Η Palantir, τα data και η εκποίηση της δημοκρατίας

 Μάθαμε για την κρυφή συμφωνία της αμερικανικής εταιρείας Palantir Technologies, που συλλέγει και επεξεργάζεται δεδομένα, με την κυβέρνηση Μητσοτάκη. Γνωρίζαμε για το σκάνδαλο της εταιρείας Cambridge Analytica, που απέκτησε πρόσβαση σε προσωπικές πληροφορίες εκατομμυρίων χρηστών του Facebook και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στο δημοψήφισμα για το Brexit και την εκλογή Τζόνσον. Τι ακριβώς συμβαίνει με τις εταιρείες αυτές και σε τι συνίσταται το σκάνδαλο;

Οι μεγάλες εταιρείες, όπως η Palantir, ικανοποιούν αυτό που θέλει κάθε επιχείρηση, κάθε κυβέρνηση και κάθε πολιτικό κόμμα, τη σιγουριά μιας εγγυημένα πετυχημένης διαφήμισης(παλιότερα αποκαλούνταν προπαγάνδα). Για να το πετύχουν αυτό χρειάζεται να κάνουν προβλέψεις. Και για να κάνουν προβλέψεις, απαιτείται να έχουν πληροφορίες, δηλαδή πολλά δεδομένα(data). Πώς θα συλλέξουν αυτές τις πληροφορίες; Παρακολουθώντας τους ανθρώπους μέσω των μεγάλων τεχνολογικών εταιρειών(Facebook, twitter, Instagram, Google…). Κάθε τι παρακολουθείται, εξετάζεται, αναλύεται. Πότε σταματάς, τι κοιτάς, για πόσο το κοιτάς. Γνωρίζουν πότε ο κόσμος νιώθει μοναξιά ή μελαγχολία. Ξέρουν τι κάνεις αργά το βράδυ, τι νευρώσεις έχεις, την προσωπικότητά σου. Όλα αυτά τα δεδομένα διοχετεύονται σε συστήματα που κάνουν όλο και καλύτερες προβλέψεις για το τι θα κάνουμε, ακόμη και το ποιοι θα γίνουμε. Αυτός είναι ο λεγόμενος «κατασκοπευτικός καπιταλισμός» που επωφελείται από την συνεχή παρακολούθηση των ανθρώπων. Με τα δεδομένα που συλλέγουν «χτίζουν» μοντέλα που προβλέπουν τις πράξεις μας. Όποιος έχει το καλύτερο μοντέλο κερδίζει! Ό,τι έχουμε κλικάρει, ό,τι έχουμε δει, όπου έχουμε κάνει λάικ, προστίθεται για να κάνει το μοντέλο πιο ακριβές. Έτσι, μπορούν να κάνουν τις προβλέψεις για τις συμπεριφορές, αλλά ακόμα και για τα συναισθήματα ενός ανθρώπου.

Γενικός στόχος είναι η χειραγώγηση με εξαπάτηση και δόλο. Το Facebook έκανε τα λεγόμενα «πειράματα μετάδοσης μεγάλης κλίμακας», περνώντας στους χρήστες υποσυνείδητα μηνύματα με στόχο να κερδίσουν τις εκλογές. Ο επηρεασμός της συμπεριφοράς του χρήστη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να γίνει χωρίς αυτός να αντιληφθεί το παραμικρό.  

Κάθε στόχος λειτουργεί με αλγόριθμους. «Οι αλγόριθμοι είναι απόψεις περασμένες σε κώδικα και δεν είναι αντικειμενικοί», λέει στέλεχος τεχνολογικής εταιρείας στο ντοκιμαντέρ «The social dilemma". Οι αλγόριθμοι, είναι προγράμματα που συλλέγουν στοιχεία από χρήστες του Διαδικτύου και βγάζουν συμπέρασμα για τις ιδεολογικές τους καταβολές και τις πολιτικές προθέσεις τους. Με αυτόματο τρόπο κατατάσσουν τους χρήστες σε κατηγορίες και στη συνέχεια προσαρμόζουν τα μηνύματα στην ιδιαιτερότητα κάθε ομάδας, βομβαρδίζοντάς την με τα κατάλληλα μηνύματα. Στο δημοψήφισμα για το Brexit εστάλησαν ένα δισ. μηνύματα κατά τη διάρκεια της καμπάνιας από τους υποστηρικτές του. Ο Ντόμινικ Κάμινγκς στην ταινία Brexit: The Uncivil War, αποκάλυψε τη νέα ολιστική προπαγάνδα, απευθυνόμενος στους «αόρατους», στους αφανείς, στους αποκλεισμένους, σε όσους αισθάνονται ότι κανείς δεν ενδιαφέρεται για αυτούς, στους θυμωμένους, σ' αυτούς που κατοικούσαν στην ξεχασμένη ύπαιθρο, στους συνταξιούχους, σ' αυτούς που δεν μπορούσαν να βοηθήσουν τα παιδιά τους να αποκτήσουν εφόδια για μια καλύτερη ζωή, ουσιαστικά απευθύνθηκε στους ψηφοφόρους που πολιτικο-ιδεολογικά έτειναν προς την αριστερά! Στόχος, να τους προσελκύσει στη θέση της δεξιάς. Ένα δισεκατομμύριο προσωποποιημένα μηνύματα -σε πραγματικό χρόνο- απεστάλησαν στα κοινωνικά δίκτυα. Έντεκα εκατομμύρια ψηφοφόροι, το 1/3 του εκλογικού σώματος, "στοχεύθηκαν" στο συναίσθημα, στην καρδιά. Ναι, θα σας φέρουμε τα παιδιά σας πίσω, τους φίλους, τη γειτονιά σας, όλα. Ήδη σας ακούμε. Ακούμε εσάς που μέχρι τώρα δεν σας άκουσε κανείς! 

 Ο Κάμινγκ πρόσθεσε στην καμπάνια του τα fake news, όπως το φοβερό ψέμα ότι «70 εκατομμύρια Τούρκοι θα μεταναστεύσουν στην Αγγλία»! Στις γειτονιές και στα τηλεοπτικά πάνελ ο διάλογος ήταν αδύνατος. Προσέκρουε στην πίστη στα ψέματα της καμπάνιας. Ο ορθός λόγος εξοστρακίστηκε, τα Fake news θριάμβευσαν. Και στις ΗΠΑ είχε διαδοθεί ψευδώς στις προηγούμενες εκλογές ότι δήθεν ο Πάπας τάχθηκε υπέρ του Τραμπ! Δεν τους ενδιαφέρει η πόλωση, ούτε η ρητορική του μίσους, ούτε καν η καταστροφή της κοινωνίας και ο «εμφύλιος», το θέμα είναι να νικήσουν στις εκλογές! Ποτέ άλλοτε η πόλωση δεν ήταν τόσο ισχυρή στις ΗΠΑ.

Πρόσφατα, μία συνδιευθύντρια της Google που έθεσε το ζήτημα της ενίσχυσης της ρητορικής του μίσους από την εταιρεία, υποχρεώθηκε σε παραίτηση. Η ίδια η λειτουργία της Google και του Facebook προκαλούν την πόλωση, καθώς μας δείχνουν τον κόσμο ανάλογα με τα ενδιαφέροντα του καθενός μας. Ο καθένας μας διαμορφώνει τη δική του πραγματικότητα, τη δική του αλήθεια, το δικό του κόσμο, αυτόν που οι εταιρείες μας παρουσιάζουν. Με τον καιρό έχει κανείς την ψευδαίσθηση ότι όλοι (ή τουλάχιστον οι περισσότεροι) συμφωνούν μαζί του. Μόλις βρεθεί σ’ αυτή την κατάσταση χειραγωγείται εύκολα. Όλοι λειτουργούμε με διαφορετικά δεδομένα. Και δεν μπορούμε να δεχθούμε δεδομένα πέρα από αυτά του κόσμου μας. Αυτό σημαίνει ότι δεν είμαστε αντικειμενικοί. Γι' αυτό το διαδίκτυο δεν μπορεί να λειτουργήσει ως δημόσιος χώρος συνάντησης διαφορετικών απόψεων και σύνθεσής τους. Από εδώ ξεκινά η πόλωση, ο φανατισμός, η ρήξη, η ρητορική του μίσους και οι θεωρίες συνωμοσίας. Η θεωρία ότι η Γη είναι επίπεδη, ειπώθηκε από έναν διάσημο μπασκετμπολίστα και επειδή αναπαράχθηκε εκατομμύρια φορές στο διαδίκτυο απέκτησε την ισχύ «αλήθειας». Η «παραπληροφόρηση δίνει λεφτά στις εταιρείες. Η αλήθεια είναι βαρετή», λέει ένα στέλεχος μεγάλη τεχνολογικής εταιρείας, «έτσι διαμορφώθηκε το μοντέλο: παραπληροφόρηση-κέρδος». Δεν είναι τυχαίο ότι ελληνική φαιά εφημερίδα και η ιστοσελίδα της, που βασίζονται στην παραπληροφόρηση έχουν τεράστια επισκεψιμότητα. «Οι πλατφόρμες βοηθούν στην εξάπλωση χειριστικών θεωριών με συγκλονιστική επιτυχία… Ψηφιακοί Φρανκενστάιν γαιομορφοποιούν τον κόσμο όπως θέλουν». Τελικά, «το σύστημα πωλείται σε όποιον δίνει περισσότερα»! Η Δημοκρατία εκποιείται στο ψηφιακό Γιουσουρούμ, όπως κάθε εμπόρευμα. Και το ερώτημα είναι: Θα αφήσουμε αυτό να συμβεί;  

*Οι φράσεις που περικλείονται σε εισαγωγικά είναι από δηλώσεις στελεχών μεγάλων εταιρειών νέων τεχνολογιών στο ντοκιμαντέρ The Social Dilemma.

**Η φωτογραφία είναι από ρεπορτάζ της εφημερίδας Η Καθημερινή

http://artinews.gr/%CE%B7-palantir-%CF%84%CE%B1-data-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B7-%CE%B5%CE%BA%CF%80%CE%BF%CE%AF%CE%B7%CF%83%CE%B7-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CE%BA%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%AF%CE%B1%CF%82.html

Το εμβόλιο δεν είναι πανάκεια...

 Μια πανδημία με τη μορφή που έχει, σήμερα, ο κορονoϊός είναι μία "θανατηφόρος δοκιμασία για ολόκληρη τη λογική του νεοφιλελευθερισμού" σημειώνει ο Fr. Lordon στη Le Monde Diplomatique. Το νεοφιλελεύθερο παράδειγμα κατέρρευσε. Η διάλυση των δημόσιων υπηρεσιών, που επιδιώκουν έντονα όλοι οι νεοφιλελεύθεροι, και ειδικά η υποβάθμιση του δημόσιου συστήματος υγείας, αποδείχθηκε μια "δολοφονική" ιδεοληψία, μία ταξική γενοκτονία. Τον Δεκέμβριο του 2019, ένα πανό διαμαρτυρόμενων εργαζόμενων στα γαλλικά νοσοκομεία έγραφε: «Το κράτος μετράει τα χρήματα, εμείς θα μετράμε τους νεκρούς». Τώρα είμαστε εκεί.

Αυτή τη στιγμή οι «ηλίθιοι» που μας κυβερνούν, γράφει ο Lordon, αν τους είχαν μείνει δύο γραμμάρια αξιοπρέπειας, θα έπρεπε να παραδεχτούν ότι μιλούσαν για την διάλυση(της δημόσιας Υγείας) που είχαν ήδη αναγγείλει μπροστά στο κοινό, να παραδεχτούν ότι δεν είχαν καταλάβει τίποτα ούτε για το τι είναι να ζει κανείς στην κοινότητα ούτε για το τι η εποχή απαιτεί. Στη Γαλλία, στην Ιταλία, στην Ελλάδα, παντού, η υποβάθμιση του δημόσιου συστήματος υγείας, η έλλειψη υγειονομικού προσωπικού και ΜΕΘ οδηγούν στον θάνατο χιλιάδες ανθρώπους. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, θα έπρεπε να είχαν παραδεχτεί ότι είναι υπεύθυνοι για την κατάσταση αυτή και να ανακοινώσουν ότι θα παραιτηθούν μόλις περάσει η κρίση. Αλλά δεν θα κάνουν αυτό. Αντίθετα επιχειρούν να εκμεταλλευθούν την καταστροφή, παίζουν με τον φόβο, στρατιωτικοποιούν την κοινωνία, εντείνουν τον έλεγχο και την επιτήρηση, για να δημιουργήσουν έναν νέο δυστοπικό καπιταλιστικό σύστημα, που θα υπηρετεί ομοίως το κέρδος χωρίς όρια, την υπερσυσσώρευση χωρίς φρένο…

 Πανδημίες και οικολογία

Το πρώτο βήμα των νεοφιλελεύθερων κυβερνώντων είναι να αποσείσουν τις ευθύνες τους. Δεν φταίνε αυτοί που διέλυσαν το σύστημα υγείας προς χάριν των ιδιωτών επιχειρηματιών. «Φταίνε οι Κινέζοι που καθυστέρησαν» λέει ο Τραμπ. Φταίει ο ΣΥΡΙΖΑ θα πει ο Κυριάκος Μητσοτάκης καθώς και οι "ατομικά αν-εύθυνοι" πολίτες! Φταίει ο παγκολίνος, μια νυχτερίδα, ή ακόμα ένα φίδι λένε όλοι μαζί, ενοχοποιώντας τα άγρια ζώα! Είναι απαραίτητο να αποκαλύψουμε την πραγματικότητα, γιατί η κερδοσκοπία μας εμποδίζει να δούμε ότι η αυξανόμενη ευπάθεια στις πανδημίες έχει μια βαθύτερη αιτία: την επιταχυνόμενη καταστροφή των ενδιαιτημάτων, των οικοτόπων. Παρεμπιπτόντως, η Ελλάδα εισέπραξε μία ακόμη καταδίκη για την μη προστασία των οικοτόπων. Δηλητηριάζουμε το περιβάλλον του οποίου είμαστε μέρος και μετά απορούμε που δηλητηριαζόμαστε κι εμείς! Το ίδιο συμβαίνει στην Δυτική Αττική, στο Θριάσιο, στα καιόμενα σκουπίδια της Φυλής, τα οποία εκλύουν τοξικά αέρια.

Από το 1940, εκατοντάδες παθογόνα εμφανίστηκαν ή επανεμφανίστηκαν. Αυτή είναι η περίπτωση του ιού της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV), της Ebola στη Δυτική Αφρική ή του Zika στην αμερικανική ήπειρο. Η πλειοψηφία αυτών (60%) είναι ζωικής προέλευσης. Ορισμένα προέρχονται από κατοικίδια ή αγροτικά ζώα, αλλά τα περισσότερα (πάνω από τα δύο τρίτα) προέρχονται από άγρια ​​ζώα.

Μόνο που τα άγρια ζώα δεν έχουν καμία σχέση με αυτούς τους ιούς. Κι αυτό παρά τα άρθρα που υποστηρίζονται από φωτογραφίες, και δείχνουν την άγρια ​​φύση ως σημείο εκκίνησης των καταστροφικών επιδημιών. Είναι λάθος να πιστεύουμε ότι αυτά τα ζώα είναι ιδιαίτερα μολυσμένα με θανατηφόρα παθογόνα έτοιμα να μας μολύνουν. Στην πραγματικότητα, τα περισσότερα από τα μικρόβια αυτά ζουν στα ζώα χωρίς να τα βλάπτουν. Το πρόβλημα είναι αλλού, είναι στην αχαλίνωτη αποψίλωση, την αστικοποίηση και την εκβιομηχάνιση. Προσφέρουμε σε αυτά τα μικρόβια τα μέσα για να φτάσουν στο ανθρώπινο σώμα και να προσαρμοστούν σ’ αυτό. Αυτό τονίζει η καθηγήτρια της οικονομίας της οικολογίας Laurence Tubiana. Το Covid-19, λέει, είναι μια "ζωονόσος, μια ασθένεια που προέρχεται από τον κόσμο των ζώων. Αλλά η εξάπλωσή του έγινε εφικτή από τον τρόπο ζωής μας. Η επέκταση του ανθρωπίνου οικοτόπου, η αποψίλωση των δασών, η «τεχνική επεξεργασία» του εδάφους προκαλούν όλο και περισσότερες αλληλεπιδράσεις μεταξύ του ανθρώπινου είδους και του άγριου κόσμου.  

Η καταστροφή των οικοτόπων απειλεί την εξαφάνιση πολλών ειδών, μεταξύ αυτών είναι τα φαρμακευτικά φυτά και τα ζώα στα οποία η φαρμακοποιία μας πάντα βασίζεται. Όσο για τα είδη που επιβιώνουν, δεν έχουν άλλη επιλογή παρά να επιστρέψουν στις μειωμένες εκτάσεις των οικοτόπων που τους αφήνουν οι ανθρώπινοι οικισμοί. Η καταστροφή του τροπικού δάσους του Αμαζονίου από τον υπερνεοφιλελεύθερο φασίστα Μπολσονάρου είναι ένα απτό παράδειγμα της «τρελής» ανθρώπινης κερδοσκοπίας και των συνεπειών της.

«Οι περισσότεροι από τους συναδέλφους μου οικονομολόγους», λέει η L. Tubiana, «δεν πίστευαν σε ένα πράσινο σχέδιο κινήτρων για να προχωρήσει η οικονομία. Για αυτούς, ήταν ακόμα μια μακροπρόθεσμη πρόταση. Πολλοί από εμάς, εμπειρογνώμονες και επιστήμονες, είπαμε ότι τα εργαλεία των μεγάλων κεντρικών τραπεζών, όπως η μείωση των επιτοκίων, πρέπει να χρησιμοποιηθούν για να βοηθήσουν το περιβάλλον. Το κάναμε λίγο. Έγιναν πράσινες επενδύσεις στην Κίνα, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη. Ωστόσο, οι τελευταίες υπονομεύθηκαν από τις μεγαλύτερες επενδύσεις σε ορυκτά καύσιμα. Υφιστάμεθα σήμερα τις συνέπειες». 

Το παραγωγικό μοντέλο

«Η κρίση για την υγεία συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με την οικολογική κρίση», υποστηρίζει η Tubiana. “Μας οδηγεί να σκεφτούμε την υπερκατανάλωση, την εξάρτησή μας από τις διεθνείς αγορές, την αλληλοδιείσδυση των οικονομιών μας... δεν μπορούμε πλέον να ζήσουμε όπως πριν...».

«Δεν πρέπει να επαναλάβουμε τα ίδια λάθη... Τα κράτη θα έχουν τα μέσα να δανειστούν, να εκδώσουν πράσινα ομόλογα. Οι θέσεις εργασίας πρέπει να ξαναανοίξουν. Μπορούμε να το κάνουμε αυτό αυξάνοντας τα επιδόματα για καθαρά οχήματα, με μεταβατική ενίσχυση για τους αγρότες, ενεργειακή ανακαίνιση σε κτίρια, ηλεκτροδότηση των μεταφορών κ.λπ.».

Αυτή είναι η πρόταση, αυτός είναι ο νέος καπιταλισμός, μόνο που θα είναι «πράσινος». Σ’ αυτόν επένδυσε ο Μπιλ Γκέητς (είχαν προηγηθεί οι φαρμακοβιομηχανίες). Αλλά μπορεί ο καπιταλισμός να επιτρέψει όρια και κανόνες; Να περιορίσει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα; Μπορεί να θέσει όρια στην παραγωγή, να απαρνηθεί την απορρύθμιση, την υπερκερδοσκοπία και την περίφημη «αόρατη χείρα» της αγοράς; Ή θα αλλάξει το παραγωγικό μοντέλο ή η καταστροφή της φύσης και του ανθρώπου θα είναι ανεπίστρεπτο γεγονός. Ήδη στη Βρετανία ο Covind-19 μεταλλάχθηκε. Το εμβόλιο δεν συνιστά λύση, δεν είναι πανάκεια. Πρέπει να αλλάξουμε τη συμπεριφορά μας απέναντι στη φύση, να θέσουμε όρια στο κέρδος, να αλλάξουμε το παραγωγικό μοντέλο. Αλλιώς χαθήκαμε...

*Το κείμενο βασίσθηκε σε άρθρα της Le Monde diplomatique(Μάρτιος 2020) και σε μία συνέντευξη της οικολόγου οικονομολόγου Laurence Tubiana.

**Η φωτογραφία είναι αρχείου

«Οι Νάρκισσοι πήραν την εξουσία»: Από τον Τραμπ στον Μητσοτάκη

 Το ύφος του είναι καταδήλως αλαζονικό. Καμιά φορά αναζητά με λοξό, παιδικό βλέμμα, την επιδοκιμασία. Όταν θέλει να επιτεθεί, ακολουθεί τον τρόπο του σαρκοφάγου της ζούγκλας: ξεκινάει ακροποδητί, κλιμακώνει την ένταση, επιταχύνει, και ξαφνικά επιτίθεται με όλη του την ενέργεια. Η ένταση της φωνής ανεβαίνει, ώσπου πιάνει το θύμα «από το λαιμό», το χτυπάει κάτω, το ξεσκίζει. Το κοινό της «περφόρμανς» ενθουσιάζεται, σηκώνεται όρθιο, χειροκροτεί με ενθουσιασμό. Η παράσταση πέτυχε, η «συμβολική νίκη» επί του αντιπάλου επιτεύχθηκε. Αυτή η εικονική πραγματικότητα θα γίνει στη συνέχεια πιο πραγματική από την πραγματική, καθώς θα επικυρωθεί ως τέτοια από τα μίντια και πρωτίστως από την τηλοψία. «Όλα πάνε καλά, όλα είναι υπό έλεγχο». Ο οδηγός κρατάει γερά το τιμόνι και το πόπολο ησυχάζει. Έτσι, ζούμε στον καλύτερο δυνατό εικονικό κόσμο. Ζούμε στην εποχή των ψευδαισθήσεων. Μόνο που κάποτε επισυμβαίνουν κάποιες ρηγματώσεις, κάποιες «κακοφωνίες», όπως γράφει η «Καθημερινή»(16/12/2020) και η εικόνα «ραγίζει». Είναι οι «ειδικοί» που αποκαλύπτουν το παιγνίδια της κυβέρνησης. Είναι μία φωτογραφία που δείχνει τους τάφους στη Θεσσαλονίκη. Είναι η φρίκη που βιώνουν οι ασθενείς του κορονοϊού και οι οικείοι τους. Είναι η οργή για την κυβέρνηση, που κάποτε ενδοβάλεται(όπως στον αυτόχειρα επιχειρηματία στο Βόλο) κι άλλοτε εξωστρέφεται, βάζοντας φωτιά στο σύμπαν, γιατί κανείς «δεν έχει τίποτα να χάσει», όπως γράφει Ο Α. Παπαχελάς, σήμερα.

«Οι Νάρκισσοι πήραν την εξουσία»

Κι όμως, η χθεσινή ομιλία του πρωθυπουργού στη Βουλή δείχνει ότι ζει στον δικό του κόσμο. Δεν «βλέπει». Για την ακρίβεια, βλέπει ό,τι νάναι, ό,τι τον συμφέρει, όπως γράφει στο βιβλίο της: «Οι Νάρκισσοι πήραν την εξουσία», η ψυχίατρος Marie-France Hirigoyen. Στη Γαλλία, γράφει η ψυχίατρος, «το μεγάλο ενδιαφέρον της κοινής γνώμης εστιάζεται σε μία ιδιαίτερη μορφή της ναρκισσιστικής παθολογίας, τη ναρκισσιστική παρενόχληση…». Πρόκειται για μία άκρως επικίνδυνη διαταραχή (TPN) καθώς αφορά στην «ηθική παρενόχληση». Πρόκειται ακριβώς γι’ αυτό που έκανε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης από το βήμα της Βουλής εναντίον του βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Ν. Φίλη, αναφέροντας με απαξιωτικό τρόπο ότι ανήκει σε «ευπαθή ομάδα»(ο βουλευτής είχε σοβαρό πρόβλημα υγείας). «Ναρκισσιστική ηθική παρενόχληση» είναι και το «κυβερνο-μπούλινγκ» (cyberbullying) εναντίον της Έλενας Ακρίτα, που χαρακτηρίστηκε απαξιωτικά μέσω τουίτερ ως «καταθλιπτική» από δημοσιογράφο. Το ίδιο συνέβη με δημοσιογράφο που ειρωνεύθηκε τα χαμένα μαλλιά λόγω χημειοθεραπείας του Γιώργου Κατρούγκαλου.

Βέβαια, ο Κυρ. Μητσοτάκης δεν ανήκει στην κατηγορία των παθολογικά Νάρκισσων. Μπορεί και ζητάει (ακόμη) συγγνώμη. Τείνει όμως να γίνει. Οι Αμερικανοί ψυχίατροι έχουν δημιουργήσει μία κλίμακα για τον ναρκισσισμό που κυμαίνεται από το 1 έως το 10. Μέχρι το 5, ένα πρόσωπο έχει μειωμένο ναρκισσισμό, που μπορεί να θεωρηθεί νορμάλ. Πέραν αυτού, εισερχόμαστε σε μία παθολογία όλο και βαρύτερη, η οποία μπορεί να φθάσει μέχρι την ψύχωση. Ένας ακραίος ναρκισσισμός μπορεί να φθάσει σε μεγαλομανιακό παραλήρημα. Παθολογικά Νάρκισσος είναι ο Ντόναλντ Τραμπ. Σε αυτόν αφιερώνει το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου της η Γαλλίδα ψυχίατρος.  

Ο ναρκισσισμός του Ντόναλντ Τραμπ

Τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά της διαταραχής της ναρκισσιστικής προσωπικότητας του Ντ. Τραμπ είναι τα εξής: Έχει ένα αίσθημα μεγαλείου, υπερεκτιμά τις πράξεις και τις ικανότητές του, θέλει να αναγνωρίζεται ως «ανώτερος», χωρίς να έχει κάνει κάτι… Είναι χαμένος στην φαντασίωση των αναρίθμητων υποτιθέμενων επιτυχιών του, στην εξουσία του, στη δόξα του… Βρίσκεται συνεχώς μέσα στην υπερβολή: «Πιστεύω ότι θα γίνω ο πιο μεγάλος δημιουργός θέσεων εργασίας που έχει κάνει ποτέ ο Θεός», είπε! Θεωρεί τον εαυτό του «ειδικό» και μοναδικό καθώς και ότι δεν μπορεί να γίνει αντιληπτός από εκείνους που δεν είναι «ειδικοί» και «υψηλού επιπέδου». Ακόμα και όταν παρουσιάζεται ως «λαϊκιστής» είναι από τους πιο «μεγάλους». Η πλειονότητα των συνεργατών του είναι «Άριστοι», έχουν «κλας», γεννήθηκαν πλούσιοι, πήγαν στα καλύτερα σχολεία… Στον Τραμπ η έλλειψη ενσυναίσθησης εκδηλώνεται με τον σεξισμό, το ρατσισμό(δέχεται μόνο τους λευκούς χριστιανούς, χαρακτηρίζει τους μουσουλμάνους εν δυνάμει τρομοκράτες)  και γενικά περιφρονεί όλους εκείνους που αρνούνται να του πλέξουν το εγκώμιο. 

Η αλαζονική του συμπεριφορά είναι μία άμυνα απέναντι στο αίσθημα κατωτερότητας που έχει: «Δεν μπορεί να παραδεχθεί ότι έκανε λάθος. Αλλά, κυρίως, περιφρονεί τη δημοκρατία, γιατί γι’ αυτόν η πραγματική δύναμη είναι το χρήμα». Δίνοντας την εντύπωση ότι είναι σίγουρος για τον εαυτό του, ο Τραμπ είναι ισχυρά χειραγωγήσιμος. Ο ακροδεξιός Στιβ Μπάνον, που για ένα διάστημα ήταν το δεξί χέρι του Τραμπ, χαρακτηρίστηκε από το περιοδικό  "Τάιμ" ως «Ο μέγας χειραγωγός». Το δημοσίευμα είχε ως συνέπεια την απόλυση του Μπάνον, καθώς ο Τραμπ δεν μπορούσε να δεχθεί ότι ήταν «η μαριονέτα» του. Όπως κάθε παθολογικός νάρκισσος με εύθραυστη αυτοεκτίμηση είναι απόλυτα αρνητικός στην κριτική. Κάθε κριτική, πραγματική ή φανταστική, αντιμετωπίζεται ως ένα τραύμα ή μία απόρριψη… Λέει «ότι νάναι» προκειμένου να δικαιολογηθεί, κλείνεται μέσα στα ψεύδη και ρίχνει την ευθύνη στους άλλους. Ο Τραμπ μεταμφιέζει συνεχώς την πραγματικότητα και φτάνει στο σημείο να πείθεται και ο ίδιος ότι αυτό που λέει είναι αλήθεια ή ότι τουλάχιστον θα όφειλε να είναι αλήθεια.

Γιατί ψηφίζουμε τους Νάρκισσους;

Το φαινόμενο των πολιτικών-Νάρκισσων είναι αποτέλεσμα της «ναρκισσιστικοποίησης» της αμερικανικής κοινωνίας και η παθολογία αντανακλά σαν καθρέφτης σ’ ένα σημαντικό κομμάτι των Αμερικανών και πολλών Ευρωπαίων. Αυτό εξηγεί κατά τη γνώμη της M-F Hirigoyen γιατί οι εκλογείς αφήνονται να σαγηνευθούν από έναν άνθρωπο ανοιχτά ρατσιστή, σεξιστή και ικανό να ψεύδεται ανοιχτά(Τραμπ, Μπολσονάρου,  Όρμπαν κ.ά.)

Οι συνέπειες του ναρκισσισμού (άλλοι μιλούν για υπερ-ατομικισμό) είναι εμφανείς πλέον παντού. Για να «επιτύχεις» επαγγελματικά ή στην ιδιωτική ζωή, πρέπει να βγεις μπροστά. Αυτό είναι έκδηλο στα ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ και στα τηλερεάλιτι, ή στις οικογένειες όπου τα ζευγάρια είναι όλο και περισσότερο εφήμερα, και πολύ περισσότερο στους εργασιακούς χώρους, όπου υπάρχει όλο και μεγαλύτερη πίεση και μία ψυχική οδύνη συνδεδεμένη με την «ηθική παρενόχληση» και το burn out(«εγκεφαλικό κάψιμο»). Οι κοινωνικοί κανόνες είναι επικεντρωμένοι στο ΦΑΙΝΕΣΘΑΙ γι’ αυτό διευκολύνουν τη συκοφαντία και τις απάτες, καθώς καθένας οφείλει να κάνει την αυτοπροώθησή του, ακόμα και σε βάρος της αλήθειας, ακόμα και σε βάρος του άλλου, «σκοτώνοντάς» τον συμβολικά, δολοφονώντας τον χαρακτήρα του, δηλαδή την εικόνα του.

Η απάντηση

Το έχουμε ξαναγράψει. Απέναντι σ’ αυτούς τους πολιτικούς και την κουλτούρα του άκρατου ατομικισμού και του παθολογικού ναρκισσισμού του κανιβαλικού καπιταλισμού, η απάντηση είναι η κουλτούρα της συλλογικότητας, του μοιράσματος και της αλληλεγγύης, είναι το παράδειγμα του Χοσέ Μουχίκα, του πάμπτωχου προέδρου της Ουρουγουάης(2010-2015), που δεν έπεσε στην παγίδα της εξουσίας και των συμβόλων της. Έμεινε με το ταπεινό φολκς βάγκεν του, ένα φτωχόσπιτο και τα σκυλιά του, λέγοντάς μας ότι «Μαθαίνουμε περισσότερα από την οδύνη και την μοναξιά παρά από την επιτυχία και την ευημερία […] (και πως) αν δεν προσέξουμε, οι δημοκρατίες θα καταλήξουν να μοιάσουν στις μοναρχίες».

«Το κοινωνικό δίλημμα» και η απόλυση διευθύντριας της Google

 Η Timnit Gebru, συν-διευθύντρια στο τμήμα ηθικής και Τεχνητής Νοημοσύνης της Google, απολύθηκε, προκαλώντας κύμα διαμαρτυριών. Ένα ντοκιμαντέρ: «Το κοινωνικό δίλημμα», στο οποίο μιλούν κορυφαία στελέχη της Google, του Facebook κ.ά., προκαλεί επίσης αντιδράσεις, καθώς «δαιμονοποιεί» τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ενισχύει τις θεωρίες συνωμοσίας, τη στιγμή που τις καταγγέλλει! Και τα δύο γεγονότα συνδέονται, καταδεικνύοντας τη σπουδαιότητα της χρήσης των νέων μέσων επικοινωνίας. 

Η Timnit Gebru εργαζόταν (ως συν-διευθύντρια) σε θέματα ηθικής και Τεχνητής Νοημοσύνης (IA) της Google. Απολύθηκε γιατί, όπως λέει η Gebru, διαμαρτυρήθηκε σε μια εσωτερική ομάδα ότι ο αμερικανικός κολοσσός «φιμώνει τις περιθωριακές φωνές».

Σύμφωνα με το αμερικανικό ραδιοφωνικό δίκτυο NPR, η Timnit Gebru είχε επίσης εκμυστηρευτεί σε αυτήν την ομάδα ότι έλαβε εντολή να αποσύρει ένα επιστημονικό άρθρο σχετικά με τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης για την ανάπτυξη της ρητορικής μίσους. Η Gebru υποχρεώνεται να αποσύρει το άρθρο αυτό που ήταν να δημοσιευτεί στο περιοδικό του περίφημου πανεπιστημίου MIT, με τίτλο: «On the Dangers of Stochastic Parrots: Can Language Models Be Too Big?».

Ακολουθεί το περίφημο πλέον ντοκιμαντέρ «Το κοινωνικό δίλημμα» όπου ακούγονται πρώην στελέχη, όπως ο Tristan Harris (πρώην υπεύθυνος σχεδιασμού στην Google), ο Justin Rosenstein, ο άνθρωπος που είχε την ιδέα του Like στο Facebook, και άλλοι. Όλοι μιλούν για τη ριζική αλλαγή της ανθρώπινης υπόστασης, για χειραγώγηση, εθισμό, για τον κατασκοπευτικό καπιταλισμό, για την εξαφάνιση της αλήθειας σε ατομικές εκδοχές της «αλήθειας», για πόλωση, εμφύλιο και κατάργηση της δημοκρατίας. Ακούγοντας όλα αυτά, δημιουργείται η εντύπωση ενίσχυσης της «συνωμοσιολογίας», η οποία παραδόξως καταγγέλλεται! Η οπτική χάνεται σε μία σαλάτα από παράθεση τεχνικών και αλγορίθμων, ενώ το κινούν αίτιο, αυτό που ωθεί τα πράγματα σε μία συγκεκριμένη οδό, που δίνει στη χρήση των «μέσων» ορισμένο περιεχόμενο και κατεύθυνση, παρακάμπτεται, ή υποτονίζεται. Κάποια στιγμή, κάποιος μιλάει για την «αυτονομία του συστήματος». Ότι δηλαδή το σύστημα κινείται πέρα από την ανθρώπινη βούληση. Κάποιος άλλος θα πει στο τέλος, ότι όλα γίνονται για το κέρδος.

Αν δούμε το ντοκιμαντέρ «Το κοινωνικό δίλημμα» από την οπτική της επιδίωξης οικονομικού οφέλους και διατήρησης του πολιτικού status quo, τότε μπορούμε εύκολα να βρούμε τον μίτο της Αριάδνης, το κινούν αίτιο όλης της εξέλιξης, και να βγούμε από το λαβύρινθο. Είναι αλήθεια ότι οι μεγάλες πλατφόρμες Google, Facebook, επιδιώκουν να εθίζουν τους χρήστες, να τους χειραγωγούν, θέλουν να τους κρατούν κολλημένους στην οθόνη για να βλέπουν τις διαφημίσεις, επιδιώκουν να διαμορφώνουν τον τρόπο που σκέφτονται, που επιθυμούν(έτσι δημιουργούνται οι νέες ανάγκες), που γουστάρουν (έτσι δημιουργούν το γούστο και τη μόδα), που αναγνωρίζουν τους άλλους(οι ορατοί και οι αόρατοι) και αναγνωρίζονται και οι ίδιοι(μέσα από το like), που καταναλώνουν(και τελικά αυτοκαταναλώνονται), που πιστεύουν (δήθεν θεωρίες συνωμοσίας), που ψηφίζουν…

Τα στελέχη μιλούν ως τεχνοκράτες, δίνοντας τον τόνο στο τεχνικό σκέλος. Στον τρόπο, δηλαδή, που το σύστημα έχει αυτονομηθεί και δουλεύει από μόνο του, οδηγώντας στην καταστροφή. Εξηγούν πως η κοινωνία οδηγείται στον εμφύλιο. Πως ο άνθρωπος γίνεται «εργαλείο»(rouage), μαριονέτα, ανδρείκελο. Κάναμε το Like λέει ο ειδικός «για να χαρούν οι άνθρωποι»(ανεβάζοντας την ντοπαμίνη), αλλά τώρα το Like καθορίζει τη ζωή των ανθρώπων τόσο πολύ, που οδηγεί σε αυτοκτονίες. Τώρα πεθαίνουν για Like! Δεν υπάρχει άλλος τρόπος αναγνώρισης, ειμή μόνο το… like.

Τα πρώην στελέχη, ως νέοι «ψηφιακοί λουδίτες», προτείνουν να κλείσουμε τους λογαριασμούς μας στα social media, να απεξαρτηθούμε από την οθόνη, αυτό το σύχρονο ναρκωτικό.

Μόνο που πρέπει να δηλώσουμε για μία ακόμα φορά ότι δεν φταίνε οι μηχανές για αυτή ή την άλλη χρήση που τους κάνουν οι άνθρωποι. Το ζήτημα είναι να διερευνύσουμε γιατί γίνεται αυτή και όχι άλλη χρήση τους. Θέτοντας έτσι το ερώτημα, ανακαλύπτουμε ότι το βασικό κίνητρο της συγκεκριμμένης λειτουργίας είναι το κέρδος. Το κέρδος είναι αυτό που «θέλει ένα δέντρο νεκρό παρά ζωντανό», λέει ένας ειδικός στο ντοκιμαντέρ. Το κέρδος είναι πίσω από την καταστροφή του τροπικού δάσους του Αμαζονίου από τον Μπολσονάρου. Το κέρδος είναι πίσω από την αποψίλωση των δασών, τις γεωτρήσεις, την καταστροφή της φύσης. Αλλά και πίσω από την καταστροφή της ίδιας της κοινωνίας και του ίδιου του ανθρώπου. Αυτός είναι ο πυρήνας που κινητροδοτεί το καπιταλιστικό σύστημα: το κέρδος.

Τεχνικές: Από τη μαγεία-ψευδαίσθηση ως τις νευροεπιστήμες

Οι θεωρίες συνωμοσίας, ο φανατισμός, η πόλωση, η περιχαράκωση κοινωνικών ομάδων με απρόσβλητα ψηφιακά τείχη έτσι ώστε να μην υπάρχει κανένας διάλογος, καμία όσμωση, καμία σύνθεση, διευρύνουν τις κοινωνικές και πολιτικές αντιθέσεις, οδηγώντας σε εμφυλιοπολεμικές καταστάσεις. Ο δημόσιος χώρος ως πεδίο ειρηνικής διαμόρφωσης συναινέσεων και συνθέσεων δεν υπάρχει. Για την ακρίβεια έχει αντικατασταθεί από αντίπαλες ομάδες φανατικών που μιλούν με τα «όπλα». Το χάσμα μεταξύ Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικάνων στις ΗΠΑ έχει μεγαλώσει σημαντικά. Οι αντιπαραθέσεις είναι οξύτατες. Ο φανατισμός κυριαρχεί. Σ’ αυτή τη γενική διαπίστωση των «ειδικών» στο ντοκιμαντέρ, θα πρέπει να προσθέσουμε ότι δεν πρόκειται για έναν γενικό εμφύλιο, αλλά για έναν «εμφύλιο των κάτω», για μία πολυδιάσπαση του πληθυσμού της κοινωνικής βάσης και όχι των «από πάνω». Αυτός ο εμφύλιος συμφέρει τους «πάνω» γιατί μπορούν να κυριαρχούν με βάση το «διαίρει και βασίλευε» και δεν πρόκειται για κάτι καινοφανές. Ο «εμφύλιος των κάτω» στις ΗΠΑ είναι μία υπόθεση αιώνων και τις αιτίες τις αποτυπώνει ρεαλιστικά στην ταινία «Οι συμμορίες της Νέας Υόρκης» ο Μ. Σκορσέζε.        

Οι τεχνικές των «κοινωνικών δικτύων», της χειραγώγησης και του εθισμού υπηρετούν τη μεγιστοποίηση του κέρδους, που είναι, σήμερα, στον πυρήνα του νεοφιλελευθερισμού. Εξάλλου, είναι η μητέρα του  νεοφιλελευθερισμού, η Μάργκαρετ Θάτσερ, που έλεγε το 1987, στο περιοδικό «Woman’s own»: «Τι είναι η κοινωνία; Δεν υπάρχει. Υπάρχουν άντρες, γυναίκες και οικογένειες…». Πολιτικός στόχος, λοιπόν, είναι η εξατομίκευση, ο ακραίος ατομικισμός, η καταστροφή της κοινωνίας, κάθε τι που είναι συλλογικό, έτσι ώστε να μην υπάρχουν ομαδοποιήσεις των «κάτω».   

Τα πρώην στελέχη υποστηρίζουν στο ντοκιμαντέρ ότι τα «κίτρινα γιλέκα» και η εξέγερση στο Χονγκ Κονγκ είναι κατευθυνόμενες εξεγέρσεις, αποτέλεσμα της χρήσης των «κοινωνικών δικτύων». Δεν μιλούν, όμως, για τη Χιλή και τη Βολιβία, ούτε για τους νέους και τις νέες που βγήκαν στους δρόμους στις ΗΠΑ διαμαρτυρόμενοι για τον θάνατο του Τζορτζ Φλόιντ. Βέβαια στους δρόμους βγήκαν και οι νεοναζί οπαδοί του Τραμπ, οι οπαδοί των θεωριών συνωμοσίας και οι αρνητές των εμβολίων και της μάσκας, για να αποδειχθεί ότι ο καθένας χρησιμοποιεί τα κοινωνικά δίκτυα για λογαριασμό του, για την διάδοση των δικών του θέσεων. Οι «κάτω» μπορούν να ζητήσουν πλαίσιο ελέγχου της λειτουργίας των «μιντιακών κολοσσών», όπως κάνουν οι 1.600 υπάλληλοι της Google και οι 2.500 ακαδημαϊκοί που διαμαρτύρονται για την απόλυση της T. Gerbru, και ζητούν προστασία της ακαδημαϊκής ελευθερίας και της επιστημονικής ακεραιότητας...