Όλοι είμαστε Ρομά

Γαλλίας να σταματήσει την απέλαση των Ρομά. Παραδόξως, όμως, η κυβέρνηση Σαρκοζί ικανοποιεί τη βούληση της πλειοψηφίας των Γάλλων πολιτών, αφού σύμφωνα με δημοσκόπηση ένας στους δύο εξ αυτών συμφωνεί με την πολιτική του διωγμού. Ακόμα και χριστιανικές οργανώσεις αντιτάσσονται στις απελάσεις. Αλλά το πλέον παράδοξο είναι όταν οι Γάλλοι εξεγείρονται εναντίον της Ιρανικής δικαιοσύνης που καταδίκασε μία Ιρανή σε λιθοβολισμό. Πως μπορεί, όμως, να είναι κανείς επιλεκτικά ευαίσθητος; Πρόκειται για υποκρισία; Θυμάμαι την κ. Μπους όταν επιχείρησε να διοργανώσει βραδιά ποίησης στο Λευκό Οίκο, ενώ η αμερικανική αεροπορία βομβάρδιζε γυναικόπαιδα στη Βαγδάτη. Θυμάμαι τους ναζί να βασανίζουν Εβραίους και Τσιγγάνους κι ύστερα να διαβάζουν Γκαίτε ή χαϊδεύουν τρυφερά τα παιδιά τους. Υποκρισία; Όχι. Απλώς οι «άλλοι» ήταν κατώτερα πλάσματα, ήταν res, ήταν «ξένοι». Όπως οι δούλοι επί ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Ποιος, όμως, είναι ο «ξένος» σήμερα; Όλοι μας. Παραδόξως, το ξένο μας κατοικεί, είναι η κρυμμένη πλευρά της ταυτότητάς μας, ο τόπος όπου ερημώνεται η κατοικία μας, ο χρόνος όπου ναυαγεί η συμπάθεια. Ο ξένος, σύμπτωμα που κατά κύριο λόγο καθιστά ανέφικτο το «εμείς», αρχίζει να υπάρχει όταν αναδύεται η συνείδηση της διαφοράς, και ολοκληρώνεται όταν αναγνωρίζουμε ότι όλοι μας είμαστε ξένοι. Στο πλαίσιο, μάλιστα, της πλανητικής οικονομικής και πολιτικής ενοποίησης διαμορφώνονται νέες μορφές ετερότητας και το ερώτημα που τίθεται είναι αν μπορούμε να ζήσουμε «εσωτερικά, υποκειμενικά» μαζί με τους άλλους, αν μπορούμε να είμαστε άλλοι, χωρίς αποκλεισμούς και χωρίς την εξάλειψη των διαφορών μας. Κάποιοι διατείνονται ότι η ξενοφοβία των ημερών μας αντλεί την έντασή της από την κρίση των ηθικών και θρησκευτικών συστημάτων. Αυτή η οπτική παραβλέπει την οικονομική και πολιτική παράμετρο και αποκλείει τη δυνατότητα μιας πιο ουσιαστικής ανάγνωσης του φαινομένου. Εν προκειμένω, αξίζει να σημειωθεί η παρατήρηση της Κρίστεβα που αφορά τους ναζί, αλλά και τους σύγχρονους φανατικούς. Οι ναζί, λοιπόν, «επειδή έχασαν την απόλυτα συμβολική, υψηλή και αφηρημένη έννοια της ανθρωπότητας (την αξίωση μιας διιστορικής ανθρώπινης αξιοπρέπειας) και την αντικατέστησαν με μία τοπική, εθνική, ιδεολογική ένταξη, η αγριότητα έγινε το χαρακτηριστικό τους γνώρισμα και μπόρεσε να ασκηθεί ενάντια σ’ εκείνους που δεν μοιράζονταν αυτή την ένταξη». Συνεπώς, η ξενοφοβία γίνεται ρατσισμός και φασισμός, όταν συνδέεται με την ιδέα της ανωτερότητας της φυλής και του έθνους. Επίσης, τροφοδοτείται από την ψυχολογική ανασφάλεια λόγω της αυξημένης ανεργίας και της εγκληματικότητας. Η μη διάκριση των αποχρώσεων αυτών και ο χαρακτηρισμός κάποιου ως ρατσιστή, μπορεί να τον κάνει ρατσιστή. Κατά συνέπεια, το ίδιο επικίνδυνοι με τους ρατσιστές και τους φασίστες είναι και οι φανατικοί εκείνοι που συναντούν τον ρατσισμό μέσα από τον «αντιθετικό προσδιορισμό» του Χέγκελ, δηλαδή μέσω της φανατικής άρνησης ακόμη και του απλού ανθρώπινου φόβου.