Αλλαγή δεν γίνεται με τον ισχύοντα πολιτισμό (Άρθρο στην Ελευθεροτυπία)

Όσοι μιλούν για αισθητική, ας γνωρίζουν πως οι μύγες βλέπουν τον ιστό της αράχνης σαν αιτία της αιχμαλωσίας τους και όχι ως έργο τέχνης. Γι’ αυτό υπό ορισμένες προϋποθέσεις η αισθητικοποίηση της πολιτικής μπορεί να οδηγεί σε νέα μορφές ολοκληρωτισμού, καθώς θα εκλαμβάνει τις κραυγές των απόκληρων ως αντιβαίνουσες στην αστική αισθητική και ευγένεια! Όμως οι κραυγές των ανέργων ή των απλήρωτων εργαζομένων δεν είναι από αστική ανία, αλλά επειδή δεν αποδέχονται να είναι χωρίς εργασία, χωρίς τα αναγκαία για τη βιοτή, χωρίς πρόσωπο και αξιοπρέπεια. Γι’ αυτό κάθε αντίδραση είναι ένας σπασμός αντίστασης και ελπίδας. Όχι μόνο γιατί ελπίζουμε ότι θα γλυτώσουμε από τον κανιβαλισμό της αράχνης, αλλά και γιατί μέσα από την αγωνιστική διεκδίκηση ανασυστήνουμε το θρυμματισμένο μας πρόσωπο, επανακτούμε την αξιοπρέπειά μας. Ο θυμός και η βία μας, λοιπόν, στρέφονται εναντίον της αδηφάγου βουλημίας του δράκου της καπιταλιστικής συσσώρευσης αλλά και εναντίον των λογής μεγάλων και μικρών εξουσιών. Προπάντων εναντίον της αλαζονείας των νυν ή και κάποιων εκ των εν αναμονή κυβερνώντων, αυτών που έχουν απολέσει την επαφή με τους «κάτω». Μιλώ για την αλλοτρίωση που δημιουργεί σε κυβερνώντες και κυβερνώμενους η εξουσία. Αυτή η διόλου μεταφυσική δύναμη που από-ανθρωπίζει κι εκείνους κι ετούτους. Αναφέρομαι στην άκρως επικίνδυνη υπεροψία της άγνοιας ή, ακόμα χειρότερα, της ημιμάθειας εκ μέρους των νέων πολιτικών αρχόντων αλλά και στην περίοδο «μετά» την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία, όταν οι μεγάλες προσδοκίες που έχουν επενδυθεί από τους ρημαγμένους, από τους άνεργους, από τους ξεσπιτωμένους θα αδυνατούν να υλοποιηθούν. Αλλά τι σημαίνει, τάχα, αυτό; Ότι δεν πρέπει να έρθει ο ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία; Ασφαλώς όχι. Σημαίνει απλώς ότι καμία ανατροπή, ακόμα και υπό ομαλές οικονομικές συνθήκες, δεν μακροημερεύει χωρίς αλλαγές στους θεσμούς και στην ισχύουσα συμβολική τάξη, δηλαδή στην παιδεία και στον πολιτισμό. Γιατί -το γράψαμε και θα το ξαναγράψουμε με αφορμή και το υπό έκδοση βιβλίο του Άλβαρο Γκαρσία Λινέρα- η πολιτική ανατροπή επισυμβαίνει όχι μόνο όταν αλλάζει η εκτελεστική εξουσία αλλά και όταν διαφοροποιείται η κοινωνική προέλευση και το κοινωνικό περιεχόμενό της: «Έχουμε επανάσταση, όταν μεταβάλλεται η ταξική σύσταση των κοινοβουλίων, όταν τροποποιείται ο δημοκρατικός τρόπος λήψης αποφάσεων… Έχουμε επανάσταση όταν η πειθαρχία, η συμβολική τάξη, η διδασκαλία στα εκπαιδευτικά κέντρα, τροποποιούνται και μετασχηματίζονται». Αλλά τι είναι η συμβολική τάξη; Θα το ξαναπούμε: Είναι ο πρακτικός, καθημερινός πολιτισμός που διέπει τις σχέσεις, τη συμπεριφορά μας, τη ζωή μας, τον τρόπο που ενσωματώνουμε τους περιορισμούς και τους επιβεβλημένους κανόνες. Είναι ένας άλλος τρόπος σκέψης. Είναι η επαναξίωση δήθεν παρωχημένων αξιών, όπως η συλλογικότητα, ο κοινοτισμός, η αυτοδιαχείριση. Για να υπάρξει, συνεπώς, διατηρήσιμη ανατροπή απαιτείται η αλλαγή ολόκληρου του τρόπου ζωής μας, αλλαγή του συσχετισμού των αξιών μας, επιστροφή στο Εμείς και τη συν-πάθεια αλλά και θα απομείωση των ναρκισσισμών και της Εγω-πάθειάς μας. Αυτά σημαίνουν ένα νέο πολιτισμό που θα διέπει την καθημερινότητά μας. Αλλά δυστυχώς, ο πολιτισμός, ενώ θα έπρεπε να είναι η αιχμή του δόρατος ενός σχεδίου ανατροπής, υποτιμάται από την Αριστερά. Υποβαθμίζεται το γεγονός ότι μία ολόκληρη κοινωνία που έχει εμποτιστεί από την κουλτούρα του αυτοαναλωνόμενου πάθους της δανεικής ευμάρειας, αδυνατεί να περιπέσει στην κουλτούρα της στέρησης χωρίς καν έναν σπασμό αντίδρασης. Η αντίδραση αυτή σήμερα έχει απορροφηθεί από την προσδοκία που έχει επενδυθεί στο ΣΥΡΙΖΑ για επιστροφή στην πρότερη κατάσταση, όχι μόνο της καταναλωτικής ευωχίας αλλά και της ορατότητας μέσω της κατανάλωσης προϊόντων κύρους. Γι’ αυτό γίνεται ένας συνωστισμός στις «πύλες» της Κουμουνδούρου και μία πραγματική σύγκρουση για την ανάγκη να εκπροσωπηθούν και οι «νέοι». Οι παλιοί, όμως, τα στελέχη του 4% δεν ανοίγουν τις πόρτες. Σε κάθε περίπτωση, έχουμε μία μεταβατική κατάσταση στο κόμμα που πρόκειται να αναλάβει την εξουσία αλλά και μία πολιτιστική αναντιστοιχία καθώς μία κοινωνία που διέπεται από την κουλτούρα του αυτοαναλωνόμενου πάθους και τους κοσμοπολίτες ήρωες της καταναλωτικής κοινωνίας, καλείται να υιοθετήσει την κουλτούρα των χωρικών του «Μπάρμπα-Γκοριό» του Ονορέ ντε Μπαλζάκ. Αυτή η συνεχής αιώρηση και η διαρκής αλλαγή των τρόπων ζωής, όταν δεν τρελαίνει, δεν επιτρέπει τη δέσμευση ούτε σε θεσμούς ούτε σε πρόσωπα. Γιατί όταν κάποιος στέκει ακίνητος, δηλαδή δεσμεύεται με διάρκεια σε κάτι ή κάποιον, μένει εκτός. Γι’ αυτό η μαζική μετακίνηση των ψηφοφόρων προς τον ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι θέμα «μόδας», όπως πιστεύουν κάποιοι, αλλά κάτι που είναι συμβατό με την κυρίαρχη συμβολική τάξη που μας θέλει αδέσμευτους και σε διαρκή κίνηση. Έτσι, όμως, κανένας πολιτικός οργανισμός και κανένας θεσμός δεν μπορεί να αποκτήσει ευστάθεια και ταυτότητα, οδηγώντας στην πολυδιάσπαση και συνακόλουθα στη χειραγώγηση.