Η έξοδος από την κρίση των κοινωνικών αξιών (από την Ελευθεροτυπία)

Περίπου διακόσια δισεκατομμύρια ευρώ το εμπορικό πλεόνασμα της Γερμανίας, 19,3 δισ. το εμπορικό έλλειμμα της Ελλάδας. Κι όμως οι κυβερνώντες της δεύτερης έχουν το θράσος να μιλούν για επιτυχία, για πλεόνασμα 500 εκατομμυρίων ευρώ που θα μοιραστεί δίκην, λέει, «κοινωνικού μερίσματος», ενώ πρόκειται για μια χυδαία μορφή ελεημοσύνης, που αφαιρεί ό,τι απέμεινε από την αξιοπρέπεια των εξαθλιωμένων, για τη χαριστική βολή στη δημοκρατία, που έγινε δημοκρατία της εξαίρεσης, δηλαδή κατά διαρκή εξαίρεση μη δημοκρατία, ή αλλιώς δημοκρατία των Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου, δημοκρατία του φόβου, του ζόφου και της διαφθοράς, καθώς επιχειρείται με μισό δισεκατομμύριο ευρώ και μερικές πεντάμηνες συμβάσεις εργασίας για ανέργους να στομωθεί η αγανάκτηση, να εξαγοραστεί η ψήφος στις εκλογές του Μαΐου, συνεχίζοντας τη χυδαία πολιτική του πελατειακού κράτους. Θα μας μιλήσουν και για την ανάκαμψη, για τη λιτότητα που αποδίδει, για την «αλληλεγγύη των συσσιτίων» της ταπείνωσης, χωρίς να πουν για το μεσαίωνα στις εργασιακές σχέσεις, για τις «μικροδουλειές» μερικές ώρες την εβδομάδα, για τους νέους με τα πολλά προσόντα που μεταναστεύουν. Δεν θα μας πουν τίποτα για την τραγική μάνα της Κρήτης η οποία πριν πέσει από τα τείχη του Ηρακλείου έγραψε: «Κόρη μου, συγγνώμη, δεν άντεχα άλλο την ταλαιπωρία για ένα πιάτο φαΐ με αίμα». Γιατί εκτός από την ωμή και απροκάλυπτη βία της πτώχευσης και της ανεργίας, έχουμε και τη συμβολική βία, αυτή που είναι ανεπαίσθητη και αφανής και κάνει τα θύματα να ενδοβάλλουν το θυμό τους, να τον μεταβάλλουν σε ενοχή κι ύστερα σε συνενοχή και, τέλος, σε συναίνεση στο βιασμό τους. Ακολουθεί ο ακρωτηριασμός των επιθυμιών, η αυτοεγκατάλειψη, η αδράνεια και η αποπολιτικοποίηση. Υπ' αυτή την οπτική έχουμε μία εκούσια συμμόρφωση και ενδεχομένως και μία συνέργεια καταπιεστών και καταπιεζομένων. Γιατί οι πιο κραυγαλέες μορφές ανισοτήτων κι εκμετάλλευσης διαιωνίζονται στον κόσμο χάρη σε συμμαχίες της εξουσίας με τους εκμεταλλευόμενους. Αλλά και όταν οι απελπισμένοι επιθυμούν την αλλαγή, την αντιλαμβάνονται ως επιστροφή στην πρότερη κατάσταση του δανεικού καταναλωτισμού. Γιατί η προηγούμενη συμβολική τάξη, όπου η αναγνώριση των ανθρώπων γινόταν με βάση το μέγεθος της καταναλωτικής τους δαπάνης, δεν έχει αντικατασταθεί από κάτι άλλο, δηλαδή από νέα αξιολογικά κριτήρια αναγνώρισης. Γι' αυτό οι πολίτες δέχονται την ισχύουσα κατάσταση κρίσης ως μεταβατική, τέτοια δηλαδή που θα επιτρέψει την επιστροφή τους στο προηγούμενο καθεστώς δανεικής ευμάρειας και όχι σε μια ποιοτικά νέα πολιτική, κοινωνική, οικονομική και πολιτισμική κατάσταση. Σ' αυτό βασίζεται ο πολιτικός εκμαυλισμός, η συνέχιση της διαφθοράς των «κάτω» μέσω του... πλεονάσματος. Αλλά και οι πολιτικοί σχηματισμοί, που πρεσβεύουν την αλλαγή, όπως ο ΣΥΡΙΖΑ, αδυνατούν να αντιληφθούν ότι το πρόβλημα της Ελλάδας δεν είναι μόνο πολιτικο-οικονομικό αλλά και πολιτισμικό. Αδυνατούν να καταλάβουν τη σημασία της συμβολικής τάξης. Οτι δηλαδή η πολιτική αλλαγή ή θα διαμορφώσει έναν άλλο τρόπο σκέψης και συναισθηματικής συναίνεσης (συνανήκειν), νέους κανόνες και αξίες που θα μοιάζουν φυσικοί (έξεις) ή θα αποτύχει. Η συλλογικότητα και η αλληλοβοήθεια μέσω του συν-πάσχειν είναι τα παλιά αξιακά χαρακτηριστικά της ελληνικής κοινωνίας -τουλάχιστον των «κάτω»-, τα οποία πρέπει να ανακαλύψουμε εκ νέου. Σημαντικό ρόλο σ' αυτό θα διαδραματίσουν, εκτός από τους πολιτικούς, οι άνθρωποι του πολιτισμού, που χθες γιόρτασαν την ημέρα της ποίησής τους. Μόνο που η ποίηση αυτή δεν ακούει την απελπισία που ουρλιάζει δίπλα της, δεν ακούει τον άνεργο νέο που λέει «Η ζωή δεν με γνωρίζει». Οι άνθρωποι του πολιτισμού, σήμερα, στη μεγάλη τους πλειονότητα είναι τεχνο-λόγοι της εξουσίας, νομιμοποιητές των συμμαχιών θυμάτων και θυτών, στιχοπλόκοι άηχων συναισθηματικών τρέμουλων. Η ποίηση έχει πάψει από καιρό να πυρώνει τα πάθη, να προκαλεί εμμανείς συγκρούσεις, λειτουργώντας ανατρεπτικά. Οι λέξεις έπαψαν να είναι «πρόκες», να είναι φορείς ιδεών και αντικαταστάθηκαν από εικόνες-εμπορεύματα. Τελικά, το έγκλημα του ανθρώπου είναι η εξάλειψη του βάσκανου εδάφους της γοητείας μέσω της θετικοποίησης του κόσμου, της πρόσδοσης σ' αυτόν ενός μονοσήμαντου νοήματος, όπως συμβαίνει με την κοινωνία της ολικής εμπορευματοποίησης. Κι όμως, η αντίσταση θάλλει στις ρωγμές της απελπισίας, καθώς άνθρωποι απ' όλες τις γωνιές της Ισπανίας συγκεντρώνονται ύστερα από πορεία πολλών ημερών στη Μαδρίτη, διεκδικώντας αξιοπρέπεια, ελευθερία, ελπίδα, ανατρέποντας αυτό που μοιάζει αυτονόητο και φυσικό, δηλαδή την απάθεια και την υποταγή. Η πολιτική ανυπακοή και ο αγώνας σημαίνουν ήδη την επανοικειοποίηση της απολεσθείσας αξιοπρέπειας και την ανασύσταση του χαμένου προσώπου. Γιατί η σύγχρονη καταπίεση επιδιώκει να κάνει αόρατους τους καταπιεσμένους, να τους πείσει ότι τίποτα δεν γίνεται, να τους απελπίσει, να τους αποπολιτικοποιήσει. Γιατί η αφαίρεση της αξιοπρέπειας οδηγεί σε εργαζομένους χωρίς πρόσωπο, που νομιμοποιούν το «τίποτα δεν γίνεται», όπως συμβαίνει με τους εργαζομένους της παλιάς ΕΡΤ που πήγαν στη ΝΕΡΙΤ, πράξη που επιδοκιμάζουν, παραδόξως, και κόμματα της Αριστεράς!