[ Γιώργος X. Παπασωτηρίου / Κόσμος / 23.11.23 ]
Καταγγέλλω, «μηνύω τους γονείς μου που με γέννησαν». Αυτός που μιλάει είναι ένα παιδί, είναι ο Ζαΐν στην ταινία «Καπερναούμ» (ΕΡΤflix).
Θεωρεί υπαίτιους για την κόλασή του τους γεννήτορές του.
Όλοι θα βρεθούν στην αίθουσα του δικαστηρίου.
Όλοι; Όχι ακριβώς. Οι πραγματικοί υπεύθυνοι λείπουν. Γι’ αυτό όλοι εδώ έχουν δίκιο. Όλοι είναι θύματα και θύτες. Όπως «Οι νταβάδες στο Μετρέ (που) είναι θεότητες του κακού και απόλυτα θύματα» συγχρόνως.
Αλλά ποιος είναι ο πραγματικός αίτιος, ο αόρατος δαίμονας που τους κρατάει καθηλωμένους στην κόλαση;
Κανείς δεν τον βλέπει. Όλοι στρέφονται ενάντια στον διπλανό τους, στον οικείο τους, στους γονείς πρώτα. Όμως κι εκείνοι είναι θύματα.
Γιατί και η κόλαση έχει την ιεραρχία της. Στην τελευταία βαθμίδα είναι τα παιδιά. Και πιο πολύ τα κορίτσια. Στο πάνω σκαλί της οικογενειακής αθλιότητας είναι ο πατέρας-αφέντης. Στο πιο πάνω σκαλί της κοινωνικής κόλασης είναι οι έμποροι και οι διακινητές ναρκωτικών και ανθρώπων.
Τι κάνει άραγε τους ανθρώπους να ανέχονται την ακραία εξαθλίωση, να γεμίζουν την μιζέρια τους με άπειρα παιδιά, να παντρεύουν τα κορίτσια τους στα έντεκά τους χρόνια, να τα κακοποιούν άγρια, να τα σκοτώνουν; Ο αυτοματισμός της συνήθειας. Έτσι συνέβαινε πάντα. Αυτό συνηθίζονταν. Αυτό έκαναν και οι παλιοί, οι δικοί τους γονείς. Αυτό ήταν το habitus, οι κανόνες, οι αρχές, η συμβολική τάξη, αυτή που τους έκανε να πιστεύουν πως «έτσι είναι η ζωή».
Στο «Καπερναούμ» η επιλογή του τέλους είναι «ευτυχισμένη». Στο πρόσωπο του Ζαΐν, του μικρού παιδιού που επιτέλους χαμογελάει για τη φωτογραφία της ταυτότητας, αποτυπώνεται η ελπίδα της «ορατότητας», της επιτυχούς απόδρασης από την κόλαση.
Αλλά δεν ξέρω αν το χαμόγελο του παιδιού, που επιτέλους αποκτάει «χαρτιά», είναι το χαμόγελο της ελπίδας, ή το φρικαλέο χαμόγελο του ηλίθιου!
Δεν ξέρω γιατί, αλλά με κομποδιασμένο το στομάχι καταφεύγω στον Ρεμπώ. Αυτός νομίζω περιγράφει σωστά το τέλος:
«Εμπρός! Στο ζυγό, υποταγή, ερημιά, πλήξη και θυμός. Ακούω, τίνος να γίνω μισθοφόρος; Ποιο κτήνος να λατρέψω; Πείτε μου, πιο εικόνισμα να καταστρέψω; Τίνος να ραγίσω την καρδιά; Από πιο ψέμα να πιαστώ; Πάνω σε πιο αίμα να βαδίσω;…».
Οι άνθρωποι της κόλασης δεν έχουν επιλογή.
Κάποτε στη θέση του Ζαΐν ήταν ο Ζενέ. Αυτόν που μια λόγια Αριστερά (Σαρτρ) ανήγαγε σε σύμβολο, δείχνοντας τους πραγματικούς υπαίτιους της κατάστασής του. Σήμερα, μια ορισμένη... κυβερνώσα αριστερά απευθύνεται στους "νοικοκυραίους", και στους Ζενέ και Ζαΐν απευθύνεται η αντισυστημική ακροδεξιά.
Όπως η αντισυστημική ακροδεξιά, έτσι και η ταινία δεν δείχνει τους πραγματικούς υπαίτιους της αθλιότητας εκατομμυρίων ανθρώπων. Ο Ζαΐν δεν θα γίνει ένας κριτής της πραγματικής εξουσίας κι ενός συστήματος που αναπαραγάγει την εξαθλίωση. Όπως ο Ζενέ, που έγινε τον προηγούμενο αιώνα η μασκότ μιας υπεροπτικής, λόγιας αριστεράς, έτσι και ο Ζαΐν σήμερα, μέσα από ένα συγκινησιακά φορτισμένο φιλμ που λέει όμως τη μισή αλήθεια, θα γίνει το σύμβολο του δεξιού κατεστημένου, αυτού που δήθεν δίνει λύση μέσω της «αδέκαστης» δικαιοσύνης και του «φιλόπτωχου ταμείου της ενορίας»!
Γι' αυτό λέω πως η κυρίαρχη τάξη έχει πάντα τον τρόπο και τους θεσμούς, αυτήν την «παθιασμένη πουτάνα που τραγουδά τη Μασσαλιώτιδα και κατ’ αυτόν τον τρόπο (μπορεί να) αποκτά ξανά την παρθενιά της» (Ζενέ, Το μπαλκόνι)!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου