Ο θάνατος του ανθρώπου

Ποιος σκότωσε τον έμπορο ρούχων στη Δράμα; Ποιος τον εξανάγκασε σε αυτοχειριασμό; Ποιος του έσφιξε τη θηλιά των χρεών στο λαιμό; Οι δραμινοί επιχειρηματίες ξέρουν και διαμαρτυρήθηκαν, χθες, για την απελπιστική τους κατάσταση, κατεβάζοντας τα ρολά των μαγαζιών τους την ώρα της κηδείας. Φαίνεται πως μας έχουν καταδικάσει εις θάνατον. Ακόμα χειρότερα, είμαστε ο αντίπαλός τους, ένας «εχθρός λαός». Κι ας ζητάει το αρμόδιο για τα έσοδα κυβερνητικό στέλεχος από τους εφόρους να επιδείξουν συμπάθεια και «νιώσιμο» των δυσκολιών, που περνάνε οι φορολογούμενοι! Είναι ο ίδιος, ο οποίος την προηγούμενη ημέρα εξήγγειλε ποινικές διώξεις για όσους χρωστούν πάνω από πέντε χιλιάδες ευρώ. Από ποια, τάχα, φιλοσοφία διέπεται η κυβέρνηση όταν προχωρά σε μία πρακτική που παραπέμπει σε φοροεισπράκτορες της οθωμανικής αυτοκρατορίας; Από πού αντλεί τη νομιμοποίησή του ο ανερμάτιστος κυνισμός και η απίστευτη σκληρότητα; Πληροφορίες αναφέρουν ότι πολλά κυβερνητικά στελέχη έχουν την πεποίθηση πως οι Έλληνες έχουν χρήματα και τα κρύβουν στο σεντούκι. Ναι, είναι αλήθεια ότι κάποιοι Έλληνες έχουν, αλλά αυτοί είναι οι ανεξέλεγκτοι και ανέλεγκτοι φοροφυγάδες των «οφ σορ», ενώ οι οφειλέτες των 5000 ευρώ και άνω είναι οι μισθωτοί, οι συνταξιούχοι και οι μικρομεσαίοι επιχειρηματίες, δηλαδή τα συνήθη υποζύγια. Αυτοί που υφίστανται συνεχώς τα υλικά και τα ψυχικά κατάγματα. Αλλά το τελειωτικό τσάκισμα το προκαλεί η αδικία. Και δεν έχουμε άλλη αντίδραση πάρεξ την οργή. Αγανακτούμε και οργιζόμαστε. Αυτό μας καλούσε να κάνουμε και ο ανθρωπιστής Stephane Hessel, που πέθανε χθες. «Η ίδρυση μιας αληθινής οικονομικής και κοινωνικής δημοκρατίας η οποία θα εξαλείψει τα φεουδαρχικά στοιχεία από την οικονομία…» και τη «δικτατορία των χρηματαγορών» είναι πρωταρχικό μας μέλημα έγραφε ο Εσέλ. Όμως η ίαση των παθογενειών δεν μπορεί να γίνει μόνο με την αγανάκτηση. «…το να αντικαταστήσει η αγανάκτηση την πολιτική και, πάνω απ’ όλα, να αντικαταστήσει τη δημιουργία των αποτελεσματικών της μορφών είναι μια αυταπάτη… Είναι βεβαίως μια απάντηση έστω και στοιχειώδης. Όμως είναι ανάγκη να οικοδομηθεί ένα πολιτικό υποκείμενο. Φυσικά πρέπει να καταλάβουμε καλά, να μελετήσουμε ποιο θα μπορούσε να είναι, τι μορφή θα πρέπει να λάβει, να κατανοήσουμε με ποιους τρόπους, λίγο-λίγο, θα μπορέσει να υλοποιηθεί αυτή η ανάγκη…», επισημαίνει ένας άλλος διανοητής, ο Ιταλός Πιέτρο Ινγκράο στο βιβλίο του «Δεν αρκεί η Αγανάκτηση»(εκδόσεις Εύμαρος). Πάντως, για την ώρα, βρισκόμαστε σε μία κατάσταση χαοτική, όπου η πολιτική είναι ταυτισμένη με την αγανάκτηση και την απόρριψη(Μπέπε Γκρίλο). Ο ορθολογισμός και ο προγραμματικός πολιτικός λόγος δεν υφίστανται. Γι’ αυτό το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι πρόβλημα περισσότερο κι από το ψωμί και το δημοκρατικό σύνταγμα είναι να μη χαθεί η ιδέα της ανθρωπιάς.

Κράτος-Προκρούστης

Το μήνυμα των ιταλικών εκλογών δεν είναι εναντίον της Ευρώπης, όπως ισχυρίζονται κάποιοι. Είναι εναντίον μίας συγκεκριμένης Ευρώπης, της γερμανικής Ευρώπης, της ΕΕ αλα Μέρκελ, μιας Ευρώπης της λιτότητας, της ανεργίας και της εξαθλίωσης. Αυτή την Ευρώπη καταδίκασαν οι Ιταλοί. Αυτή καταδικάζουν όλοι οι νοτιο-ευρωπαίοι. Όμως, εγώ από σήμερα έχω γίνει οπαδός του Μπέπε Γκρίλο, αυτού που κάποιοι θεωρούν λαϊκιστή γιατί μέμφεται συλλήβδην το κράτος, τους πολιτικούς και την πολιτική. Και εξηγούμαι γι’ αυτή την ακραία στάση μου: Χθες έλαβα από την εφορία ένα «μπουγιουρντί» για να πληρώσω 8.000 περίπου ευρώ για ένα ποσό 8040 ευρώ που έλαβα το 2004 ως αποζημίωση για την εργασία μου στην Επιτροπή των Ολυμπιακών Αγώνων και το οποίο έπρεπε κατά τη μεταγενέστερη απόφαση του Δημοσίου(2011) να φορολογηθεί ως μισθωτή υπηρεσία. Αν η αποζημίωση δινόταν ως μπόνους, όπως έγινε με τα στελέχη της Επιτροπής, δεν θα φορολογούνταν! Το χειρότερο όλων, όμως, είναι ότι από το ποσό, που καλούμε να πληρώσω, σχεδόν το μισό είναι προσαυξήσεις! Με άλλα λόγια το κράτος (λειτουργώντας παράλογα και κυριολεκτικά ως τοκογλύφος) θεωρεί ότι ευθύνομαι εγώ για τη μη έγκαιρη φορολόγηση του ως άνω ποσού, ενώ η ευθύνη ανήκε σ’ αυτό καθώς η Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων ήταν εταιρία όπου το Δημόσιο ήταν ο βασικός μέτοχος. Που, όμως, να βρω το δίκιο μου; Στον Μαυραγάνη, στον Στουρνάρα ή μήπως στον Σαμαρά; Ορμώμενος από τις πεποιθήσεις μου κατέληξα στον έφορο ως τον καθ’ ύλην αρμόδιο. Αυτός, όμως, με παραπέμπει στη Γενική Γραμματεία του Θεοχάρη. Αίφνης αντιμετωπίζω τον τοίχο από ένα τυποποιημένο και απρόσωπο κράτος, ένα κράτος-Προκρούστη που δεν καταλαβαίνει ούτε από το άδικο του πράγματος ούτε από την αντικειμενική δυσμενή συγκυρία ούτε από την προσωπική μου κατάσταση, που έχω δύο παιδιά φοιτητές, μήνες απλήρωτος(αφού το κράτος τοκογλύφος είναι συγχρόνως και μπαταξής όταν πρόκειται για τα δικά του ληξιπρόθεσμα χρέη) αλλά και χαράτσια καρφιτσωμένα στα υπ’ όψιν. Γι’ αυτό, ξαναλέω, αρχίζω να καταλαβαίνω τον Γκρίλο, αρχίζω να αντιλαμβάνομαι την αγανάκτηση του αδικημένου, μερικές φορές καταλαβαίνω και αυτούς που αυτοχειριάζονται αλλά κι αυτούς που παίρνουν τα καλάσνικοφ. Η αδικία με έχει καταστήσει οργισμένο, ο κυνισμός των πολιτικών ηγετών με έχει κάνει έξαλλο και η αδιέξοδη απελπισία έχει τσακίσει και τα φρένα και τον ορθολογισμό μου. Πως μπορείς τάχα να απαντάς ορθολογικά σε τέτοιο παραλογισμό; Πως μπορείς να είσαι μειλίχιος και ψύχραιμος απέναντι σε τέτοιο κυνισμό; Κύριοι, οι εκλογές στην Ιταλία δεν είναι τίποτα σ’ αυτό που πρόκειται να συμβεί την Ελλάδα, αν δεν αλλάξετε στάση.

Τα όρνεα που λέγονται distress funds

Μικρά παιδιά κλέβουν κεριά για να διαβάσουν γιατί τους έκοψαν το ηλεκτρικό στο σπίτι. Βαρύς ακούγεται ο στεναγμός των εκατομμυρίων φτωχών της βαλκανικής. Ενώ από την Ιβηρική χερσόνησο δεν έχει σταματήσει η ηχώ της κραυγής της Καντέλα Πένα, της ισπανίδας ηθοποιού, η οποία παραλαμβάνοντας το βραβείο Γκόγια για την ερμηνεία της είπε: «Σε όποια γλώσσα, από εδώ που βρίσκομαι, ζητώ δουλειά. Έχω ένα παιδί να μεγαλώσω…»! Από μία άλλη χερσόνησο του ευρωπαϊκού νότου θα ακουστεί η φωνή, ενός θεατρίνου αυτή τη φορά, του Μπέπε Γκρίλο, ο οποίος συνεπαίρνει τους νεόπτωχους της Ιταλίας με μία σειρά από καταγγελίες κι ένα vaffanculo κατά των πολιτικών και της πολιτικής! Είναι φανερό πως η οργή έχει φθάσει στο σημείο βρασμού και το καπάκι της κοινωνικής συνοχής κινδυνεύει να τιναχθεί στον αέρα. Κι ενώ θα ανέμενε κανείς να υπάρξουν προσπάθειες αποσυμπίεσης της κοινωνικής έντασης, οι κυρίαρχοι της Ευρώπης επιμένουν στην ίδια πολιτική άγριας λιτότητας που εξαθλιώνει τους πληθυσμούς και τσακίζει τις οικονομίες. Κι όταν οι κοινωνίες και οι οικονομίες θα καταστούν εντελώς «πτώματα», τότε θα επιπέσουν επ’ αυτών τα όρνεα των distress funds, των ξένων εταιρειών που προτίθενται να αγοράσουν από τις ελληνικές τράπεζες, οι οποίες τώρα προσπαθούν να καλύψουν τις αυξήσεις των μετοχικών τους κεφαλαίων, κοψοχρονιά τα «κόκκινα» δάνεια των υπερχρεωμένων νοικοκυριών με στόχο να τα εισπράξουν 100% μέσω κατασχέσεων. Κι ενώ η Ελλάδα κινδυνεύει ως οικονομική, κοινωνική και, εντέλει, εθνική οντότητα, κάποιοι θέτουν υπεράνω όλων την παραταξιακή «αλήθεια» και επιβίωση, δημιουργώντας με τη στάση τους συνθήκες εμφυλίου πολέμου. Και οι μεν και οι δε πιστεύουν με καθαρή συνείδηση και ενδεχομένως με αγνά κίνητρα ότι μάχονται για τη σωτηρία της χώρας, αλλά εκείνο που τους καθιστά επικίνδυνους είναι ο μανιχαϊστικός τρόπος σκέψης τους, που τα βλέπει όλα μαύρα ή άσπρα, αποδίδοντας στον αντίπαλο μία εγγενή και αντικειμενική κακία! Με άλλα λόγια, ο απέναντι παραπέμπει σε εχθρό και διώκτη των από εδώ και τούμπαλιν. Μάλιστα, από την πολιτική πόλωση οδηγούμαστε στην κοινωνική πόλωση καθώς η πολιτική ιδεολογία συνυφαίνεται με τις ανάγκες της προσωπικής ταυτότητας των ανθρώπων, που θέλουν από κάπου να πιαστούν και να ελπίσουν. Σ’ αυτή τη σύνδεση οφείλεται η όξυνση της αντιπαλότητας και οι συνοπτικές κρίσεις με βάση τις περίφημες «ταμπέλες». Έτσι, ο ορθολογισμός και ο διάλογος υποχωρούν, αφήνοντας τη θέση τους στον τυφλό φανατισμό και, τελικά, στην άγρια σύγκρουση. Είναι πρόδηλο ότι η Ελλάδα δεν έχει σήμερα την πολυτέλεια για τέτοιου είδους περιπέτειες. Γι’ αυτό θα πρέπει να αντιμετωπιστούν με «όπλο» τη σύνεση και τη λογική όσοι υποδαυλίζουν πολιτικές φανατισμού και κοινωνικού εμφυλίου πολέμου.

Η αδικία τσακίζει

Δεν είναι μόνο η έλλειψη ελπίδας και προοπτικής, δεν είναι η πείνα και η ανεργία που θολώνουν το νου και λύνουν τα φρένα, τη τελειωτική μαχαιριά τη δίνει η αδικία. Γιατί οι ίδιοι άνθρωποι που διακήρυσσαν τη δανεική ευμάρεια, κάνοντας το λάιφ στάιλ ιδεολογία, τρόπο ζωής και ρυθμό των νεοελλήνων, οι ίδιοι άνθρωποι κάνουν τώρα την αποτυχία τους βραδινή τηλεοπτική αφήγηση, την οποία πωλούν με τον ίδιο ευτελή τρόπο και λόγο, με την ίδια αποκρουστική εικόνα όπως και πριν. Οι ίδιοι άνθρωποι στην τηλεοπτική οθόνη, οι ίδιοι στην οικονομία, οι ίδιοι στα μίντια, οι ίδιοι και στην πολιτική. Γι’ αυτό η κρίση δεν γίνεται ευκαιρία για κάθαρση και νέα αρχή, αλλά γίνεται ευκαιρία για να γίνουν οι πλούσιοι (σε αγαστή συνεργασία με τους ξένους επικυρίαρχους), πλουσιότεροι, και κάποιοι εξ αυτών κρίσοι. Η πολυαναμενόμενη μεταρρύθμιση της ελληνικής κοινωνίας σε πιο δίκαιη βάση δεν υφίσταται. Γι’ αυτό η κοινωνική συνοχή τίθεται εν αμφιβόλω. Αντιθέτως, αν υπήρχε μία δίκαιη κατανομή των βαρών ακόμα και η πιο σκληρή πείνα θα αντέχονταν. Τώρα ο πλούτος συγκεντρώνεται σε ακόμα λιγότερα χέρια, ενώ η μεσαία τάξη τείνει να εξαφανισθεί πλήρως. Κάποιοι φαίνεται ότι έχουν δει την κρίση ως ευκαιρία για να «εξοντώσουν» τους ανταγωνιστές τους, κυρίως τους μικρούς. Δεν είναι τυχαίο γεγονός ότι ο φόρος του 20% για τις τηλεοπτικές διαφημίσεις αναστέλλεται για ένα ακόμα χρόνο, ενώ την ίδια στιγμή η απόφαση για μη δημοσίευση των ισολογισμών στις μικρές εφημερίδες ακούγεται ότι θα εφαρμοσθεί. Με ποια κριτήρια, άραγε, σκέφτεται την πρώτη περίπτωση το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης και με ποια τη δεύτερη; Σύμφωνα με πληροφορίες αυτό επιθυμούν τα μεγάλα συγκροτήματα Τύπου. Αν αυτό επιθυμεί και η κυβέρνηση τότε τίθεται πρόβλημα συγκεντροποίησης του Τύπου και, συνεπώς, δημοκρατίας και ελευθερίας στην πληροφόρηση. Κι αν κάποιος αντιτείνει, μιλώντας για τον ανταγωνισμό στην ελεύθερη αγορά, το ερώτημα που τίθεται είναι με ποια κριτήρια τα μίντια που χρωστούν εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ στις τράπεζες θεωρούνται επιτυχημένα(πουλώντας κουπόνια αντί ειδήσεων), ενώ αυτά που δεν χρωστούν ή χρωστούν ελάχιστα πρέπει να εξαφανιστούν; Με ποια κριτήρια, άραγε, οι τράπεζες που ανακεφαλαιώνονται με το «αίμα» του ελληνικού λαού χαρίζουν νέα τεράστια δάνεια σε συγκροτήματα Τύπου, ενώ σε άλλες εφημερίδες αρνούνται τη δανειοδότηση; Αυτό ως γνωστόν αποκαλείται αθέμιτος ανταγωνισμός και την ευθύνη την έχει απολύτως η κυβέρνηση και ο πρωθυπουργός. Δεν μπορεί ο κ. Στουρνάρας αλλά και το επικοινωνιακό επιτελείο της κυβέρνησης να παίζουν με δύο μέτρα και δύο σταθμά. Όσο για τον υποτιθέμενο έλεγχο της πληροφόρησης, κάνουν μεγάλο λάθος όσοι θεωρούν ότι αυτός θα υφίσταται εσαεί, ενώ ο πληθυσμός θα αισθάνεται απελπισμένος και αδικημένος. Την αντικατάσταση της πολιτικής με την πολιτική επικοινωνία την επιχείρησε πρώτη φορά το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου και φθάσαμε εδώ που φθάσαμε. Η δεύτερη φορά δεδομένων των συνθηκών θα είναι όχι φάρσα αλλά τραγωδία. Τέλος, ο «πόλεμος» μεταξύ των παρατάξεων φανερώνει αδυναμία, καθώς παραπέμπει σε μία προσπάθεια απόκτησης πολιτικής ταυτότητας δια του ετεροκαθορισμού, δηλαδή μέσα από τον καθρέφτη του «μεγάλου Άλλου», του διαχρονικού, του ιστορικού αντιπάλου. Αν, συνεπώς, η πολιτική ηγεμονία επιδιωχθεί με τους όρους του εμφυλίου πολέμου πριν 60 χρόνια, τότε αλίμονο για την Ελλάδα. Η ελληνική κοινωνία χρειάζεται μία ιδεολογία που θα εμπνέεται πρωτίστως από την κοινωνική δικαιοσύνη για όλους(με ίση συμμετοχή στα βάρη). Μόνο αυτή θα αποτελέσει το καύσιμο αφύπνισης και κινητοποίησης.

Όμηροι του Χρήματος

Βρέχει στην Αθήνα. Στη στοά του Βιβλίου και στη Χ. Τρικούπη τα μαγαζιά μοιάζουν κουφάρια αδειανά, ενώ το πολυκαιρισμένο «ενοικιάζεται» παραπέμπει σε διαρκή χρεοκοπία, καθώς κανείς δεν τα νοικιάζει πια. Στα «κοινωνικά δίκτυα» ο διάλογος γίνεται δεικτικός, πολωτικός, θανατερά απάνθρωπος. Στην οθόνη της τηλοψίας κάποιοι υποστηρίζουν διαρρηγνύοντας τα ιμάτιά τους ότι οι αυτοχειρίες στην Ελλάδα είναι απόρροια ιδανικών ερώτων και όχι της απελπισίας λόγω της οικονομικής δυσπραγίας! Η ώρα είναι έντεκα το πρωί κι ένα αυτοκίνητο τύπου βαν μοιράζει σάντουιτς και νερό στους εκατοντάδες αστυνομικούς, που επιτηρούν το δρόμο απ’ όπου θα διέλθει ένας ακόμη επίδοξος νέο-αποικιοκράτης, ο σοσιαλιστής Φρανσουά Ολάντ. Μετά το Μάλι στην Αφρική θα βομβαρδίσει τώρα και την Ελλάδα. Αυτή τη φορά όχι με πραγματικές βόμβες αλλά με κολακείες και κυνικές προτάσεις για τη συνεκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών μας πηγών. Γι’ ακόμη μια φορά καλούμαστε να επιλέξουμε αυθέντη και αφέντη. Από τη μια πλευρά οι Γερμανοί της άγριας λιτότητας και της δημοσιονομικής προσαρμογής και από την άλλη οι Γάλλοι, που προτείνουν ανάπτυξη τύπου Κέυνς και άμεσων επενδύσεων στις ελληνικές ΑΟΖ, τις οποίες, όμως, αμφισβητεί η Τουρκία. Γι’ αυτό πέραν των όποιων αποικιοκρατικών χαρακτηριστικών των προτάσεων Ολάντ, υπάρχει και μία γεωστρατηγική πλευρά, η οποία εν μέρει συμφέρει την Ελλάδα υπό τον όρο ότι θα κερδίσει κάτι κι αυτή από την εκμετάλλευση του ορυκτού της πλούτου. Θα κερδίσει άραγε; Είθε. Όμως, οι ελληνικές διαπραγματευτικές θέσεις είναι θέσεις ενός που είναι υπό την ομηρία του διεθνούς χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου. Για την ακρίβεια αν στο Μάλι ισχύει η άποψη του Βίσμαρκ σύμφωνα με την οποία «Η διπλωματία χωρίς όπλα, είναι μουσική χωρίς όργανα». Στην Ελλάδα ισχύει ότι «Η διπλωματία χωρίς χρήμα(τραπεζικά δάνεια), είναι μουσική χωρίς όργανα». Για να καταδειχθεί για μία ακόμη φορά ότι η Ενωμένη Ευρώπη δεν είναι μία ένωση ισότιμων και ελεύθερων εταίρων, που έχουν ως αρμό την ουμανιστική βάση της ανθρώπινης κατάστασης, αλλά μία Ευρώπη, όπου κάποιοι εκμεταλλεύονται την ένωση των χωρών προς ίδιον όφελος. Για την ακρίβεια αναφέρομαι στο εμπορικό πλεόνασμα της Γερμανίας πρωτευόντως και της Γαλλίας δευτερευόντως, το οποίο στηρίζεται στις εξαγωγές στις χώρες του ευρωπαϊκού νότου με βάση το πανάκριβο ευρώ. Υπ’ αυτή την οπτική έχουν δίκιο όσοι υποστηρίζουν ότι σήμερα έχουμε στην Ευρώπη μία σύγκρουση του πολιτισμού με τον βάρβαρο νεοφιλελευθερισμό, αντιπαράθεση του ανθρωπισμού με την κοινωνία-στρατιωτική μηχανή του Βίσμαρκ. Στη δεύτερη περίπτωση η Ευρώπη δεν θα ενωθεί ποτέ ισότιμα, αλλά με βάση την καταναγκαστική ομηρία στους δανειστές της. Εν άλλοις λόγοις, η Γερμανία θα κατακτήσει την Ευρώπη με τις αλυσίδες του χρήματος και των δανείων.

Όλα αλλάζουν, μένοντας ίδια

Η κρίση είναι ευρωπαϊκή και όχι παγκόσμια διατείνεται ο φιλόσοσφος Σλαβόι Ζίζεκ. Αλλά και η κρίση στην Ευρώπη είναι τεχνητή αφού υπό τις συνθήκες της διαρκούς έκτακτης ανάγκης εξαερώνεται το κράτος πρόνοιας και αντικαθίσταται με αξίες και ποιότητα ζωής ασιατικού τύπου. Η παραπάνω, όμως, είναι μία γενική διαπίστωση και αφορά στη στρατηγική του Βερολίνου, που επιδιώκει τη δημιουργία μιας «γερμανικής Ευρώπης». Σε ό,τι αφορά δε στην Ελλάδα, δηλαδή στο πειραματόζωο των εφαρμογών των ασιατικών αξιών, η έξοδος από την κρίση και η ανάκαμψη της οικονομίας είναι κατάδηλο ότι δεν μπορεί να στηριχθεί στη βάρβαρη λιτότητα. Αλλά ακόμη κι αν εφαρμοζόταν μία κεϋνσιανή πολιτική με πολλές επενδύσεις ούτε ανάκαμψη της οικονομίας θα είχαμε ούτε δημιουργία θέσεων εργασίας. Κι αυτό γιατί το κράτος εξακολουθεί να λειτουργεί με την ίδια φαύλη, διεφθαρμένη χρηματικά ή κομματικά γραφειοκρατία. Μην ξεχνάμε ότι ένας ολόκληρος όροφος από στελέχη ξηλώθηκε στο υπουργείο Ανάπτυξης (επί Διαμαντοπούλου) που διαχειριζόταν τα κονδύλια του ΕΣΠΑ, αλλά η διαφθορά εξακολουθεί. Ομοίως, στελέχη του ΣΔΟΕ, ανώτεροι αστυνομικοί, στελέχη του ΙΚΑ και άλλοι συλλαμβάνονται καθημερινά. Όμως η διαφθορά μοιάζει σαν τη Λερναία Ύδρα. Το ελληνικό κράτος, που θυμάται μετά από οκτώ χρόνια(από το 2004) ότι σε φορολόγησε λάθος και σε φορολογεί αναδρομικά με τις προσαυξήσεις για τις οποίες ευθύνεται το ίδιο, ενώ όταν είναι να σου επιστρέψει το φόρο που σου οφείλει(ΦΠΑ), σε παραπέμπει σε χρόνο αόριστο, ε, λοιπόν, αυτό το κράτος δεν μπορεί να διδάξει ούτε αξιοπιστία ούτε φορολογική συνείδηση ούτε αυτό που αποκαλείται «κράτος δικαίου». Πολύ περισσότερο όταν εξακολουθεί να μισθοδοτεί φυλακισμένους για υπεξαίρεση(ΙΚΑ Καλλιθέας), ή όταν η γραφειοκρατία ή η αργοπορία στην απονομή δικαιοσύνης οδηγεί σε «αθωώσεις» λόγω παραγραφής, όπως συνέβη με τα πλαστά πτυχία της Άρτας, με βάση τα οποία κάποιοι μπορεί να έχουν διοριστεί στο Δημόσιο. Ακόμη χειρότερα, δεν μπορεί να ανακάμψει αυτή η χώρα πραγματικά, όταν αυτοί που την έφθασαν στη σημερινή κατάντια ετοιμάζονται να ηγεμονεύσουν οικονομικο-μιντιακά και την επόμενη ημέρα. Μπορεί, άραγε, να αλλάξει κάτι; Ναι. Αρκεί η πολιτική εξουσία να απεξαρτηθεί από τα οικονομικά συμφέροντα αλλά και από το όποιο πολιτικό κόστος που ενδέχεται να προκαλέσει μία στιβαρή πολιτική που θα ανατάξει το κράτος και θα διαμορφώσει νέες αξίες σεβασμού και εντιμότητας στο σχήμα κράτος-πολίτης. Σε διαφορετική περίπτωση, όσο ο έντιμος θα παραμένει ο «βλάκας» και ο γραφικός(ακόμα κι αν «επαινείται) της υπόθεσης, όσο δεν αλλάζει ο συσχετισμός των αξιών υπέρ των συλλογικών και σε βάρος των ατομικιστικών προτύπων ούτε η οικονομία θα ανακάμπτει υπέρ των "κάτω" ούτε η κοινωνία θα αλλάζει καθιστάμενη δικαιότερη. Απλώς όλα θα αλλάζουν, μένοντας ίδια.

Λάθος αντίπαλοι στις Σκουριές

Πως μπορεί να δημιουργηθεί μία οικονομία υπεύθυνη, μία οικονομία που δεν θα είναι βασισμένη στην κατανάλωση ούτε στην ιδέα ότι τα ψώνια είναι διασκέδαση; Πως μπορούμε να βρούμε μία άλλη ικανοποίηση πέρα απ’ αυτή που μας παρέχει η κατανάλωση; Αυτά είναι τα ερωτήματα που θέτει πολυεθνική φίρμα ρούχων, η οποία εκκινώντας από τη διαπίστωση ότι οι επιχειρήσεις δεν έχουν βρει τον τρόπο να παράγουν προϊόντα χωρίς να καταστρέφουν το περιβάλλον, θεωρεί πως πρέπει να ορίσουμε ξανά την έννοια της ευμάρειας και της ανάπτυξης, εισάγοντας με συγκεκριμένο τρόπο την ηθική της επιχειρηματικότητας. Επισημαίνουμε τα παραπάνω με αφορμή τα γεγονότα στη Χαλκιδική, όπου συγκρούονται αφ’ ενός το δικαίωμα στην εργασία των εργαζομένων στο εργοστάσιο χαλκού-χρυσού των Σκουριών, και αφ’ ετέρου το δικαίωμα στην προστασία του περιβάλλοντος. Σύμφωνα με τον εκπρόσωπο του Παρατηρητηρίου Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων η κατάσταση έχει επιδεινωθεί από την υλοτόμηση δασικής έκτασης σε τρία μεγάλα ρέματα, από τα οποία υδροδοτούνται μεγάλα τμήματα της κεντρικής και ανατολικής Χαλκιδικής. «Στόχος της υλοτόμησης είναι να μεταβληθούν τα ρέματα αυτά σε λίμνες αποβλήτων για τα απόβλητα του εργοστασίου» δήλωσε ο κ. Τ. Παπαγεωργίου, γεγονός που προκάλεσε την αντίδραση των κατοίκων. Δικαίωμα, λοιπόν, στην εργασία και στη ζωή έχουν τόσο οι εργαζόμενοι όσο και οι κάτοικοι. Και διερωτάται κανείς, η επιχειρηματικότητα και το δικαίωμα στην εργασία δεν μπορούν να είναι συμβατά με την προστασία του περιβάλλοντος; Σε ό,τι αφορά στους εργαζόμενους και στους κατοίκους είναι, αλλά δεν είναι από την πλευρά των επιχειρηματιών και του κέρδους τους. Υπ’ αυτή την οπτική, εργαζόμενοι και κάτοικοι μπορούν από κοινού να αγωνισθούν για την προστασία του περιβάλλοντος, στη λογική ενός εκ των ιδρυτών της πολυεθνικής ρούχων, σύμφωνα με την οποία πρέπει να υπάρξει μια νέα ηθική στο επιχειρείν, η οποία θα έχει και άλλους στόχους πέρα από το κέρδος. Συνεπώς, η πυρπόληση των μηχανημάτων και ο τραυματισμός εργαζομένων είναι απόλυτα καταδικαστέες ενέργειες, όπως εγκληματική και καταδικαστέα είναι και η δημιουργία λιμνών αποβλήτων από το εργοστάσιο, που καταστρέφουν το περιβάλλον και δηλητηριάζουν τον υδροφόρο ορίζοντα και τη ζωή των κατοίκων. Αλλά και η δήλωση του προέδρου του σωματείου εργαζομένων στα μεταλλεία ότι «θα πάρουμε το νόμο στα χέρια μας… θα ξεκινήσει εμφύλιος…» είναι τουλάχιστον εμπρηστική. Πάντως, η έναρξη ενός κοινωνικού εμφυλίου θα είναι η χαριστική βολή για την Ελλάδα. Αντιθέτως, από την Ελλάδας της κρίσης μπορεί να ξεκινήσει ο επαναπροσδιορισμός της ανάπτυξης. Ήδη ο Αριστοτέλης στα «Ηθικά Νικομάχεια» συσχετίζει το αντικείμενο των οικονομικών με τους ανθρώπινους στόχους, ενώ για τους νεοφιλελεύθερους η ηθική αυτή απωθήθηκε υπέρ της μηχανικής παράδοσης που δεν ενδιαφέρεται για ανθρώπινους σκοπούς και ερωτήματα, όπως για το «πως πρέπει κάποιος να ζει» ή «πως μπορεί να αναπτυχθεί ο καλός άνθρωπος», αλλά μόνο για τα ζητήματα διαχείρισης (logistics). Υπάρχει, λοιπόν, λύση, αρκεί να βλέπουμε πρώτα τη ζωή και τους ανθρώπους και μετά τους αριθμούς.

Ανάγκη για αλλαγή πορείας

Ένας «πολλαπλασιαστής» στιμάρει τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων, στέλνοντάς τους στο συμβολικό(ανεργία) ή στον πραγματικό θάνατο(αυτοχειρία). Όμως, ο λάθος «πολλαπλασιαστής» δεν ήταν αληθινό λάθος, αλλά σκόπιμο. Συνεπώς, ήταν μία πολιτική απόφαση του ΔΝΤ και του Βερολίνου με στόχο την επιβολή της άγριας λιτότητας στην Ελλάδα. Το πραγματικό «λάθος», άρα, αφορά στην πολιτική αυτή, η οποία στέλνει στην ανεργία και στη φτώχια κόσμο και κοσμάκη. Αλλά το χείριστο όλων είναι πως οι θυσίες είναι χωρίς προοπτική, χωρίς αποτέλεσμα, καθώς το χρέος παρά το αίμα και τον αμέτρητο πόνο των Ελλήνων εξακολουθεί να είναι μη βιώσιμο. Γιατί η λύση, όσο κι αν επιμένουν κάποιοι όπως ο ελάχιστος Όλι Ρεν, δεν βρίσκεται εντός Ελλάδας, αλλά εκτός. Έτσι, θα πρέπει να περιμένουμε τις γερμανικές εκλογές του προσεχούς φθινοπώρου για να υπάρξει το γενναίο «κούρεμα» του ελληνικού δημόσιου χρέους, το οποίο αυτή τη φορά θα πλήξει τις χώρες της ευρωζώνης αλλά και τις κεντρικές τράπεζες. Είναι βέβαιο, μάλιστα, ότι δεν γίνεται τώρα το «κούρεμα», γιατί κάτι τέτοιο θα κόστιζε εκλογικά στην κ. Άγκελα Μέρκελ! Κάποιοι ισχυρίζονται ότι έχει προς τούτο υπάρξει συμφωνία της γερμανίδας καγκελαρίου με την ελληνική κυβέρνηση. Γι’ αυτό η τελευταία επιδιώκει να διανύσει πάση θυσία το μεγάλο σε πολιτική πυκνότητα και ένταση χρονικό διάστημα μέχρι τον προσεχή Νοέμβριο. Θ’ αντέξει, όμως, το «πειραματόζωο», δηλαδή οι Έλληνες πολίτες, το συνεχές σφίξιμο της μέγκενης; Είναι «ένα μυστήριο» και συνάμα « είναι φοβερό να βλέπεις έναν λαό να υπομένει αυτή την κατάσταση με τόση αξιοπρέπεια» είπε προχθές ο γνωστός Ζακ Αταλί. Ερευνάται αν πρόκειται για αξιοπρέπεια ή για το φόβο του χειρότερου ή, ακόμη, για εκφυλιστική απάθεια. Αλλά η Ελλάδα εκτός από μυστήριο είναι και «ένα πειραματόζωο και μία ελπίδα» συνέχισε ο Γάλλος οικονομολόγος. Πειραματόζωο, όμως, γιατί; «Γιατί αν η Ελλάδα επιτύχει, η Ευρώπη θα προχωρήσει προς την ομοσπονδιοποίηση»! Ένας ολόκληρος λαός, λοιπόν, δοκιμάζεται βάρβαρα, μία χώρα γίνεται πειραματικό εργαστήριο, εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπινες ζωές πετιούνται στον Καιάδα προκειμένου να αντιληφθεί η Ευρώπη αν μπορεί να ενωθεί ή όχι! Ποτέ μη σώσει και ενωθεί, αν γι’ αυτό χρειάζεται το χαμό ενός λαού και του μέλλοντός του, μιας ολόκληρης γενιάς, της πιο μορφωμένης και καταρτισμένης. Αλλά αυτή η Ευρώπη κι αν ενωθεί, δεν θα είναι μία περιοχική ένωση ισότιμων εταίρων-χωρών και λαών, μία ένωση αλληλοσεβασμού και αναγνώρισης των ιδιαίτερων πολιτισμικών και εθνικών ταυτοτήτων αλλά μία ένωση κυρίων και πειραματόζωων-δούλων! Γι’ αυτό η επιτυχία της Ελλάδας σ’ αυτό το πλαίσιο θα είναι επιτυχής μόνο για τους επικυρίαρχους, καθώς θα συνιστά την προσαρμογή του ελληνικού λαού, στην έξωθεν επικυριαρχία, στην αποδοχή χωρίς την παραμικρή αντίδραση της εκποίησης του εθνικού πλούτου και, εντέλει, στην εξαφάνιση της εθνικής ανεξαρτησίας και των Ελλήνων ως εθνικής οντότητας. Το θέλουμε αυτό; Κατηγορηματικά όχι. Γι' αυτό απαιτείται αφύπνιση και αλλαγή πορείας.

Δύο διαφορετικές πολιτικές

Ποιος αληθεύει, η Μέρκελ της δημοσιονομικής πειθαρχίας ή ο Ομπάμα, που θεωρεί ότι το έλλειμμα δεν έχει και τόση σημασία; Ποιος έχει δίκαιο, η γερμανική συνταγή, που έχει ρίξει στην ανεργία 1,5 εκατομμύριο εργαζόμενους και 3,9 εκατομμύρια Έλληνες στη φτώχεια, ή η αμερικανική συνταγή, που θεωρεί πρωταρχικής σημασίας τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την ενίσχυση της μεσαίας τάξης; Τέλος, είναι σωστή η μείωση του κατώτατου μισθού στα όρια του τέλους του 19ου αιώνα ή η αύξησή του, όπως έκανε ο Αμερικανός πρόεδρος, ο οποίος τον ανέβασε από 7,5 σε 9 δολάρια την ώρα για τρία χρόνια; Σήμερα παρατηρείται το εξής παράδοξο, η Ευρώπη του κράτους πρόνοιας να έχει καταστεί ο τόπος εφαρμογής του πιο ακραίου νεοφιλελευθερισμού, καταστρέφοντας κυριολεκτικά το βασικό χαρακτηριστικό της, το κοινωνικό κράτος της, ενώ η κατ’ εξοχήν χώρα του νεοφιλελευθερισμού, οι ΗΠΑ επιχειρούν μέσω του Μπάρακ Ομπάμα να αντιμετωπίσουν την καλπάζουσα ανεργία και την ύφεση με κεϋνσιανή πολιτική. Φιλελεύθερη οικονομία είχαμε στις ΗΠΑ από τη δεκαετία του 1930, μετά το μεγάλο κραχ, μέχρι και το 1980(Ρήγκαν). Αυτή την χρονική περίοδο είχαμε το κράτος πρόνοιας, αυτό που φρόντιζε ώστε η ζωή των εργαζομένων να διατηρεί τους στοιχειώδεις όρους αξιοπρέπειας. Γιατί τότε είχαμε την εφαρμογή της περίφημης συνταγής του Κέυνς. Αυτή ήταν η φιλελεύθερη οικονομία. Τώρα έχουμε τη νέο-φιλελεύθερη συνταγή όπου οι κανόνες και τα όρια του κέρδους δεν υφίστανται. Αλλά ποια είναι αυτά τα όρια; Είναι το δημόσιο συμφέρον, ήτοι η κοινωνική συνοχή. Σ’ αυτά τα όρια επανέρχεται ο Ομπάμα καθώς και στην ενίσχυση της μεσαίας τάξης, αυτής η οποία μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο αποτέλεσε τον κινητήρα της αμερικανικής ανάπτυξης και της δημιουργίας του «αμερικανικού ονείρου». Το τελευταίο ήταν η «εμπνέουσα αξία», το όραμα-καύσιμο για να κινητοποιηθούν οι πολίτες. Αντιθέτως, η νεοφιλελεύθερη γερμανική συνταγή βασίζεται στην πειθαρχία της «στρατιωτικής κοινωνίας» τύπου Μπίσμαρκ και στην πολιτική της διαρκούς «έκτακτης ανάγκης». Η δεύτερη πολιτική θεωρεί τους εργαζόμενους περιττούς και γι’ αυτό παραπέμπει σε ολοκληρωτισμό νέου τύπου. Στην πρώτη περίπτωση υπάρχουν όρια και κανόνες, στη δεύτερη όχι. Γι’ αυτό εκείνοι που ομνύουν στη δεύτερη θα πρέπει να δουν το αδιέξοδό της, αφού λειτουργεί διαλυτικά για την κοινωνία. Στη γηραιά ήπειρο συμβαίνει, δυστυχώς, να έχει επιβληθεί η ιδεολογία των Γερμανών. Η ιδεολογία του νεοφιλελευθερισμού και μίας άποψης για την Ενωμένη Ευρώπη, ως προνομιακού χώρου εκμετάλλευσης των πιο αδύνατων από τους πιο ισχυρούς. Μόνο που τώρα ήρθε και η σειρά των ισχυρών να αλληλοφαγωθούν. Αυτό δηλοί η κακή οικονομική κατάσταση της Γαλλίας, που αδυνατεί να καλύψει το όριο του δημοσιονομικού ελλείμματος του 3%. Τι θα απομείνει από την ΕΕ; Τίποτα αν συνεχιστεί η ίδια πολιτική.

Τι να καταλάβουν οι ελέφαντες;

«Κατανοούμε τη δυσκολία των πολιτών να πληρώσουν τους φόρους τους», λένε με ύφος τεθλιμμένου συγγενούς κυβερνητικά στελέχη, ενώ την ίδια στιγμή με αναισθησία εκατό ελεφάντων ισχυρίζονται ότι ο κατώτατος μισθός των 580 ευρώ (μικτά) είναι υψηλός και πρέπει να μειωθεί! Οι ίδιοι είναι έτοιμοι να αναβάλουν επί ένα έτος το φόρο 20% επί των τηλεοπτικών διαφημίσεων και, συγχρόνως, να επιβάλλουν και νέους, επαχθέστερους φόρους στους μισθωτούς και τους συνταξιούχους. Η ευαισθησία τους από τον πύργο της εξουσίας τους μοιάζει να έχει δύο μέτρα και δύο σταθμά: ανύπαρκτη για τους «κάτω» και υπερβολική για τους ισχυρούς. Έτσι, τα συνήθη υποζύγια θα υφίστανται τα βάρη μέχρι τελικής εξόντωσης. Και η νεαρή Ισπανίδα, η Beatriz Talegon θα επιπλήττει διαπορούσα τους… σοσιαλιστές ηγέτες, λέγοντας «Πώς θέλουμε να κάνουμε την επανάσταση από ένα ξενοδοχείο πέντε αστέρων στο Κασκάις, φτάνοντας εδώ με πολυτελή αυτοκίνητα. Αναρωτιέμαι αν μπορούμε να δώσουμε στους πολίτες μια απάντηση όταν εσείς λέτε ότι τους καταλαβαίνετε, ότι υποφέρετε ως σοσιαλιστές». Στην απογοητευμένη νεαρή απάντησε ο πρόεδρος της σοσιαλιστής διεθνούς Γ. Παπανδρέου δηλώνοντας ότι «Δεν είμαστε το ΔΝΤ ή η Παγκόσμια Τράπεζα. Εμείς που είμαστε εδώ δεν δίνουμε μάχη από ξενοδοχεία πέντε αστέρων. Δίνουμε μάχη στους δρόμους, στα συνδικάτα, στις χώρες μας». Ακούσατε τι είπε στην κοπέλα ο πρόεδρος; Ότι δίνει τη μάχη στους δρόμους της Ελλάδας. Αυτός ο οποίος όταν δεν είναι στις ΗΠΑ, γυρίζει ολόκληρο τον κόσμο, ενώ βρίσκεται στη χώρα του ως απλός επισκέπτης, μιλάει για μάχη στους δρόμους! Τελικά, αν κάποιοι πολιτικοί, στην Ελλάδα και αλλού, κλεισμένοι στον ευτυχισμένο μικρόκοσμό τους, επιμένουν να μην αντιλαμβάνονται τι συμβαίνει στην κοινωνία, τότε τόσο το χειρότερο γι’ αυτούς, αλλά και για μας. Φαίνεται ότι όσο πλησιάζει κανείς προς την εξουσία υφίσταται απώλεια οράσεως, καθώς αδυνατεί να δει τη διάλυση του κοινωνικού ιστού, την αποσάθρωση της ζωής των ανθρώπων και τον ακρωτηριασμό των ονείρων. Πως, αλήθεια, συμβαίνει αυτό; Πως ανεβαίνεις «αντιεξουσιαστής» και γίνεσαι τάχιστα στυγνός εξουσιαστής; Αυτό συμβαίνει μέσα από ένα μηχανισμό εξουσιαστικών συμβόλων και τελετουργιών μέσω των οποίων ο ναρκισσισμός και η ευαισθησία των πολιτικών διαμορφώνεται αντιστρόφως ανάλογα. Τα σημεία και τα σύμβολα της εξουσίας –αυτοκίνητα, σωφέρ, σωματοφύλακες, κλάκα οπαδών και σφογγοκωλάριων, υποδοχές, εμβλήματα, σκήπτρα κ.ά.- «ευνουχίζουν» καθώς παγιδεύουν το πολιτικό κρατικό στέλεχος μέσα στη συμβολική τάξη της εξουσίας τους. Τα σύμβολα επιβάλλονται και εξουσιάζουν τον άνθρωπο. Εκτός, όμως, από τα σημεία και τα σύμβολα, που είναι οι κώδικες μια ολόκληρης εξουσιαστικής κουλτούρας, υπάρχουν και οι αντιλήψεις όπως αυτή του Μπέρνχαρντ που έλεγε στον Κανέτι ότι «Είτε θα είσαι μια σταγόνα που χάνεται μέσα στη μάζα, είτε εκείνος που ξέρει να της δίνει την κατεύθυνση… Θα μπορούσες να τους ξεσηκώσεις(σ.σ. τους ανθρώπους) να βάλουν φωτιά, στα δικά τους σπίτια, δεν υπάρχουν όρια γι’ αυτό το είδος εξουσίας». Εν προκειμένω, έχουμε την εξουσία όπως διαμορφώνεται σε αυταρχικούς πολιτικούς μηχανισμούς με έντονη λαϊκίστικη και φαιά χροιά. Μια άλλη μορφή εξουσίας, το ίδιο επικίνδυνη, είναι και η τεχνοκρατική, όπου επικρατούν, όχι η δημοκρατική ουσία, αλλά οι τεχνικές της εξουσίας και οι τεχνοκράτες. Εμείς έχουμε, σήμερα, μία μικτή μορφή εξουσίας, που αποτελείται από τις προηγούμενες δύο. Υπάρχει, άραγε, μια διαφορετική στάση; Σ’ αυτήν αναφέρεται ο Ν. Μπόμπιο, όταν θεωρεί ότι η εξουσία δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά εξουσία για την επίτευξη ενός στόχου που είναι η ανιδιοτελής επίτευξη του κοινού καλού.

Επιστροφή στο μέλλον

Δεν πρέπει να υπερερμηνεύουμε τις εικόνες ντροπής στη πλατεία Βάθη, λέει ο Νίκος. Πως, όμως, να ερμηνεύσουμε τον παραλογισμό ότι τα ίδια τα κατακρεουργημένα πρόβατα, αυτά που εξαθλιωμένα ποδοπατούνται για ένα μπρόκολο, ξαναψηφίζουν τους λύκους στην Ισλανδία και στην Ιταλία; Μήπως πρέπει να ξανασκεφτούμε τη ρήση του Τολστόι, που έλεγε πως η σκλαβιά διαιωνίζεται και νομιμοποιείται από το γεγονός ότι και οι σκλάβοι σκέφτονται σαν τα αφεντικά τους; Μήπως, τελικά, πρέπει να επαναξιώσουμε τη σημασία της συμβολικής τάξης, δηλαδή του πολιτισμού στην όλη πολιτική διαδικασία της αλλαγής. Με άλλα λόγια, μία πολιτική αλλαγή ή θα επιβάλλει έναν άλλο τόπο και τρόπο συναισθηματικής συναίνεσης (συνανήκειν) καθώς κι ένα νέο ρυθμό στους ανθρώπους που θα εσωτερικευθούν, θα γίνουν οι νέοι κανόνες και θα μοιάζουν φυσικοί (έξεις), ή θα αποτύχει. Ποιοι, όμως, είναι οι σημερινοί κανόνες-έξεις; Σύμφωνα με τη δυτική κουλτούρα ούτε η συλλογικότητα ούτε η Αγάπη. Αυτά είναι τα χαρακτηριστικά της ηττημένης Ανατολής, στην οποία έχει επιβληθεί –όπως παντού- η κυρίαρχη ιδεολογία της απόλυτης ατομικότητας της Δύσης. Ακόμα και στην δυτική Αριστερά ο ανθρωπισμός που είναι θεμελιωμένος στο «αγάπα τον πλησίον σου» απορρίπτεται, καθώς τονίζεται ο λακανικός «απάνθρωπος πυρήνας του πλησίον» και ότι «ο άλλος είναι η κόλασή μας». Αντίθετα, το «Εγώ είναι ο άλλος» του Ρεμπώ δεν έχει καμία τύχη και εξορίζεται στην Αβησσυνία! Τελικά, ο αριστερός ανθρωπισμός της Δύσης είναι μία συγκατάβαση σύμφωνα με την οποία είμαστε ανθρωπιστές αλλά να μην ξεχνούμε ότι τα άτομα δεν είναι αυτόνομα υποκείμενα, αλλά στοιχεία μιας δομής που έχει τους νόμους της( αυτός είναι ο θεωρητικός αντιανθρωπισμός του Αλτουσέρ). Ακόμη χειρότερα, επικρατεί η θέση πως ο πυρήνας της ανθρώπινης φύσης είναι απάνθρωπος. Αυτή «η απάνθρωπη διάσταση αποτελεί συγχρόνως το έσχατο στήριγμα της ηθικής»(Λακάν). Με άλλα λόγια, έχουμε την απάνθρωπη διάσταση όταν από ένα άτομο αφαιρείται η «προσωπικότητα». Αλλά αντί να αναζητηθεί η επανάκτηση του Προσώπου και ο εξανθρωπισμός μέσα από τη συλλογικότητα και το συμπάσχειν, αναζητάται μέσα από τη δημιουργία όχι κάποιου που σιχαίνεται «τη σκόνη που με αποτελεί και σας μιλά»(Σαιν-Ζυστ), όχι απλώς ενός Μεγάλου Εγώ (των Her Omnes του Κάφκα) αλλά ως το «Υπερεγώ», ως τον Μεγάλο Άλλο που είναι η εξαίρεση, ο de l’ un των στρατοπέδων συγκέντρωσης, που σημάδεψε τα μυαλά των επιζώντων και τους κατέστησε αυτόχειρες, ή των δήθεν προτύπων της κομματικής νομενκλατούρας. Αλλά αυτό δεν συνιστά απάντηση και στο ερώτημα, γιατί οι «κάτω» ψηφίζουν Χρυσή Αυγή ή Μπερλουσκόνι; Γιατί η προηγούμενη συμβολική τάξη όπου η αναγνώριση των ανθρώπων γίνονταν με βάση το μέγεθος της καταναλωτικής τους δαπάνης δεν έχει αντικατασταθεί από κάτι άλλο, δηλαδή από νέα αξιολογικά κριτήρια ανάδειξης. Γι’ αυτό όλοι δέχονται την ισχύουσα κρίση ως μεταβατική, τέτοια δηλαδή που θα επιτρέψει την επιστροφή στο προηγούμενο καθεστώς δανεικής ευμάρειας και όχι σε με νέα και ποιοτικά καλύτερη κοινωνική και οικονομική κατάσταση. Γι' αυτό η συνήθεια με βάση την οποία κρίναμε το σωστό ή το λάθος, το δίκαιο και το άδικο στο πλαίσιο της καταναλωτικής κοινωνίας πρέπει να υπερκεραστεί, εάν θέλουμε να στεριώσει μία μεγάλη αλλαγή.

"Έλα να μάθεις τι ζωή περνώ..."

Άνθρωποι χωρίς πρόσωπο και με απολεσθείσα την αξιοπρέπεια διαγκωνίζονταν σαν τα σκυλιά για μια σακούλα πορτοκάλια, για ένα λάχανο. Ποιος τους παραμόρφωσε την όψη και τη ζωή; Δεν ξέρουν. Καταριούνται εν γένει. Ενώ οι πολιτιστικές συνθήκες που κρατούσαν δεμένο το κτήνος μέσα τους έχουν σπάσει προ πολλού. Λάθος, δεν τραγουδούν το «Έλα να μάθεις στη πλατεία Βάθης, έλα να μάθεις τι ζωή περνώ». Δεν έχουν που να απευθυνθούν. Παραληρούν και το λήρημά τους έχει στόχο το γαλάζιο μάρμαρο, που βρίσκεται πάνω από τα κεφάλια τους. Βλέπουν μόνο μέχρι το διπλανό τους. Αυτός είναι ο άμεσος εχθρός. Αυτός διεκδικεί τη σακούλα με τις ντομάτες. Η εξαθλίωση είναι πλήρης. Ναι, η απελπισία δεν αντέχεται. Η ζωή δεν υποφέρεται χωρίς την υγρασία της ελπίδας και χωρίς εκείνο τον τραγουδισμένο καημό απ’ όπου δραπετεύει ο πόνος. Κι εγώ δεν ξέρω πώς να προσεγγίσω τη δυστυχία, καθώς από τη μια έχω τον έμπορο που λέει «πούλα πόνο» κι από την άλλη εκείνον που φωνάζει «πούλα ελπίδα». Εκμετάλλευση και στις δύο περιπτώσεις. Εκμετάλλευση που σου ακυρώνει την ευαισθησία και την αλληλεγγύη με την έννοια του συμπάσχειν. Κάποιοι θέλουν να απαγορεύσουν τη διάδοση των εικόνων της εξαθλίωσης! Η δυστυχία θα περιοριστεί στις σπιναλόγκες σαν τη λέπρα. Οι εξαθλιωμένοι θα βλέπουν την εικόνα τους στην τηλεοπτική οθόνη και θα καθηλώνονται ντροπιασμένοι και στιγματισμένοι σαν τη μύγα που έχει τσακιστεί πάνω στο τζάμι. Κι ενώ για την ύφεση το ΔΝΤ παραδέχεται πως έκανε λάθος, για τους πολλαπλασιαστές της ανθρωπιστικής καταστροφής δεν γίνεται ο παραμικρός λόγος. Όμως, το ίδιο το τεχνοκρατικό, αντι-ουμανιστικό πρόγραμμα αποτυγχάνει, καθώς συνεχίζει να δημιουργεί «μαύρες τρύπες» στα έσοδα του προϋπολογισμού. Και όσο αποτυγχάνει το πρόγραμμα τόσο θα ζητάει κι άλλο αίμα, νέες μειώσεις μισθών και συντάξεων, νέους φόρους, νέες απολύσεις, ενώ οι τράπεζες θα στέλνουν στα νοσοκομεία το χαρτί της κατάσχεσης και η ΔΕΗ θα κόβει το ρεύμα μες στο καταχείμωνο σε πολύτεκνες οικογένειες. Μεσαίωνας. Αλλά… «Πούλα ελπίδα» ξαναλέει ο ειδικός, όπως εκείνος που πουλάει σαπάκια στην αγορά του κόσμου. «Πούλα ελπίδα, η μιζέρια είναι αντιπαραγωγική» και η οργή αντισυστημική, επιμένει. Αλλά παραγνωρίζει ότι η διαψευσμένη ελπίδα είναι χειρότερη και πιο εκρηκτική από τη μόνιμη απελπισία και τον πεσιμισμό. Γιατί όταν ο κ. Ράιχενμπαχ παραδέχεται ότι «κάναμε λάθος», εννοώντας τον λανθασμένο πολλαπλασιαστή της ύφεσης, «όμως το πρόγραμμα πρέπει να υλοποιηθεί», όλοι γνωρίζουμε ότι τα νέα μέτρα έρχονται όχι τραγουδώντας αλλά μουγκρίζοντας σαν την τίγρη που έρχεται για να ξεσκίσει ό,τι έχει απομείνει. Τότε τα πάντα θα καθηλωθούν από τον μηδενισμό και την απελπισία, η ευφωνία θα γίνει αφωνία, η ματαιότητα και η καταστροφή (συμπεριλαμβανομένης και της αυτοκαταστροφής) θα γίνουν νόημα της ζωής και η άγρια βία θα αποκτήσει ιδεολογικό περιεχόμενο και θα γενικευθεί, αποκτώντας τα χαρακτηριστικά ενός κοινωνικού εμφυλίου. Γι’ αυτό η ανάπτυξη πρέπει συμβεί άμεσα, εδώ και τώρα, και να λάβει τα χαρακτηριστικά όχι της επιπλέον συσσώρευσης πλούτου, αλλά της δημιουργίας θέσεων εργασίας και της ελάφρυνσης των οδυνών εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων. Αλλιώς…

ο γερμανικός βρόγχος

Ο Γερμανός προπονητής της Ελβετίας μας επικοινώνησε τη χαρά του για τη βοήθεια που προσφέρει η χώρα του στην Ελλάδα. Δεν γνωρίζει, άραγε, πως τα γερμανικά χρήματα είναι πανάκριβα δάνεια από τα οποία η Γερμανία αποκόμισε περίπου ένα δις ευρώ μέχρι τώρα; Αγνοεί φαίνεται ότι η Ελλάδα δανείζεται με τοκογλυφικούς όρους και πως το χρέος της παραμένει στα ύψη. Ασφαλώς και δεν ξέρει για τους απελπισμένους αυτόχειρες, όπως ο 40χρονος στην Κερασιά Θεσσαλονίκης, που έδωσε χθες τέλος στη ζωή του γιατί τον έπνιξαν τα χρέη. Αυτά τα αγνοεί ακόμη και ο «ευαίσθητος» Πέερ Στάινμπρουκ, αντίπαλος της Άγκελας Μέρκελ στις γερμανικές εκλογές του προσεχούς φθινοπώρου. Ο Στάινμπρουκ, όμως, είπε κάτι που είναι προφανές ακόμη και για πρωτοετή φοιτητή των οικονομικών, ότι δηλαδή η λιτότητα χωρίς την ανάπτυξη είναι αναποτελεσματική. Αλλά ο υποψήφιος των σοσιαλδημοκρατών δεν λέει τίποτα για τη σύγκρουση Γαλλίας και Γερμανίας σχετικά με την υψηλή ισοτιμία του ευρώ έναντι του δολαρίου. Είναι γνωστό ότι το εμπορικό έλλειμμα των χωρών του ευρωπαϊκού νότου είναι όσο και το εμπορικό πλεόνασμα της Γερμανίας. Αυτό οφείλεται στις ακριβές εξαγωγές προς τις άλλες χώρες της ευρωζώνης, αφού το ευρώ είναι πανάκριβο. Βέβαια, οι Γάλλοι μέχρι τώρα δεν μιλούσαν καθώς ωφελούνταν και οι ίδιοι από το ισχυρό ευρώ. Τώρα, όμως, αντιμετωπίζουν και αυτοί πρόβλημα και υποστηρίζουν ότι η τιμή του ευρώ δεν αντιστοιχεί στην πραγματική κατάσταση της οικονομίας της ευρωζώνης. Το ισχυρό ευρώ, το οποίο αυξήθηκε κατά 12% από το περασμένο καλοκαίρι, θεωρείται η βασική αιτία του εμπορικού ελλείμματος της Γαλλίας. Η γαλλική κυβέρνηση δε πιστεύει πως αν το ευρώ κυμανθεί πάνω από τα 1,20 δολάρια τότε θα θέσει σε κίνδυνο την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεών της χώρας. Σήμερα η αξία του ευρώ είναι πάνω από τα 1,35 δολάρια με ανοδική τάση. Όμως, το Βερολίνο διαφωνεί με τις απόψεις των Γάλλων. Το ευρώ «δεν είναι επί του παρόντος» υπερτιμημένο, αν λάβει κανείς υπόψη τις μακροπρόθεσμες τάσεις, δήλωσε, χθες, ο εκπρόσωπος της γερμανίδας καγκελαρίου, προσθέτοντας ότι η ανταγωνιστικότητα δεν μπορεί να επιτευχθεί μακροπρόθεσμα μέσω των συναλλαγματικών ισοτιμιών. Γιατί το λένε αυτό οι Γερμανοί; Γιατί σύμφωνα με την εφημερίδα Le Monde η Γερμανία ωφελείται, καθώς τα εξαγόμενα καταναλωτικά προϊόντα της βασίζονται σε υψηλής τεχνολογίας μέσα παραγωγής. Αντιθέτως, η Γαλλία υστερεί τεχνολογικά έναντι της Γερμανίας. Όλα τα παραπάνω καταδεικνύουν ότι στην Ευρώπη και δη στην ευρωζώνη επικρατεί σκληρός ανταγωνισμός και ισχύει ο κανόνας του ισχυρότερου, δηλαδή της Γερμανίας. Συνεπώς, ή θα υπάρξει μία Ενωμένη Ευρώπη με τους όρους της Γερμανίας ή δεν θα υπάρξει. Γι’ αυτό η δήλωση του Γάλλου προέδρου Φρανσουά Ολάντ ότι η Ευρωζώνη θα πρέπει να συμφωνήσει σε μια «μεσοπρόθεσμη» συναλλαγματική ισοτιμία για το ευρώ και να κινηθεί στις παγκόσμιες αγορές με τέτοιο τρόπο ώστε να προστατεύσει τα συμφέροντά της, δεν μπορεί να ισχύσει. Γιατί, δυστυχώς, η ευρωζώνη έχει πάψει προ πολλού να είναι μια περιοχική και νομισματική ένωση, που προστατεύει τα συμφέροντα ισότιμων εταίρων.

Κυβερνο-πόλεμος

Η αμερικανική αυτοκρατορία φθίνει. Αυτό δεν σημαίνει ότι η κατάρρευση θα είναι ταχεία. Αντιθέτως, αυτή μπορεί να κρατήσει επί μακρόν, μετακυλύοντας της οδύνες της πτώσης προς την περιφέρεια. Εξάλλου είναι γνωστό πως το λιοντάρι είναι πιο επικίνδυνο όταν είναι πληγωμένο. Ήδη η Ευρώπη και δη ο ευρωπαϊκός νότος υφίσταται τις συνέπειες της χρηματοπιστωτικής κρίσης που ξεκίνησε από τη Γουόλ Στρητ. Οι ΗΠΑ εμφανίζονται όλο και πιο αποδυναμωμένες οικονομικά στη διεθνή σκακιέρα, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να επιβάλουν στο βαθμό που θα επιθυμούσαν, τις πολιτικές τους σημειώνει ο Νόαμ Τσόμσκι(το ίδιο είχαμε υποστηρίξει το 2008 στο βιβλίο Homo Americanus). Κι ενώ η μία προοπτική αυτής της εξέλιξης είναι η ανάδυση ενός πλουραλιστικού κόσμου, με διαφορετικά κέντρα εξουσίας, όπου οι ΗΠΑ θα είναι «πρώτες μεταξύ ίσων», σύμφωνα με το δόγμα του Τσαρλς Κάπτσαν, εμφανίστηκε εσχάτως και μία άλλη προοπτική, αυτή του κυβερνο-πολέμου. Σύμφωνα με τους «New York Times», ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα έδωσε το πράσινο φως για τη διενέργεια κυβερνο-επιθέσεων και μάλιστα προληπτικών. Η αποκάλυψη του δόγματος της κυβερνο-επίθεσης από την αμερικανική εφημερίδα ήρθε λίγες μέρες μετά την εισχώρηση κινέζων χάκερ στα ηλεκτρονικά συστήματα μεγάλων αμερικανικών μέσων ενημέρωσης. Τον κίνδυνο ψηφιακών επιθέσεων υπογράμμισε πρόσφατη έκθεση του αμερικανικού υπουργείου Εσωτερικής Ασφάλειας η οποία αποκάλυψε ότι ένας ιός υπολογιστή είχε αναγκάσει αμερικανικό εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (το οποίο δεν κατονομάζεται) να παραμείνει εκτός δικτύου για τρεις ημέρες πέρσι. Είναι γνωστό, επίσης, ότι οι ΗΠΑ έχουν ήδη πραγματοποιήσει κυβερνο-επιθέσεις εναντίον του Ιράν. Με άλλα λόγια ένας νέος πόλεμος το ίδιο καταστρεπτικός για την οικονομία και διάφορους στρατηγικούς τομείς του αντιπάλου είναι επί θύραις. Έτσι, επιβεβαιώνονται εκείνοι που μιλούσαν για την «πληροφορική βόμβα». Την έκρηξη της πληροφορικής βόμβας την ανήγγειλε ήδη από τη δεκαετία του 1950 ο Άλμπερτ Αϊνστάιν. Τώρα «Μετά την ατομική βόμβα και την ενεργοποίηση επί σαράντα χρόνια μιας γενικευμένης πυρηνικής αποτροπής, η πληροφορική βόμβα… θα απαιτήσει πολύ σύντομα την εγκαθίδρυση μιας νέου τύπου αποτροπής, κοινωνικής τούτη τη φορά, με την τοποθέτηση ‘’αυτόματων διακοπτών’’ που θα μπορούν να σταματούν την υπερθέρμανση και, πιθανόν, τη διάσπαση του κοινωνικού πυρήνα των εθνών», σημείωνε ο Πωλ Βιριλιό. Συνεπώς, εδώ δεν μιλάμε μόνο για κυβερνοεπιθέσεις, όπως εκείνη που είχε δεχθεί και το ελληνικό υπουργείο Εθνικής Άμυνας, αλλά και για γενικευμένες επιθέσεις, που είναι ικανές να «νεκρώσουν» τη λειτουργία ολόκληρου του κράτους και της ίδιας της κοινωνίας. Γι’ αυτό απαιτούνται νέες διεθνείς συμφωνίες που θα διασφαλίζουν την ειρηνική λειτουργία των ψηφιακών πληροφορικών συστημάτων και θα απαγορεύουν τις επιθέσεις.

Ετούτοι ρίχνουν την ψυχή τους στο πηγάδι, εκείνοι παίρνουν τα καλάσνικοφ

Ανέβηκε στην ταράτσα του ΙΚΑ Βόλου και πέταξε από εκεί τη ρημαγμένη του ζωή. Ήταν 63 χρόνων. «Είχε ψυχολογικά προβλήματα» αναφέρει η επίσημη ανακοίνωση, αθωώνοντας έτσι όλους τους ηθικούς αυτουργούς. Αλλά γιατί πήγε στο ΙΚΑ ο αυτόχειρας; Στην αρχαία Κίνα αν κάποιος αυτοκτονούσε στην αυλή του γείτονα, ο τελευταίος θεωρούνταν ένοχος για το θάνατό του. Όμως, άλλοι πολιτισμοί, άλλες ευαισθησίες. Και σήμερα μιλάμε για πολιτισμό και δημοκρατία, αλλά έχουμε απεμπολήσει τις βασικές αρχές της αστικής δημοκρατίας. Προπάντων, έχουμε λησμονήσει το άρθρο 2 της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη του 1789, που σημείωνε πως «οι άνθρωποι γεννιούνται και παραμένουν ελεύθεροι και με ίσα δικαιώματα». Η ισονομία και η κοινωνική δικαιοσύνη είναι ζητούμενα αιώνες μετά τη Γαλλική Επανάσταση. Πολύ περισσότερο σήμερα που τείνει να εξαλειφθεί η μεσαία τάξη και έχουν επικρατήσει δύο διαμετρικά αντίθετες και αγεφύρωτες κοινωνικές τάξεις, οι «πάνω» και οι «κάτω». Γι’ αυτό τα σημερινά φαινόμενα τρομοκρατίας έχουν μία ειδοποιό διαφορά από αυτά του παρελθόντος, καθώς αποκτούν μαζικό χαρακτήρα, γιατί η βία δεν έχει βαλβίδες ασφαλείας και εκτόνωσης. Αυτό καταδεικνύει όχι μόνο το πολυπληθές των νέων οργανώσεων αλλά και η προέλευση των μελών τους, που είναι νέοι των ευγενών προαστίων και παιδιά μεσοαστών και αστών. Δεν έχουμε, δηλαδή, μόνο τα παιδιά των δυτικών συνοικιών, που υποφέρουν από την ανεργία, αλλά και τα παιδιά ευκατάστατων οικογενειών, που έχουν στιγματιστεί από τον Δεκέμβρη του 2008 και έχουν γοητευθεί από το νόημα της ελεύθερης «χριστιάνιας» των Εξαρχείων. Οι νέοι τρομοκράτες είναι νέοι που αντιδρούν σ’ ένα αδιέξοδο παρόν και σ’ ένα μέλλον χωρίς προοπτική. Είναι τα παιδιά που αντιδρούν στη ατομικοποίηση των όρων της ζωής, της εργασίας, της δυστυχίας, είναι όλοι όσοι δεν αποδέχονται το I Am What I Am, την παρανοϊκή και χυδαία ατομικότητα, το Εγώ που καταλήγει στο κενό και σε μία διάχυτη μανιοκατάθλιψη. Μόνο αν δούμε την αδυναμία των πολιτικών σχηματισμών να εκφράσουν πολιτικά τα προβλήματα των νέων, μόνο αν κατανοήσουμε τον ευνουχισμό των νέων από όνειρα κι ελπίδα -δύο στους τρεις άνεργοι-, μόνο τότε θα καταλάβουμε το passage a l’ act με τον τρόπο της τρομοκρατίας. Όχι δεν αναφέρομαι στους κατ’ αυτοπροσδιορισμό αναρχικούς ή αριστερούς που θέλουν να οικειοποιηθούν τη νεανική αντίδραση, μιλώ για εκείνα τα παιδιά, τα δεκάδες χιλιάδες παιδιά, που δεν ανήκουν πουθενά, αναφέρομαι στους νέους που αρνούνται να γίνουν πλασιέ του εαυτού τους και είναι ξένοι σε αυτή τη μεγάλη πλέον αφαίρεση, που αποκαλείται κοινωνία. Ναι, τα παιδιά δεν ξέρουν τι θέλουν, ξέρουν τι δεν θέλουν. Αρνούνται να είναι ελεύθεροι άνεργοι, αρνούνται να είναι ελεύθεροι να αυτοκαταστρέφονται, αρνούνται μια κοινωνία χωρίς επικοινωνία και συνοχή, μια κοινωνία που έχει ως βασικό της μότο «ο θάνατός σου η ζωή μου». Αν θέλουμε, συνεπώς, να δούμε ποιος ευθύνεται γιατί τα παιδιά μας παίρνουν τα καλάσνικοφ, ας κοιταχτούμε στον καθρέφτη.

Η Ισλανδία επιστρέφει στο νεοφιλελευθερισμό

Προχθές αναφερθήκαμε στην περίπτωση της Ισλανδίας, όπου σύμφωνα με συνέντευξη στη Deutsche Welle του προέδρου της χώρας Ολ. Γκρίμσον, «Πετύχαμε(σ.σ. την έξοδο από την κρίση) επειδή δεν ακολουθήσαμε τις ευρωσυνταγές». Για την ακρίβεια επειδή άφησαν τις τράπεζες να χρεοκοπήσουν. Κατόπιν τούτου, το ερώτημα που προκύπτει είναι αν η Ισλανδία μπορεί να αποτελέσει το υπόδειγμα για άλλες χώρες, όπως η Ελλάδα. Για να απαντήσουμε στο ερώτημα προσφύγαμε σε μία μελέτη μεταπτυχιακών φοιτητών του Έλληνα καθηγητή του πανεπιστημίου 8 του Παρισιού (Paris VIII), Μιχάλη Βακαλούλη. Σύμφωνα με τη διατριβή, πριν το 1990 η Ισλανδία βασιζόταν στον πρωτογενή και το δευτερογενή τομέα(εξόρυξη αλουμινίου, ψάρεμα). Στη συνέχεια επί πρωθυπουργίας του Ντέιβιντ Οντσον στράφηκε προς το νεοφιλελευθερισμό. Τότε αναπτύχθηκε ο τραπεζικός τομέας με την ιδιωτικοποίηση των πάρα πολλών μικρών τραπεζών και τη συνένωσή τους σε τρεις μεγάλες. Είναι η στιγμή που αναπτύσσεται ο τριτογενής τομέας (πρωτίστως ο τουρισμός), καταλαμβάνοντας το 73% στο ΑΕΠ της χώρας. Πρόκειται για την περίοδο της μεγάλης ευμάρειας –μετά το 2003- καθώς το κατά κεφαλήν εισόδημα της Ισλανδίας ήταν από τα μεγαλύτερα στον κόσμο. Μάλιστα, η ανάπτυξη κυμαινόταν από 5% έως 10% το χρόνο, η ανεργία ήταν μόνο 2%, ενώ από το 2004 η χώρα άρχισε να δέχεται τα κύματα των Πολωνών μεταναστών. Τότε ήταν που ο Όντσον σκέφτηκε να κάνει τη χώρα φορολογικό παράδεισο κατά το αντίστοιχο του Λιχτενστάιν και του Λουξεμβούργου. Αλλά το 2008 ενέσκηψε η κρίση. Είναι δε γνωστό πως από τον Οκτώβριο του 2008 μέχρι τον Ιανουάριο του 2009 οι πολίτες διαδήλωναν έξω από το Κοινοβούλιο κάθε Σάββατο, αποδοκιμάζοντας τη διαπλοκή των πολιτικών ελίτ της Ισλανδίας με τις τράπεζες. Οι διαδηλώσεις αυτές οδήγησαν το 2009 στην εξουσία την Αριστερά για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας. Η νέα ισλανδική κυβέρνηση εθνικοποίησε τις τρεις τράπεζες(αρνούμενη να τις χρηματοδοτήσει), εν τω μεταξύ δέχτηκε 7 δις βοήθεια από τις σκανδιναβικές χώρες, τη Βρετανία και τη Γερμανία, υποτίμησε κατά 80% την ισλανδική κορώνα, διατηρώντας, συγχρόνως, το κοινωνικό κράτος με επέκταση της βοήθειας προς τους ανέργους και στις πολύτεκνες οικογένειες. Εν τω μεταξύ ο πληθωρισμός έφθασε στο 20%. Είναι γνωστή, επίσης, η σύγκρουση με τη Βρετανία λόγω της μη εγγύησης των ξένων καταθέσεων. Η σημαντικότερη, όμως, μεταρρύθμιση στην Ισλανδία ήταν το νέο Σύνταγμα. Σ’ αυτό διατυπώθηκε το αίτημα για πραγματική διάκριση των εξουσιών, για διαφάνεια καθώς και για απαγόρευση της λειτουργίας των εκλεγμένων εκπροσώπων για ίδιο όφελος, για δικαστική δίωξη των υπεύθυνων για τη χρεοκοπία και, τέλος, η διάταξη ότι οι φυσικές πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας ανήκουν σε ολόκληρο το λαό. Ο τρόπος αλλαγής του Συντάγματος ήταν εκπληκτικός. Το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει η μελέτη είναι ότι στις εκλογές που θα γίνουν το 2013 η παράταξη(αριστερά) που έβγαλε τη χώρα από την κρίση θα χάσει την εξουσία και θα την κερδίσει η παράταξη(δεξιά) που την οδήγησε στο νεοφιλελευθερισμό και στη χρεοκοπία. Γιατί, άραγε; Γιατί παρά τις μεταρρυθμίσεις οι άνθρωποι δεν άλλαξαν τρόπο σκέψης και χαρακτήρα. Η μεσαία τάξη ξαναθυμήθηκε το μύθο της καταναλωτικής ευμάρειας, καθώς μία διαφορετική, ελκυστική ιδεολογία δεν έχει προκύψει. Πέραν τούτου, όμως, μπορεί το ισλανδικό παράδειγμα να εφαρμοστεί στον ευρωπαϊκό νότο; Όχι, γιατί η αλληλεξάρτηση των τραπεζών στην ευρωζώνη είναι τέτοια που αν κάποιες χρεοκοπήσουν θα καταρρεύσει ολόκληρο το σύστημα. Μία παραλλαγή, όμως, θα μπορούσε να επιχειρηθεί.

Υπάρχει κι άλλος δρόμος

Πέντε χρόνια οικονομικής κρίσης συμπληρώνονται από το 2008. Τρία χρόνια άγριας λιτότητας, περικοπής μισθών, συντάξεων και πρωτοφανούς ανεργίας για την Ελλάδα. Και όλα αυτά τη στιγμή κατά την οποία τα στελέχη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, του υπερτλαντικού μέρους της τρόικας που επέβαλαν τη σημερινή συνταγή εξόδου από την κρίση μιλούν για λάθος διάγνωση και, συνεπώς, λανθασμένη θεραπεία στην περίπτωση της χώρας μας. Παρόλα αυτά συνεχίζεται η ίδια περιοριστική πολιτική, καθώς τα άλλα δύο σκέλη της τρόικας, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και η ΕΕ(δηλαδή η Γερμανία), εμμένουν σ’ αυτή, θεωρώντας την ως τη μόνη οδό εξόδου από την κρίση. Κι όμως, όπως δείχνει το παράδειγμα της Ισλανδίας, υπάρχει κι άλλος δρόμος. «Πετύχαμε επειδή δεν ακολουθήσαμε τις ευρωσυνταγές» δηλώνει στη Deutsche Welle ο πρόεδρος της χώρας αυτής Ολ. Γκρίμσον. Για την ακρίβεια, «Αφήσαμε τις τράπεζες να χρεοκοπήσουν. Διερωτήθηκα πολλές φορές γιατί να αντιμετωπίζουμε τις τράπεζες σαν να είναι οι Άγιοι Τόποι της οικονομίας. Τι είναι αυτό που ξεχωρίζει τις τράπεζες από άλλες επιχειρήσεις;», αναφέρει ο Γκρίμσον. Βέβαια δεν έχουν όλοι την ίδια αντίληψη με τον πρόεδρο της Ισλανδίας. Ο πρόεδρος, φερ’ ειπείν, της Εθνικής Τράπεζας Γ. Ζανιάς δηλώνει πως «Η καρδιά της ανάπτυξης χτυπά στις τράπεζες»! Ναι, αρκεί η τράπεζες να μην λειτουργούν σε βάρος των πολιτών, αφού για την ανακεφαλαιοποίησή τους απαιτείται ένα δυσβάσταχτο δάνειο πολλών δεκάδων δις ευρώ, το οποίο πέραν των άλλων αυξάνει και το δημόσιο χρέος. Ομοίως, οι τράπεζες οφείλουν να λειτουργούν με το «βλέμμα» στην ανάπτυξη της πραγματικής οικονομίας και όχι να έχουν ως στόχο τη χειραγώγηση των μέσων μαζικής ενημέρωσης και της πολιτικής. Αναφέρομαι στα «θαλασσοδάνεια» που παρέχονται σε εφημερίδες και τηλεοπτικούς σταθμούς, ακόμα και σε πολιτικούς σχηματισμούς με βάση τα λεγόμενα «εξωτραπεζικά κριτήρια». Δυστυχώς, αυτός ο αθέμιτος ανταγωνισμός, ο οποίος δεν έχει σχέση ούτε με την ανάπτυξη ούτε με την αντικειμενική πληροφόρηση ούτε και με τη δημοκρατία, συνεχίζεται. Το χρεοκοπημένο σύστημα της διαπλοκής, με άλλα λόγια, εξακολουθεί να υφίσταται. Γι’ αυτό η έξοδος της Ελλάδας από την κρίση παραπέμπει στο μετέωρο βήμα του πελαργού. Αντιθέτως, οι Ισλανδοί αντιμετώπισαν με εντελώς διαφορετικό τρόπο την κρίση τους σε σχέση με τις χώρες της Ευρωζώνης. «Κατ’ αρχήν διαπιστώσαμε νωρίς πως δεν πρόκειται μόνο για μια χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση, αλλά για μια βαθιά πολιτική και κοινωνική κρίση. Και αυτό μας οδήγησε σε μεταρρυθμίσεις στα εν λόγω πεδία», λέει ο πρόεδρος Γκρίμσον στην DW. «Επιδιώξαμε, όπως επισημαίνει, να αποδώσουμε δικαιοσύνη και παράλληλα να αλλάξουμε τους μηχανισμούς λήψης αποφάσεων». Έτσι, πάντα σύμφωνα με τον Ισλανδό πρόεδρο, οι τράπεζες αντιμετωπίστηκαν σαν «μεγάλες ιδιωτικές επιχειρήσεις που όταν διαπράττουν μεγάλα λάθη θα πρέπει να χρεοκοπούν. Σε διαφορετική περίπτωση τους δημιουργούμε την εντύπωση πως μπορούν να παίρνουν μεγάλα ρίσκα χωρίς ευθύνη. Όταν έχουν επιτυχία να σημειώνουν μεγάλα κέρδη και όταν αποτυγχάνουν να καλείται ο φορολογούμενος να πληρώσει το λογαριασμό»(σ.σ. τη χρεοκοπία των τραπεζών ζητούσαν πολλοί και στις ΗΠΑ όταν πρωτοξέσπασε η κρίση)! Η επίθεση που δέχτηκε από την ΕΕ και τους παγκόσμιους χρηματοπιστωτικούς θεσμούς η Ισλανδία ήταν τεράστια. Αλλά η χώρα ακολούθησε το δικό της δρόμο και πέτυχε. Πολλοί είπαν πως αυτό συνέβη γιατί είχε δικό της νόμισμα, το οποίο υποτίμησε. Αυτό ήταν σημαντικό, αλλά δεν έφθανε, υποστηρίζει ο Γκρίμσον. «Στηρίξαμε το σύστημα προνοίας. Δώσαμε τη δυνατότητα στους πολίτες να συμμετάσχουν στις πολιτικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις» και προπάντων «αφήσαμε τις τράπεζες να χρεοκοπήσουν, διευκρινίζει ο Ισλανδός πρόεδρος, εκτιμώντας πως η ισλανδική εμπειρία μπορεί να λειτουργήσει ως «εγερτήριο κάλεσμα» και για άλλους.