Πανεπιστήμιο

«Χιονίζει» στον Άρη. Ο πλανήτης Γη φλέγεται. Ο καπιταλισμός ζει την υπαρξιακή του αγωνία κι ο Αλέξανδρος τη χαρά αλλά και την οικτρή απογοήτευσή του, την κατάρρευση ενός κόσμου που τον είχε φανταστεί αλλιώς. Με τα έπαθλα της θριαμβευτικής επιτυχίας του στις πανελλήνιες και πολλά όνειρα παραμάσχαλα πήγε, χθες, να γραφτεί στη σχολή του. Το πρώτο μπλόκο, ο πρώτος αιφνιδιασμός συνέβη μόλις κατέβηκε στη στάση «Πανεπιστήμιο»: «Είσαι πρωτοετής;». Στράφηκε ξαφνιασμένος προς την κατεύθυνση της φωνής. Ένα κορίτσι της «παράταξης» στάθηκε δίπλα του κι άρχισε να τον πολυβολεί με ενδιαφέρον, σχεδόν αγάπη, και προτάσεις για καφέ και πάρτι. Τον ρώτησε αν εργάζεται. Απάντησε «ναι». «Α, εμένα δεν αφήνουν οι γονείς μου να εργαστώ» αντιδήλωσε το κορίτσι της «παράταξης». Η πρώτη διαφορά κοινωνικού μεγέθους και κουλτούρας: Η εργασία είναι για τους «κάτω». Του έδωσε ένα πολυτελέστατο ντοσιέ με σημειώσεις, οδηγούς για τη σχολή και τη ζωή, ακόμη και cd, και τον κάλεσε στη συνάντηση της «παράταξης» στην ΕΣΗΕΑ, όπου ο πρόεδρος και οι καθηγητές του τμήματος θα καλωσόριζαν τους «νέους» φοιτητές τους. Ο Αλέξανδρος πρώτα απογοητεύτηκε και μετά θύμωσε. Αυτό που έπρεπε να κάνει η (δημόσια) σχολή, το έκαναν οι «παρατάξεις» (αλήθεια πόθεν έσχον τα χρήματα για όλα αυτά;) με αντίτιμο την ψήφο ή και την πολιτική του ένταξη. Το πελατειακό σύστημα σε πλήρη ανάπτυξη από την… πηγή. Θεώρησε ότι τα κενά και οι ελλείψεις είναι σκόπιμες για να τις καλύπτουν οι κομματικές παρατάξεις. Κατάλαβε ότι δεν είναι το πανεπιστήμιο ο εκπαιδευτικός τόπος της αξιοκρατικής κοινωνικής ανόδου, αλλά το κόμμα. Ή ενταγμένος ή εκτός. Ή ασπόνδυλο-μαλάκιο ή εξόριστος. Τέτοια «πύρρειο νίκη» δεν την περίμενε. Τέτοια δούλωση, τέτοια έλλειψη σεβασμού, τέτοια υποτίμηση, τέτοιον εξεφτελισμό δεν τον άντεχε. Συμμετείχε από τους πρώτους στους αγώνες όταν ήταν στη β΄ Λυκείου, αλλά ήθελε πάντα να είναι ελεύθερος, να επιλέξει με βάση θέσεις και προγράμματα και όχι να τον επιλέξουν, να τον (εξα)αγοράσουν με δόλωμα το… μέλλον. Γι’ αυτό ήδη άρχισε να ζητάει πληροφορίες για τους «αντιεξουσιαστές»!

Νιούμαν-ΗΠΑ

Πέθανε ο Πωλ Νιούμαν, την ώρα που «Το χρώμα το χρήματος» και το αμερικανικό όνειρο ξεθωριάζουν, τη στιγμή που μία επαναστατική αλλαγή στον τρόπο παραγωγής (πραγματική οικονομία) αλλά και στον τρόπο ζωής, η «αλυσίδα» και το αυτοκίνητο Φορντ Τ κλείνουν έναν αιώνα «ύπαρξης». Ο Νιούμαν δεν ήταν ο Ντην ή ο Μπράντο, δεν υποδυόταν το φορέα επαναστατικών ιδεών ή πρακτικών, έπαιζε με τη σαγήνη των γαλάζιων του ματιών, με την ήπια βία, που είναι η γοητεία ως τρόπος επιβολής. Ο Νιούμαν ήταν συνεπώς η «εικόνα» της ακμάζουσας Αμερικής. Τότε που δεν χρειαζόταν να ψάξει κανείς στους αμερικάνικους μύθους για να βρει αν υπάρχει κόκκος αλήθειας, τότε που αρκούσε να λέει ότι «Η Αμερική ΕΙΝΑΙ» (Χ. Μίλερ) ή «Εγώ Είμαι» (Ουίτμαν). Από εδώ εκκινεί η συνεχής ανάπτυξη της ιδέας της αμερικανικής ατομικότητας. Αυτή ήταν η επανάσταση των προτεσταντών αγγλοσαξόνων που επισυνέβη στις ΗΠΑ. Αλλά τότε η ατομικότητα συνυπήρχε με τη μαζικότητα, όπως τα αυτοκίνητα (μοντέλα Τ) της Φορντ συνυπήρχαν με τα αυτοκίνητα της Τζένεραλ Μότορς. Τα πανομοιότυπα αυτοκίνητα της Φορντ ήταν η μαζική πλευρά, αυτή που έβγαλε όλη την «Αμερική στους δρόμους» και μόνο τα αυτοκίνητα της Τζένεραλ Μότορς ήταν εκείνα που συμβόλιζαν την κοινωνική άνοδο. Ατομικότητα και ομογενοποίηση, Φορντ και Τζένεραλ Μότορς συνυπήρχαν αρμονικά σε ένα απέραντο πεδίο όπου η ορατότητα, η απόκτηση «εικόνας» ήταν συνυφασμένη με την ταυτότητα. Μόνο που η ατομικότητα (όπως και η ατομική ιδιοκτησία με την απόκτηση ενός σπιτιού ή ενός αυτοκινήτου) αποδείχθηκε το 2008 μια τεράστια απάτη. Ήδη το παραμικρό ψήγμα πραγματικού έχει σβήσει από τη θεατρικοποίησή του. Το ίδιο και η κοινωνική κινητικότητα. Οι τεράστιες κοινωνικές ανισότητες και ο αδηφάγος κανιβαλισμός του αμερικανικού καπιταλιστικού πρότυπου εξαφάνισαν τις ενδιάμεσες καταστάσεις και τα εν αναμονή Εγώ που περίμεναν να ξεφύγουν από τη μάζα, κατέληξαν άστεγοι και άνεργοι. Το «αμερικάνικο όνειρο» δεν είναι πλέον αναγκαίο. Οι «πάνω» κουράστηκαν να παίζουν το παιγνίδι του φιλάνθρωπου, όπως ο Νιούμαν, και των γεωδαισιακών του Αϊνστάιν, όπως οι χρηματιστές, και γι’ αυτό τώρα βγαίνουν κυνικά με τα πραγματικά τους ρούχα, αυτά του λύκου. Αλλά αφού δεν άφησαν τίποτα όρθιο γύρω τους, άρχισαν να τρώγονται και μεταξύ τους.

Νέες φενάκες

Που είναι εκείνοι που με το main stream της ιστορίας στα πανιά τους και το μελάνι made in USA στη γραφίδα τους λοιδορούσαν όσους τολμούσαν κόντρα στον καιρό να ασκούν κριτική στην αμερικανικού τύπου (νεοφιλελεύθερη) παγκοσμιοποίηση; Που βρίσκονται οι «ιερείς» της «ελεύθερης» Αγοράς, του «ελεύθερου» ανταγωνισμού και όσοι έψελναν ότι «ο αντιαμερικανισμός είναι ο σοσιαλισμός των ηλιθίων»; Που είναι ο Γουόλιν και οι οπαδοί του; Που είναι οι θιασώτες του «ελάχιστου κράτους» τώρα που η Wall Sreet περιμένει το σχέδιο σωτηρίας από το κράτος; Μήπως πρέπει να πούμε ονόματα; Ή μήπως σε λίγο θα μας πουν ότι αυτοί τα… έλεγαν;! Είναι ικανοί ακόμη και γι’ αυτό, έτσι όπως είναι «ευπροσάρμοστοι» και πετούν σαν τα φτερά στον κάθε άνεμο. Το θέμα, όμως, δεν είναι αν κάποιοι επιβεβαιώθηκαν και κάποιοι διαψεύστηκαν, αλλά ότι οι τελευταίοι θα μας προκύψουν με νέα ονόματα, με νέους όρους και νέο αμπαλάζ για να πλασάρουν το ίδιο προϊόν. Δεν αποκλείεται, συνεπώς, να μας μιλήσουν σε λίγο με τους όρους του Σουμπέτερ και της «δημιουργικής καταστροφής»,σύμφωνα με την οποία μπορείς να καταστρέφεις τα πάντα, αρκεί αυτό να αποφέρει οικονομικό κέρδος. Να, λοιπόν, το νέο σύνθημα της καπιταλιστικής σκέψης: «Καταστρέψτε το παρελθόν, φτιάξτε το μέλλον». Μόνο που η σημερινή καταστροφή δεν είναι ελεγχόμενη. Αλλά κι έτσι να ήταν, ποιοι ανήκουν στο παρελθόν και για ποιους θα είναι το μέλλον; Μα εξυπακούεται ότι στο παρελθόν ανήκουν οι «κάτω», οι εργαζόμενοι και στο μέλλον οι «πάνω», οι άνθρωποι του τζόγου και της εικονικής οικονομίας. Αυτό ενδέχεται να μη συμβεί, εάν αλλάξει ο συσχετισμός των πολιτικών δυνάμεων, αν αντιδράσουν οι εργαζόμενοι. Δυστυχώς, όμως, η αντίδραση των τελευταίων εξακολουθεί να είναι μειωμένης ισχύος καθώς τα συνδικάτα έχουν προ πολλού απομαζικοποιηθεί ή απαξιωθεί ως αναξιόπιστα (κοινώς «πουλημένα»). Βεβαίως, υπάρχει η δυνατότητα της αυθόρμητης διαμαρτυρίας και αυτοοργάνωσης των εργαζομένων στις ΗΠΑ και σε ολόκληρο τον κόσμο, αλλά και αυτό δεν είναι ορατό. Δεν απομένει, συνεπώς, παρά η επιστροφή των ίδιων επιχειρηματικών δυνάμεων και των ίδιων μιντιακών «αρχιιερέων» τους που θα επαναφέρουν την οικονομική και ιδεολογική τάξη με νέες φενάκες.

Χρυσόβουλα και Χοτζέτια

Εκείνοι που ασχολούνται με την ιστορία θα αντιληφθούν ότι η υπόθεση της διεκδίκησης δημόσιας περιουσίας από διάφορα μοναστήρια παραπέμπει στον πυρήνα του αγροτικού προβλήματος στην Ελλάδα. Ως γνωστόν, η απελευθέρωση της Θεσσαλίας και της Άρτας το 1881 έγινε υπό τον όρο της προστασίας των απέραντων τσιφλικιών, που είχαν αγοράσει πάμφθηνα από τους Τούρκους (1873) ο Χρηστάκης εφέντης Ζωγράφος(Θεσσαλία-Κιλελέρ) και ο γαμπρός του –νομικός, χρηματιστής, αρχαιολόγος, υπουργός και προπάντων τσιφλικάς- Κ. Καραπάνος, καθώς και των λεγόμενων «βακούφ», δηλαδή των περιουσιών θρησκευτικών ιδρυμάτων και σχολείων. Το 1882 προέκυψε μεγάλη αντιπαράθεση στη Βουλή μεταξύ του Καραπάνου και των Παχύ, Ζυγομαλά, ενώ οι κάτοικοι(κολήγοι και μικροϊδιοκτήτες) περιοχών της Άρτας θέλησαν να υπαχθούν ξανά υπό το λιγότερο επαχθές καθεστώς της οθωμανικής αυτοκρατορίας! Την ίδια εποχή ξέσπασε μεγάλη αντιπαράθεση για το νομικό καθεστώς των τσιφλικιών, αν δηλαδή ίσχυαν τα τούρκικα χοτζέτια και ταπία, το ίμορο, το μιρί και το τεσσαρούφ! Οι τελικές νομικές γνωμοδοτήσεις ευνόησαν, τελικά, τους τσιφλικάδες, καθώς εξέφραζαν απλώς το συγκεκριμένο συσχετισμό δυνάμεων στη Βουλή αλλά και την πολιτική βούληση του Χαρίλαου Τρικούπη να προσελκύσει στην Ελλάδα τα κεφάλαια της ελληνικής διασποράς. Αυτός είναι ο λόγος που ο Τρικούπης τάχθηκε αναφανδόν και με σχεδόν δουλικός τρόπο υπέρ των τσιφλικάδων. Τελικά, το πρόβλημα, αφού ήταν αμιγώς πολιτικό, λύθηκε πολιτικά και όχι νομικά. Αυτό συνέβη με την απόφαση του Ελευθερίου Βενιζέλου να προχωρήσει σε αναγκαστική απαλλοτρίωση των τσιφλικιών. Βέβαια, αν και ο νόμος ψηφίσθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1910 υλοποιήθηκε μετά την μικρασιατική καταστροφή. Τα γράφουμε όλα αυτά γιατί και το σημερινό ζήτημα είναι πολιτικό. Οι διεκδικήσεις μοναστηριών και μητροπόλεων που βασίζονται σε βυζαντινά χρυσόβουλα ή τουρκικά χοτζέτια είναι αστείες. Το πρόβλημα είναι πολιτικό και όχι νομικό. Και μπορεί να επιλυθεί μόνο πολιτικά.

Οι γιάπης

Τους έβλεπα να βγαίνουν από τις απαστράπτουσες πλην πτωχευμένες κυβερνοπόλεις τους (Lehman Brothers και Merrill Lynch), άνεργοι πια αλλά πάντα «ατσαλάκωτοι», χωρίς καμία σύσπαση λύπης στο πρόσωπό τους, κυνικοί όπως πάντα, αλλά αυτή τη φορά απέναντι στον ίδιο τους τον εαυτό. Είναι οι πρώην «κύριοι όλος ο κόσμος» του Κάφκα, εκείνοι που συμπύκνωναν όλο τον κόσμο στο υπερτροφικό Εγώ τους, είναι οι 150 χιλιάδες «γιάπηδες», οι εφευρέτες των νέων «χρηματιστικών προϊόντων», που βύθισαν την αμερικανική οικονομία στο χάος. Είναι οι νεαροί-θρύλοι με την ακατάβλητη θέληση, οι έξυπνοι που έχουν ανατραφεί από λύκους, αυτοί για τους οποίους η «φήμη», η εικόνα είναι μια κρίσιμη παράμετρος: «Μια λέξη σε πάει στην κορυφή, μια συλλαβή σε γκρεμίζει». Θρησκεία τους η «πληροφόρηση», αυτή είναι το μοναδικό νόημα της ζωής τους. Τα data, τα δεδομένα είναι τα μόνα που έχουν ψυχή. Τους βλέπω να κρατούν αγκαλιά όλη τους την ύπαρξη σ’ ένα χαρτόκουτο με cd, με «πληροφορίες». Όλα εδώ είναι μετατρέψιμα σε κυματιστές αράδες πληροφοριών. Το σώμα, ο άνθρωπος είναι συρρικνωμένος σε μία δομή πληροφοριών. Ακόμη και η επαφή με τα μάτια, το βλέμμα που μοιράζεται για μια στιγμή σημαίνει «παραβίαση των συνθηκών». Το παν είναι η σκέψη, το παιγνίδι με τη σκέψη, η σκέψη έξω από τα όρια, η επίθεση στα όρια της αντιληπτικής ικανότητας, η σπέκουλα στο κενό, το παιγνίδι στο κενό. Από τη μια το ζην επικινδύνως του υπερμανιακού χρηματιστή, η φυλή των πολιτών του κόσμου με «ένα ζευγάρι αρχίδια Νέας Υόρκης»(Ντελίλο). Κι από την άλλη ο παλιός κόσμος, αυτός της παρωχημένης ευρωπαϊκής αριστοκρατίας. Συζευγμένοι οι δύο αυτοί κόσμοι (εικονική και πραγματική οικονομία) κάνουν το χρήμα «να μιλάει στον εαυτό του». Μόνο που οι φούσκες έχουν όρια. Τώρα οι γιάπηδες θα αντιληφθούν ότι δεν ήταν παρά ένα τεχνικό στοιχείο του συστήματος, απλά πιόνια, ότι η τεχνολογία-θεός και ο απεριόριστος πλούτος είναι μία χίμαιρα, ότι το «κυβερνοκεφάλαιο» και η εικονική οικονομία στέλνουν κόσμο και κοσμάκη για να πεθάνει μ’ ένα σπασμό στο δρόμο.

Χάος

Χάος στις χρηματαγορές. Τα χρηματιστήρια καταρρέουν. Η τέταρτη σε μέγεθος αμερικανική τράπεζα, η Lehman Brothers πτώχευσε, η γνωστή Merrill Lynch εξαγοράσθηκε από την Bank of America. Η ομοσπονδιακή τράπεζα των ΗΠΑ αδυνατεί να «ρίξει» και άλλο ρευστό στην αγορά. Ο μανιακός καπιταλισμός και η επίσημη εκδοχή του ο νεοφιλελευθερισμός, ό,τι μέχρι χθες είχε την ισχύ «φυσικής αλήθειας», διέρχεται σήμερα την αυτοκαταστροφική φάση της διπολικής του διαταραχής και ήδη σαν την… παγκοσμιοποιημένη Μήδεια του Βασίλιεφ «σκοτώνει τα παιδιά του». Ο θρήνος 150 χιλιάδων γιάπηδων της Wall Street, που βρέθηκαν στο δρόμο, ακούγεται μέχρι την Αθήνα. Οι δυσμενείς προβλέψεις των σκεπτικιστών της αμερικανικού τύπου «παγκοσμιοποίησης» επαληθεύονται. Τελικά, η υπερβολική προσφορά σπιτιών (ενυπόθηκα δάνεια) δεν μπόρεσε να απορροφηθεί ούτε από τον άνεργο καταναλωτή ούτε από το συνεχώς μειούμενο μισθό του εργαζόμενου αμερικανού. Η υπερσυσσώρευση λειτούργησε σαν ένα «πανωσήκωμα» που γκρεμίζει όλο το οικοδόμημα. Το δεύτερο μεγάλο χτύπημα μετά τους δίδυμους πύργους. Όσοι μιλούσαν για την ανάγκη επιβολής μέτρων ελέγχου του κεφαλαίου και στήριξης των… «χαμένων της επανάστασης», των εργαζόμενων, επιβεβαιώνονται. Το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο, η ατμομηχανή της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης με καύσιμο την αρχή της μέγιστης μεγέθυνσης των αποδόσεών του και αδιαφορώντας πλήρως για τις πολιτικές και κοινωνικές συνέπειες οδηγούν τον πλανήτη ολόκληρο στην άβυσσο. Η σχετική αυτονόμηση μάλιστα του συστήματος οδηγεί και στη θυσία ακόμα και των μεγάλων παικτών, δηλαδή των παιδιών του. Η ορατή πλέον σύγκρουση είναι αυτή μεταξύ κοινωνίας και αγοράς, που οξύνεται ακόμη περισσότερο καθώς η οικονομική μεγέθυνση δεν είναι συμβατή με τη σωτηρία του πλανήτη. Η προτεινόμενη ιδέα ενός νέου παγκόσμιου ουμανισμού, ο συγκερασμός της αγοράς και της δημοκρατίας, η επιβολή διεθνών κανόνων για ελάχιστα ημερομίσθια, ο εθνικός έλεγχος πάνω στο παγκόσμιο κεφάλαιο θεωρούνται ως οι πλέον στοιχειώδεις διευθετήσεις για την έξοδο από τη σημερινή κρίση.

Μποζόνιο

Σύγκρουση γιγάντων. Τα δύο Χ, ένας ανάπηρος ο Χώκινγκ συγκρούεται με έναν γέρο, τον Χιγκς για το περίφημο μποζόνιο, το «σωματίδιο του Θεού», που επινόησε ο δεύτερος. «Θα ήταν πιο συναρπαστικό» αν δεν βρισκόταν λέει ο πρώτος. Για χιούμορ που δεν κατάλαβε ο δεύτερος λένε οι… εμβριθείς αναλυτές-παρατηρητές! Κι όμως ο Χώκινγκ, αυτός ο φοβερός τύπος, η ασώματος κεφαλή, που είδα πριν μερικά χρόνια στη Φλωρεντία να χαίρεται τη ζωή αγναντεύοντας από ψηλά τον Πάδο, είπε κάτι βαθύτατα φιλοσοφικό: ότι κάτι είναι πιο χρήσιμο όταν είναι αναμενόμενο. Το ίδιο μου είχε πει κάποτε ο Μάτεσις για το Χριστό: δεν ήταν καλά που ήρθε, θα ήταν καλύτερα να είναι αναμενόμενος. Ακριβώς, την ίδια άποψη για τις ανθρώπινες επινοήσεις είχε και ο Βιτγκενστάιν, που έλεγε πως όλες είναι φανταστικές και εκείνο που τις επιβεβαιώνει (νομιμοποιεί) ή όχι, είναι η ωφελιμότητά τους για την ανθρώπινη βιοτή. Έτσι, η επινόηση του Φρόυντ για το υποσυνείδητο καθιερώθηκε γιατί ανταποκρίνεται στην ανάγκη μας να εξηγήσουμε με κάποιο τρόπο τις ανεξήγητες συμπεριφορές μας (και τα όνειρα). Αν, συνεπώς, βρεθεί το «σωματίδιο του Θεού» σε τι θα μας ωφελήσει; Σε τίποτα. Αντιθέτως, όπως άκουγα χθες, άλλοι θα θεωρήσουν ότι είναι απόδειξη της Δημιουργίας (Θεού) και άλλοι της θεωρίας της εξέλιξης. Μήπως, αυτό θα δημιουργήσει νέες συγκρούσεις; Δείτε τι γίνεται στις ΗΠΑ μεταξύ των οπαδών των δύο αντιλήψεων. Μήπως, λοιπόν, θα ήταν καλύτερα να μη βρισκόταν το μποζόνιο, αυτό το αόρατο σωματίδιο που είναι πανταχού παρόν και τα πάντα πληρών με μάζα; Και όπως το σκέφτομαι, τελικά, πιο είναι μεγαλύτερο θαύμα το «σωματίδιο του θεού» ή ο Στήβεν Χώκινγκ, αυτή η αποδομημένη μάζα που βρίσκεται ριγμένη σ’ ένα αναπηρικό καρότσι, αυτός ο μέγας επιστήμονας που είδα ένα απόγευμα στη Φλωρεντία να χαίρεται το δειλινό και την τρυφερότητα της τρίτης -νομίζω- γυναίκας του; Για να καταλήξω σ’ αυτό που μου έλεγε η γιαγιά μου η Αγγελική όταν μικρός τη ρωτούσα αν υπάρχουν φαντάσματα: «Όλα είναι στο κεφάλι μας παιδάκι μου» απαντούσε

11/9

Οι Δίδυμοι πύργοι της Νέας Υόρκης βρίσκονταν στο «σημείο μηδέν». Από εκεί ξεκινούσαν τα πάντα, ακόμα και ο συγκαιρινός «δυτικός άνεμος της ιστορίας» που σαρώνει ιδεολογικά, πολιτικά, πολιτιστικά, οικονομικά και στρατιωτικά ολόκληρο τον πλανήτη. Βαρύς, συνεπώς, ο συμβολισμός της 11/9. Αλλά να που μερικά χρόνια αργότερα όλο και λιγότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι το χτύπημα προκλήθηκε από την Αλ-Κάιντα. Αυτό δείχνει έρευνα του πανεπιστημίου του Μαίρυλαντ που έγινε σε 17 χώρες. Η αμφισβήτηση, όμως, των επίσημων εκδοχών του τρομοκρατικού χτυπήματος στις ΗΠΑ ισοδυναμεί με ύβρι, με βλασφημία και έγκλημα καθοσιώσεως. Δεν είναι τυχαίο ότι έγινε προσπάθεια αφαίρεσης του Όσκαρ από την Marion Cotillard, γιατί τόλμησε να αμφισβητήσει την 11/9 και να αποκαλέσει «σήριαλ ψεύτες» τους αμερικανούς ηγήτορες της Ουάσινγκτον. Ναι, «κατά συρροή ψεύτες»! Εάν η Μάριον τα έλεγε αυτά πριν από την απονομή των Όσκαρ, θα έβλεπε το βραβείο μόνο στον ύπνο της. Άρα, πάνω από την κρίση για την καλλιτεχνική αξία οποιουδήποτε, οι Αμερικανοί θέτουν τον φιλοαμερικανισμό ή τον αντιαμερικανισμό του. Εφόσον ασκείς κριτική στις ΗΠΑ οφείλεις να εξαφανιστείς. Ακριβώς όπως την περίοδο του μακαρθισμού. Πέρα όμως από τι πιστεύει ο καθένας για την 11/9, είναι βέβαιο ότι νομιμοποίησε την αλλαγή της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ από το δόγμα της αποτροπής και ανάσχεσης στο δόγμα της προληπτικής στρατιωτικής επέμβασης. Η νέα αυτή πολιτική σε συνδυασμό με το σχέδιο «εκδημοκρατισμού» και τη δημιουργία της «Μεγάλης Μέσης Ανατολής», που παραπέμπει σε μία νέα σταυροφορία, ενίσχυσε και ενισχύει τους φονταμενταλιστές τόσο στην Ανατολή(Ισλάμ) όσο και στη Δύση(ευαγγελιστές), καθιστώντας την πρόβλεψη του Χάντιγκτον για σύγκρουση των πολιτισμών μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία.
Τελικά, το χτύπημα στους δίδυμους πύργους, οι σφαγές στη Μαδρίτη, στο Μπεσλάν της Οσετίας, στο Λονδίνο, στη Τζακάρτα και το μικρού βεληνεκούς χτύπημα στην Αμερικανική Πρεσβεία της Αθήνας λειτουργούν συμπληρωματικά στη λογική των φονταμενταλιστών της Δύσης (όχι μόνο του Μπους αλλά και του Πούτιν) που προσπαθούν «να επεκτείνουν την αυτοκρατορία τους σε βάρος του μουσουλμανικού κόσμου με τη βία και τον τρόμο» (Le Monde, J-M Colombani). Και οι μεν και οι δε διακατέχονται από την πεποίθηση πως μπορούν να μετασχηματίσουν τον κόσμο είτε με τη στρατιωτική επιβολή είτε με θεαματικές τρομοκρατικές ενέργειες. Και οι δύο φανατισμοί πραγματοποιούν τον τρόμο και τον πόλεμο, αυτό δηλαδή που ο Τζών Γκαλμπρέηθ χαρακτήρισε ως την αποτυχία του Δυτικού πολιτισμού. Γι’ αυτό όλοι αναζητούν εναγωνίως «εχθρούς» (όπως ο Χίτλερ τους Εβραίους) για να αιτιολογήσουν τη δομική αποτυχία τους. Με άλλα λόγια για την μεταθέσουν κάπου αλλού.

Παγνίδια

Ημέρα των φυσικών αλλά και των μαθηματικών χθες. Οι πρώτοι αναζητούν το «σωματίδιο του Θεού», οι δεύτεροι τον «μαθηματικό τύπο» υπολογισμού του τεκμαρτού εισοδήματος των Ελλήνων! Αμφότεροι επιχειρούν να επιλύσουν προβλήματα που ταλανίζουν την ανθρωπότητα και τους… νεοέλληνες. Και στις δύο περιπτώσεις έχουμε την προσπάθεια «σπασίματος του παιγνιδιού» για να δούμε τι κρύβει μέσα. Έτσι, οι φυσικοί προσπαθούν να λύσουν τα μυστήρια του σύμπαντος σπάζοντας το άτομο με… «σφυριά» που τα λένε επιταχυντές. Πρώτα βρήκαν ότι το άτομο αποτελείται από πρωτόνια, νετρόνια (θυμάται κανείς τις βόμβες νετρονίου;) και ηλεκτρόνια. Μετά βρήκαν τα κουάρκς(υπάρχουν σε ομάδες και όχι απομονωμένα) και τα γλοιόνια, τα οποία υποθέτουν, αφού ακόμα δεν τα «βρήκαν». Τώρα θέλουν να αποδείξουν ότι το σύμπαν είναι μία σύνθεση κουάρκς και γλοιονίων. Αυτό είναι το περίφημο «σωματίδιο του Θεού». Όσο για τους Έλληνες μαθηματικούς, αυτοί θα επινοήσουν ένα τύπο που θα μας φορολογεί δίκαια! Τεράστιο επίτευγμα! Να, λοιπόν, που η κοινωνική δικαιοσύνη είναι υπόθεση της επιστήμης των εφαρμοσμένων μαθηματικών. Και επειδή αναφερθήκαμε στα εφαρμοσμένα μαθηματικά (βλέπε και εφαρμοσμένη πολιτική), χθες είχαμε την επίσημη επιστροφή στην «πραγματική πολιτική». Μόνο που η πολιτική ουσίας έχει πλέον ηττηθεί κατά κράτος από την εικονική πολιτική. Αλλά τι είναι η εικονική πολιτική πραγματικότητα; Δείτε τι συμβαίνει στις ΗΠΑ, όπου η αντιπαράθεση Ομπάμα και Μακέην περιορίζεται στο κραγιόν της υποψήφιας αντιπροέδρου των ρεπουμπλικάνων. Ποια είναι, λοιπόν, η διαφορά ενός σκύλου ράτσας πιτμπουλ και της κυρίας Σάρας Πάλιν; Το κραγιόν στα χείλη της δεύτερης λένε οι δημοκρατικοί. Ποια η διαφορά μεταξύ Μακέην και Μπους; Ο ένας είναι γουρούνι που φοράει κραγιόν και το άλλο όχι, αλλά το γουρούνι παραμένει γουρούνι απαντούν ξανά οι δημοκρατικοί. Ποια σχέση έχει αυτή η «αντιπαράθεση του κραγιόν» με την ανεργία, τη φτώχεια και τις τεράστιες ανισότητες; Καμία. Δυστυχώς, η πραγματική πραγματικότητα θα είναι και πάλι αμείλικτη για τους Αμερικανούς (και όλο τον κόσμο) την επομένη των εκλογών. Διότι μετά την απομάκρυνση από το ταμείο…

Απορίες απόρου

Φαίνεται ότι το τελευταίο οχυρό του νεοφιλελευθερισμού είναι η Ελλάδα. Πως αλλιώς να εξηγηθεί το γεγονός ότι στις ΗΠΑ κρατικοποιούν, ενώ στην Ελλάδα αποκρατικοποιούμε; Γιατί, άραγε, η νεοφιλελεύθερη λογική οδήγησε τις δύο μεγάλες αμερικανικές τράπεζες στη χρεοκοπία; Γιατί η «αόρατη χειρ» (Αγορά-) έγινε «μαύρη χείρα» (μαφία) και έχασε την περίφημη ικανότητά της να ρυθμίζει την προσφορά και τη ζήτηση (αυτορρύθμιση); Μήπως εκεί που απέτυχε το real estate των… χαζο-αμερικανών, έχουμε την μεγάλη ελληνική εφεύρεση του μοναστηριακού ου μην και βυζαντινού real estate -απόδοση τεράστιων εκτάσεων και ακινήτων του δημοσίου στη Μονή Βατοπεδίου, (βακουφο-ποίηση); Τελικά, ότι είναι «νόμιμο είναι και ηθικό»; Μήπως όλοι μας πρέπει να κάνουμε και μία «εξωχώρια» εταιρία φοροαποφυγής; Ή μήπως πρέπει να εξετάσουμε τις αποχρώσεις της νομιμότητας, δηλαδή τη «νόμιμη παρανομία» (όπως οι ληστοβαρώνοι των ΗΠΑ που οδήγησαν στο κραχ του 1929) και την «παράνομη παρανομία»(Αλ Καπόνε); Γιατί το μέγαρο Μαξίμου θυμίζει την εποχή Σημίτη-Πανταγιά; Είναι αλήθεια ότι η πρωθυπουργός της Ουκρανίας Γ. Τιμοσένκο κατηγορείται για «διαφθορά και εσχάτη προδοσία» από την ώρα που γύρισε την πλάτη στον Μπους και «γλυκοκοιτάζει» τον Πούτιν; Πάντως, αν είναι γεγονός ότι ζητούνται φαλάκρες για διαφημίσεις, υπάρχει κανείς που να ενδιαφέρεται για ευρυμέτωπο Ηπειρώτικο κεφάλι επαρκώς αποψιλωμένο; Αλλά η μεγάλη σημερινή είδηση είναι η μέγιστη διερώτηση που οι φυσικοί του CERN επιδιώκουν σήμερα να απαντήσουν με τη δημιουργία in vitro του Big Bang: Πως δημιουργήθηκε, λοιπόν, το σύμπαν, ποιες δυνάμεις το κυβερνούν, τι είναι το «σωματίδιο του θεού», είναι το σύμπαν «εκπυρωτικό»; Είναι αληθές ότι αν το πείραμα πετύχει, τότε δεν θα είναι μακριά ο καιρός που θα δημιουργηθεί η μηχανή που θα μας ταξιδεύει στο χρόνο; Πως θα είναι άραγε το μέλλον; Οι ερωτήσεις, τελικά, αρχίζουν να «τρελαίνονται» και πολύ διερωτώνται, μήπως οι επιστήμονες είναι «τρελοί», μήπως όλοι αρχίζουμε να τρελαινόμαστε;!

Κέρδος και ηθική!

Είναι «παράδοξο το γεγονός ότι υπάρχουν πολλοί στην Ευρώπη και αλλού που θεωρούν ότι η επιχειρηματικότητα είναι εξ ορισμού αντίθετη με κάθε έννοια κοινωνική ευαισθησίας… και ότι ταυτίζεται με την ανελέητη επιδίωξη του κέρδους…». Λόγια από την ομιλία του πρωθυπουργού στη… διετή διάσκεψη (πολύ κρατάει!) για την «επιχειρηματικότητα με ανθρώπινο πρόσωπο». Θα θέλαμε, αλήθεια να γνωρίζαμε, εάν υπάρχει σήμερα μία επιχείρηση που λειτουργεί με «κοινωνικά κριτήρια». Ούτε καν οι ΔΕΚΟ, όπως η ΔΕΗ. Το κέρδος, θεωρητικά, δεν ήταν πάντα αυτοσκοπός, αλλά σήμερα είναι και ταυτίζεται με την αέναη και ανελέητη κερδοσκοπία, με τη διαρκή και χωρίς όρια συσσώρευση. Ο επινοητής της «αόρατης χείρας» της αγοράς Άνταμ Σμιθ δεν ήταν παρά καθηγητής της Ηθικής Φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο της Γλασκόβης. Τι συνέβη, άραγε, και αποσυνδέθηκε πλήρως η μελέτη των οικονομικών από εκείνη της ηθικής; Γιατί η «ηθική» παράδοση της οικονομικής επιστήμης δεν υφίσταται πλέον; Σύμφωνα με τον Αμάρτυα Σεν και τον Σκοτ Μηκλ, η ηθική παράδοση της οικονομικής σκέψης ξεκινάει από τον Αριστοτέλη («Ηθικά Νικομάχεια») που συσχέτιζε το αντικείμενο των οικονομικών (τον πλούτο) με τους ανθρώπινους σκοπούς. Με την επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού, η «ηθική» αυτή παράδοση απωθήθηκε υπέρ της «μηχανικής» παράδοσης που δεν αφορά τελικούς σκοπούς και ερωτήματα, όπως για το «πως πρέπει κάποιος να ζει» ή «πως μπορεί να αναπτυχθεί ο αγαθός άνθρωπος», αλλά ενδιαφέρεται μόνο για τα ζητήματα διαχείρισης (logistics). Το χρήμα από μέσο γίνεται σκοπός, ενώ ο πραγματικός σκοπός γίνεται το μέσο. Τώρα, οι εργαζόμενοι είναι οι αναλώσιμοι της ιστορίας, μιας ιστορίας που είναι το ατέλειωτο χρονικό θριάμβων των «εχόντων» στο μεγάλο συμπόσιο της κοινωνίας, όπως ακριβώς των αλληλοσπαρασσόμενων ειδών στο μεγάλο συμπόσιο της φύσης! Οι εργαζόμενοι εκλαμβάνονται ως βάρος, ως λίπος που πρέπει να χάσει η επιχείρηση (και η κοινωνία) για να εκσυγχρονιστεί. Μάλιστα, δεν είναι… εκμεταλλευόμενοι, αλλά ξεπερασμένοι, αδέξιοι, τεμπέληδες και ότι η «σοφία» είναι ο κοινός νους που περιλαμβάνει την… πνευματικότητα του λογιστή κι εκείνη του εφόρου. Ό,τι υπερβαίνει αυτές τις δύο «πνευματικότητες» εξοβελίζεται ως ακαταλαβίστικος ελιτισμός, είναι εμπόδιο στη ρευστότητα της αγοράς και τη μικροφυσική της υπακοής.

Democracy Now

Ο Amy Goodman, ο αμερικανός δημοσιογράφος και παραγωγός της ραδιοφωνικής εκπομπής «Δημοκρατία Τώρα» συνελήφθη στο συνέδριο των Ρεπουμπλικάνων. Τον Goodman συνέλαβαν όργανα της… τάξης γιατί διαμαρτυρήθηκε για τη σύλληψη δύο δημοσιογράφων της ομάδας του, που έπαιρναν συνεντεύξεις από διαδηλωτές στο δρόμο! Μα, αυτή είναι η περίφημη αμερικανική δημοκρατία και ελευθερία; Αυτή. Η ελευθερία και η «δημοκρατική» ανοχή εξαντλείται στους ρεπουμπλικάνους και τους δημοκρατικούς. Άλλη γνώμη, άλλη τοποθέτηση πέραν των δύο κομμάτων δεν επιτρέπεται. Ακόμη χειρότερα, όπως διαπιστώνει καθηγητής κοινωνιολογίας, η πολιτική δημοσιογραφία στις ΗΠΑ έχει απολέσει κάθε έννοια κριτικής απέναντι στα κυρίαρχα συμφέροντα, που εκφράζονται είτε από τους ρεπουμπλικάνους είτε από τους δημοκρατικούς. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η εκπομπή «Δημοκρατία Τώρα» του A. Goodman ενοχλεί αφού τολμά να ασκεί έντονη κριτική στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ και να καταγγέλλει τις τεράστιες κοινωνικές ανισότητες. Μη φανταστεί κανείς ότι πρόκειται για κάποιο μεγάλο κανάλι. Αντιθέτως, πρόκειται για ένα ραδιοφωνικό πρόγραμμα που εκπέμπεται από τοπικούς ραδιοσταθμούς και στο διαδίκτυο. Μάλιστα, γύρω από την εκπομπή έχουν δημιουργηθεί ομάδες ακτιβιστών-υποστηρικτών. Αυτό, ακριβώς, συνέβη πριν τρία χρόνια στη μικρή αγροτική κοινότητα Tri-cities του βορειο-ανατολικού Τενεσή, όπου μία μικρή ομάδα ακτιβιστών εξοπλισμένη με ένα αίτημα που έφερε 70 υπογραφές, έπεισε τους ιθύνοντες του τοπικού ραδιοφώνου να εκπέμψει την εκπομπή «Δημοκρατία τώρα». Εδώ και «τριάντα χρόνια οι μόνες ανεκτές πολιτικές δραστηριότητες στην περιοχή ήταν αυτές τις Κου Κλουξ Κλαν» λέει ο οργανωτής των ακτιβιστών J. Fitsanakis. Αποκλεισμένες «φωνές» όπως των Τσόμσκι, Κλάιν, Φισκ, Ρόι, του μακαρίτη Σαΐντ κ.ά. φιλοξενούνται σ’ αυτήν την εκπομπή, που κατήγγειλε την εισβολή στο Ιράκ και τόλμησε να «πει», το 2006, όταν πέθανε ο πρώην πρόεδρος Τζ. Φορντ(όλοι έλεγαν ότι πέτυχε την «επανασυμφιλίωση του έθνους» μετά το Γουότεργκειτ), πως αυτός και ο Κίσσινγκερ είναι οι ένοχοι για τη σφαγή στο Τιμόρ-από τη μαριονέτα τους, τον ινδονήσιο δικτάτορα Σουχάρτο. Το βασικό μότο του A. Goodman είναι ότι «οι κυβερνήσεις ψεύδονται». Αλλά αυτό δεν μπορεί να γίνει ανεκτό από την… «εξαγώγιμη» αμερικανική δημοκρατία.