«Δεν ακούνε τίποτα»

 «Δεν ακούνε τίποτα», γράφει ο γιατρός για τους αρνητές του εμβολίου, «η λογική έχει ηττηθεί από τον παραλογισμό».

Τι είναι άραγε αυτό που παρέχει τέτοια δύναμη στον «ανορθολογισμό»; Πώς μπορεί η πίστη και η μεταφυσική να νικούν τον ορθό λόγο;

Δεν είναι παίξε γέλασε η πίστη.

Δες πως μεταλαβαίνουν με το ίδιο κουτάλι, δες πως κατεβάζει τη μάσκα ο παπάς για να φιλήσουν το σταυρό, δες πως πηγαίνουν χαμογελαστοί στο θάνατο!

Τι τους δόθηκε αυτονών; Λίγο ψωμί και μια πίστη. Πίστη σ’ έναν θεό, σ’ έναν βασιλιά, ή σε μια ιδέα.

«Τι τους δόθηκε αυτονώνε! Μελισσόκερο να κλείσουνε τα αυτιά./Φαρμάκι, μελισσόκερο να κλείσουνε τα αυτιά/κι ένα μνήμα αλατισμένο δίπλα στο χωράφι των βοδιών/νήσον αμνήμονα…»*.

Στη γέφυρα του πλοίου, οι «πάνω», οι Οδυσσείς με όλη τους την εξουσία, την απόλαυση και τη δόξα,

 και στ' αμπάρια οι κωπηλάτες, οι «κάτω», με μια πίστη-μελισόκερο στ’ αυτιά.

 Δεν είναι παίξε γέλασε η πίστη.

Η πίστη είναι η άμυνα μπροστά στο ανοίκειο, που είναι ο θάνατος, αλλά και η ζωή χωρίς κανένα λόγο.

Αντί για το τίποτα και τον ριζικό ψυχωτικό αυτισμό «επιλέγουμε κάτι». Αυτό είναι το περίφημο «σύμπτωμα»(sinthome**), όπου η απωθημένη λέξη αρθρώνεται με μία κωδικοποιημένη μορφή και υπ’ αυτή την έννοια ακόμη και το παραλήρημα, κάτι θέλει να πει. Αυτό το «σύμπτωμα», λοιπόν, που μπορεί να είναι μία απόλυτη πίστη, μία θρησκευτική, ή μια πολιτική πίστη, μια πατρίδα, ένας θεός, ένας αρχηγός, είναι εμποτισμένο με μια (υπερ)απόλαυση...

Οι άντρες του Οδυσσέα αντλούν από την πίστη τους στο βασιλιά συνοχή και ταυτότητα. Παρότι στερούνται όσα απολαμβάνει ο «βασιλιάς», έχουν την «υπερ-απόλαυση» ότι είναι «οι άνθρωποι του», ο «περιούσιος λαός». Κατ’ αυτό τον τρόπο γίνονται κάτι από το τίποτα.

Οι "πάνω" έχουν λόγους να τροφοδοτούν την πίστη των "κάτω", την πίστη στο Θεό, την πίστη στον ηγέτη, την πίστη στην πατρίδα. "Πρέπει να εκπαιδεύουμε το λαό γιατί θα μας αρπάξει από το λαιμό", έλεγε ο Έμερσον. Αλλά όταν εκπαιδεύεις πολύ στον ανορθολογισμό, είναι δύσκολο μετά να επικαλείσαι τη λογική και τον... Ελπήνορα. Δεν σε πιστεύουν...

Γιατί χωρίς πίστη, χωρίς να πιστεύουν σε κάτι για το οποίο να ζουν και να πεθαίνουν, τι τους απομένει;

Η «καρδιά» εκρήγνυται από τον υπερβολικό ορθολογισμό, από τη βία του τίποτα και του κενού, οδηγώντας στον ίδιο φαύλο κύκλο του αίματος…

Γι’ αυτό, ίσως πιο ορθή μέσα στους αιώνες να είναι η «ελληνική σκέψη», που οχυρώθηκε πίσω από την ιδέα των ορίων, του Μέτρου, γράφει ο Καμύ. Η σκέψη, που, ενώ δεν αρνήθηκε τίποτα (ούτε τα ιερά ούτε τη λογική), δεν εξώθησε τίποτα ως τα άκρα. Μετρίασε το απόλυτο, εξισορροπώντας τη σκιά και το φως, κρατώντας απόσταση τόσο από την αθλιότητα όσο κι από τον ήλιο…

Αλλά ποιος μιλάει σήμερα για τον Καμύ;

*Ε. Πάουντ, CANTO XX, μετάφραση Άρης Αλεξάνδρου

**Λακάν

*** Η φωτογραφία από τα βίντεο της κυβέρνησης στον τοίχο της Βουλής

Ο ρινόκερος είναι ο καπιταλισμός

 Ποιος φταίει για την πανδημία και το θανατικό; Ποιος ευθύνεται για την ανθρωπιστική καταστροφή; «Φταίνε οι Κινέζοι» είπε πρώτος ο Τραμπ. Φταίει ο παγκολίνος, θα πουν άλλοι. «Φταίει ο ΣΥΡΙΖΑ και ο Πολάκης», θα πει ανέξοδα ο Κυριάκος Μητσοτάκης και τα «πετσωμένα» μιντιακά ηχεία θα προσδώσουν στο μήνυμα ισχύ αλήθειας! Φταίνε οι «αντιεμβολιαστές» φταίει κι ο Σερβετάλης, θα πουν όλοι μαζί οι οπαδοί του… Διαφωτισμού. Μόνο που μέσα στον κουρνιαχτό των «επί μέρους», μέσα στο δάσος των δευτερευόντων χάνεται το πρωτεύον και ο... ρινόκερος. 

Η ευθύνη των αντιεμβολιαστών, ακόμη και αν δεν πρόκειται για φοβισμένους, αλλά για σκοταδιστές, για συνωμοσιολόγους, ή για φανατικούς της πίστης και φασίστες, είναι δευτερεύουσα. Μπορεί να έχουν μία ευθύνη για την ανοσία, αλλά δεν ευθύνονται για την πανδημία. Την βασική ευθύνη τόσο για την πανδημία όσο και για τους θανάτους την έχουν οι νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις όλου του κόσμου, η αποδυνάμωση του δημόσιου συστήματος υγείας υπέρ των ιδιωτών, η έλλειψη αναπνευστήρων, η έλλειψη ΜΕΘ, τα πανάκριβα εμβόλια, και προπάντων γιατί αυτοί είναι που καλλιεργούν τις συνθήκες για την επόμενη πανδημία.

Την βασική ευθύνη την έχουν οι οικονομικές και πολιτικές εξουσίες, γιατί «Η υγειονομική κρίση συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με την οικολογική κρίση», επισημαίνει η καθηγήτρια της οικονομίας της οικολογίας Laurence Tubiana*. Γιατί η υπερκατανάλωση και η κερδοσκοπία προκαλούν μια επιταχυνόμενη καταστροφή των οικοτόπων.

Βλέπω στην πρώτη σελίδα της «Καθημερινής» (24.11.2021) τη φωτογραφία του κινεζικού ορυχείου κοβαλτίου στο Κονγκό. Εδώ συγκρούονται σήμερα οι ΗΠΑ και η Κίνα. Όλοι γνωρίζουμε την καταστροφή του τροπικού δάσους του Αμαζονίου από τον νεοφιλελεύθερο φασίστα Ζ. Μπολσονάρου, αλλά στην Αφρική η καταστροφή της φύσης είναι απίστευτη και εν πολλοίς άγνωστη, το ίδιο και η άγρια εκμετάλλευση χωρών και ανθρώπων στο όνομα του «πράσινου καπιταλισμού»(ηλεκτρικά αυτοκίνητα, κινητά τηλέφωνα, υπολογιστές κ.ά.). Είναι επίσης άγνωστο ότι οι πανδημίες (αυτή που βιώνουμε κι αυτές που έρχονται) δημιουργούνται σ' αυτές τις συνθήκες. 

Ο Covid-19, λέει η Laurence Tubiana, είναι μια «ζωονόσος, μια ασθένεια που προέρχεται από τον κόσμο των ζώων. Αλλά η εξάπλωσή του έγινε εφικτή από τον τρόπο ζωής μας. Η επέκταση του ανθρωπίνου οικοτόπου, η αποψίλωση των δασών, η «τεχνική επεξεργασία» του εδάφους προκαλούν όλο και περισσότερες αλληλεπιδράσεις μεταξύ του ανθρώπινου είδους και του άγριου κόσμου. Το 2016, το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπήρξε απότομη αύξηση των ζωονόσων. Το 31% των επιδημιών, όπως οι ιοί Ebola, Zika και Nipah, συνδέονται με την αποψίλωση των δασών και την υπερθέρμανση του πλανήτη. Η γρίπη δεν είναι πλέον εποχική στις τροπικές περιοχές. Οι κλιματικές αλλαγές, που συνδέονται άμεσα με τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από την ανθρώπινη δραστηριότητα, αποτελούν τον πραγματικό πολλαπλασιαστή των απειλών.».

Ας το πούμε λοιπόν καθαρά: για την πανδημία τούτη αλλά και για τις επόμενες που έρχονται, την ευθύνη έχει το ισχύον οικονομικό μοντέλο, ο ρινόκερος που λέγεται ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ και όχι ο... Σερβετάλης και ο κάθε χριστιανοταλιμπάν. Και η λύση είναι μία: Αλλαγή του ισχύοντος παραγωγικού μοντέλου ή θάνατος...

*Le Monde diplomatique(Μάρτιος 2020), συνέντευξη της οικολόγου οικονομολόγου Laurence Tubiana.

Οι «αρνητές» τσίπας!

 Ένας, δύο, τρεις… ο Γιώργος, ο Γιάννης, η Ελένη, η Μαρία… εκατοντάδες, χιλιάδες άνθρωποι πεθαίνουν μ’ έναν μοναχικό, βασανιστικό, άδικο τρόπο. Δύο χρόνια τώρα η πανδημία του κορονοϊού επανέρχεται όπως τα κύματα της παλίρροιας. 112 νεκροί σε μία μέρα στην Ελλάδα.

«Συμβαίνει παντού» είναι το κυβερνητικό επιχείρημα. Το "παντού" μοιάζει να παρέχει το άλλοθι του αναπόφευκτου, του "φυσικού συμβάντος"! Αυτή είναι η αφετηρία των παραλογισμών. Εδώ καλλιεργείται ο ανορθολογισμός των αρνητών. Στην πραγματικότητα, όμως, ο κορονοϊός είναι η «θανατηφόρα δοκιμασία για ολόκληρη τη λογική του νεοφιλελευθερισμού» (Fr. Lordon στη Le Monde Diplomatique).

Γιατί αυτοί που μας κυβερνούν, αν τους είχε μείνει λίγη τσίπα, θα έπρεπε να παραδεχτούν όταν μιλούσαν για την διάλυση της δημόσιας Υγείας, ότι δεν είχαν καταλάβει τίποτα για το τι η εποχή απαιτεί. Θα έπρεπε να παραδεχτούν ότι είναι υπεύθυνοι για τους θανάτους, για τις ΜΕΘ «πεταμένα λεφτά», για τη μη ενίσχυση με υγειονομικό προσωπικό των νοσοκομείων. Αντ’ αυτού παρουσιάζουν τους θανάτους ως δήθεν μοιραίο –ως σχεδόν φυσικό- γεγονός,  ενώ παράλληλα επιχειρούν να εκμεταλλευθούν την καταστροφή για να ενισχύσουν τον έλεγχο και την επιτήρηση, για να αυξήσουν την αστυνομία, να στρατιωτικοποιήσουν την κοινωνία, να χειραγωγήσουν την επικοινωνία και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, για να στηρίξουν ένα νέο δυστοπικό σύστημα, που θα υπηρετεί το κέρδος χωρίς όρια, την υπερσυσσώρευση χωρίς φρένο.

Είναι γνωστό ότι η υγειονομική κρίση είχε προβλεφθεί πριν 15 χρόνια (από την επιδημία του SARS), αλλά δεν έκαναν απολύτως τίποτα, καθώς η "προετοιμασία" δεν ήταν κερδοφόρα. Ακόμα και όταν υπήρχε πρόβλεψη, αυτή υπονομεύονταν. Ο Ομπάμα, για παράδειγμα, όπως αναφέρει ο Νόαμ Τσόμσκι, «είχε αναθέσει σε μια μικρή εταιρεία στην Καλιφόρνια την παραγωγή ποιοτικών αλλά φτηνών αναπνευστήρων για ΜΕΘ… Όμως η εταιρεία γρήγορα αγοράστηκε από μια μεγαλύτερη, την Covidien, που φτιάχνει ακριβούς αναπνευστήρες, και «έθαψε» το πρόγραμμα των φτηνών γιατί δεν ήθελε ανταγωνισμό στα προϊόντα της, και γι’ αυτό ακύρωσε το κυβερνητικό συμβόλαιο, με το επιχείρημα ότι δεν είναι αρκετά κερδοφόρο»! Στο πολιτικό πεδίο οι απαγορεύσεις που επιβάλλονται στις κυβερνήσεις ώστε να μην κάνουν τίποτα είναι φοβερές. Οι φαρμακοβιομηχανίες-κολοσσοί έχουν τεράστια ισχύ και είναι αδύνατο στις κυβερνήσεις να παρέμβουν, καθώς ο νόμος του κέρδους θεωρείται απαράβατος.

Παράλληλα, η πανδημία αξιοποιείται για τη διαμόρφωση μιας νέας βιο-εξουσίας, που θα ελέγχει και θα επιτηρεί ολοκληρωτικά τους ανθρώπους, για τη δημιουργία μιας νέας κοινωνίας, που θα βασίζεται στο φόβο και την καταστολή, κι ενός νέου ανθρωπότυπου, που θα είναι ένα σώμα έγκλειστο σ’ ένα σπίτι-φυλακή, μια ψυχή χωρίς ζωή, διαμεσολαβημένη από τα «μέσα κοινωνικής δικτύωσης». Η ιστορία βρίθει από παραδείγματα εκμετάλλευσης των πανδημιών από την εξουσία. Ο Michel Foucault στο βιβλίο του Les Anormaux, είχε επισημάνει ότι η επιδημία της πανώλης και τα μέτρα περιορισμού που είχαν ληφθεί τότε, δημιούργησαν μια νέα μορφή διακυβέρνησης, μια νέα μορφή "πειθαρχικής οργάνωσης" της κοινωνίας, όπου υπήρχε γνώση και έλεγχος του κάθε ατόμου ξεχωριστά. Η νομιμοποίηση του ελέγχου και του καταναγκασμού γινόταν στο όνομα της καταπολέμησης του ιού. Και σήμερα, η οικειοποίηση από την εξουσία όλων των προσωπικών δεδομένων των πολιτών και η διαρκής επιτήρηση γίνεται στο όνομα της «υγείας».

Στις παραπάνω «αλήθειες» βασίζεται ο «παρα-λόγος» των αρνητών. Γι' αυτό η εξουσία δεν μπορεί να πείσει και καταφεύγει στην καταστολή…

 Υπάρχει λύση; Υπάρχει. Αυτή προϋποθέτει μια άλλη οικονομική λειτουργία που θα θέτει πάνω απ’ όλα τη ζωή(και όχι το κέρδος), συμπεριλαμβάνοντας σ’ αυτή και μια άλλη σχέση με τη φύση. Είναι γνωστό ότι η απειλή της πολιομυελίτιδας τερματίστηκε με το εμβόλιο του Σαλκ, από έναν κυβερνητικό θεσμό, χωρίς ευρεσιτεχνία, και το οποίο έγινε διαθέσιμο σε όλους. Αυτό μπορεί να γίνει και τώρα, αλλά στερεί κέρδη από τα βαμπίρ του νεοφιλελευθερισμού.  Γι' αυτό η λυσιτελής αντιμετώπιση του προβλήματος έχει ως προϋπόθεση και την αντιμετώπιση της νεοφιλελεύθερης «πανούκλας» και του καπιταλισμού ως οικονομικού παραδείγματος…

Με τον Ιάσονα...

 «Η αλληλεγγύη είναι μπίζνα» λένε αυτοί που ακόμα και το γάλα της μάνας τους το μετράνε με το χρήμα. Είναι τα trolls της ακροδεξιάς σήψης, είναι τα ψηφιακά τάγματα εφόδου που βρίζουν χυδαία τον Ιάσονα Αποστολόπουλο, τον άνθρωπο που σώζει ζωές στη Μεσόγειο, που στάθηκε απέναντι στον ρατσιστή πρώην υπουργό της Ιταλίας Σαλβίνι, μόνο και μόνο γιατί τόλμησε να κάνει το ίδιο και απέναντι στους Έλληνες Σαλβίνι, δίνοντας στοιχεία για τις παράνομες επαναπροωθήσεις προσφύγων από το ελληνικό λιμενικό.

Είναι προφανές ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει εξαπολύσει τους ψηφιακούς πελταστές της(trolls) για να καταλάβει το μόνο μιντιακό χώρο που της διαφεύγει από τον πλήρη έλεγχο, το διαδίκτυο. Τα ψηφιακά ζόμπι της, που σήμερα επιχειρούν τη «δολοφονία χαρακτήρα» του Αποστολόπουλου και της Ναταλίας Γερμανού, είναι τα ίδια που χθες «εκτελούσαν» (συμβολικά) την Ολλανδή δημοσιογράφο. Η ρητορική τους έχει ως αφετηρία ακροδεξιά έντυπα και συστημικούς «δημοσιογράφους» που στοχοποιούν ως επικίνδυνους για τη… δημοκρατία, όσους τολμούν να είναι δημοσιογράφοι και αλληλέγγυοι, όσους παρατούν τη φωτογραφική τους μηχανή(Μπεχράκης) για να σώσουν προσφυγόπουλα, όσους κλείνουν το πληκτρολόγιο για να πάνε κοντά στους πρόσφυγες. Όλοι αυτοί χαλάνε την πιάτσα. Ανατρέπουν την αντίληψη ότι όλα είναι χρήμα. Ότι το «κανονικό» είναι ο καθένας να κοιτάει τον εαυτό του και τη δουλίτσα του. Με άλλα λόγια, οι αλληλέγγυοι εξαερώνουν την δεξιά ιδεολογία σύμφωνα με την οποία κέντρο του κόσμου είναι το άτομο και το συμφέρον του. Ανατρέπουν την αντίληψη ότι το μοναδικό «εργαλείο» ερμηνείας της ανθρώπινης συμπεριφοράς και του κόσμου είναι το χρήμα. Ότι δήθεν δεν υπάρχει ανιδιοτέλεια, δεν υπάρχει συμπάθεια, ούτε η αγάπη ως δώρο και δόσιμο. 

Κι όμως δεν είναι όλα χρήμα. Δεν είναι όλα δουλειές, κέρδη και ζημιές. Η αλληλεγγύη και η καλοσύνη δεν είναι μπίζνα.

Σύμφωνα με τον Αμάρτυα Σεν και τον Σκοτ Μηκλ, η ηθική παράδοση της οικονομικής σκέψης ξεκινάει από τον Αριστοτέλη («Ηθικά Νικομάχεια») που συσχέτιζε το αντικείμενο των οικονομικών (τον πλούτο) με τους ανθρώπινους σκοπούς. Με την επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού, όμως, η «ηθική» αυτή παράδοση απωθήθηκε υπέρ της «μηχανικής» παράδοσης που δεν αφορά τελικούς σκοπούς και ερωτήματα, όπως για το «πως μπορεί να αναπτυχθεί ο καλός άνθρωπος», αλλά ενδιαφέρεται μόνο για τα ζητήματα διαχείρισης.

Τώρα, οι «κάτω», οι εργαζόμενοι, οι άνεργοι, οι ανέστιοι, οι πρόσφυγες, είναι οι αναλώσιμοι της ιστορίας, μιας ιστορίας που είναι το ατέλειωτο χρονικό των θριάμβων των «πάνω». Τώρα όλα είναι χρήμα και αέναη συσσώρευση. Τίποτα δεν είναι αυτό που είναι. Όλα αξιολογούνται με βάση την ανταλλακτική τους αξία. Έτσι «σκέφτεται» και υπο-λογίζει  ο μισερός, ο χολερικός, ο σάπιος νεοφιλελεύθερος κόσμος τους.

Όμως υπάρχουν πάντα κάποιοι ασυμβίβαστοι, υπάρχουν οι Αποστολόπουλοι, οι Μπεχράκηδες, οι Μπέγκελ, οι εξαιρέσεις, οι de l’ un, που δεν αποδέχονται αυτή τη συνθήκη και σώζουν μαζί με τις ανθρώπινες ψυχές και την αξιοπρέπεια, το πρόσωπο του ανθρώπου. Υπάρχουν άνθρωποι που χαίρονται όταν δίνουν, όταν δωρίζουν, όπως οι γιαγιάδες της Λέσβου, όπως ο φούρναρης της Κω, όπως ο ψαράς της Παναγιούδας, όπως οι γιατροί των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, οι Γιατροί του Κόσμου, όλοι οι άνθρωποι της ανιδιοτελούς προσφοράς. Είναι οι άνθρωποι της αλληλεγγύης, που δεν προτείνουν την ατομική συμπόνια του φιλόπτωχου ταμείου της ενορίας που ταπεινώνει τον λήπτη και διαφθείρει τον δωρητή, αλλά εισαγάγουν την αγωνιστική αλληλεγγύη, αυτή που διεκδικεί την αξιοπρέπεια ως βασικό στοιχείο της ανθρώπινης ύπαρξης, αυτή που υφαίνει αποτελεσματικά το αίσθημα του εαυτού μας με το αίσθημα του άλλου, που δημιουργεί την συναισθηματική τήξη και γεννάει εκείνο το υπέροχο ΕΜΕΙΣ. Αλλά αυτό είναι επικίνδυνο για την κοινωνία των απογόνων της Θάτσερ...

Ναι, η αλληλεγγύη θα θάψει το μίσος και τις σάπιες ψυχές που το γεννούν…

Η αλληλεγγύη και η τρυφερότητα θα μας σώσουν…

* Ιάσων Αποστολόπουλος: Εδώ βλέπουμε τ

ο σκάφος ΛΣ-70 του λιμενικού να πετάει ανθρώπους στην θάλασσα μέσα σε σχεδίες χωρίς μηχανή. Αυτό δεν λέγεται απλά pushback. Λέγεται απαγωγή, βασανιστήριο, απάνθρωπη μεταχείριση, έκθεση σε κίνδυνο, παράβαση καθήκοντος…

Η «πρετεντέρεια» δημοσιογραφία και η... μη κανονική

 Πριν ένα χρόνο μας αποκαλούσε "μη κανονικούς δημοσιογράφους", τώρα το αγλάισμα της αδέσμευτης και ακηδεμόνευτης δημοσιογραφίας, αυτός που… ελέγχει και …κατακεραυνώνει καθημερινά τις αδικίες της εξουσίας, μας αποκαλεί "ακτιβιστές της δημοσιογραφίας"!

Όσοι παίρνουν θέση, όπως η Μπέγκελ, όπως η Ακρίτα, όπως ο Ασάνζ, όπως ο Μπεχράκης, όλες/οι αυτοί είναι σύμφωνα με τον Ι. Κ. Πρετεντέρη «ακτιβιστές δημοσιογράφοι»("Μη κανονικοί", όπως έλεγε πέρυσι).

Ακτιβιστής ήταν και ο Μπεχράκης(που έλεγε φωτογραφίζω "για να μη μπορεί να λέει κανείς δεν ήξερα"), τον οποίο τίμησε ο ίδιος ο πρωθυπουργός. Μετά θάνατον όμως, γιατί εν ζωή οι ρεπόρτερ που παίρνουν θέση υπέρ των αδυνάτων και των αφανών είναι επικίνδυνοι για την εξουσία και γι' αυτό εξορίζονται στην υπερορία της "μη κανονικότητας"!

 Αλλά ποιοι είναι οι "κανονικοί"; Κανονικοί δημοσιογράφοι σύμφωνα με την «πρετεντέρεια» συλλογιστική είναι μόνο αυτοί που παίρνουν "έτοιμες ερωτήσεις" στις συνεντεύξεις Τύπου των πρωθυπουργών, «κανονική» είναι η δημοσιογραφία του "Μπέρμπερι", η δημοσιογραφία του "κουτσομπολιού", του «Μακελειού» και της «γειτόνισσας» του Λαυρίου, «κανονική» είναι η comme il faut δημοσιογραφία και, κυρίως, η δημοσιογραφία  της «δικτυωμένης ελίτ» των αρθρογράφων και των λεγόμενων διαμορφωτών της κοινής γνώμης, που σιτίζεται στα πρυτανεία της "συντεταγμένης πολιτείας" και στα σαλόνια των οικονομικά ισχυρών.  

Δεν είναι «κανονικός» ο δημοσιογράφος που μιλάει για τους πρόσφυγες και τις παράνομες επαναπροωθήσεις τους, για τα θαλασσοδάνεια και τις οφσορ, αλλά θεωρείται «κανονική» η λογοκρισία του άρθρου της Έλενας Ακρίτα. Το ίδιο "κανονική" θεωρείται και η λογοκρισία που επιβάλλει ο νέος ποινικός κώδικας (ψηφίστηκε χθες από την κυβερνητική πλειοψηφία) και κατήγγειλε τόσο η ΕΣΗΕΑ όσο και ευρωπαϊκές ενώσεις δημοσιογράφων.

Οι δημοσιογράφοι και οι διανοούμενοι βιώνουμε έντονα, σήμερα, το εξευτελιστικό δίλημμα που θέτει το σύστημα (της λίστας Πέτσα) και το οποίο είναι:  Ή να γίνουμε «κανονικοί» -να ευθυγραμμιστούμε με τις επιταγές της κυρίαρχης κουλτούρας και πολιτικής και να γίνουμε "τσοπανόσκυλα της εξουσίας"(γαλλικός χαρακτηρισμός)- ή να μείνουμε δήθεν «ανώριμοι», γραφικοί, μη «κανονικοί», ακτιβιστές και άνεργοι. 

Απέναντι σ’ αυτόν τον εκ-βιασμό, η απόρριψη της "κανονικότητας" έχει κόστος γι' αυτούς που την επιλέγουν. Γι' αυτό χρειάζεται το σεβασμό και τη στήριξή μας η γενναία δημοσιογραφία που ανοίγει το δρόμο σε μια νέα ευαισθησία για τους υποτιμημένους, τους λησμονημένους και τους αφανείς, και η οποία αρνείται την υποταγή στα κελεύσματα των ισχυρών…

Η νέα οργάνωση της εργασίας και οι νέοι ανθρωπότυποι

Η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, οι νέες τεχνολογίες, η υπερεντατικοποίηση(ο θάνατος του Δημήτρη Δαγκλή στην COSCO), η διαρκής πίεση για την αύξηση της αποδοτικότητας που ασκείται στους μισθωτούς (αλλά και στους free launcher ντελιβεράδες), η τηλε-εργασία, ο ανταγωνισμός, οι αριθμοί-στόχοι, η εργασία-σπορ(η νίκη επί των ανταγωνιστών!), η εξαφάνιση της αλληλεγγύης και η δέσμευση με βάση την ατομική ευθύνη, η ανάπτυξη ενός «faux self»(ψεύτικου εαυτού) που να ανταποκρίνεται στις προσδοκίες της επιχείρησης, η προσαρμοστικότητα και η απόδοση (είμαστε τα likes και ο αριθμός των ακολούθων στα κοινωνικά δίκτυα), όλα αυτά αντιστοιχούν σε μια νέα οργάνωση της εργασίας, που οξύνει τις ασθένειες που συνδέονται με την εργασία, αλλά και διαμορφώνει το ανώτατο στάδιο του ατομικισμού που είναι ο παθολογικός ναρκισσισμός ενός νέου ανθρωπότυπου. Για την ακρίβεια δύο: Του ανθρωπότυπου που αντιστοιχεί στα διευθυντικά στελέχη(των CEO, chief executive officer, που συνήθως είναι και οι ιδιοκτήτες-μεγαλομέτοχοι), δηλαδή των «πάνω», και των αναλώσιμων εργαζόμενων, δηλαδή των «κάτω».

Οι ‘πάνω’ είναι οι Her Omnes, (οι Κύριοι Όλος ο Κόσμος), όπως αποκαλούσε ο Φρ. Κάφκα τα τεράστια Εγώ, τα κοσμο-εγώ. Είναι αυτοί για τους οποίους μιλάει και ο Ντελίλο στο μυθιστόρημα: Κοσμόπολις, (Εστία). Είναι ο Έρικ, ο πολυεκατομμυριούχος χρηματιστής, του οποίου ο Εαυτός ισούται με όλον τον κόσμο: Πίστευε ότι «Με το θάνατό του δεν θα τελείωνε ο ίδιος. Θα τελείωνε ο κόσμος»! Ο Έρικ είναι όπως τα τεράστια κελύφη, τα ακόρεστα Εγώ, που ότι κι αν κατασπαράζουν παραμένουν αδειανά. Μπορεί να ικανοποιήσει, όπως στο «Παιγνίδι του καλαμαριού», κάθε του επιθυμία, ακόμα και να σκοτώσει, βάζοντας τους άλλους να αλληλοσκοτωθούν. Αλλά επειδή ακριβώς μπορεί να ικανοποιεί κάθε του επιθυμία (κυρίως τις «επιθυμίες των άλλων»), δεν έχει πλέον επιθυμία, κανένα παιγνίδι δεν τον συγκινεί, καθώς πάσχει από έλλειψη συγκίνησης, από απώλεια νοήματος, γι' αυτό και από έλλειψη ορίων και ηθικής. Εδώ δεν ισχύουν "οι (καπιταλιστές) ηδονιστές χωρίς καρδιά" του Μ. Βέμπερ, γιατί ετούτοι είναι ευνουχισμένοι από επιθυμία, άρα και από ηδονή. Γι' αυτό σκοτώνουν για να σκοτώνουν, καταστρέφουν για τους αριθμούς-στόχους, για τη νίκη, για το παιγνίδι.

Αυτοί είναι οι «θρύλοι» που έχουν ανατραφεί από λύκους, με μόνη πίστη τους την «πληροφόρηση» και τα data. Όλα γι' αυτούς είναι μετατρέψιμα σε κυματιστές αράδες πληροφοριών. Το σώμα, η ψυχή, όλα συρρικνώνονται σε μία δομή πληροφοριών. Το παν είναι η σκέψη, το παιγνίδι με τη σκέψη, η σκέψη έξω από τα όρια, η επίθεση στα όρια της αντιληπτικής ικανότητας, η σπέκουλα στο κενό, το παιγνίδι στο χάος, το στοίχημα, το «Squid Game»…

Σ’ αυτό το περιβάλλον διαμορφώνονται οι «μεγάλοι νάρκισσοι», οι παθολογικοί νάρκισσοι, «οι κύριοι όλος ο κόσμος». Αυτοί που χρειάζονται οι σύγχρονες επιχειρήσεις. Αυτοί που θυσιάζουν την αληθινή τους προσωπικότητα και αναπτύσσουν ένα «faux self», έναν προσωπικό μηχανισμό που υιοθετεί συμπεριφορές που η επιχείρηση περιμένει απ’ αυτούς. Όλοι τους επιδίδονται στην αυτοβελτίωση με τη βοήθεια των «προσωπικών προπονητών της ψυχής». Εκεί μαθαίνουν να βιώνουν την εργασία σαν σπορ όπου το ουσιώδες είναι η νίκη, να προσαρμόζονται σαν τον χαμαιλέοντα και να υπερβαίνουν διαρκώς τα όριά τους, φθάνοντας στο σημείο να ξεχάσουν την αληθινή προσωπικότητά τους και να γίνουν «άλλοι», αυτοί που θέλουν οι επιχειρήσεις και το άτεγκτο «πνεύμα» της διαρκούς αύξησης του ποσοστού κέρδους τους. Εδώ θα καλύψουν τον ευάλωτο ναρκισσισμό τους με ενέσεις "αναγνώρισης" και μια "απόλυτη αλήθεια", μια ιδεολογία, που τους καθιστά ευεπίφορους στον επηρεασμό και στη χειραγώγηση. Σ’ αυτό το πεδίο αναπτύσσεται το burn out (το «κάψιμο»), μια παθολογία που αρθρώνεται σε τρεις διαστάσεις: τη συναισθηματική κόπωση, την αποεπένδυση των προσωπικών σχέσεων που ωθείται ως τον κυνισμό, και στην πτώση του αισθήματος της προσωπικής ολοκλήρωσης. Αυτό το σύνδρομο επικαλύπτεται από τις στρατηγικές υπερδραστηριότητας, στη λογική του «εντελώς απασχολημένου», που προβάλει ως δικαιολογία της ευθύνης απέναντι στη … δουλειά.

Το σύγχρονο management αξιοποιεί τα υπερτροφικά εγώ, αυτά που είναι επιθετικά, χωρίς ευαισθησίες, που είναι επικεντρωμένα περισσότερο στην πράξη παρά στη σκέψη και είναι έτοιμα για όλα προκειμένου να πετύχουν.

Τα μεγάλα-Εγώ θέλουν να βελτιώνουν συνέχεια τη θέση τους. Έτσι για να προχωρήσουν στην ιεραρχία δεν διστάζουν να αποδυναμώσουν τη θέση ή τη φήμη του ανταγωνιστή τους. Για κάποιους, μάλιστα, είναι πιο «καλό» να καταστρέψουν τη δουλειά των συναδέλφων τους παρά να βελτιστοποιήσουν τη δική τους.

Η συνεχής ένταση συνδεδεμένη με την εντατικοποίηση της εργασίας μπορεί να γίνει πιο ισχυρή αν συνδυαστεί με ένα στυλ καταστροφικού management. Παντού η αξία της ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ υποχωρεί.

Η οργάνωση γίνεται εξαιρετικά αυταρχική. Τα στελέχη και τα μικρά αφεντικά με το άμετρο εγώ, όντας βέβαια για την ανωτερότητά τους, είναι έτοιμα να τσακίσουν οποιονδήποτε δεν ανταποκρίνεται. «Σκοτώνουν», επίσης, όσους ασκούν την παραμικρή κριτική. Όπως όλοι οι μεγα-νάρκισσοι, δεν αντέχουν την κριτική και επιτίθενται σ’ εκείνους που εκπέμπουν αρνητικές κατά τη γνώμη τους κρίσεις για την «εξιδανικευμένη άποψη» που έχουν για τον εαυτό τους. Η ναρκισσιστική ευθραυστότητα αυτών των προσώπων μπορεί να τους οδηγήσει σε παραβατική επιθετικότητα. Πρόσωπα με ισχυρή αυτοεκτίμηση αλλά πολύ εύθραυστη, καθώς αυτή είναι ασταθής, πρόσκαιρα ή τεχνητά διογκωμένη (κάτι που αντιστοιχεί στον ευάλωτο ναρκισσισμό), τείνουν να επιτίθενται στους άλλους προκειμένου να προστατευθούν, όπως αυτά νομίζουν. Αυτά τα άτομα εξαρτώνται πολύ από αυτό που σκέφτονται οι άλλοι, και όλα βαίνουν καλώς στο βαθμό που η εικόνα που έχουν οι άλλοι γι' αυτούς αντιστοιχεί σ’ αυτό που οι ίδιοι σκέφτονται για τον εαυτό τους. Αλλά η συμπεριφορά τους γίνεται επιθετική όταν το «εγώ» τους μοιάζει να απειλείται. Απέναντι σε κάθε κατάσταση αβεβαιότητας, κριτικής ή αποστέρησης, δεν αμφισβητεί τον εαυτό του, αλλά μεταθέτει τις ευθύνες στους άλλους, παίρνοντας τη θέση του θύματος.

Οι αναλώσιμοι

Στην «Κοσμόπολη» του Ντελίλο, στην άλλη όχθη, απέναντι από το μεγα-Εγώ του εκατομμυριούχου Έρικ βρίσκεται το Εγώ ενός από τους «κάτω», του αναλώσιμου, του επισφαλώς εργαζόμενου, του άνεργου πια Μπέννο Λέβιν. Αυτός είναι ένας νέος άντρας που δεν υπήρξε ποτέ παιδί (ακριβώς όπως ο «υπέροχος Γκάτσμπι» του Φιτζέραλντ), που έχει ακόμη αντιστάσεις, εκδηλωμένες με τον κορεατικό πυρετό, ή τον πολιτιστικό πανικό του διαδικτύου. Το Εγώ εδώ βιώνει την απόλυτη μοναξιά του απορριπτέου, δηλαδή του απολυμένου, του περιττού, αυτού που όχι μόνο δεν έχει κάποιον να τον αγαπήσει, αλλά δεν έχει και κανέναν να αγαπήσει γατί «δεν έχει απομείνει κανένας». Ο Μπέννο ήταν "ένα ασήμαντο τεχνικό στοιχείο", ένα τεχνικό γεγονός, που αντικαταστάθηκε με ένα πιο αποδοτικό «τσιπ». Απολύθηκε και μάλιστα εθελουσίως, χωρίς καμία αποζημίωση. Έχει κι αυτός Εγώ, αλλά είναι χωρίς δουλειά, «ρέστος» και ατσίγαρος, δηλαδή αποστερημένος από τις κοινά αναγνωρισμένες πλευρές του Εγώ του. Είνια συμβολικά νεκρός, δηλαδή ευνουχισμένος από κάθε επιθυμία επειδή δεν μπορεί να υλοποιήσει καμία, ενώ ο Έρικ είναι ευνουχισμένος από την επιθυμία επειδή μπορεί να έχει τα πάντα, να υλοποιεί κάθε του «επιθυμία», ακόμη και τις «επιθυμούμενες επιθυμίες», δηλαδή τις επιθυμίες των άλλων.

Η διάλυση του Εμείς

Το σημερινό management οδηγεί σε μία μεγάλη απομόνωση τους εργαζόμενους, καθώς πλέον δεν εργάζονται σε ομάδες. Ζητούν από τους εργαζόμενους να δεσμεύονται ακόμα κι αν είναι αναλώσιμοι, ακόμα και αν την επόμενη μέρα ενδέχεται να απολυθούν. Καθιστούν υπεύθυνα τα άτομα (ατομική ευθύνη) και τα ενοχοποιούν αν δεν επιτευχθούν οι στόχοι. Μ’ αυτόν τον τρόπο απαιτούν την υποταγή των εργαζομένων, ενώ τους θέτουν σε κατάσταση ανταγωνισμού μεταξύ τους, καταστρέφοντας την Αλληλεγγύη τους.

Πολλές επιχειρήσεις υιοθετώντας μία κυνική κουλτούρα οργάνωσης ή καταχρηστικούς κανόνες, νομιμοποιούν βίαιες συμπεριφορές. Με το πρόσχημα να δώσουν κίνητρο και με σκοπό να διαλύσουν τις ομάδες αλληλεγγύης, θέτουν τα άτομα ή τις ομάδες σε ανταγωνισμό ή σε ρήξη μεταξύ τους. Οι εργασιακές σχέσεις γίνονται όλο και σκληρότερες όποια κι αν είναι η θέση στην ιεραρχία, καθώς καθένας ανησυχεί για το πόστο του. Στο φόβο απώλειας της εργασίας προστίθεται ο φόβος της απώλειας των στόχων. Οι εργαζόμενοι ζουν με την διαρκή απειλή της απόλυσης, ή της διαθεσιμότητας. Γι’ αυτό ο καθένας «κοιτάει» τον εαυτό του, καθώς στην περίπτωση περικοπών θα μείνει ο «πιο καλός». Ο κανόνας είναι ότι πρέπει να είσαι σκληρός σε ένα κόσμο σκληρών και πως δεν πρέπει να διστάσεις να λειώσεις τον άλλον αν μπαίνει εμπόδιο στην επιτυχία σου(ακόμα και να τον σκοτώσεις όπως στο «Squid Game»)…

Ο «αναλώσιμος» Μπέννο θέλει να υπάρξει, να αποκτήσει ορατότητα, θέλει να αφηγηθεί τη ζωή του, θέλει να τη γράψει, ουσιαστικά να ανασυστήσει το θρυμματισμένο Εγώ του μέσω της δημιουργίας, με τη μετουσίωση της βιο-ιστορίας του σε τέχνη. Το φαντασιακό ενεργοποιείται, αλλά αποτυγχάνει. Η φαντασία, αυτό που είναι το «υποκείμενο τονούμενο» δεν υπάρχει. Τότε παραληρεί, παθαίνει «σούστο», δηλαδή απώλεια ψυχής (ασθένεια του διαδικτύου), χάνει την οικογένειά του, αλλά το μόνο που καταφέρνει να βρει για παρηγοριά, για να σπάσει τη μοναξιά του είναι «κάτι να μισεί», όπως ο ξένος του Καμύ. Θέλει να σκοτώσει για να αξίζει κάτι και η δική του ζωή. Μόνο στο θάνατο μπορεί, τελικά, να δει το πρόσωπό του. Στο θάνατο του άλλου, γιατί ο δικός του έχει ήδη επισυμβεί. Βέβαια, ο Ντελίλο δεν μπόρεσε να προβλέψει τη δράση, την «εκδίκηση» των θυμάτων της ιστορίας (είτε είναι εργαζόμενοι είτε κοινωνικές κατηγορίες, όπως οι γυναίκες, οι ΛΟΑΤΚΙ…) μέσω της χρήσης των κοινωνικών δικτύων, με τον εκδημοκρατισμό της γραφής, με τη συνάντηση και τη δημιουργία ομάδων αλληλεγγύης.

Τα νέα δίκτυα μπορεί ενισχύουν τον ναρκισσισμό(ατομικισμό), αλλά συγχρόνως τον αναιρούν μέσα από τις ομάδες «αλληλεγγύης» που δημιουργούν, μέσα από τις αλγοριθμικές «φούσκες» που δημιουργούν οι μεγα-εταιρείες των social media. Οι "φούσκες" αυτές που σήμερα δαιμονοποιούνται, μπορεί να οδηγούν είτε σε μία πολυδιάσπαση των εργαζομένων είτε σε μία "μεγα-φούσκα" που να ενώνει όλους/ες τους εργαζόμενους και σε συνεργασία με τον παραδοσιακό "δρόμο" να διαλύσει τη δυστοπία που εγκαθιδρύει ο σύγχρονος καπιταλισμός. Αυτό έδειξαν οι νίκες των εργαζομένων στην πλατφόρμα efood και στην COSCO πρόσφατα...