ευαισθησίας… και ότι ταυτίζεται με την ανελέητη επιδίωξη του κέρδους…». Λόγια από την ομιλία του πρωθυπουργού στη… διετή διάσκεψη (πολύ κρατάει!) για την «επιχειρηματικότητα με ανθρώπινο πρόσωπο». Θα θέλαμε, αλήθεια να γνωρίζαμε, εάν υπάρχει σήμερα μία επιχείρηση που λειτουργεί με «κοινωνικά κριτήρια». Ούτε καν οι ΔΕΚΟ, όπως η ΔΕΗ. Το κέρδος, θεωρητικά, δεν ήταν πάντα αυτοσκοπός, αλλά σήμερα είναι και ταυτίζεται με την αέναη και ανελέητη κερδοσκοπία, με τη διαρκή και χωρίς όρια συσσώρευση. Ο επινοητής της «αόρατης χείρας» της αγοράς Άνταμ Σμιθ δεν ήταν παρά καθηγητής της Ηθικής Φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο της Γλασκόβης. Τι συνέβη, άραγε, και αποσυνδέθηκε πλήρως η μελέτη των οικονομικών από εκείνη της ηθικής; Γιατί η «ηθική» παράδοση της οικονομικής επιστήμης δεν υφίσταται πλέον; Σύμφωνα με τον Αμάρτυα Σεν και τον Σκοτ Μηκλ, η ηθ...

Ο Amy Goodman, ο αμερικανός δημοσιογράφος και παραγωγός της ραδιοφωνικής εκπομπής «Δημοκρατία Τώρα» συνελήφθη στο συνέδριο των Ρεπουμπλικάνων. Τον Goodman συνέλαβαν όργανα της… τάξης γιατί διαμαρτυρήθηκε για τη σύλληψη δύο δημοσιογράφων της ομάδας του, που έπαιρναν συνεντεύξεις από διαδηλωτές στο δρόμο! Μα, αυτή είναι η περίφημη αμερικανική δημοκρατία και ελευθερία; Αυτή. Η ελευθερία και η «δημοκρατική» ανοχή εξαντλείται στους ρεπουμπλικάνους και τους δημοκρατικούς. Άλλη γνώμη, άλλη τοποθέτηση πέραν των δύο κομμάτων δεν επιτρέπεται. Ακόμη χειρότερα, όπως διαπιστώνει καθηγητής κοινωνιολογίας, η πολιτική δημοσιογραφία στις ΗΠΑ έχει απολέσει κάθε έννοια κριτικής απέναντι στα κυρίαρχα συμφέροντα, που εκφράζονται είτε από τους ρεπουμπλικάνους είτε από τους δημοκρατικούς. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η εκπομπή «Δημοκρατία Τώρα» του A. Goodman ενοχλεί αφού τολμά να ασκεί έντονη κριτική στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ και να καταγγέλλει τις τεράστιες κοινωνικές ανισότητες. Μη φανταστεί κα...